The Project Gutenberg Etext of Sangharakshita, Vision and
Transformation
translated into Greek by Spiros Doikas
Copyright (C) 1999 by Spiros Doikas & Afaton Publications
**This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg Etext, Details Below**
We encourage you to keep this file, exactly as it is, on your
own disk, thereby keeping an electronic path open for future
readers. Please do not remove this.
This header should be the first thing seen when anyone starts to
view the etext. Do not change or edit it without written permission.
The words are carefully chosen to provide users with the
information they need to understand what they may and may not
do with the etext.
**Welcome To The World of Free Plain Vanilla Electronic Texts**
**Etexts Readable By Both Humans and By Computers, Since 1971**
*****These Etexts Are Prepared By Thousands of Volunteers!*****
Information on contacting Project Gutenberg to get etexts, and
further information, is included below. We need your donations.
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a 501(c)(3)
organization with EIN [Employee Identification Number] 64-6221541
Title: Sangharakshita, Vision and Transformation
Translator: Spiros Doikas
Copyright (C) 1999 by Spiros Doikas & Afaton Publications
Release Date: May, 2003 [Etext #4100]
[Yes, we are more than one year ahead of schedule]
[This file was first posted on November 29, 2001]
[Most recently updated: December 4, 2001]
Edition: 10
Language: Greek
Character set encoding: Windows1253
The Greek edition of Vision and Transformation was done with
permission by Windhorse Publications
Copyright for the Greek language: Copyright (C) Spiros Doikas & Afaton
Publications, 1999
e-mail: doikasspiros@hotmail.com
URL: http://www.translatum.gr/afaton/index.htm
The Project Gutenberg Etext of Sangharakshita, Vision and
Transformation
translated into Greek by Spiros Doikas
******This file should be named orama11.txt or orama11.zip******
Corrected EDITIONS of our etexts get a new NUMBER, orama11.txt
VERSIONS based on separate sources get new LETTER, orama10a.txt
We are now trying to release all our etexts one year in advance
of the official release dates, leaving time for better editing.
Please be encouraged to tell us about any error or corrections,
even years after the official publication date.
Please note neither this listing nor its contents are final til
midnight of the last day of the month of any such announcement.
The official release date of all Project Gutenberg Etexts is at
Midnight, Central Time, of the last day of the stated month. A
preliminary version may often be posted for suggestion, comment
and editing by those who wish to do so.
Most people start at our sites at:
http://gutenberg.net or
http://promo.net/pg
These Web sites include award-winning information about Project
Gutenberg, including how to donate, how to help produce our new
etexts, and how to subscribe to our email newsletter (free!).
Those of you who want to download any Etext before announcement
can get to them as follows, and just download by date. This is
also a good way to get them instantly upon announcement, as the
indexes our cataloguers produce obviously take a while after an
announcement goes out in the Project Gutenberg Newsletter.
http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext03 or
ftp://ftp.ibiblio.org/pub/docs/books/gutenberg/etext03
Or /etext02, 01, 00, 99, 98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 92, 91 or 90
Just search by the first five letters of the filename you want,
as it appears in our Newsletters.
Information about Project Gutenberg (one page)
We produce about two million dollars for each hour we work. The
time it takes us, a rather conservative estimate, is fifty hours
to get any etext selected, entered, proofread, edited, copyright
searched and analyzed, the copyright letters written, etc. Our
projected audience is one hundred million readers. If the value
per text is nominally estimated at one dollar then we produce $2
million dollars per hour in 2001 as we release over 50 new Etext
files per month, or 500 more Etexts in 2000 for a total of 4000+
If they reach just 1-2% of the world's population then the total
should reach over 300 billion Etexts given away by year's end.
The Goal of Project Gutenberg is to Give Away One Trillion Etext
Files by December 31, 2001. [10,000 x 100,000,000 = 1 Trillion]
This is ten thousand titles each to one hundred million readers,
which is only about 4% of the present number of computer users.
At our revised rates of production, we will reach only one-third
of that goal by the end of 2001, or about 4,000 Etexts. We need
funding, as well as continued efforts by volunteers, to maintain
or increase our production and reach our goals.
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation has been created
to secure a future for Project Gutenberg into the next millennium.
We need your donations more than ever!
As of November, 2001, contributions are being solicited from people
and organizations in: Alabama, Arkansas, Connecticut, Delaware,
Florida, Georgia, Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Kansas, Kentucky,
Louisiana, Maine, Michigan, Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New
Jersey, New Mexico, New York, North Carolina, Oklahoma, Oregon,
Pennsylvania, Rhode Island, South Carolina, South Dakota, Tennessee,
Texas, Utah, Vermont, Virginia, Washington, West Virginia, Wisconsin,
and Wyoming.
*In Progress
We have filed in about 45 states now, but these are the only ones
that have responded.
As the requirements for other states are met, additions to this list
will be made and fund raising will begin in the additional states.
Please feel free to ask to check the status of your state.
In answer to various questions we have received on this:
We are constantly working on finishing the paperwork to legally
request donations in all 50 states. If your state is not listed and
you would like to know if we have added it since the list you have,
just ask.
While we cannot solicit donations from people in states where we are
not yet registered, we know of no prohibition against accepting
donations from donors in these states who approach us with an offer to
donate.
International donations are accepted, but we don't know ANYTHING about
how to make them tax-deductible, or even if they CAN be made
deductible, and don't have the staff to handle it even if there are
ways.
All donations should be made to:
Project Gutenberg Literary Archive Foundation
PMB 113
1739 University Ave.
Oxford, MS 38655-4109
Contact us if you want to arrange for a wire transfer or payment
method other than by check or money order.
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation has been approved by
the US Internal Revenue Service as a 501(c)(3) organization with EIN
[Employee Identification Number] 64-622154. Donations are
tax-deductible to the maximum extent permitted by law. As fundraising
requirements for other states are met, additions to this list will be
made and fundraising will begin in the additional states.
We need your donations more than ever!
You can get up to date donation information at:
http://www.gutenberg.net/donation.html
***
If you can't reach Project Gutenberg,
you can always email directly to:
Michael S. Hart <hart@pobox.com>
Prof. Hart will answer or forward your message.
We would prefer to send you information by email.
**The Legal Small Print**
(Three Pages)
***START**THE SMALL PRINT!**FOR PUBLIC DOMAIN ETEXTS**START***
Why is this "Small Print!" statement here? You know: lawyers.
They tell us you might sue us if there is something wrong with
your copy of this etext, even if you got it for free from
someone other than us, and even if what's wrong is not our
fault. So, among other things, this "Small Print!" statement
disclaims most of our liability to you. It also tells you how
you may distribute copies of this etext if you want to.
*BEFORE!* YOU USE OR READ THIS ETEXT
By using or reading any part of this PROJECT GUTENBERG-tm
etext, you indicate that you understand, agree to and accept
this "Small Print!" statement. If you do not, you can receive
a refund of the money (if any) you paid for this etext by
sending a request within 30 days of receiving it to the person
you got it from. If you received this etext on a physical
medium (such as a disk), you must return it with your request.
ABOUT PROJECT GUTENBERG-TM ETEXTS
This PROJECT GUTENBERG-tm etext, like most PROJECT GUTENBERG-tm
etexts,
is a "public domain" work distributed by Professor Michael S. Hart
through the Project Gutenberg Association (the "Project").
Among other things, this means that no one owns a United States
copyright
on or for this work, so the Project (and you!) can copy and
distribute it in the United States without permission and
without paying copyright royalties. Special rules, set forth
below, apply if you wish to copy and distribute this etext
under the "PROJECT GUTENBERG" trademark.
Please do not use the "PROJECT GUTENBERG" trademark to market
any commercial products without permission.
To create these etexts, the Project expends considerable
efforts to identify, transcribe and proofread public domain
works. Despite these efforts, the Project's etexts and any
medium they may be on may contain "Defects". Among other
things, Defects may take the form of incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged
disk or other etext medium, a computer virus, or computer
codes that damage or cannot be read by your equipment.
LIMITED WARRANTY; DISCLAIMER OF DAMAGES
But for the "Right of Replacement or Refund" described below,
[1] Michael Hart and the Foundation (and any other party you may
receive this etext from as a PROJECT GUTENBERG-tm etext) disclaims
all liability to you for damages, costs and expenses, including
legal fees, and [2] YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE OR
UNDER STRICT LIABILITY, OR FOR BREACH OF WARRANTY OR CONTRACT,
INCLUDING BUT NOT LIMITED TO INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE
OR INCIDENTAL DAMAGES, EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE
POSSIBILITY OF SUCH DAMAGES.
If you discover a Defect in this etext within 90 days of
receiving it, you can receive a refund of the money (if any)
you paid for it by sending an explanatory note within that
time to the person you received it from. If you received it
on a physical medium, you must return it with your note, and
such person may choose to alternatively give you a replacement
copy. If you received it electronically, such person may
choose to alternatively give you a second opportunity to
receive it electronically.
THIS ETEXT IS OTHERWISE PROVIDED TO YOU "AS-IS". NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, ARE MADE TO YOU AS
TO THE ETEXT OR ANY MEDIUM IT MAY BE ON, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR A
PARTICULAR PURPOSE.
Some states do not allow disclaimers of implied warranties or
the exclusion or limitation of consequential damages, so the
above disclaimers and exclusions may not apply to you, and you
may have other legal rights.
INDEMNITY
You will indemnify and hold Michael Hart, the Foundation,
and its trustees and agents, and any volunteers associated
with the production and distribution of Project Gutenberg-tm
texts harmless, from all liability, cost and expense, including
legal fees, that arise directly or indirectly from any of the
following that you do or cause: [1] distribution of this etext,
[2] alteration, modification, or addition to the etext,
or [3] any Defect.
DISTRIBUTION UNDER "PROJECT GUTENBERG-tm"
You may distribute copies of this etext electronically, or by
disk, book or any other medium if you either delete this
"Small Print!" and all other references to Project Gutenberg,
or:
[1] Only give exact copies of it. Among other things, this
requires that you do not remove, alter or modify the
etext or this "small print!" statement. You may however,
if you wish, distribute this etext in machine readable
binary, compressed, mark-up, or proprietary form,
including any form resulting from conversion by word
processing or hypertext software, but only so long as
*EITHER*:
[*] The etext, when displayed, is clearly readable, and
does *not* contain characters other than those
intended by the author of the work, although tilde
(~), asterisk (*) and underline (_) characters may
be used to convey punctuation intended by the
author, and additional characters may be used to
indicate hypertext links; OR
[*] The etext may be readily converted by the reader at
no expense into plain ASCII, EBCDIC or equivalent
form by the program that displays the etext (as is
the case, for instance, with most word processors);
OR
[*] You provide, or agree to also provide on request at
no additional cost, fee or expense, a copy of the
etext in its original plain ASCII form (or in EBCDIC
or other equivalent proprietary form).
[2] Honor the etext refund and replacement provisions of this
"Small Print!" statement.
[3] Pay a trademark license fee to the Foundation of 20% of the
gross profits you derive calculated using the method you
already use to calculate your applicable taxes. If you
don't derive profits, no royalty is due. Royalties are
payable to "Project Gutenberg Literary Archive Foundation"
the 60 days following each date you prepare (or were
legally required to prepare) your annual (or equivalent
periodic) tax return. Please contact us beforehand to
let us know your plans and to work out the details.
WHAT IF YOU *WANT* TO SEND MONEY EVEN IF YOU DON'T HAVE TO?
Project Gutenberg is dedicated to increasing the number of
public domain and licensed works that can be freely distributed
in machine readable form.
The Project gratefully accepts contributions of money, time,
public domain materials, or royalty free copyright licenses.
Money should be paid to the:
"Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
If you are interested in contributing scanning equipment or
software or other items, please contact Michael Hart at:
hart@pobox.com
[Portions of this header are copyright (C) 2001 by Michael S. Hart
and may be reprinted only when these Etexts are free of all fees.]
[Project Gutenberg is a TradeMark and may not be used in any sales
of Project Gutenberg Etexts or other materials be they hardware or
software or any other related product without express permission.]
*END THE SMALL PRINT! FOR PUBLIC DOMAIN ETEXTS*Ver.10/04/01*END*
**This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg Etext, Details Above**
ÓÁÍÃÊÁÑÁÊÓÉÔÁ
ÏÑÁÌÁ ÊÁÉ ÌÅÔÁÌÏÑÖÙÓÇ
Ìéá åéóáãùãÞ óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ôïõ Âïýääá
Åêäüóåéò ¢öáôïí
Title of the original:
Sangharakshita, Vision and Transformation, Windhorse Publications
(c) Sangarakshita 1990
translated into Greek by Spiros Doikas
The Greek edition of Vision and Transformation was done with
permission by Windhorse Publications
Copyright for the Greek language:
(c) Spiros Doikas & Afaton Publications, 1999
e-mail: doikasspiros@hotmail.com
URL: www.translatum.gr/afaton/index.htm
Óçìåßùóç: Ôï çëåêôñïíéêü êåßìåíï ìåôÜ ôçí Ýêäïóç Ý÷åé õðïóôåß êÜðïéåò
ðåñáéôÝñù äéïñèþóåéò êáé áëëáãÝò üðùò ôï äéðëü "ä" óôá ðáñÜãùãá ôïõ
âïõääéóìïý.
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
0.1 Ðñüëïãïò ôïõ ìåôáöñáóôÞ
0.2 ÅéóáãùãÞ
1. Ç Öýóç ôçò ¾ðáñîçò: ÔÝëåéá ÈÝáóç
2. ËïãéêÞ êáé Áßóèçìá óôçí ÐíåõìáôéêÞ ÆùÞ:
ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá
3. Ôï Éäáíéêü ôçò Áíèñþðéíçò Åðéêïéíùíßáò:
ÔÝëåéïò Ëüãïò
4. ÇèéêÝò Áñ÷Ýò: ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ
5. ÉäáíéêÞ Êïéíùíßá: ÔÝëåéá Åñãáóßá
6. Ç ÓõíåéäçôÞ ÅîÝëéîç ôïõ Áíèñþðïõ:
ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá
7. Åðßðåäá Åðßãíùóçò: ÔÝëåéá Åðßãíùóç
8. Ç Áíþôåñç Óõíåßäçóç: ÔÝëåéá ÓáìÜíôé
Âéâëéïãñáößá
¸ñãá ôïõ Éäßïõ
A Guide to the Buddhist Path
A Stream of Stars
A Survey of Buddhism
Alternative Traditions
Ambedkar and Buddhism
Buddhism and the West
Buddhism for Today and Tomorrow
Complete Poems 1941-1994
Crossing the Stream
Extending the Hand of Fellowship
Facing Mount Kanchenjunga
Forty-Three Years Ago
Going for Refuge
Great Buddhists of the Twentieth Century
Human Enlightenment
In the Realm of the Lotus
In the Sign of the Golden Wheel
Know Your Mind
New Currents in Western Buddhism
Mind - Reactive and Creative
My Relation to the Order
Peace is a Fire
Ritual and Devotion in Buddhism
The Buddha's Victory
The Drama of Cosmic Enlightenment
The Essence of Zen
The Eternal Legacy
The FWBO and "Protestant Buddhism"
The History of My Going for Refuge
The Inconceivable Emancipation
The Meaning of Conversion in Buddhism
The Meaning of Orthodoxy in Buddhism
The Priceless Jewel
The Rainbow Road
The Religion of Art
The Taste of Freedom
The Ten Pillars of Buddhism
The Three Jewels
Tibetan Buddhism: An Introduction
Transforming Self and World
Travel Letters
Vision and Transformation
Was the Buddha a Bhikkhu?
What is the Dharma?
Who is the Buddha?
Ôé åßíáé âïõääéóìüò;
ºóùò áõôü ôï åñþôçìá íá áðïôåëåß ôï ýøéóôï êïÜí (áßíéãìá) êáèþò ï
âïõääéóìüò äßíåé Ýìöáóç óôçí õðÝñâáóç ôùí äïãìáôéêþí ïñéóìþí ðïõ
ðåñéïñßæïõí ôï íïõ êáé åíéó÷ýïõí ôçí óõíÞèåéá ôçò äõáäéêÞò áíôßëçøçò.
ÊáíÝíá âïõääéóôéêü êåßìåíï äåí áðïôåëåß ôçí áðüëõôç Ýêöñáóç ôïõ
âïõääéóìïý. Ï ßäéïò ï Âïýääáò ðåñéÝãñáøå ôéò äéäáóêáëßåò ôïõ ùò Ýíá
ìÝóï, ìéá "ó÷åäßá" ðïõ èá ìáò âïçèÞóåé íá ðåñÜóïõìå óôçí "Üëëç ü÷èç".
Êáé åßíáé ìÜëëïí ðáñÜëïãï, áöïý êáíåßò Ý÷åé ðåñÜóåé ôïí ðïôáìü íá
êïõâáëÜåé ôçí ó÷åäßá óôçí ðëÜôç ôïõ! Äå èá Þôáí ðáñÜ ðåñéôôü âÜñïò
ðïõ èá äõó÷Ýñáéíå ôçí ðïñåßá ôïõ. Ùóôüóï ôï öáéíïìåíéêÜ ðáñÜäïîï ôïõ
ëüãïõ ðïõ åêöñÜæåé ôï Üöáôï äåí êáôáëýåé ôéò äéäáóêáëßåò ôïõ
âïõääéóìïý. Äå æïýìå óôï åðßðåäï ôçò áðüëõôçò ðñáãìáôéêüôçôáò üðïõ ôá
ðÜíôá âéþíïíôáé ùò áëëçëåîáñôþìåíá. Æïýìå óôï ó÷åôéêü åðßðåäï (äåí
Ý÷ïõìå ðåñÜóåé óôçí Üëëç ü÷èç) êáé Ý÷ïõìå áíÜãêç ôéò äéäáóêáëßåò (ôç
ó÷åäßá) ãéá íá êáèïäçãçèïýìå óôçí ðïñåßá ìáò.
Áò áñ÷ßóïõìå ëïéðüí ôçí áðüðåéñá ïñéóìïý ôïõ âïõääéóìïý áðü ôïí ßäéï
ôïí éäñõôÞ ôïõ, ôï Âïýääá. Âïýääáò óçìáßíåé "áöõðíéóìÝíïò" êáé
óõíÞèùò áíáöÝñåôáé óôïí ÓéíôÜñôá ÃêáïõôÜìá, ôïí ëåãüìåíï "éóôïñéêü
Âïýääá". Âïõääéóìüò ëïéðüí åßíáé ôï óýíïëï ôùí äéäáóêáëéþí ôïõ
Âïýääá. Ùò èñçóêåßá åßíáé áèåúóôéêÞ êáèþò ï Âïýääáò Þôáí Üíèñùðïò. Ç
ðéï óçìáíôéêÞ äéäáóêáëßá ôïõ Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôéò ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò
ÁëÞèåéåò. Óýìöùíá ìå áõôÞí ôç äéäáóêáëßá ï ðüíïò, ç ïäýíç, ç äõóôõ÷ßá
êáé ôï áíéêáíïðïßçôï áðïôåëïýí áíáðüóðáóôá óôïé÷åßá ôïõ óáìóáñéêïý
êüóìïõ1. Ç ëýôñùóç åßíáé äõíáôÞ ìå ôçí åîÜëåéøç ôçò áéôßáò ôçò
äõóôõ÷ßáò ðïõ åßíáé ç áêüñåóôç áðëçóôßá êáé ðçãÜæåé áðü ôçí áðüðåéñÜ
ìáò íá éêáíïðïéïýìå óõíå÷þò ôéò åðéèõìßåò ôïõ åãþ. Ãéá íá
áðåëåõèåñùèïýìå ðñÝðåé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé ç Ýííïéá åíüò
áõèýðáñêôïõ êáé áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíïõ åáõôïý äåí åßíáé ðáñÜ ìéá
øåõäáßóèçóç. Ï âïõääéóìüò ìÜò ëÝåé üôé üëá ôá öáéíüìåíá åßíáé
ðáñïäéêÜ êáé áëëçëïåîáñôþìåíá, æïýìå óå Ýíáí êüóìï üðïõ ôá ðÜíôá
áëëÜæïõí óõíå÷þò, ãåííéïýíôáé êáé ðåèáßíïõí õðü ôçí åðéññïÞ ìéáò
óåéñÜò áëëçëïåîáñôþìåíùí áéôéþí. ÁõôÞ ç Ýìöáóç óôç äõóôõ÷ßá êáé ôï ìç
áõèýðáñêôï ôïõ åáõôïý üìùò äåí Ý÷åé êáìßá ó÷Ýóç ìå ôç íïóçñüôçôá Þ ôï
ìçäåíéóìü. Ï âïõääéóìüò åóôéÜæåôáé óôç äõóôõ÷ßá ãéáôß ìüíï Ýôóé
ìðïñåß íá âñåèåß ìéá ëýóç óôï õðáñîéáêü ðñüâëçìá. ¼óï ðåñéóóüôåñï
ðñïóêïëëïýìáóôå óå ìéá Ýííïéá ôïõ åáõôïý ôüóï ðéï ðïëý åðþäõíç êáé
áðïîåíùìÝíç âéþíïõìå ôçí ýðáñîÞ ìáò. ÅðïìÝíùò, üëåò ïé äéäáóêáëßåò
ôïõ âïõääéóìïý åßíáé Ýíá ìÝóï õðÝñâáóçò ôçò åãùêåíôñéêÞò ýðáñîçò ç
ïðïßá èåùñåßôáé óõíþíõìç ìå ôç äõóôõ÷ßá.
Âïõääéóìüò, ×ñéóôéáíéóìüò êáé Ðíåõìáôéêüôçôá
ÈõìÜìáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ Ýíá ðåñéóôáôéêü ðïõ óõíÝâç óå ìéá ÁããëéêáíéêÞ
åêêëçóßá ðïõ åß÷á åðéóêåöôåß ùò ðåñéðëáíþìåíïò ôïõñßóôáò óôï
Åäéìâïýñãï. Ìðáßíïíôáò ëïéðüí, áíôßêñéóá ìéá ïìÞãõñç åôåñüêëçôùí
áôüìùí, Üëëïé êáèéóìÝíïé óå êáñÝêëåò êáé Üëëïé óôáõñïðüäé óôï Ýäáöïò,
íá êÜíïõí äéáëïãéóìü Þ íá ðñïóåý÷ïíôáé óéùðçëÜ. ÁíÜìåóÜ ôïõò ðñüóåîá
Ýíá Èéâåôéáíü ìïíá÷ü íôõìÝíï ìå ôá ãêñåíÜ ôïõ Üìöéá, Ýíáí ðñïôåóôÜíôç
ðáðÜ êáé äéÜöïñïõò Üëëïõò ðïõ äåí ìðïñïýóá íá ðñïóäéïñßóù. Ç åßóïäïò
Þôáí åëåýèåñç ãéá üëïõò êáé ìéá êõñßá ìïßñáæå Ýíá Ýíôõðï ìå
áðïóðÜóìáôá áðü êåßìåíá äéÜöïñùí èñçóêåéþí. Ãéá ìéá óôéãìÞ
êïíôïóôÜèçêá óêåðôüìåíïò ôçí ßäéá óêçíÞ íá åîåëßóóåôáé óå ìéá
åëëçíïñèüäïîç åêêëçóßá. ÏìïëïãïõìÝíùò, ç áðéèáíüôçôá ìéáò ôÝôïéáò
êáôÜóôáóçò ðíåõìáôéêÞò óýìðíïéáò ôùí èñçóêåéþí åí ÅëëÜäé ìå Ýêáíå íá
õðïìåéäéÜóù.
Ôé Üñáãå íá óçìáßíåé áõôü ôï ðáñÜäåéãìá; Ãéá ìÝíá õðÞñîå ìéá
åîùôåñéêÞ Ýíäåéîç ôçò âáèýôáôçò ðåðïßèçóÞò ìïõ üôé ç ðíåõìáôéêüôçôá
åßíáé ìéá öõóéêÞ êáôÜóôáóç õðåñÜíù èñçóêåõôéêþí ðåðïéèÞóåùí êáé
äïãìáôéêþí áíôéëÞøåùí. Ôï ãåãïíüò üôé Üôïìá ðïõ áíÞêáí óå
äéáöïñåôéêÝò èñçóêåßåò óõíáíôéüíôïõóáí óå Ýíáí êïéíü ÷þñï ìå óêïðü
ôçí ðíåõìáôéêÞ Üóêçóç áðïäåßêíõå ìéáí åõñýôçôá ðíåýìáôïò ðïõ öôÜíåé
óôçí êáñäéÜ ôùí ðñáãìÜôùí. Ç áíôßèåôç êáôÜóôáóç, ç öáíáôéóìÝíç
äïãìáôéêüôçôá, äåí åßíáé ðáñÜ ç áíáßñåóç ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò.
Ïñìþìåíïò áðü áõôÞ ôçí ðåðïßèçóç ìåëÝôçóá êåßìåíá áðü äéÜöïñåò
ìõóôéêÝò ðáñáäüóåéò êáé åß÷á ôçí ôý÷ç íá ðÝóåé óôá ÷Ýñéá ìïõ ç
Öéëïêáëßá2, êáé íá óõìðåñÜíù áðü ðñþôï ÷Ýñé üôé êáôÜ âÜèïò äåí
õðÜñ÷ïõí "ðíåõìáôéêüôçôåò" êáé üôé ç åéäïðïéüò äéáöïñÜ ìßáò õøçëÞò
ðíåõìáôéêÞò ðáñÜäïóçò (êáé ü÷é ðíåõìáôéêüôçôáò êáèþò ç ðíåõìáôéêüôçôá
äåí íïåßôáé íá Ý÷åé ðëçèõíôéêü) áðü ìéá Üëëç åßíáé áðëÜ ç äéÜëåêôïò.
ÐñÜãìáôé, ðÜìðïëëá óôïé÷åßá óôç Öéëïêáëßá ðïõ èýìéóáí ÷ùñßá áðü ôç
ÍôáììáðÜíôá (âë. âéâëéïãñáößá) êáé áðü ôá âïõääéóôéêÜ êåßìåíá ðïõ
åß÷áí íá êÜíïõí ìå ôç ëåãüìåíç Åêðáßäåõóç ôïõ Íïõ Þ Ìåôáóôïé÷åßùóç
ôçò ÓêÝøçò (èéâ. lojong). ÂÝâáéá, áõôÜ üóïí áöïñÜ ôéò âáóéêÝò
äéäáóêáëßåò ìéáò ïðïéáóäÞðïôå åîåëéãìÝíçò èñçóêåõôéêÞò ðáñÜäïóçò,
üðùò ç Ýìöáóç óôçí õðÝñâáóç ôïõ åãþ äéáìÝóïõ ôïõ áëôñïõéóìïý, êáèþò
õðÜñ÷ïõí, ãéá ðáñÜäåéãìá, Ýííïéåò óôï âïõääéóìü ðïõ áðïõóéÜæïõí áðü
ôïí åðßóçìï ÷ñéóôéáíéóìü, üðùò áõôÞ ôçò êåíüôçôáò3 (óáíóêñ.
shunyata). Áêüìá êáé åäþ üìùò, áí øÜîåé êáíåßò, èá âñåé óõó÷åôßóåéò,
üðùò ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá ôïõ Áãßïõ ÉùÜííç ôïõ Óôáõñïý4:
"Ç øõ÷Þ Ý÷åé åðßãíùóç ôçò âáèõôÜôçò êåíüôçôÜò ôçò, ìéáò âÜíáõóçò
áðïóôÝñçóçò ôùí ôñéþí åéäþí áãáèþí, öõóéêþí, ÷ñïíéêþí êáé
ðíåõìáôéêþí, ôá ïðïßá áðïôåëïýí ôá óôçñßãìáôÜ ôçò. Äýíáôáé íá
áíôéëçöèåß ôïí åáõôü ôçò åí ìÝóù áíôéâáëëüìåíùí êáêþí, Üèëéùí
áôåëåéþí, óôåãíüôçôïò, Ýëëåéøçò êáôáíïÞóåùò êáé åãêáôÜëåéøçò ôïõ
ðíåýìáôïò åéò ôï óêüôïò"5 .
ÐÝñá áðü ôç èåùñßá õðÜñ÷ïõí öïâåñÝò ïìïéüôçôåò óå åóùôåñéêÝò
ðñáêôéêÝò. Ï âïõääéóôéêüò äéáëïãéóìüò ãéá ðáñÜäåéãìá ìå ÷ñÞóç ìÜíôñá,
ôï ïðïßï äåí åßíáé ðáñÜ ìéá óýíôïìç åðáíáëáìâáíüìåíç ðñüôáóç
èñçóêåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, ìå ôáõôü÷ñïíç ÷ñÞóç åíüò ìÜëá,
(êïìðïëïãéïý) ãéá ôç ìÝôñçóç ôùí åðáíáëÞøåùí, äåí áðÝ÷åé ó÷åäüí
êáèüëïõ áðü ôç ëåãüìåíç ðñïóåõ÷Þ ôçò êáñäéÜò ôùí Çóõ÷áóôþí. Ïé
ðñáêôéêÝò ôïõ Çóõ÷áóìïý Ý÷ïõí ìÜëéóôá ðáñïìïéáóôåß ìå ôç ãéüãêá - ùò
"÷ñéóôéáíéêÞ ãéüãêá". Ç ðñïóåõ÷Þ ôçò êáñäéÜò Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí
åðáíÜëçøç ôçò öñÜóçò "Êýñéå Éçóïý ×ñéóôÝ, ÕéÝ ôïõ Èåïý, åëÝçóüí ìå
ôïí áìáñôùëü" ìå ôç ÷ñÞóç êïìðïóêïéíéïý ãéá ôç ìÝôñçóç. ÐÝñá áðü ôçí
ðñïóåõ÷Þ, ìÝñïò ôçò ãåíéêüôåñçò áóêçôéêÞò ôïõ ïñèüäïîïõ ÷ñéóôéáíéóìïý
åßíáé êáé ïé ìåôÜíïéåò, üðùò êáé óôï âïõääéóìü ïé ðñïóôåñíéóìïß.
Ùóôüóï åíþ óôï ÷ñéóôéáíéóìü áõôÝò ïé ðñáêôéêÝò óõíáíôþíôáé ó÷åäüí
áðïêëåéóôéêÜ óôï ðëáßóéï ôïõ ìïíá÷éóìïý, óôï âïõääéóìü
÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé áðü ëáúêïýò. ÐñÜãìáôé, âïõääéóìüò äå íïåßôáé
÷ùñßò êáíåßò íá áóêåßôáé óôï äéáëïãéóìü, ìå Üëëá ëüãéá ï äéáëïãéóìüò,
ç "áõôïóêüðçóç", åßíáé åê ôùí ùí ïõê Üíåõ ãéá Ýíá âïõääéóôÞ êáé
åðéôåëåß Ýñãï ðáñüìïéï ìå áõôüí ðïõ åðéôåëåß ç øõ÷áíÜëõóç óôï äõôéêü
êüóìï. ¼ðùò ëÝåé êáé ï Edward Conze:
"ÕðÜñ÷ïõí áñêåôÝò ìÝèïäïé äéáëïãéóìïý ðïõ ïäçãïýí óôç ëýôñùóç, ùóôüóï
ç âïõääéóôéêÞ ðáñÜäïóç ôéò ðåñéãñÜöåé ðéï îåêÜèáñá êáé ðéï
åìðåñéóôáôùìÝíá áð' ü,ôé Ý÷ù âñåé áëëïý. Áõôü, âÝâáéá, åîáñôÜôáé óå
ìåãÜëï âáèìü áðü ôçí éäéïóõãêñáóßá ôïõ êáèåíüò. Áí ìåëåôÞóåé êáíåßò
åðéóôáìÝíùò ôá êåßìåíá ôùí æáúíéóôþí, ôùí óïýöé Þ ôùí ÷ñéóôéáíþí
ìïíá÷þí ôçò áéãõðôéáêÞò åñÞìïõ êáé ïôéäÞðïôå ÷áñáêôçñßæåôáé ùò
"áóêçôéêü" Þ "ìõóôéêü" áðü ôçí ÊáèïëéêÞ Åêêëçóßá èá Ý÷åé ôá ßäéá
áðïôåëÝóìáôá6 ".
Ìéá âáóéêÞ äéáöïñÜ ùóôüóï, ìåôáîý âïõääéóìïý êáé ÷ñéóôéáíéóìïý, üðùò
èá äåßôå êáé óôï êõñßùò ìÝñïò ôïõ âéâëßïõ, åßíáé üôé ç âïõääéóôéêÞ
çèéêÞ äåí ðçãÜæåé áðü ìßá áíþôåñç åîïõóßá· áðïäåéêíýïíôáò Ýôóé üôé
Ýíá ðïëý åìðåñéóôáôùìÝíï çèéêü óýóôçìá ìðïñåß íá õðÜñîåé ìÝóá óôï
ðëáßóéï ìéáò ìç èåúóôéêÞò êïóìïèåùñßáò. Ç âïõääéóôéêÞ çèéêÞ áðïôåëåß
áðëÜ öõóéêÞ Ýêöñáóç ôùí íüìùí ôïõ óýìðáíôïò, üðùò ç âáñýôçôá, êáé ôï
ôßìçìá ðïõ ðëçñþíïõìå ãéá ôçí áèÝôçóç áõôþí ôùí íüìùí åßíáé ç
óõóóþñåõóç áñíçôéêïý êÜñìá. Êáé ôï êÜñìá äåí åßíáé ôßðïôá Üëëï ðáñÜ
áõôïäçìéïýñãçôç ìïßñá.
¸íá éäéÜæïí óôïé÷åßï ôçò âïõääéóôéêÞò çèéêÞò, ðïõ áðïõóéÜæåé áðü ôá
÷ñéóôéáíéêÜ Þèç, åßíáé ï óåâáóìüò ðñïò êÜèå åßäïò æùÞò. Ãéá ìåãÜëï
ìÝñïò ôïõ âïõääéóôéêïý êüóìïõ ç êáôáíÜëùóç êñÝáôïò èåùñåßôáé
áíÜñìïóôç ãéá Ýíá çèéêü Üôïìï êáé ãé' áõôü åßíáé éäéáßôåñá
äéáäåäïìÝíç ç ÷ïñôïöáãßá7 . Áí áíôéðáñáâÜëåé êáíåßò áõôÞ ôç óôÜóç ìå
ôç "èñçóêåõôéêÞ" óöáãÞ ôùí áìíþí8 ôï ÐÜó÷á êáé ôçí åîßóïõ
"èñçóêåõôéêÞ" êïðÞ ôùí åëÜôùí êáé ôùí êõðáñéóóéþí ôá ×ñéóôïýãåííá
ßóùò íá ðñïâëçìáôéóôåß ãéá ôçí ïñèüôçôá áõôïý ðïõ ùò ôþñá èåùñïýóå
äåäïìÝíï.
Ðåñíþíôáò óôçí ðñïóùðéêÞ ìïõ åìðåéñßá áðü ôïõò Ößëïõò ôïõ Äõôéêïý
Âïõääéóôéêïý ÔÜãìáôïò (ÖÄÂÔ9) Ýêðëçîç áðïôÝëåóå ãéá ìÝíá ìßá Ýìöáóç
óôçí çèéêÞ ðïõ óõìðåñéëÜìâáíå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò áíèñþðéíçò
äñáóôçñéüôçôáò áñ÷ßæïíôáò áðü ôï ôé ôñþåé êáíåßò, ðåñíþíôáò óôéò
äéáðñïóùðéêÝò ó÷Ýóåéò êáé ôçí åðéëïãÞ åñãáóßáò, ãéá íá ðñï÷ùñÞóåé
áêüìá ðéï ðÝñá óå êÜôé ðïõ ôáõôßæåôáé ìå ôçí õðåñâáôéêÞ óïößá, ìå ôï
"åõ æçí" áí èÝëåôå. ÐïëëÜ áðü áõôÜ ôá Üôïìá, ìÝóá óôï ðëáßóéï ìéáò
ãåíéêüôåñçò çèéêÞò áíáèåþñçóçò ôçò æùÞò ôïõò, åãêáôÝëåéøáí
ðñïóïäïöüñá åðáããÝëìáôá åðåéäÞ ôá èåþñçóáí çèéêÜ áìöéëåãüìåíá.
ÈáõìáóôÞ õðÞñîå åðßóçò ãéá ìÝíá ç äéáêñéôéêüôçôá êáé ç åõãÝíåéá ôùí
áôüìùí ôïõ óõíÜíôçóá óôïõò ÷þñïõò ôùí ÖÄÂÔ. ÈõìÜìáé ð.÷. íá êÜíù
äéáëïãéóìü êáé íá ðåñéìÝíïõí íá ôåëåéþóù ðáñüôé åêåßíç ôçí þñá
êÜðïéïò åß÷å áíáëÜâåé ðñï åâäïìÜäáò íá êáèáñßóåé ôï ÷þñï. ÁëëÜ áõôÞ ç
åõãÝíåéá êáé äéáêñéôéêüôçôá öôÜíåé ìåñéêÝò öïñÝò óå óçìåßï ðïõ
öáéíïìåíéêÜ í' áíáôñÝðåé ôéò ðÜãéåò óõíÞèåéåò êáé ôåëåôïõñãéêÜ,
äåß÷íïíôáò üôé óôï êÝíôñï üëùí åßíáé ï Üíèñùðïò ìå ôéò áäõíáìßåò ôïõ
êáé ôéò óõíå÷þò ìåôáâáëëüìåíåò êáé åíßïôå éäéÜæïõóåò, áíÜãêåò ôïõ.
Åßíáé ìÜëëïí ìéêñÞ ç ðéèáíüôçôá óå êÜðïéï ïìáäéêü äéáëïãéóìü í'
áðåõèõíüôáí åñþôçóç óôï êïéíü ãéá ôï áí õðÜñ÷åé êÜðïéïò ðïõ ôïí
åíï÷ëåß óôá ìÜôéá ôï èõìßáìá. Êáé üìùò, ðñïò ìåãÜëç ìïõ Ýêðëçîç, áõôü
óõíÝâç óôï ðëáßóéï ôùí óõíáíôÞóåùí ôùí ÖÄÂÔ.
ÊÜôé ôÝôïéá ìéêñïóõìâÜíôá åßíáé ðïõ õðïíïïýí ìéá ãåíéêüôåñç äéÜèåóç
ôïõ íá ìç âáóßæåôáé êáíåßò óôçí åðéöÜíåéá (óôá ëüãéá, ôï
åèéìïôõðéêü), áëëÜ óôï âÜèïò, ôçí ïõóßá ôçò êÜèå Ýêöñáóçò ôçò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò ðïõ åßíáé ôï ðïëõåðßðåäï êáé "ìïñöùìÝíï" åíäéáöÝñïí
ãéá üðïéïí ôõ÷áßíåé íá âñßóêåôáé ìÝóá óôç óöáßñá åðéññïÞò ìáò. Óõ÷íÜ
áãÜðç ÷ùñßò óïößá ïäçãåß óå ßäéåò, áí ü÷é ôñáãéêüôåñåò êáôáóôñïöÝò,
áð' ü,ôé ç óïößá äß÷ùò ôçí áãÜðç. Ôï êáêü ðïõ êÜíåé ç óïößá ÷ùñßò
áãÜðç åßíáé ç áäéáöïñßá ùò ðñïò ôá ðñÜãìáôá, ôï ãåãïíüò äçëáäÞ üôé
äåí ðñïóðáèåß íá ôá âåëôéþóåé. Ôï êáêü ðïõ ìðïñåß íá êÜíåé üìùò ç
áãÜðç äß÷ùò óïößá (ôï "ÁôåëÝò Óõíáßóèçìá" áí ðñïôéìÜôå) åßíáé üôé ìå
ôá "áäÝîéá ìÝóá" ôçò ìðïñåß íá åðéöÝñåé ìåãáëýôåñç êáôáóôñïöÞ áð'
ü,ôé áí Üöçíå ôá ðñÜãìáôá í' áêïëïõèÞóïõí ôçí öõóéêÞ ôïõò ðïñåßá. Ìå
Üëëá ëüãéá ç áãÜðç äß÷ùò óïößá ðéóôåýåé áêñÜäáíôá óôç ìåãáëïìáíÞ
ðëÜíç üôé ìðïñåß, ìüíï êáé ìüíï åðåéäÞ ôï èÝëåé, íá âåëôéþóåé ôïí
êüóìï. ¼ðùò ëÝíå êáé ïé ¢ããëïé "ôï ìïíïðÜôé ãéá ôçí êüëáóç óôñþíåôáé
ìå ôéò êáëýôåñåò ðñïèÝóåéò".
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ äåí ðñÝðåé êáíåßò íá åßíáé áöåëþò äéáêåßìåíïò
óôçí áíèñþðéíç ðñáãìáôéêüôçôá ÷þñùí ðïõ öáéíïìåíéêÜ äéÝðïíôáé áðü ìßá
ðíåõìáôéêüôçôá, áó÷Ýôùò ôçò èñçóêåõôéêÞò Þ ìç áðü÷ñùóÞò ôçò.
Áíáðüöåõêôá ïé ðíåõìáôéêÝò êïéíüôçôåò êÜèå åßäïõò áðïôåëïýíôáé áðü
Üôïìá ðïõ âñßóêïíôáé óå ìßá äéáäéêáóßá ìåôáóôïé÷åßùóçò, ï êáèÝíáò ìå
ìåñéêÜ ðñáãìáôïðïéçìÝíç ìåôáìüñöùóç. Ç ðëÞñçò áãíüôçôá êéíÞôñïõ ó'
Ýíá äñüìï ðïõ õðüó÷åôáé ëýôñùóç áðü ôç äõóôõ÷ßá äåí åßíáé êÜôé åýêïëï
ãéá ôïí ïðïéïäÞðïôå. Ìðïñåß íá äåé êáíåßò Üôïìá íá ðåñéÜãïíôáé óå
ôÝôïéïõò ÷þñïõò åßôå ëüãù ðñïóùðéêÞò öéëïäïîßáò, åßôå ëüãù ôçò
áíÜãêçò ôïõò í' áðïêôÞóïõí äýíáìç ðÜíù óôïí åáõôü ôïõò êáé ôïõò
Üëëïõò, åßôå ëüãù (Ý÷åé óõìâåß êáé áõôü!) ôïõ üôé èá Þèåëáí íá
áíáðôýîïõí ôçëåðáèçôéêÝò éêáíüôçôåò - ëåò êáé äåí ôïõò öôÜíåé ï
êõêåþíáò ôùí äéêþí ôïõò áóõíÜñôçôùí ëïãéóìþí!
ÐïëëÝò öïñÝò, áêüìá êáé áõôÞ ç ßäéá ç ðíåõìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá Þ
"áõôïâåëôßùóç" (self-improvement) üðùò åßíáé ç ëÝîç ôïõ óõñìïý,
ìðïñåß íá êáôáíôÞóåé Ýíá áêüìá ðáé÷íßäé ôïõ åãþ. Óôçí ðñïóðÜèåéÜ ìáò
íá îåöýãïõìå áðü ôï åãþ, ðïõ óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü åßíáé ï êýñéïò
õðáßôéïò ôçò äõóôõ÷ßáò ìáò, êáôáóêåõÜæïõìå Ýíá áêüìá óèåíáñüôåñï åãþ,
ï÷õñùìÝíï ìÝóá ó' Ýíá áêüìá øçëüôåñï êÜóôñï, üðïõ ãéá íá öôÜóåé
êáíåßò êáé íá äåé ôé ãßíåôáé ðñÝðåé íá ðåñÜóåé áðü Ýíá áêüìá
äõóâáôüôåñï ìïíïðÜôé. ÔÝôïéá åßíáé ç ðáãßäá ôïõ ëåãüìåíïõ ðíåõìáôéêïý
õëéóìïý ðïõ ìå ôçí Üíïäï ôïõ åíäéáöÝñïíôïò óôçí "ðíåõìáôéêüôçôá" êáé
ôç "ÐíåõìáôéêÞ Åðï÷Þ" (New Age) Ý÷åé áíáäåé÷èåß óå óçìåßï ôùí êáéñþí.
Èá áðïôïëìïýóá Ýíáí ïñéóìü ôïõ ðíåõìáôéêïý õëéóìïý ëÝãïíôáò üôé åßíáé
ìéá öéëïäïîßá ðïõ Ý÷åé åíäõèåß Ýíá áëôñïõéóôéêü ðñïóùðåßï. Ìå Üëëá
ëüãéá ç ãåííçôÞñéïò, Þ ðñïûðÜñ÷ïõóá áí èÝëåôå, äéÜèåóç ðïõ êñýâåôáé
ðßóù áðü áõôïý ôïõ åßäïõò ôïí "áëôñïõéóìü" åßíáé ï åãùéóìüò· Ýíáò
"Ýîõðíïò", Ýíáò "óðïõäáãìÝíïò" åãùéóìüò. Êáé ç äéáöïñÜ ìåôáîý
ðíåõìáôéêüôçôáò êáé ðíåõìáôéêïý õëéóìïý åßíáé éäéáßôåñá ëåðôÞ êáé
åßíáé áäýíáôï íá ìçí ðåñÜóåé êáíåßò ðïôÝ, Ýóôù êáé áíåðáßóèçôá (áí
ü÷é áéóèçôüôáôá) óôï Üëëï óôñáôüðåäï. Ç äéáöïñÜ åßíáé ç åîÞò: óôçí
ðíåõìáôéêüôçôá õðÜñ÷åé áëôñïõéóìüò ï ïðïßïò üìùò ðçãÜæåé áðü ìßáí
áãíüôçôá êéíÞôñïõ êáé ôï öõóéêü áðïôÝëåóìá ôïõ áãíïý êéíÞôñïõ åßíáé,
åêôüò áðü ôï êáëü ôùí Üëëùí êáé ôï êáëü ôïõ åáõôïý· åíþ óôïí
ðíåõìáôéêü õëéóìü ôï êáëü ôïõ Üëëïõ åßíáé êÜôé ôï ðáñåìöåñÝò, êÜôé ôï
ðñüóêáéñï, áêüìá êáé ôï áíáãêáßï êáêü ìå áðþôåñï óêïðü ôï êáëü ôïõ
åáõôïý. Ï ðíåõìáôéêüò õëéóìüò äçëáäÞ äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï ðáñÜ Ýíáò
ïõñïâüñïò ðïõ ðñïóðáèåß íá ôñáöåß ìå ôï ßäéï ôïõ ôï óþìá· ìå
áðïôÝëåóìá üóï ðéï ðïëý ôñÝöåôáé ôüóï ðéï ðïëý íá öèåßñåôáé. Ôï
ìåßæïí ëÜèïò ðïõ êñýâåôáé ðßóù áðü ôïí ðíåõìáôéêü õëéóìü åßíáé ç
áäõíáôüôçôá õðÝñâáóçò ôçò äõáäéêÞò áíôßëçøçò ôùí ðñáãìÜôùí. Ìå Üëëá
ëüãéá üôáí äå âëÝðåé êáíåßò äõáäéêÜ Þ äéá÷ùñéóôéêÜ ôï óýìðáí åßíáé
áäýíáôï íá ðéóôÝøåé üôé ìðïñåß íá ùöåëçèåß åéò âÜñïò êÜðïéïõ Üëëïõ.
Áí èá èÝëáìå ëïéðüí íá óõíïøßóïõìå ôç öéëïóïößá ôïõ âïõääéóìïý (êáé
êáô' åðÝêôáóç êÜèå áíþôåñçò ðíåõìáôéêÞò ðáñÜäïóçò) èá ðáñáèÝôáìå Ýíá
÷ùñßï áðü ôç ÍôáììáðÜíôá:
Íá êÜíåéò ôï êáëü,
íá ðÜøåéò íá êÜíåéò ôï êáêü,
íá åîáãíßæåéò ôçí êáñäéÜ óïõ-
áõôÞ åßíáé ç èåìåëéþäçò áñ÷Þ ôïõ âïõääéóìïý.
¼ëá ô' Üëëá, áí êáé ü÷é áêñéâþò öïýìáñá, åßíáé äåõôåñåýïõóáò, áí ü÷é
ôñéôåýïõóáò, óçìáóßáò. ¸ôóé, üðïõ âëÝðïõìå ìéá Ýìöáóç ó' áõôÜ ôá
äåõôåñåýïíôá Þ ôñéôåýïíôá èá ðñÝðåé íá åíåñãïðïéåßôáé ìÝóá ìáò ï
óõíáãåñìüò ôïõ ðíåõìáôéêïý õëéóìïý.
Óå Ýíá ðéï åðéöáíåéáêü åðßðåäï ìå ôïí ðíåõìáôéêü õëéóìü åííïïýìå ôçí
ôÜóç ðñïò áêáôÜó÷åôç êáôáíÜëùóç ðíåõìáôéêþí "áãáèþí". Óôï âïõääéóìü,
ãéá ðáñÜäåéãìá, èá åêäçëùíüôáí äéáìÝóïõ ôçò äéÜèåóçò ãéá üëï êáé
ðåñéóóüôåñåò "ìõÞóåéò", ôç ãíùñéìßá ìå üëï êáé ðåñéóóüôåñïõò
äáóêÜëïõò, ôçí óöïäñÞ åðéèõìßá ôïõ "èÝëù íá öôÜóù óôç öþôéóç êáé ôï
èÝëù åäþ êáé ôþñá!" - ðñÜãìá âÝâáéá ðïõ áðïôåëåß áíôßöáóç êáèþò ç
öþôéóç äåí åßíáé ðáñÜ ç ïëïêëçñùôéêÞ áöÜíéóç êáé áöÜíåéá ôïõ åãþ.
ÐáñåìöåñÞò óôïí ðíåõìáôéêü õëéóìü åßíáé ï êßíäõíïò íá ðáñåñìçíåýóïõìå
ôéò óõíáéóèçìáôéêÝò ôÜóåéò ðñïóêüëëçóçò êáé åîÜñôçóçò ðïõ ðçãÜæïõí
áðü ôá êáôþôåñá ÝíóôéêôÜ ìáò ùò ôï áðïôÝëåóìá ôçò åíüñáóçò ðïõ
ðñáãìáôþèçêå ìÝóù ôùí åíåñãåéþí ôïõ áíþôåñïõ åáõôïý ìáò. Áõôü óõ÷íÜ
Ýñ÷åôáé áíáðÜíôå÷á êáèþò ìÝóù ôùí áóêÞóåùí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï
âïõääéóìü, êõñßùò äå ôéò äéÜöïñåò ìïñöÝò äéáëïãéóìïý, ìðïñåß íá
åêëõèåß ìßá ìåãÜëç áêáôÝñãáóôç åíÝñãåéá ç ïðïßá èá ôáõôéóôåß ìå ôï
ðñþôï íïçôéêü áíôéêåßìåíï ðïõ èá óõíáíôÞóåé. ÐÜìðïëëá åßíáé ô'
áíÝêäïôá, éäßùò óôï Æåí âïõääéóìü, ðïõ ðåñéãñÜöïõí áõôÞ ôçí
øåõäïöþôéóç ðïõ ðñáãìáôþíåé ï ìáèçôÞò ëüãù êÜðïéùí áóõíÞèéóôùí
åìðåéñéþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëïãéóìïý.
Ìéá Üëëç Ýíäåéîç ðíåõìáôéêÞò áöåñåããõüôçôáò, üðùò õðáéíß÷ôçêá êáé
ðñéí, åßíáé ï äïãìáôéóìüò Þ áêüìá ÷åéñüôåñá, ï óå÷ôáñéóìüò. ¢íèñùðïé
ðïõ äåí áíáãíùñßæïõí ôçí ðíåõìáôéêüôçôá üëùí ôùí áíåðôõãìÝíùí
èñçóêåéþí êáé èåùñïýí ôç äéêéÜ ôïõò èñçóêåßá Þ ôç äéêéÜ ôïõò óÝ÷ôá ùò
ôç ìüíç áëçèéíÞ, ßóùò åßíáé êáëïß áíôéðñüóùðïé ôçò èñçóêåßáò ôïõò Þ
ôçò óÝ÷ôáò ôïõò áëëÜ ìÜëëïí äýóêïëá èá åßíáé êáëïß áíôéðñüóùðïé ôçò
ðíåõìáôéêüôçôáò. Ç ðíåõìáôéêüôçôá åßíáé êÜôé ôï Üññçôï, ôï Üöáôï êáé
ôï áðüëõôï êáé ïé äéÜëåêôïé ôçò êÜèå èñçóêåßáò äåí åßíáé ðáñÜ
áðüðåéñåò ðñïóÝããéóÞò ôçò ó' Ýíá ó÷åôéêü åðßðåäï. ºóùò íá ìçí õðÜñ÷åé
ðéï áðëü åðé÷åßñçìá ãéá ôç ó÷åôéêüôçôá ôùí èñçóêåéþí áðü ôçí èåùñßá
ôïõ "ãåùãñáöéêïý áôõ÷Þìáôïò". Ôï ãåãïíüò äçëáäÞ üôé áí ãåííçèåß
êáíåßò óå ÷þñá üðïõ åðßóçìç èñçóêåßá åßíáé ç Üëöá êáé Ý÷åé
èñçóêåõôéêÞ éäéïóõãêñáóßá ôüôå èá åßíáé èåñìüò õðïóôçñéêôÞò ôçò Üëöá
èñçóêåßáò, åíþ áí ôï ßäéï Üôïìï ôï ðáßñíáìå áðü ôá ãåííïöÜóêéá ôïõ óå
ìéá Üëëç ÷þñá üðïõ åðßóçìç èñçóêåßá åßíáé ç âÞôá ôüôå èá ãéíüôáí
Ýíèåñìïò õðïóôçñéêôÞò ôçò èñçóêåßáò âÞôá.
ÐÝñá áðü áõôÞ ôçí Ýìöáóç óôçí çèéêÞ, ìåãÜëç åíôýðùóç ìïõ Ýêáíå óôïõò
ÖÄÂÔ ç õðÝñâáóç ôçò ðáñáäïóéáêÞò áããëéêÞò öëåãìáôéêüôçôáò êáé ôïõ
Üâáôïõ ôçò áðôéêÞò åðéêïéíùíßáò ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò êáèçìåñéíÞò
äéáðñïóùðéêÞò åðáöÞò. Óôçí Áããëßá äýóêïëá èá äåé êáíåßò ößëïõò íá
áãêáëéÜæïíôáé êáé íá öéëéïýíôáé· üëåò ïé äçìüóéåò åðéäåßîåéò
ôñõöåñüôçôáò èåùñïýíôáé áíÜñìïóôåò, ðüóï ìÜëëïí üôáí áõôÝò
áðåõèýíïíôáé óå Üôïìï ôïõ ßäéïõ öýëïõ. Ôï éäáíéêü ôï ïðïßï óôï÷åýåé
êáíåßò åäþ åßíáé ôï íá âëÝðåéò ôïí Üëëï ü÷é óáí ãõíáßêá, ü÷é óáí
Üíôñá, áëëÜ óáí Üíèñùðï, ðÝñá áðü ôéò ðñïêáôáëÞøåéò, ôá ôå÷íÜóìáôá,
ôçí õðïêñéóßá êáé ôá óôåñåüôõðá ìå ôá ïðïßá Ý÷åé åðåíäõèåß ï äõúóìüò
áñóåíéêïý-èçëõêïý.
Ôï Äõôéêü Âïõääéóôéêü ÔÜãìá (ÄÂÔ) äéáöÝñåé áðü Üëëåò âïõääéóôéêÝò
ó÷ïëÝò óôï ãåãïíüò üôé ðñïóðÜèçóå ìå åêëåêôéêü ôñüðï íá ðáñïõóéÜóåé
Ýíá âïõääéóìü âéþóéìï óôç Äýóç êáé éêáíü íá êáëýøåé ôéò óõãêåêñéìÝíåò
äõôéêÝò áíÜãêåò, ðñïóðáèþíôáò Ýôóé íá îåäéáëýíåé ôï æùíôáíü âïõääéóìü
áðü ðïëéôéóìéêÜ êáé öïëêëïñéêÜ óôïé÷åßá. Ôï "öïêëüñ" ìéáò èñçóêåßáò
äåí åßíáé êÜôé áñíçôéêü· ãßíåôáé üìùò êÜôé áñíçôéêü üôáí ôï
ïðïéïäÞðïôå åèéìïôõðéêü, ôçò ïðïéáóäÞðïôå èñçóêåßáò, áðïóðÜ ôçí
ðñïóï÷Þ áðü ôçí ïõóßá ôçò. Ìðïñåß êáíåßò êÜëëéóôá íá ëÜâåé ìÝñïò ìå
ìåãÜëç åõóÝâåéá óå ìßá ëåéôïõñãßá øÝëíïíôáò óôá èéâåôéáíÜ Þ ôá ðáëß Þ
ôá âõæáíôéíÜ êáé ìåôÜ íá ðñÜîåé áíåíäïßáóôá ìå ôïí ðéï "áäÝîéï" ôñüðï
(üðùò ëÝãåôáé óôç âïõääéóôéêÞ ïñïëïãßá).
Óôéò ðåñéóóüôåñåò âïõääéóôéêÝò ó÷ïëÝò, êáé éäßùò óôç ÂáôæñáãéÜíá (ôçí
ÁäáìÜíôéíç Áôñáðü), äßíåôáé áðüëõôç Ýìöáóç óôç óçìáóßá ôïõ ãêïõñïý
êáé óôçí ó÷Ýóç ìå áõôüí. Óôïõò ÖÄÂÔ, áíôéèÝôùò, ôï êëßìá åõíïåß ôçí
êáëëéÝñãåéá ôçò ðíåõìáôéêÞò öéëßáò (kalyana mitrata) óå êÜèåôïõò êáé
ïñéæüíôéïõò Üîïíåò· ìå Üëëá ëüãéá åßôå ìåôáîý áôüìùí óå ðáñüìïéï
åîåëéêôéêÜ óôÜäéï åßôå áôüìùí óå ðïëý äéáöïñåôéêü óôÜäéï, Ýôóé þóôå
íá õðÜñ÷åé ìéá óõíå÷Þò ñïÞ ãíþóçò, óõíáéóèçìÜôùí êáé åìðåéñßáò ðñïò
üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò. Ìå Üëëá ëüãéá äåí õðÜñ÷åé ç èåïðïßçóç åíüò
êÜðïéïõ ãêïõñïý, ðñÜãìá ðïõ, üðùò ìáò Ý÷åé äéäÜîåé ç åìðåéñßá ôïõ
âïõääéóìïý óôç Äýóç, ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ðñïâïëÝò, åîÜñôçóç êáé
õðåñôñïößá ôïõ åãþ ìå ïëÝèñéá áðïôåëÝóìáôá ãéá äÜóêáëï êáé ìáèçôÝò.
ÊÜôé ðïõ ßóùò êÜíåé ìïíáäéêü ôïõò ÖÄÂÔ óå ó÷Ýóç ìå ôá õðüëïéðá
âïõääéóôéêÜ êéíÞìáôá óôçí Áããëßá -ðÝñáí áðü ôïí áñéèìü ôùí áôüìùí
ìÝóá ó' áõôü ðïõ áó÷ïëïýíôáé óïâáñÜ ìå ôï âïõääéóìü- åßíáé ç
ðñïóðÜèåéá ìåôáóôïé÷åßùóçò êáé ìåôáìüñöùóçò ôïõ åõñýôåñïõ êïéíùíéêïý
÷þñïõ. Áõôü ãßíåôáé äéáìÝóïõ ôçò ïñãÜíùóçò äùñåÜí ìáèçìÜôùí
äéáëïãéóìïý, ôùí ðïëõðïßêéëùí äñáóôçñéïôÞôùí öéëáíèñùðéêÞò öýóçò, ôùí
âïõääéóôéêþí êïéíïâßùí êáèþò êáé ôéò ëåãüìåíåò "Åðé÷åéñÞóåéò ÓùóôÞò
Åñãáóßáò ÏìáäéêÞò ÂÜóçò" ðïõ äåí åßíáé ôßðïôá Üëëï ðáñÜ ïìÜäåò áôüìùí
ðïõ äïõëåýïõí ìáæß ðñïóðáèþíôáò áöåíüò íá êåñäßæïõí ôá ðñïò ôï æçí ìå
çèéêü ôñüðï êáé áöåôÝñïõ íá ðñïóöÝñïõí ôéò õðçñåóßåò ôïõò ìå Ýíá
÷áìüãåëï.
Ãéá íá êëåßóù áõôüí ôï ìéêñü ðñüëïãï èá Þèåëá íá ðñïóèÝóù êÜôé ãéá ôï
âïõääéóôéêü áßóèçìá ôçò ÷áñÜò, ôçí ÷áñÜ ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò êáé ôçò
áðåëåõèÝñùóçò áðü ôçí ðëÜíç, ç ïðïßá âñßóêåé ãéá ìÝíá ôçí áðüëõôç
ÝêöñáóÞ ôçò óôï áêüëïõèï ñçôü ðïõ åßäá íá áíáãñÜöåôáé êÜôù áðü ôçí
åéêüíá åíüò Âïýääá ðïõ ÷üñåõå: "Ôé ìåãÜëç ÷áñÜ íá óõíåéäçôïðïéåß
êáíåßò üôé äåí õðÜñ÷åé åõôõ÷ßá!" Ìå Üëëá ëüãéá, ôï íá ìåëåôÜ êáíåßò
ôï âïõääéóìü åßíáé ôáõôüóçìï ìå ôï íá ìåëåôÜ ôïí åáõôü ôïõ, ôï íá
ìåëåôÜ ôïí åáõôü ôïõ åßíáé ôáõôüóçìï ìå ôï íá îå÷íÜåé ôïí åáõôü ôïõ
êáé ôï íá îå÷íÜåé êáíåßò ôïí åáõôü ôïõ åßíáé óáí íá åðéôñÝðåé óôï
óýìðáí êáé ïôéäÞðïôå åìðåñéÝ÷åôáé óå áõôü íá ôïõ öáíåß üðùò
ðñáãìáôéêÜ åßíáé: ìáãéêü. Ìüíï üôáí êáíåßò îáíáâñåß ôïí áõèïñìçôéóìü,
ôçí áðëüôçôá êáé ôçí áèùüôçôá åíüò ðáéäéïý ìÝóá óôï ðëáßóéï ìéáò
áíþôåñçò åðßãíùóçò èá ìðïñÝóåé í' áðáãêéóôñùèåß áðü ôá áãáèÜ ôçò
áãïñÜò (êáé ç "åõôõ÷ßá" äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá áðü áõôÜ) êáé íá âñåé ôçí
ðñáãìáôéêÞ, áâßáóôç êáé åíôåëþò öõóéêÞ åõäáéìïíßá.
Ó÷åôéêÜ ìå ôç ìåôÜöñáóç
Áí ðïýìå üôé óôçí ÅëëÜäá åðéêñáôåß Ýíá ÷Üïò üóïí áöïñÜ ôçí ôõðïðïßçóç
ôçò ïñïëïãßáò êáé ôç óùóôÞ ÷ñÞóç ôüôå ôé íá ðïýìå ãéá ôç âïõääéóôéêÞ
ïñïëïãßá; Åäþ ç ðïéêéëßá åßíáé áðåñéüñéóôç êáé âñßóêåé êáíåßò áðü
êáëÝò ìÝ÷ñé êáêÝò êáé áðü óõíôçñçôéêÝò ìÝ÷ñé ñçîéêÝëåõèåò áðïäüóåéò
üñùí.
ÐïëëÝò öïñÝò ï åîåëëçíéóìüò ôçò ðñïöïñÜò ìáò äßíåé ìáñãáñéôÜñéá üðùò
"âïäéóÜôâáò" ãéá ôïí ìðïíôéóÜôôâá· Ýôóé ôï "ïí ôçò öþôéóçò"
êéíäõíåýåé íá ãßíåé "ôï âüäé ôçò öþôéóçò" (!) - åõôõ÷þò äçëáäÞ ðïõ ôï
äåýôåñï ðáñÜãùãï (óÜôâá) óçìáßíåé ïí êáé ü÷é öþôéóç. (Êáé ôï ÄÝíôñï
Ìðüíôé ðþò íá ôï ðïýìå; ÄÝíôñï Âüäé ìÞðùò;). Áðü ôçí Üëëç ìðïñåß
êáíåßò íá éó÷õñéóôåß üôé êÜôé ôÝôïéï åßíáé áðëÜ èÝìá áéóèçôéêÞò ôïõ
ëüãïõ êáé åðïìÝíùò, åëÜóóïíïò óçìáóßáò üóïí áöïñÜ ôçí ïõóßá ôùí
ðñáãìÜôùí.
¸íá Üëëï ìáñãáñéôÜñé ðïõ õðÝðåóå óôçí áíôßëçøÞ ìïõ, êáé ìÜëéóôá
áíÜìåóá óå Üëëá êáé óå âéâëßï ôïõ ÏÅÄÂ, åßíáé "ïé ôÝóóåñéò åõãåíéêÝò
áëÞèåéåò", áíôß ôïõ ïñèüôåñïõ "åõãåíåßò" - åßíáé ìÜëëïí äýóêïëï íá
öáíôáóôåß êáíåßò ìéá áëÞèåéá ðïõ öÝñåôáé ìå ëåðôïýò ôñüðïõò! ÁëëÜ
áõôÞ ç ðáñÜãñáöïò äåí èá ìðïñïýóå íá êëåßóåé áí äåí óõìðåñéëÜìâáíá
ôçí áðüäïóç ôïõ üñïõ enlightenment ùò öùôéóìü (!) êáé äéáöùôéóìü. Ôï
ìüíï ðïõ ìðïñåß íá êÜíåé êáíåßò åßíáé íá åêöñÜóåé ôçí åëðßäá, áðü ôç
ìéá íá ìçí êáôçãïñçèåß ï âïõääéóìüò áðü ôç... ÄÅÇ ùò áèÝìéôïò
áíôáãùíéóôÞò êáé êáôáðáôçôÞò ôïõ ìïíïðùëßïõ ôçò êáé áðü ôçí Üëëç íá
ìçí ðáñåñìçíåõèåß ùò ðíåõìáôéêü êßíçìá ôçò ÁíáãÝííçóçò.
¸íáò üñïò óôïí ïðïßï öáßíåôáé íá åðéêñáôåß ðëÞñçò áóõìöùíßá åßíáé ç
ïñèïãñáößá ôçò ëÝîåùò "Âïýääáò" êáé ôùí ðáñáãþãùí ôçò. Íá ôï ãñÜøïõìå
"Âïýääáò" Þ "Âïýääáò", êáé ðïéá ç äéáöïñÜ, áí õðÜñ÷åé Þ áí ìðïñïýìå
íá ôçí åðéíïÞóïõìå, ìåôáîý ôùí äýï;10 Ìå Üëëá ëüãéá ç êáôÜóôáóç óôçí
ÅëëÜäá åßíáé "ðüôå Âïýääáò, ðüôå Êïýäáò, ðüôå Éçóïýò êé Éïýäáò11" -
êáé åíßïôå üëï êáé êÜðïéïò ðñïóðáèåß íá ìáò îõðíÞóåé åðéöÝñïíôáò ìßá
êáôÜóôáóç "Âïõäüôçôáò" ìå ôï êïÜí ôïõ ðïäïóöáéñéêïý Æåí.
Áí áíáöåñèïýìå óôïí åõñùðáúêü âïõääéóôéêü ìåôáöñáóôéêü óôßâï èá
äéáðéóôþóïõìå üôé õðÜñ÷åé ìéá åîßóïõ ìåãÜëç áóõìöùíßá üóïí áöïñÜ ôï
óõãêåêñéìÝíï ðñüâëçìá. ÊÜðïéåò ãëþóóåò ôï ìåôáöñÜæïõí ìå Ýíá "d"
(üðùò ôá ÉóðáíéêÜ êáé ôá ÐïñôïãáëéêÜ) êáé êÜðïéåò Üëëåò ìå äýï (üðùò
ôá ÃáëëéêÜ êáé ôá ÉôáëéêÜ). Ùóôüóï áõôÞ ç ìåôáöñáóôéêÞ áðüöáóç Ý÷åé
ôõðïðïéçèåß, ìå Üëëá ëüãéá äå âñßóêåé êáíåßò êáé ôéò äýï
ìåôáöñáóôéêÝò áðüøåéò íá óõíáãùíßæïíôáé ç ìßá ôçí Üëëç óôá êåßìåíá,
ôéò ìåôáöñÜóåéò êáé ôá ëåîéêÜ ôçò óõãêåêñéìÝíçò ãëþóóáò. Ðáñüìïéï
ðñüâëçìá ìå ôá âïõääéêÜ ðáñÜãùãá õðÜñ÷åé êáé ìå ôïí "ÌðïíôéóÜô(ô)âá".
ÊÜðïéïé ðñïôéìïýí íá äéáôçñÞóïõí ôá äýï ôáõ åíþ êÜðïéïé Üëëïé ü÷é.
Ðçãáßíïíôáò êáé ðÜëé óôïí åõñùðáúêü ÷þñï ïé áðüøåéò äéßóôáíôáé. Óôçí
Ðïñôïãáëßá ãéá ðáñÜäåéãìá õðÜñ÷åé âïõääéóôéêü ðåñéïäéêü ìå ôßôëï
"bodisatva", ðñÜãìá ðïõ äçëþíåé üôé ç ïñèïãñáößá ìå Ýíá ôáõ Ý÷åé
ðëÝïí ôõðïðïéçèåß.
Åñ÷üìåíïé óå ïñïëïãßá ðïõ áöïñÜ Üìåóá ôï óõãêåêñéìÝíï âéâëßï,
öôÜíïõìå óôçí èåùñßá ôïõ äõúóìïý (óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ç
ðñáãìáôéêüôçôá äéáìïñöþíåôáé áðü äõï èåìåëéáêÜ êáé áíôßèåôá ìåôáîý
ôïõò óôïé÷åßá) üðïõ õðÜñ÷åé ðëçèþñá ðñïôÜóåùí: äõúóìüò, äõáóìüò,
äõáäéóìüò, äõáëéóìüò, äõáäéêüôçôá, äéôôüôçôá, äõúêüôçôá,
äõáëéóôéêüôçôá (íáé ôï åßäá êáé áõôü!). Áí ÷ñçóéìïðïéÞóåé êáíåßò ôï
ãëùóóéêü ôïõ áéóèçôÞñéï ìðïñåß áí áðïðÝìøåé ïñéóìÝíåò ðñïôÜóåéò,
ùóôüóï ôï ðñüâëçìá ôùí ðïëëáðëþí âÜóéìùí åðéëïãþí ðáñáìÝíåé.
Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôé Üñáãå íá äéáëÝîåé êáíåßò ìåôáîý ïäïý, ìïíïðáôéïý,
äñüìïõ êáé áôñáðïý; Óßãïõñá ç áôñáðüò åßíáé óçìáóéïëïãéêÜ êáé
óõíåêäï÷éêÜ ç êáôáëëçëüôåñç ëÝîç áëëÜ äåí Ý÷åé ôçí áìåóüôçôá ôùí
Üëëùí. Åðßóçò, ðüóïé Üñáãå, áðü ôï ìç åéäéêåõìÝíï áíáãíùóôéêü êïéíü
ãíùñßæïõí ôç ëÝîç áôñáðü; ÖôÜíïíôáò óôïí åðéèåôéêü ðñïóäéïñéóìü ôçò
Ïäïý (Þ Ìïíïðáôéïý Þ Áôñáðïý Þ Äñüìïõ) ôé íá ðïýìå; ÌÞðùò Ïêôáðëü,
ìÞðùò ÏêôÜðôõ÷ï (þóôå íá ôáéñéÜæåé ìå ôï eightfold· fold=ðôõ÷Þ).
ÌÞðùò ïêôáìåëÝò; (þóôå íá ôáéñéÜæåé ìå ôï óáíóêñéôéêü anga ôï ïðïßï
óçìáßíåé "ìÝëïò"). ÌÞðùò ìå Ïêôþ Äéáêëáäþóåéò; ¼ëåò ïé ðáñáðÜíù
åêäï÷Ýò Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéçèåß êáé ìðïñåß êáíåßò íá âñåé åðé÷åéñÞìáôá
õðÝñ êáé êáôÜ ãéá êÜèå ìßá áðü áõôÝò. ÐïëëÝò öïñÝò üìùò âñßóêïõìå
êÜôé óôï êåßìåíï ðïõ ìðïñåß íá ðåñéïñßóåé ôéò åðéëïãÝò ìáò áí èÝëïõìå
íá ðáñáìåßíïõìå ðéóôïß, ãéá ðáñÜäåéãìá, óôï óõíùíõìéêü ïßóôñï ôïõ
óõããñáöÝá. Óôçí áñ÷Þ ôïõ êõñßùò êåéìÝíïõ äéáâÜæïõìå: "¼óï ëßãá êé áí
îÝñïõìå ãéá ôï âïõääéóìü èá ãíùñßæïõìå ôïõëÜ÷éóôïí ôï üôé åßíáé Ýíá
ÌïíïðÜôé Þ ìßá Ïäüò". Åäþ åê ôùí ðñáãìÜôùí áíáãêáæüìáóôå íá
ìåôáöñÜóïõìå ôï "path" ùò ìïíïðÜôé Þ áôñáðü ãéáôß áí ôï ìåôáöñÜæáìå
ùò ïäü èá ðÝöôáìå óôïí ðáñáëïãéóìü ôçò ôáõôïëïãßáò. ¸ôóé, äýóêïëá
ìðïñåß êáíåßò íá áðïöáíèåß ãéá ôçí ôåëåéüôçôá ìéáò êÜðïéáò
áíåëáóôéêÞò ïñïëïãéêÞò ôõðïðïßçóçò äß÷ùò íá ëÜâåé õðüøç ôïõ ôéò
áíÜãêåò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ êåéìÝíïõ ìå ôç ãåíéêüôåñç íïçìáôéêÞ êáé
ëåîéêïëïãéêÞ óõíï÷Þ ôïõ, êáèþò êáé ôïõò ðåñéïñéóìïýò ðïõ åðéâÜëëïõí
ïé óõíåêäï÷Ýò êáé óõíÜøåéò ïñéóìÝíùí ëÝîåùí Þ üñùí.
¸ôóé äåí ìðïñïýìå óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï í' áðïäþóïõìå ôéò ëßóôåò
çèéêþí áñ÷þí ôïõ âïõääéóìïý ùò "åíôïëÝò" ãéáôß ï ÓáíãêáñÜêóéôá äåí
áðïäÝ÷åôáé ôéò óõíåêäï÷Ýò áíþôåñçò åîïõóßáò êáé åîùôåñéêÞò åðéâïëÞò
ðïõ Ý÷åé ãé' áõôüí ç ëÝîç "åíôïëÞ". ÁíôéãñÜöù áðü ôï ôñßôï êåöÜëáéï:
"Ç ëÝîç åíôïëÞ Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá. Åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêü ôï
üôé Ýíáò çèéêüò íüìïò Þ êáíüíáò ðñÝðåé íá ïíïìÜæåôáé åíôïëÞ - êÜôé ôï
ïðïßï åßóáé åíôåôáëìÝíïò, õðï÷ñåùìÝíïò, ßóùò áêüìá êáé
åîáíáãêáóìÝíïò, íá ðñÜîåéò, áðü êÜðïéá äýíáìç Þ åîïõóßá Ýîù áðü
óÝíá".
Ôï ðáñáðÜíù ìåôáöñáóôéêü ðñüâëçìá åßíáé ó÷åäüí åýêïëï íá åíôïðéóôåß
(êáé íá åðéäéïñèùèåß) ãéáôß Ý÷åé íá êÜíåé ìå ìéêñÞò áðïóôÜóåùò óõíï÷Þ
óå åðéöáíåéáêü ëåêôéêü åðßðåäï. ÊÜðïéá Üëëá ðñïâëÞìáôá üìùò åßíáé ðéï
áäéüñáôá êáèþò Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå óõíï÷éêïýò óõíäÝóìïõò ðïõ ü÷é ìüíï
áðïôåëïýí ôï óêåëåôü ïëüêëçñïõ ôïõ êåéìÝíïõ áëëÜ Ý÷ïõí íá êÜíïõí ì'
Ýíá âáèý íïçìáôéêü åðßðåäï.
×áñáêôçñéóôéêüò åßíáé ï ôñüðïò ðïõ ìåôÝöñáóå ôï 1823 ï August von
Schlegel ôïí üñï yoga óôï ðëáßóéï ôçò áðüäïóçò ôçò ÌðáãêÜâáô Ãêßôá
óôá ëáôéíéêÜ. ×ñçóéìïðïßçóå ïêôþ äéáöïñåôéêÝò ëÝîåéò áíÜëïãá ìå ôá
óõìöñáæüìåíá: exercitatio, applicatio, destinatio, disciplina activa,
devotio, mysterium, facultas mystica êáé maiestas12 .
¸íá ôÝôïéï ðáñÜäåéãìá ðïõ äåß÷íåé ôç óçìáóßá ôçò åîïíõ÷éóôéêÞò
áíÜëõóçò ôïõ êåéìÝíïõ ãéá ôçí åýñåóç ôçò ðñáãìáôéêÞò óçìáóßáò, êáé
êáô' åðÝêôáóç ôçò éäáíéêüôåñçò áðüäïóçò ïñéóìÝíùí ëÝîåùí-êëåéäéþí,
êáèþò êáé ãéá ôçí åðéâåâáßùóç ôçò ôõ÷üí äéáßóèçóçò ôïõ ìåôáöñáóôÞ,
åßíáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï äéÜëåîá íá ìåôáöñÜóù óôï êåßìåíï ôç ëÝîç
ôïõ ôßôëïõ "ìåôáìüñöùóç" (transformation). ÄéáâÜæïíôáò ôï êåßìåíï
ãßíåôáé êáôáíïçôü üôé ç äéáäéêáóßá åóùôåñéêÞò áëëáãÞò ðïõ ëáìâÜíåé
÷þñá ìÝóù ôçò Üóêçóçò åßíáé êÜôé ðïëý ðéï óõãêåêñéìÝíï áðü ìéá, ùò
äéá ìáãåßáò, ìåôáìüñöùóç. ÌïéÜæåé ðåñéóóüôåñï ìå ìåôïõóßùóç, ìå
ìåôáóôïé÷åßùóç, ìå ìåôáëëáãÞ, ìå ìåôáó÷çìáôéóìü. Áñ÷éêÜ åß÷á äéáëÝîåé
ôç ëÝîç ìåôïõóßùóç óáí ôç óôáèåñÞ áðüäïóç, óôï êåßìåíï êáé óôïí
ôßôëï, ôçò ëÝîåùò transformation (ìåôáìüñöùóç). Ïé åíäïéáóìïß ìïõ
Üñ÷éóáí íá ðëçèáßíïõí üôáí Ýêáíá ôçí óêÝøç üôé ç ìåôïõóßùóç áðïôåëåß
ïñïëïãßá ôçò øõ÷ïëïãßáò ãéá ôç ëÝîç sublimation ç ïðïßá åßíáé ìéá
øõ÷éêÞ äéáäéêáóßá óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ç åíÝñãåéá ôùí "êáôùôÝñùí"
åíóôßêôùí âñßóêåé ðéï äçìéïõñãéêÝò, ðéï "åîåõãåíéóìÝíåò" äéåîüäïõò.
Ùóôüóï, óýìöùíá ìå ôï ßäéï ôï êåßìåíï ç "ìåôáìüñöùóç", ôïõëÜ÷éóôïí
üóïí áöïñÜ ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, äåí åßíáé ôßðïôá Üëëï ðáñÜ
ìåôïõóßùóç ìå ôçí øõ÷ïëïãéêÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ· êáé ü÷é ìüíï áõôü áëëÜ
ç ëÝîç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá äçëþóåé áõôÞ ôç ìåôïõóßùóç äåí
åßíáé ðáñÜ ç ëÝîç sublimation. ÁíôéãñÜöù áðü ôï äåýôåñï êåöÜëáéï:
"Åßäáìå üôé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, ôï äåýôåñï óôÜäéï Þ ðëåõñÜ ôïõ
Ìïíïðáôéïý, áíôéðñïóùðåýåé ôçí åöáñìïãÞ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò óôçí
óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò æùÞ. Áíôéðñïóùðåýåé ôç ìåôïõóßùóç (sublimation) Þ
ôçí åîåõãÝíéóç ôçò áêáôÝñãáóôçò êáé áñáöéíÜñéóôçò óõíáéóèçìáôéêÞò
åíÝñãåéáò óå êÜôé ðéï íôåëéêÜôï êáé åîåæçôçìÝíï - êÜôé, áí ìáò
åðéôñÝðåôáé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïí üñï, ðïëý ðéï ðíåõìáôéêü".
Ìå áöïñìÞ ôçí ðáñáðÜíù ðáñÜãñáöï áëëÜ êáé ôç äéêÞ ìïõ ãëùóóéêÞ
äéáßóèçóç, áðïöÜóéóá íá ÷ñçóéìïðïéÞóù ôçí ðïéêéëïìïñößá ôçò åëëçíéêÞò
ãëþóóáò ãéá íá åêöñÜóù êÜðïéåò ðåñáéôÝñù áðï÷ñþóåéò áõôÞò ôçò
"ìåôáìüñöùóçò" ÷ñçóéìïðïéþíôáò êÜðïéá óõíþíõìá åêåß ðïõ ðßóôåõá üôé
ôáéñéÜæïõí ðåñéóóüôåñï. Ùóôüóï, äéáôÞñçóá áõôïýóéá ôç ìåôÜöñáóç ôçò
ëÝîåùò transformation óôïí ôßôëï êáé óå ïñéóìÝíá óçìåßá ðïõ
áíáöÝñïíôáé óôï óôü÷ï ôçò üëçò äéáäéêáóßáò, ùò ìåôáìüñöùóçò, ãéá ôïí
áðëïýóôáôï ëüãï (ï ïðïßïò äéêáéïëïãåß ôç ìåôáöñáóôéêÞ ãïíéìüôçôá ôçò
óõãêåêñéìÝíçò ëÝîçò) üôé ãéá íá ìåôáìïñöùèåß êáíåßò ðñÝðåé íá ðåñÜóåé
ìÝóá áðü ìßá äéáäéêáóßá ìåôáóôïé÷åßùóçò. ¼ðùò ëÝåé êáé ï Óáßîðçñ óôï
ÂáóéëéÜ Ëçñ: "ôßðïôá äåí âãáßíåé áðü ôï ôßðïôá". Åëðßæù üôé ïé
ìåôáöñáóôéêÝò áðïöÜóåéò ìïõ èá óõìâÜëëïõí ü÷é ìüíï óôçí êáëýôåñç
êáôáíüçóç ôïõ êåéìÝíïõ áëëÜ êáé ôçí ìåãáëýôåñç áðüëáõóç ôçò áíÜãíùóÞò
ôïõ.
ÅéóáãùãÞ
"Ðåñßöçìá ÄÜóêáëå! Ðåñßöçìá! Åßíáé óáí íá Ý÷åé âÜëåé êáíåßò óôç èÝóç
ôïõ áõôü ðïõ Þôáí óôñáâü Þ óáí íá îåóêÝðáóå áõôü ðïõ Þôáí óêåðáóìÝíï,
Þ íá Ýäåéîå ôï äñüìï ó' áõôüí ðïõ åß÷å ÷áèåß Þ íá Ýöåñå Ýíá ëý÷íï ãéá
íá öùôßóåé ôï Ýñåâïò Ýôóé þóôå üóïé Ý÷ïõí ìÜôéá íá ìðïñÝóïõí íá äïõí".
ÁõôÜ ôá ëüãéá ðïõ áñ÷éêÜ åß÷áí ùò ðñïïñéóìü ôï Âïýääá -ãýñù óôá
ðåíôáêüóéá ÷ñüíéá ðñéí ôç ãÝííçóç ôïõ Éçóïý- ðåñéãñÜöïõí åðáêñéâþò ôá
äéêÜ ìïõ óõíáéóèÞìáôá üôáí, ðåñßðïõ äõüìéóé ÷éëéÜäåò ðåíôáêüóéá
÷ñüíéá áñãüôåñá, ðñùôïóõíÜíôçóá ôéò äéäáóêáëßåò ðïõ áðïôÝëåóáí ôç
âÜóç áõôïý ôïõ âéâëßïõ. ÐñùôïäéÜâáóá ôá äéïñèùìÝíá ÷åéñüãñáöá ôùí
äéáëÝîåùí ðïõ ôï óõãêñüôçóáí óôï ðåñéïäéêü Mitrata. Ðßóôåõá üôé ç
áíÜãíùóÞ ôïõò èá ìïõ Ýäéíå áðëÜ êÜðïéåò ðëçñïöïñßåò. Äåí ðåñßìåíá
üìùò íá ìïõ êéíÞóïõí ôï åíäéáöÝñïí. ¼ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé âïõääéóôÝò,
Þîåñá üôé ôï Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé Ý÷åé êåíôñéêÞ èÝóç óôéò äéäáóêáëßåò ôïõ
Âïýääá êáé Ýíïéùóá õðï÷ñåùìÝíïò íá ìÜèù ðåñéóóüôåñá ãé' áõôü. ÁëëÜ
áõôÜ ðïõ Þîåñá äåí ìå åß÷áí óõíåðÜñåé éäéáßôåñá -"óùóôü" ôï Ýíá,
"óùóôü" ôï Üëëï- üëá áõôÜ Ýìïéáæáí ôåôñéììÝíá, óêïíéóìÝíá êáé
÷éëéïåéðùìÝíá. ¼÷é áêñéâþò êÜôé ðïõ è' Üíïéãå íÝïõò ïñßæïíôåò. Ãéá íá
åßìáé åéëéêñéíÞò öÜíôáæáí ðëçêôéêÜ.
Ùóôüóï, äéáâÜæïíôáò ôá ÷åéñüãñáöá óõíåéäçôïðïßçóá üôé Þôáí êÜèå Üëëï
ðáñÜ ðëçêôéêÜ Þôáí, ðñÜãìá ðïõ áíôáíáêëÜôáé îåêÜèáñá óôïí ôßôëï áõôïý
ôïõ âéâëßïõ - ¼ñáìá êáé Ìåôáìüñöùóç. Êáèþò äéÜâáæá áõôÜ ôá ÷åéñüãñáöá
Üñ÷éóá íá óõíåéäçôïðïéþ üôé ï ôñüðïò ðïõ áíôéëáìâáíüìïõí ôï
âïõääéóìü, ü÷é ìüíï åãþ áëëÜ êáé ðïëëïß Üëëïé äõôéêïß âïõääéóôÝò,
Þôáí ôñáãéêÜ ìïíïìåñÞò. ÄéÜâáæá üôé ôï üñáìá -ç ãíþóç, ç êáôáíüçóç,
áêüìá êáé ç åíüñáóç, êáé üëåò ïé Ýíôïíåò åìðåéñßåò ðïõ èåùñïýóá ôüóï
ìåãÜëçò óçìáóßáò- äåí áñêïýóáí. Ôßðïôá áð' üëá áõôÜ äåí áðïôåëïýóáí
ôï óêïðü Þ ôï ôÝëïò, ôçò âïõääéóôéêÞò áôñáðïý - Þôáí áðëÜ ç áöåôçñßá.
Áõôü ðïõ ðñïóðáèïýóå íá ìïõ åîçãÞóåé ï ÓáíãêáñÜêóéôá Þôáí üôé ïé
áñ÷éêÝò óðßèåò äåí Þôáí ðáñÜ ðñïóêëÞóåéò -Þ ðñïêëÞóåéò- ãéá ìéá âáèéÜ
êáé äýóêïëç äéáäéêáóßá ìåôïõóßùóçò. Ìïõ Ýëåãå -êÜôé ðïõ êáôÜ âÜèïò
ãíþñéæá- üôé ôï Ýñìá ôùí óõíçèåéþí, ôùí åðéññïþí êáé ôùí åíóôßêôùí
ìïõ, óÞìáéíå üôé ôï êÝíôñï âÜñïõò ìïõ äå èá ìåôáôïðéæüôáí áðü ìéá
áðëÞ éêáíüôçôá åíüñáóçò. ×ñåéáæüìïõí ìÜëëïí êÜôé óáí Ýíá óåéóìü. Ãéá
íá ìåôáôïðßóù áõôü ôï âÜñïò èá Ýðñåðå íá äïõëÝøù ü÷é ìüíï ìå ôï
êåöÜëé ìïõ, ü÷é ìüíï ìå ôçí êáñäéÜ ìïõ áëëÜ êáé ìå ôçí êïéëéÜ ìïõ,
êáé ü÷é ìüíï ìå ôïí åáõôü ìïõ áëëÜ êáé ìå ôïí êüóìï ïëüêëçñï. Ãéá íá
êáôáöÝñù êÜôé ôÝôïéï Ýðñåðå íá ðïèþ áõôÞ ôç ìåôáìüñöùóç üóï ðïôÝ ìïõ
äåí ðüèçóá ïôéäÞðïôå Üëëï - ÷ñÞìáôá, åðéôõ÷ßá Þ ìéá ãõíáßêá. Ãéá íá
ôï ðù ðéï åîåõãåíéóìÝíá èá Ýðñåðå íá "åíåñãïðïéÞóù ôá óõíáéóèÞìáôÜ
ìïõ".
ÊÜðïéá Üëëç åðï÷Þ èá ðñïôéìïýóá íá áãíïÞóù ôá ìÜëëïí áíåðéèýìçôá
ëüãéá ôïõ êáé íá óôñáöþ óå Ýíáí ðéï óõãêáôáâáôéêü äÜóêáëï. Ùóôüóï ü÷é
ìüíï äåí áðïãïçôåýôçêá, áëëÜ ÷Üñçêá. ¹ôáí ëåò êáé êÜðïéïò íá ìïõ
Ýäåé÷íå ãéá ðñþôç öïñÜ ôá óõìðáãÞ ôåß÷ç ðïõ Ýêëåéíáí ôï äñüìï ìïõ -
ôåß÷ç ðïõ ðñïóðáèïýóá íá äéáðåñÜóù õðïêñéíüìåíïò üôé äåí õðÞñ÷áí.
Áðüñçóá ãéá ôï ðþò Þôáí äõíáôüí íá îåöýãïõí ôçò ðñïóï÷Þò ìïõ üëï áõôü
ôï êáéñü, äåäïìÝíïõ ôïõ üãêïõ ôïõò êáé ôçò ðåñßïðôçò èÝóçò ôïõò.
ÖõóéêÜ, èá Ýðñåðå íá ðÜù ãýñù-ãýñù, ðñÜãìá ðïõ óçìáßíåé üôé ï äñüìïò
ìïõ ôþñá ãéíüôáí ðéï ìáêñýò êáé ðéï äýóêïëïò. ÁëëÜ ôïõëÜ÷éóôïí õðÞñ÷å
êÜðïéïò äñüìïò.
ÁõôÝò åßíáé ïé ðñïóùðéêÝò ìïõ áíôéäñÜóåéò óôéò ïìéëßåò ðïõ Ýãéíáí
áöïñìÞ ãé' áõôü ôï âéâëßï, áíôéäñÜóåéò ðïõ áí Þôáí ôåëåßùò ðñïóùðéêÝò
äå èá åß÷áí êáé éäéáßôåñç óçìáóßá. Ùóôüóï, ðéóôåýù üôé ôá ðñïâëÞìáôá
ðïõ áíôéìåôþðéæá åßíáé áñêåôÜ êïéíÜ. Ðéóôåýù áêñÜäáíôá -êáé Ý÷ù
áñêåôÝò áðïäåßîåéò ãéá íá õðïóôçñßîù ôá ëåãüìåíÜ ìïõ- üôé åîáéôßáò
êÜðïéùí äéáäåäïìÝíùí ðáñáíïÞóåùí ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíèñþðéíç öýóç êáé
ôçí ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç, ðïëëÜ Üëëá Üôïìá ðñïóðáèïýí íá äéáâïýí ìÝóá
áðü ôá ßäéá áüñáôá ôåß÷ç.
Áéôßá áõôþí ôùí ðáñáíïÞóåùí åßíáé ôï ãåãïíüò üôé ôáõôéæüìáóôå ó÷åäüí
ïëïêëçñùôéêÜ ìå ôá åðéöáíåéáêÜ, óõíåéäçôÜ åðßðåäá ôïõ íïõ ìáò êáé
áãíïïýìå ôá åóþôåñá âÜèç ôïõ. Äßíïõìå õðåñâïëéêÞ óçìáóßá óôç äýíáìç
ôçò ëïãéêÞò êáé ôïõ áíáëõôéêïý íïõ êáé îå÷íÜìå ôá ðñáãìáôéêÜ ìáò
êßíçôñá ðïõ ðçãÜæïõí áðü ðïëý âáèýôåñåò ðçãÝò - óõíáéóèÞìáôá,
Ýíóôéêôá, ìýèïõò. Êáé åîáéôßáò áõôÞò ôçò åðéöáíåéáêÞò èåþñçóçò ü÷é
ìüíï äåí áíôéëáìâáíüìáóôå ôéò ðñáãìáôéêÝò äõíÜìåéò ðïõ ìáò
êáèïäçãïýí, áëëÜ ïýôå êáí Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôïõ ãåãïíüôïò üôé äåí ôéò
áíôéëáìâáíüìáóôå.
¼ôáí öÝñåé êáíåßò áõôÞ ôç íïïôñïðßá óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ èá Ý÷åé
êÜðïéåò óõãêåêñéìÝíåò åðéðôþóåéò. Ç ðéï óõíÞèçò åßíáé íá íïìßæïõìå
üôé ìáò áñêåß ç èåùñçôéêÞ êáôáíüçóç. Ðéóôåýïõìå üôé áðü ôç óôéãìÞ ðïõ
Ý÷åé áëëÜîåé ç óõíåéäçôÞ ìáò èåþñçóç Ý÷ïõìå áëëÜîåé êáé åìåßò.
Ðéóôåýïõìå üôé ôï üñáìá åßíáé ü,ôé ðéï óçìáíôéêü êáé áìåëïýìå ôçí
áíÜãêç ãéá ìåôïõóßùóç. Êáôüðéí, êáèþò ôï üñáìÜ ìáò ðëáôáßíåé,
áñ÷ßæïõìå íá äõóáíáó÷åôïýìå üëï êáé ðåñéóóüôåñï, ãéáôß äå âëÝðïõìå íá
åðÝñ÷ïíôáé ïé áëëáãÝò ðïõ áíáìÝíáìå. Ïé ðáãéùìÝíåò óõíáéóèçìáôéêÝò
ìáò áíôéäñÜóåéò êáé ç ãåíéêüôåñç óõìðåñéöïñÜ ìáò ìïéÜæïõí êïëëçìÝíåò
óôá ßäéá áðå÷èÞ êáëïýðéá ôïõ ðáñåëèüíôïò. Êáé ðáñüôé êïéôÜìå ðñïò ô'
Üóôñá -ãéá íá ðáñáöñÜóù ôç ãíùóôÞ ñÞóç ôïõ ¼óêáñ ÏõÜéëíô13 - öáßíåôáé
íá ìçí îåöåýãïõìå óðéèáìÞ áðü ôï âïýñêï.
Ôï áðïôÝëåóìá ôçò óýãêñïõóçò ìåôáîý ôùí óõíåéäçôþí ìáò áðüøåùí êáé
ôùí âáèýôåñùí âïõëÞóåþí ìáò åßíáé íá ðåñéïñßæåôáé ç äõíáôüôçôÜ ìáò íá
åîåëé÷èïýìå. ÓõíåéäçôÜ ìðïñåß íá ðéóôåýïõìå üôé åßìáóôå áðüëõôá
áöïóéùìÝíïé óôçí ðíåõìáôéêÞ ìáò êáëëéÝñãåéá. ÁëëÜ áõôü ðïõ ôá
áìåôáìüñöùôá âÜèç ìáò öáßíåôáé íá æçôïýí áðü ôç æùÞ åßíáé áêüìá
÷ñÞìáôá, áíáãíþñéóç, áóöÜëåéá, óåî, öáãçôü, ïéêïãÝíåéá, ê.ô.ë. - ç
ëßóôá ðïéêßëåé åëáöñþò áðü Üôïìï óå Üôïìï. ¸ôóé öáßíåôáé üôé
ðñïóðáèïýìå íá îåãåëÜóïõìå ôïí åáõôü ìáò, êÜíïíôáò ôçí ðíåõìáôéêÞ ìáò
æùÞ ìéá åõ÷Üñéóôç áó÷ïëßá, êÜíïíôáò ôï äéáëïãéóìü ìéá öõãÞ, åíþ åí ôù
ìåôáîý êÜíïõìå ôá óôñáâÜ ìÜôéá óôï ãåãïíüò üôé ç æùÞ ìáò êáé ôá ðÜèç
ðïõ ìáò êáôåõèýíïõí äå äéáöÝñïõí êáé ðïëý áðü áõôÜ ôùí õëéóôþí
ãåéôüíùí ìáò. Ìðïñåß åðßóçò íá áðïðåéñáèïýìå íá õðåñâïýìå ôá
ðñáãìáôéêÜ ìáò êßíçôñá, ðñïóðáèþíôáò íá óôáèïýìå Üîéïé ôùí éäáíéêþí
ìáò áðü ðåßóìá - ãéá í' áíáñùôéüìáóôå ìåôÜ ãéáôß íéþèïõìå ôüóï
äé÷áóìÝíïé êáé äõóôõ÷éóìÝíïé. ¹ ìðïñåß íá ôáëáíôåõüìáóôå åðéêßíäõíá
áðü ôï Ýíá Üêñï óôï Üëëï, åíáëëÜóóïíôáò ðåñéüäïõò åðßìïíçò
ðñïóðÜèåéáò ìå ðåñéüäïõò áêáôÜó÷åôïõ çäïíéóìïý.
Ïé äéäáóêáëßåò ðïõ ìáò ðñïóöÝñåé ï ÓáíãêáñÜêóéôá óå áõôü ôï âéâëßï,
ìáò äåß÷íïõí ðþò íá âãïýìå áðü áõôü ôï áäéÝîïäï. Êáé ôï êÜíïõí ìå ôï
íá åöéóôïýí ôçí ðñïóï÷Þ ìáò óôï ãåãïíüò üôé ï âïõääéóìüò åßíáé ìéá
äéáäéêáóßá ïñãáíéêÞò åîÝëéîçò ðïõ äåí ðñïùèåß ôçí ðíåõìáôéêÞ
êáëëéÝñãåéá óáí áõôïóêïðü, áëëÜ óáí êáôáëýôç ðïõ èá óõìâÜëåé óôç
ìåôïõóßùóç êÜèå ðëåõñÜò ôçò ýðáñîçò ìáò, åðéöáíåéáêÞò êáé ìý÷éáò,
óõíåéäçôÞò êáé áóõíåßäçôçò. ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá öÝñíåé óôï öùò áêüìá
êáé ôá óêïôåéíüôåñá âÜèç ìáò, Ýôóé þóôå íá âïçèÞóïõí -áíôß íá
ðáñåìðïäßóïõí- ôéò ðñïóðÜèåéåò ìáò íá ðñï÷ùñÞóïõìå. Ï óêïðüò ôçò
âïõääéóôéêÞò áôñáðïý äåí åßíáé ìüíï ç åìðåéñßá ôçò åíüñáóçò
-äåäïìÝíçò ôçò áäõíáìßáò íá êáôáíïÞóïõìå ðëÞñùò áõôÞ ôçí Ýííïéá- áëëÜ
ç êáëëéÝñãåéá êÜèå ðëåõñÜò ôïõ åáõôïý ìáò. Åßìáóôå óáí Ýíá äåíôñÜêé
êáé ôï ðíåõìáôéêü üñáìá åßíáé ç âñï÷Þ ðïõ ôï ðïôßæåé êáé ôï
åíèáññýíåé íá âãÜëåé ôá ðñþôá ôïõ öýëëá êáé ôá ðñþôá ôïõ ëïõëïýäéá.
ºóùò ç âñï÷Þ ðÝöôåé ðÜíù óå üëïõò ìáò. Ëßãïé üìùò Ý÷ïõí ôçí åíÝñãåéá
êáé ôï êïõñÜãéï íá õðáêïýóïõí ôéò ðñïóôáãÝò ôçò áíÜðôõîçò ðïõ
åõíïåßôáé áðü áõôÞí.
Óôéò ïìéëßåò ðïõ áðáñôßæïõí áõôü ôï âéâëßï ï ÓáíãêáñÜêóéôá
áíáäåéêíýåé ôç óçìáóßá êáé ôçí åðéêáéñüôçôá ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, ðñÜãìá ðïõ åëÜ÷éóôïé èá åß÷áí ðñùôßóôùò
õðïøéáóôåß. ÄéáìÝóïõ ôùí åðåîçãÞóåþí ôïõ ìáò öÝñíåé ó' åðáöÞ ì' Ýíá
ìåãÜëï ìÝñïò èñçóêåéáêïý õëéêïý. Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò áõôïý ôïõ õëéêïý
åßíáé êáô' åîï÷Þí âïõääéóôéêü êáé ðáñïõóéÜæåôáé ì' Ýíáí êáô' åîï÷Þí
âïõääéóôéêü ôñüðï - ùò óåéñÜ áðü ëßóôåò ðïõ ìå ôç óåéñÜ ôïõò
åìðåñéÝ÷ïõí Üëëåò ëßóôåò. Äå âñßóêïõìå ìüíï ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé áëëÜ åðßóçò ôéò ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò, ôá Ôñßá
×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÅîáñôçìÝíçò ¾ðáñîçò, ôéò ÔÝóóåñéò ÓïõíõÜôáò, ôéò
ÔÝóóåñéò "ÕøçëÝò Êáôïéêßåò", ôéò ÐÝíôå Óßëáò êáé ôá ÐÝíôå ÍôÜñìáò,
ôéò ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò ôïõ Íïõ (Four Exertions), ôá ÐÝíôå Åìðüäéá, ôéò
ÔÝóóåñéò (Þ Ïêôþ) ÍôõÜíáò, êáé Üëëá. ÂÝâáéá üëá áõôÜ ìðïñåß íá ìç ìáò
åíèïõóéÜæïõí. Ç áñ÷áßá âïõääéóôéêÞ óõíÞèåéá ôçò áíáãùãÞò óå ëßóôåò
ìðïñåß íá ìçí åßíáé ôïõ ãïýóôïõ ìáò êáé ïé áíáãíþóôåò åßíáé åí ìÝñåé
äéêáéïëïãçìÝíïé áí ðéóôåýïõí üôé üëåò áõôÝò ïé ëßóôåò êÜíïõí ôï
ÍôÜñìá íá ìïéÜæåé êÜðùò Üøõ÷ï êáé ìïíüôïíï. ÁëëÜ óôá ÷Ýñéá ôïõ
ÓáíãêáñÜêóéôá öáßíåôáé íá óõìâáßíåé ôï áíôßèåôï. Ïé ëßóôåò áðïêôïýí
æùÞ êáé áõôÜ ðïõ áñ÷éêÜ Ýìïéáæáí ìÝñïò ìéáò êáêüãïõóôçò óõëëïãÞò
ïéêïãåíåéáêþí êåéìçëßùí ü÷é ìüíï Ý÷ïõí îåóêïíéóôåß êáé ãõáëéóôåß,
áëëÜ Ý÷ïõí åðßóçò ôïðïèåôçèåß óôç óùóôÞ ãùíßá ãéá íá öáßíåôáé ç
ãõáëÜäá êáé ç åðéêáéñüôçôÜ ôïõò ãéá ôïõò ðíåõìáôéêïýò áãþíåò áíäñþí
êáé ãõíáéêþí óôá ôÝëç ôïõ åéêïóôïý áéþíá.
ÐÝñáí áðü ðëïýôï èñçóêåéáêïý õëéêïý áõôÝò ïé óåëßäåò ðåñéÝ÷ïõí éäÝåò
êáé Ýííïéåò ðïõ ìðïñåß íá ìçí åßíáé ïéêåßåò óå âïõääéóôÝò Ýîù áðü
ôïõò Ößëïõò ôïõ Äõôéêïý Âïõääéóôéêïý ÔÜãìáôïò. ÌåñéêÝò áðü áõôÝò,
üðùò ç áíáêáôÜôáîç ôùí ðáñáäïóéáêþí èåìåëßùí ôçò åãñÞãïñóçò óå
ôÝóóåñá êÜðùò äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá åðßãíùóçò, áðëÜ áðïôåëïýí ìéáí
áíáðñïóáñìïãÞ êáé áðëïýóôåõóç ðáñáäïóéáêïý õëéêïý. ¢ëëåò, üðùò ç
Ýííïéá ôçò "Õøçëüôåñçò ÅîÝëéîçò", ìéá ðáñïõóßáóç ôçò åîÝëéîçò ôçò
óõíåßäçóçò ùò ôï åðéóôÝãáóìá ôçò åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò, ìå ôç
Öþôéóç ùò ôïí ýóôáôï óêïðü ôçò - åßíáé ðíåõìáôéêÜ ãåííÞìáôá ôïõ
ÓáíãêáñÜêóéôá.
ÏñéóìÝíïé âïõääéóôÝò Ýîù áðü ôïõò ÖÄÂÔ äåß÷íïõí ìßá êá÷õðïøßá ãéá
ïñéóìÝíåò áðü ôéò ðéï ðñïóùðéêÝò åñìçíåßåò ôïõ ÍôÜñìá áðü ôïí
ÓáíãêáñÜêóéôá. Êáé êáëÜ êÜíïõí - ï ßäéïò ï ÓáíãêáñÜêóéôá óðåýäåé íá
õðåíèõìßóåé üôé ç ðñùôïôõðßá äåí áðïôåëåß áñåôÞ ãéá Ýíá äÜóêáëï ôïõ
âïõääéóìïý. ÁëëÜ èá Þôáí êñßìá áí åðéôñÝðáìå ó' áõôÞ ôçí êá÷õðïøßá íá
óêéÜóåé ôçí áîßá ôùí äéäáóêáëéþí ôïõ ãéá üëïõò ôïõò âïõääéóôÝò, êáé
êõñßùò ôïõò äõôéêïýò âïõääéóôÝò. ÌåñéêÝò áðü ôéò åñìçíåßåò ôïõ ôùí
âïõääéóôéêþí äéäáóêáëéþí åßíáé ñéæïóðáóôéêÝò, áëëÜ ñéæïóðáóôéêÝò ìå
ôçí êáëýôåñç Ýííïéá ôïõ üñïõ. Ïé äéäáóêáëßåò ôïõ ÓáíãêáñÜêóéôá ìáò
Ýñ÷ïíôáé áðü ôéò ðçãÝò ôïõ âïõääéóìïý, êáé ðñïóðáèïýí íá åêöñÜóïõí ôá
âáóéêÜ ìçíýìáôÜ ôïõ ì' Ýíáí ôñüðï ðïõ íá åßíáé ó÷åôéêüò ìå ôç
óçìåñéíÞ ðñáãìáôéêüôçôá. ÌåñéêÝò öïñÝò ïé éäÝåò ôïõ öáßíïíôáé
ñéæïóðáóôéêÝò ãéáôß åßíáé áõèåíôéêÜ ðáñáäïóéáêÝò, êáé Ýñ÷ïíôáé áðü
ðáëéüôåñåò ðçãÝò, óå ó÷Ýóç ìå ôéò äéäáóêáëßåò ïñéóìÝíùí
åíáðïìåéíÜíôùí âïõääéóôéêþí ó÷ïëþí ôçò Áóßáò.
ÌåñéêÝò áðü ôéò ðéï ñéæïóðáóôéêÝò äéäáóêáëßåò ôïõ ÓáíãêáñÜêóéôá åßíáé
áõôÝò ðïõ áöïñïýí ôçí åñãáóßá. ÄéÜöïñïé íåüöõôïé áêïýãïíôáò ôá ó÷üëéá
ôïõ ðÜíù ó' áõôü ôï èÝìá, êõñßùò ôéò ðñþôåò ìÝñåò ôùí ÖÄÂÔ, óõ÷íÜ
Ýíéùèáí Ýêðëçîç áðü ôçí áóÝâåéÜ ôïõ ðñïò ôç óõìâáôéêÞ åñãáóéáêÞ
çèéêÞ. Êáé ç ïìéëßá ðåñß ÓùóôÞò Åñãáóßáò ðïõ åìðåñéÝ÷åôáé óôï âéâëßï
ìðïñåß íá äþóåé ôçí åíôýðùóç -Èåüò öõëÜîåé!- üôé óõìâïõëåýåé ôïõò
áêñïáôÝò ôïõ íá äïõëåýïõí üóï ôï äõíáôü ëéãüôåñï.
ÏñéóìÝíá ðñÜãìáôá ðñÝðåé íá åéðùèïýí ãéá íá äïýìå áõôÞ ôç óõìâïõëÞ
ìÝóá áðü ôï ðíåýìá åêåßíçò ôçò åðï÷Þò. Ï ÓáíãêáñÜêóéôá Ýäùóå áõôÞ ôçí
ïìéëßá ôï 1968, ëßãï êáéñü ìåôÜ ôçí ßäñõóç ôùí ÖÄÂÔ, êáé ðñéí ôç
÷åéñïôüíçóç ôùí ðñþôùí ìåëþí ôïõ Äõôéêïý Âïõääéóôéêïý ÔÜãìáôïò. Áðü
ôüôå ðÝñáóáí äåêáåôßåò êáé ïé ÖÄÂÔ åîáðëþèçêáí óôïí êüóìï. Ìßá áðü
ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ìåëþí ôïõ åßíáé áõôÞ ðïõ ìÜëëïí Üêïìøá
ïíïìÜæåôáé "Åðé÷åéñÞóåéò ÓùóôÞò Åñãáóßáò ÏìáäéêÞò ÂÜóçò". Óêïðüò ôïõò
äåí åßíáé ìüíï íá ðñïóöÝñïõí óôïõò âïõääéóôÝò ôç äõíáôüôçôá íá
êåñäßóïõí ÷ñÞìáôá ìå çèéêÜ ìÝóá êáé íá óõíåñãáóôïýí ìå ìéá ïìÜäá
áôüìùí ìå ôéò ßäéåò éäÝåò, áëëÜ, óôçí êáëýôåñç ðåñßðôùóç, ôç
äõíáôüôçôá ìåôáìüñöùóçò ôçò äïõëåéÜò áðü áíïýóéá áããáñåßá óå
ðíåõìáôéêÞ Üóêçóç.
Ç åîÝëéîç ôùí Åðé÷åéñÞóåùí ÓùóôÞò Åñãáóßáò ÏìáäéêÞò ÂÜóçò ìÜò Ý÷åé
äþóåé áíÜìåéêôá áðïôåëÝóìáôá. ÕðÞñîáí ðïëëÝò åðéôõ÷ßåò êáèþò êáé
ðïëëÝò áðïôõ÷ßåò - ïéêïíïìéêÞò Þ Üëëçò öýóåùò. ÁëëÜ ôï ðéï óçìáíôéêü
ðñÜãìá åßíáé üôé áõôü ôï ðåßñáìá óôç ÓùóôÞ Åñãáóßá ìÜò Ýäùóå ôçí
åõêáéñßá íá ìÜèïõìå ðïëëÜ - ü÷é ìüíï áðü ôéò åðéôõ÷ßåò ìáò áëëÜ êáé
áðü ôéò áðïôõ÷ßåò ìáò. ÁíáìöéóâÞôçôá áí ó÷ïëéÜæáìå áõôüí ôïí ôïìÝá
óÞìåñá, ï ÓáíãêáñÜêóéôá èá áíôëïýóå ðïëý õëéêü áðü áõôÞ ôçí ðçãÞ
åìðåéñßáò. Åðßóçò èá Ýäéíå Ýìöáóç óå Üëëá ðñÜãìáôá áð' ü,ôé ôï 1968,
åðï÷Þ ðïõ ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò âïõääéóôÝò ç äïõëåéÜ áðïôåëïýóå ìéá
âáñåôÞ õðï÷ñÝùóç áíáãêáßá ãéá ôçí åîüöëçóç ëïãáñéáóìþí.
ÓÞìåñá õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò åõêáéñßåò ãéá ôïõò âïõääéóôÝò ôùí ÖÄÂÔ -áêüìá
êé áí äåí åßíáé íïóïêüìåò, ãéáôñïß, äéêçãüñïé, êáëëéôÝ÷íåò, ê.ô.ë. -
ãéá íá êÜíïõí ôç äïõëåéÜ ôïõò íá ðñïóåããßæåé ó' áõôü ðïõ ï
ÓáíãêáñÜêóéôá ïíïìÜæåé ëåéôïýñãçìá. Ç åñãáóßá ãßíåôáé ëåéôïýñãçìá
üôáí ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå áõôü ðïõ èåùñåß êáíåßò ùò ôï ðéï óçìáíôéêü
ðñÜãìá óôç æùÞ ôïõ. Ãé' áõôïýò ðïõ èåùñïýí üôé ï âïõääéóìüò åßíáé ôï
ðéï óçìáíôéêü ðñÜãìá óôç æùÞ ôïõò, ç óõìâïëÞ óå ÂïõääéóôéêÝò
Åðé÷åéñÞóåéò ÏìáäéêÞò ÂÜóçò -ìå ôçí ôáõôü÷ñïíç óõìâïëÞ óôç
ìåôáìüñöùóç ôçò êïéíùíßáò- ìðïñåß íá ãßíåé Ýíá áëçèéíü ëåéôïýñãçìá. Ç
åìðåéñßá ôùí ôåëåõôáßùí äåêáåôéþí ìáò áðïäåéêíýåé üôé ìðïñåß åðßóçò
íá ãßíåé êáé Ýíá ìÝóï ðñïóùðéêÞò êáëëéÝñãåéáò.
Ç èåþñçóç ôçò ïìáäéêÞò åñãáóßáò óáí ðíåõìáôéêÞ Üóêçóç Ý÷åé ãßíåé Ýíá
áðü ôá äéáêñéôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ÖÄÂÔ. Óå êÜðïéá Üëëç ïìéëßá ôïõ
ï ÓáíãêáñÜêóéôá áðïêÜëåóå ôçí åñãáóßá "ôáíôñéêü ãêïõñïý". ¸íáò
ôáíôñéêüò ãêïõñïý åßíáé Ýíáò äÜóêáëïò ðïõ äéáðåñíÜåé ôéò áõôáðÜôåò
ìáò êáé áíôáíáêëÜ ôï ðñáãìáôéêü ìáò ðñüóùðï. Ìáò äåß÷íåé ôá
åëáôôþìáôá ðïõ ðñÝðåé íá îåðåñÜóïõìå êáé ôéò ðñïêëÞóåéò ìðñïóôÜ óôéò
ïðïßåò äåéëéÜæïõìå. Ìáò äåß÷íåé ðþò íá ãßíïõìå äõíáôïß, èáññáëÝïé êáé
ãåìÜôïé åíÝñãåéá. Ç åñãáóßá ìðïñåß íá ãßíåé ï ôáíôñéêüò ãêïõñïý ìáò
ãéáôß ëåéôïõñãåß êé áõôÞ óáí Ýíáò êáèñÝöôçò ðïõ ìáò äåß÷íåé ôï
ðñáãìáôéêü ìáò ðñüóùðï, áðïêáëýðôïíôáò ü÷é ìüíï ôéò áäõíáìßåò ìáò
áëëÜ êáé ôá êñõììÝíá áðïèÝìáôá åíÝñãåéáò. Ìüíï áí ìðïýìå óôï ÷ïñü ôçò
åñãáóßáò ìáæß ìå Üëëïõò ìðïñïýìå íá äïýìå ðüóï Ý÷ïõìå ðñïïäåýóåé.
Ìüíï üôáí èá áíôéìåôùðßóïõìå ôïõò öüâïõò êáé ôéò áäõíáìßåò ìáò, óôï
áíÞëåï ðëáßóéï ôïõ õëéêïý êüóìïõ, èá åßìáóôå óå èÝóç íá ôéò
õðåñâïýìå. Ìüíïí üôáí ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôçí åíÝñãåéÜ ìáò ìðïñïýìå íá
ìÜèïõìå ðüóï äõíáôïß åßìáóôå.
Áõôüò äåí åßíáé ï êáôÜëëçëïò ÷þñïò ãéá ìßá åîáíôëçôéêÞ áíÜëõóç ôçò
ÓùóôÞò Åñãáóßáò óôï ðëáßóéï ôùí ÖÄÂÔ, áëëÜ êÜðïéá ó÷üëéá åßíáé
áíáãêáßá ãéá íá åîïéêåéùèïýí ïé áíáãíþóôåò ìå ôéò ôñÝ÷ïõóåò áðüøåéò
ôïõ ÓáíãêáñÜêóéôá, üðùò áõôÝò äéáìïñöþèçêáí ìåôÜ áðü åßêïóé êáé
ðåñéóóüôåñá ÷ñüíéá ðñáêôéêÞò åìðåéñßáò. Áõôü ùóôüóï äåí áíáéñåß áëëÜ
ðñïóèÝôåé óôá ëåãüìåíÜ ôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç ÓùóôÞ Åñãáóßá.
Ôüóï ðïëëÜ Üëëáîáí áðü ôïí êáéñü áõôþí ôùí äéáëÝîåùí -óôïõò ÖÄÂÔ, óôï
âïõääéóôéêü ÷þñï, óôçí êïéíùíßá êáé óôïí êüóìï ãåíéêüôåñá- ðïõ åßíáé
öõóéêü åðáêüëïõèï íá èÝëåé êáíåßò íá åðéóçìÜíåé áõôÝò ôéò áëëáãÝò
Áõôü ðïõ åêðëÞóóåé åßíáé üôé äåí õðÜñ÷ïõí êáé ôüóï ðïëëÜ íá ðåé
êáíåßò. Ëüãù Ýìöáóçò óôçí ðáñÜäïóç ïé äéäáóêáëßåò ôïõ ÓáíãêáñÜêóéôá
èá ìåßíïõí åðßêáéñåò ãéá ðïëý êáéñü. ÐñïóùðéêÜ, ôïõ åßìáé åõãíþìùí
ãéá ôçí åõêáéñßá ðïõ ìïõ äüèçêå íá ôéò åêôéìÞóù êáé íá ôéò ìåëåôÞóù,
åßôå óôçí ç÷ïãñáöçìÝíç ìïñöÞ ôïõò åßôå ùò Üñèñá óôï ðåñéïäéêü
Mitrata. Åðßóçò ìåãÜëç ÷áñÜ ìïõ Ýäùóå ç åõêáéñßá íá ôéò ðáñïõóéÜóù ó'
Ýíá åõñýôåñï êïéíü, ðÝñá áðü ôïõò ÖÄÂÔ, åôïéìÜæïíôÜò ôåò ãéá Ýêäïóç
õðü ìïñöÞ âéâëßïõ. Åëðßæù íá ôéò âñïýíå êáé Üëëïé ôüóï ÷ñÞóéìåò üóï
ôéò âñÞêá åãþ.
Chris Pauling
ÊåöÜëáéï 1
Ç Öýóç ôçò ¾ðáñîçò: ÔÝëåéá ÈÝáóç
¼óï ëßãá êé áí îÝñïõìå ãéá ôï âïõääéóìü èá ãíùñßæïõìå ôïõëÜ÷éóôïí ôï
üôé åßíáé Ýíá ÌïíïðÜôé Þ ìßá Ïäüò. Åßíáé Ýíá ÌïíïðÜôé Þ ìßá Ïäüò ðïõ
ïäçãåß óôç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò ÁëÞèåéáò, Þ ôçò åíüôçôáò ìå ôçí
ÁëÞèåéá, ôçí ïðïßá ïíïìÜæïõìå Öþôéóç, ÍéñâÜíá Þ óõíåéäçôïðïßçóç ôçò
öùôéóìÝíçò öýóçò ìáò. Áõôü ôï ÌïíïðÜôé Þ Ïäüò âñßóêåé Ýêöñáóç óå ìéá
óåéñÜ äéáöïñåôéêþí åííïéïðïéÞóåùí áðü ôéò ïðïßåò ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé åßíáé ðéèáíüôáôá ç ãíùóôüôåñç.
Ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé áðïôåëåß ôçí ôÝôáñôç áðü ôéò ÔÝóóåñéò
Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò. Áí áíáôñÝîïõìå óôïí Ðñþôï ÄéÜëïãï ôïõ Âïýääá, -ôï
ÄéÜëïãï ðÜíù óôï Ãýñéóìá ôïõ Ôñï÷ïý ôïõ ÍôÜñìá, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå
óôï ¢ëóïò ôùí Åëáöéþí ôïõ ÓáñíÜè ëßãï ìåôÜ ôçí åðßôåõîç ôçò Áíþôåñçò
Öþôéóçò- èá âñïýìå üôé ôï ðéï óçìáíôéêü ìÝñïò ôïõ, äéáìÝóïõ ôïõ
ïðïßïõ ï Âïýääáò áðïêÜëõøå ôç ìåãÜëç ðíåõìáôéêÞ ôïõ áíáêÜëõøç óôçí
áíèñùðüôçôá, Þôáí áõôü ðïõ áíáöåñüôáí óôéò ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò
ÁëÞèåéåò: ôçí ïäýíç, ôçí áéôßá ôçò ïäýíçò, ôçí åîÜëåéøç ôçò ïäýíçò,
êáé ôçí ïäü ðïõ ïäçãåß óôçí åîÜëåéøç ôçò ïäýíçò. Ç ôåëåõôáßá åî áõôþí
äåí åßíáé ôßðïôá Üëëï ðáñÜ ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé.
¸ôóé, áí áêïëïõèÞóïõìå ôçí ðïñåßá ôçò âïõääéóôéêÞò éóôïñßáò, áðü
Ó÷ïëÞ óå Ó÷ïëÞ, ÐáñÜäïóç óå ÐáñÜäïóç -óôçí Éíäßá, óôï ÈéâÝô, óôçí
Ìðïýñìá, óôçí ÔáûëÜíäç, óôçí Éáðùíßá Þ óôçí ÊåûëÜíç- ïðïõäÞðïôå êé áí
áðëþèçêå ï âïõääéóìüò, èá âñïýìå áíáöïñÝò óôéò ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò
ÁëÞèåéåò, êáé åéäéêüôåñá óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. ÅðïìÝíùò, áí
äåí åßìáóôå åîïéêåéùìÝíïé ìå áõôÝò ôçò ÁëÞèåéåò, êáé åéäéêüôåñá ôçí
ÁëÞèåéá ôçò ïäïý, áí äåí Ý÷ïõìå åíôñõöÞóåé ó' áõôÝò, ôüôå ãíùñßæïõìå
ðïëý ëßãá ó÷åôéêÜ ìå ôï âïõääéóìü.
Ï üñïò ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé åßíáé ç ìåôÜöñáóç ôïõ Óáíóêñéôéêïý
Üñõá-áóôáíãêßêá-ìÜñãêá (ðáëß: Üñéõá-áôô÷áíãêßêá-ìÜãêá), ç ëÝîç ðïõ
ìåôáöñÜæïõìå ùò "åõãåíÝò" åßíáé ç Üñõá. Óôçí áñ÷áßá Éíäßá ç ëÝîç áõôÞ
÷ñçóéìïðïéïýôáí ìå Ýííïéá öõëåôéêÞ, êáé áíáöåñüôáí óôïõò êáôáêôçôÝò
ðïõ êáôÝâçêáí áðü ôçí êåíôñéêÞ Áóßá óôéò éíäéêÝò ðåäéÜäåò, äéáìÝóïõ
ôùí âïñåéïäõôéêþí ðåñáóìÜôùí, êáôáêôþíôáò ôïí éèáãåíÞ ðëçèõóìü. Må ôï
ðÝñáóìá ôùí áéþíùí, ï üñïò Üñõá êáé ôï ðáñÜãùãï "Üñåéïò" áðÝêôçóå
çèéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò áðï÷ñþóåéò. Óôï âïõääéóìü ç ëÝîç áõôÞ öÝñíåé
óôï íïõ ïôéäÞðïôå Ý÷åé íá êÜíåé Üìåóá Þ Ýììåóá ìå ôç óõíåéäçôïðïßçóç
ôçò Áðüëõôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò. ÏôéäÞðïôå ó÷åôßæåôáé ìå ôçí
ðíåõìáôéêüôçôá, åßôå åßíáé ôï ðíåõìáôéêü ìïíïðÜôé êáèáõôü, ç
ðíåõìáôéêÞ öéëïäïîßá, Þ ïðïéáäÞðïôå Üëëç Üðïøç ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò,
ìðïñåß íá ïíïìáóôåß Üñõá. ÅðïìÝíùò Üñõá åêôüò áðü "åõãåíÝò" óçìáßíåé
êáé "éåñü".
Ãé' áõôü ôï ëüãï ïñéóìÝíïé ìåôáöñáóôÝò áíôß ãéá ôéò ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò
ÁëÞèåéåò êáé ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ìéëïýí ãéá ôéò ÔÝóóåñéò
ÉåñÝò ÁëÞèåéåò êáé ôï Éåñü Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. (Ï ËÜìá Ãêïâßíôá, ìïõ
äéçãÞèçêå êÜðïôå ìéá äéáóêåäáóôéêÞ éóôïñßá. Óôá ðñþôá âÞìáôá ôïõ
âïõääéóìïý óôç Ãåñìáíßá õðÞñ÷áí äýï áíôßðáëåò ïìÜäåò: ç ìßá
õðïóôÞñéæå üôé ï üñïò Üñõá óÞìáéíå "åõãåíÝò" êáé ç Üëëç üôé óÞìáéíå
"éåñü". Êáé ïé äýï ïìÜäåò, ïé õðïóôçñé÷ôÝò ôçò Åõãåíïýò ÁëÞèåéáò êáé
ïé õðïóôçñé÷ôÝò ôçò ÉåñÞò ÁëÞèåéáò, âñßóêïíôáí óõíå÷þò óôá ìá÷áßñéá.
Ôï ãåãïíüò áõôü äåß÷íåé ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ïé Üíèñùðïé
÷áëÜíå ôéò êáñäéÝò ôïõò êáé ç éóôïñßá ôïõ ìáò äéäÜóêåé üôé äåí ðñÝðåé
íá ðáñáóõñüìáóôå áðü ôéò ëÝîåéò. Áí êáé áäéáöéëïíßêçôá õðÜñ÷åé ìéá
êÜðïéá äéáöïñÜ ìåôáîý "åõãåíïýò" êáé "éåñïý", ç üëç áíôéðáñÜèåóç
áöïñïýóå Ýíá ðñüâëçìá ó÷åôéêÜ åëÜóóïíïò óçìáóßáò.)
Ç ÓáíóêñéôéêÞ ëÝîç Üóôá óçìáßíåé áðëÜ "ïêôþ", åíþ Üíãêá óçìáßíåé
"ìÝëïò", "ìÝñïò" Þ áêüìá "öýôñï". Óå ìåñéêÝò óýã÷ñïíåò éíäéêÝò
ãëþóóåò, ãéá ðáñÜäåéãìá, ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç Ýêöñáóç ðáíêáíãêáðñáíÜìá Þ
ðñïóôåñíéóìüò ìå "ðÝíôå ìÝëç", äçëáäÞ ìå ôá ÷Ýñéá, ôá ðüäéá êáé ôï
êåöÜëé. (Óôá óáíóêñéôéêÜ êáé ôá ðáëß ôï êåöÜëé ïíïìÜæåôáé ïõôôáìÜíãêá
Þ "õøçëüôåñï ìÝëïò".) ¸ôóé, åíþ óõíÞèùò áíôéëáìâáíüìáóôå ôï ÅõãåíÝò
Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ùò êÜôé ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ïêôþ äéáäï÷éêÜ âÞìáôá Þ
óôÜäéá, ç ÷ñÞóç ôçò ëÝîçò Üíãêá õðïäçëþíåé üôé áõôÜ ôá âÞìáôá åßíáé
ìÜëëïí ôáõôü÷ñïíá ðáñÜ äéáäï÷éêÜ. ÏõóéáóôéêÜ ôï ìïíïðÜôé ëÝãåôáé
ïêôáðëü ãéáôß áðïôåëåßôáé áðü ïêôþ ìÝëç êáé ü÷é åðåéäÞ áðïôåëåßôáé
áðü ïêôþ âÞìáôá. ÔÝëïò ìÜñãêá óçìáßíåé "ìïíïðÜôé" Þ "ïäüò".
ÔÝëåéá ÈÝáóç
Ôï ðñþôï "âÞìá" ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ëÝãåôáé
óÜìõáãê-íôñßóôé óôá óáíóêñéôéêÜ (óÜììá-íôßô÷é óôá ðáëß). ÓõíÞèùò
ìåôáöñÜæåôáé ùò ÓùóôÞ Êáôáíüçóç, áëëÜ ìéá ôÝôïéá áðüäïóç äåí åßíáé
éäéáßôåñá éêáíïðïéçôéêÞ. Óå ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò, üðùò óõ÷íÜ óõìâáßíåé
ìå âïõääéóôéêïýò üñïõò êáé åêöñÜóåéò, ìðïñïýìå íá åíôïðßóïõìå ôï
ðñáãìáôéêü íüçìá ôçò ëÝîçò áíáôñÝ÷ïíôáò óôçí åôõìïëïãßá ôçò. Ôé
óçìáßíåé óÜìõáãê-íôñßóôé ëïéðüí; ÓÜìõáê (Þ óÜìõáãê) ðïõ ðñïçãåßôáé
ôùí Üíãêáò Þ ôùí ìåëþí ôïõ ìïíïðáôéïý, óçìáßíåé "óùóôü", "ïëüêëçñï",
"åðáñêÝò", "áêÝñáéï", "ïëïêëçñùìÝíï", "ôÝëåéï". Óßãïõñá äåí ðñüêåéôáé
ãéá "óùóôü" ùò áíôßèåôï ôïõ "ëÜèïò". Áí ìéëÞóïõìå ãéá "ÓùóôÞ
Êáôáíüçóç" äßíïõìå ôçí åíôýðùóç ìßáò "óùóôÞò" êáôáíüçóçò óå áíôßèåóç
ìå ìßá "ëÜèïò" êáôáíüçóç, Þ "óùóôÞ" óõìðåñéöïñÜ óå áíôßèåóç ìå ìßá
"ëÜèïò" óõìðåñéöïñÜ, ê.ô.ë. ¸ôóé äßíïõìå ôçí åíôýðùóç ìéáò
ðåñéïñéóìÝíçò "çèéêïðëáóôéêÞò" áíôßëçøçò ôïõ ìïíïðáôéïý. ÁëëÜ óÜìõáê
óçìáßíåé ðïëëÜ ðåñéóóüôåñá áðü "óùóôü". ¼ðùò Þäç áíÝöåñá, óçìáßíåé
åðßóçò "ïëüêëçñï", "åðáñêÝò", "áêÝñáéï", "ïëïêëçñùìÝíï", "ôÝëåéï".
Ðéèáíüôáôá ç êáëýôåñç áðüäïóç åßíáé ùò "ôÝëåéï".
Ôï Íôñßóôé âãáßíåé áðü ìßá ñßæá ðïõ óçìáßíåé "âëÝðù", üðùò êáé
"üñáóç", "èÝá", "üñáìá". Äå óçìáßíåé áðëÜ "êáôáíüçóç", êáé óßãïõñá
äåí óçìáßíåé êáôáíüçóç ìå ôçí êáèáñÜ èåùñçôéêÞ, äéáíïçôéêÞ Þ
áöçñçìÝíç Ýííïéá ôçò ëÝîçò. Óçìáßíåé êÜôé ôï åõèý, ôï Üìåóï, ôï
äéáéóèçôéêü. Áí áöåëþò áðïäþóïõìå ôï óÜìõáãê-íôñßóôé, ôï ðñþôï âÞìá
ôïõ ìïíïðáôéïý, ùò ÓùóôÞ Êáôáíüçóç, ôüôå áíáðüöåõêôá ôï
äéáóôñåâëþíïõìå -Ýóôù êáé áíåðáßóèçôá- ðñéí êáëÜ-êáëÜ áñ÷ßóïõìå ôç
ìåëÝôç êáé ôçí ÜóêçóÞ ìáò óôç äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá. Ç Ýííïéá ôïõ
óÜìõáãê-íôñßóôé åßíáé ìÜëëïí ðëçóéÝóôåñç óôçí "ÁêÝñáéç ÈÝá" Þ ôçí
"ÔÝëåéá ÈÝáóç". Áí ôï áðïäþóïõìå ìå áõôüí ôïí ôñüðï, ôüôå âñéóêüìáóôå
ðéï êïíôÜ óôï ðñáãìáôéêü ôçò íüçìá, ðéï êïíôÜ óôçí "êáñäéÜ" ôçò
Ýêöñáóçò. Áí óõãêñßíïõìå ôéò äýï ìåôáöñÜóåéò êáé ðñïóðáèÞóïõìå íá
áîéïëïãÞóïõìå ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõò åìâÝëåéá, èá äéáðéóôþóïõìå üôé ç
"ÔÝëåéá ÈÝáóç", åêöñÜæåé êÜôé äéáöïñåôéêü áðü ôç "ÓùóôÞ Êáôáíüçóç"
ðïõ áêïýãåôáé ðéï êïéíüôõðç, ðéï ôåôñéììÝíç êáé åãêåöáëéêÞ. ÁëëÜ áí
ðïýìå "ÔÝëåéá ÈÝáóç" ôüôå åßíáé óáí í' áíïßãåôáé ìðñïóôÜ ìáò Ýíáò
íÝïò êüóìïò, óáí íá Ý÷åé áíïßîåé ìéá íÝá äéÜóôáóç. Áò
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ëïéðüí, ðñïò ôï ðáñüí, ôçí áðüäïóÞ ôçò ùò "ÔÝëåéá
ÈÝáóç": ìßá èÝáóç ôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò, ôçò áëÞèåéáò Þ ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò ðïõ âñßóêåôáé ðßóù áðü ôá öáéíüìåíá.
Ôï ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò êáé ôï ÌïíïðÜôé ôçò Ìåôáìüñöùóçò
Óýìöùíá ìå ôç âïõääéóôéêÞ ðáñÜäïóç ôçò Éíäßáò, ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé äéáéñåßôáé ïñãáíéêÜ óå äýï ãåíéêÝò êáôçãïñßåò. Ç ðñþôç,
åßíáé ôï "ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò" (íôÜñóáíá-ìÜñãêá), êáé ç äåýôåñç ôï
"ÌïíïðÜôé ôçò Ìåôáìüñöùóçò" (ìðÜâáíá-ìÜñãêá). ¸ôóé ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé äéáéñåßôáé óå äýï ìéêñüôåñá "ÌïíïðÜôéá", ìå ôçí Ýííïéá ôùí
äýï äéáäï÷éêþí óôáäßùí. Ôï ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò áíôéóôïé÷åß óôï ðñþôï
âÞìá, ôï ðñþôï Üíãêá, ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç. Ôï ÌïíïðÜôé ôçò Ìåôáìüñöùóçò
áíôéóôïé÷åß óôá åðôÜ åíáðïìåßíáíôá "âÞìáôá": ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá,
ÔÝëåéïò Ëüãïò, ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ, ÔÝëåéá Åñãáóßá, ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá,
ÔÝëåéá Åðßãíùóç êáé ÔÝëåéïò Äéáëïãéóìüò. ÁõôÞ ç äéáßñåóç åßíáé
óçìáíôéêÞ ãéáôß ç ÔÝëåéá ÈÝáóç áíôéóôïé÷åß óôá áñ÷éêÜ óôÜäéá ôçò
ðíåõìáôéêÞò âßùóçò êáé êáôáíüçóçò, åíþ ôï õðüëïéðï ôïõ Ïêôáðëïý
Ìïíïðáôéïý áíôéóôïé÷åß óôç ìåôïõóßùóç ïëüêëçñïõ ôïõ åáõôïý ìáò -óå
üëá ôïõ ôá ýøç êáé ôá âÜèç, óå üëåò ôïõ ôéò äéáóôÜóåéò- óå óõíÜñôçóç
ìå ôçí áñ÷éêÞ ðíåõìáôéêÞ âßùóç êáé êáôáíüçóç. Ôï ÌïíïðÜôé ôçò
Ìåôáìüñöùóçò áíôéóôïé÷åß óå ìßá ïëïêëçñùôéêÞ êáé ðïëýðëåõñç
ìåôáìüñöùóç ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò ìáò æùÞò, ôïõ ëüãïõ ìáò, ôçò
åðéêïéíùíßáò ìáò ìå ôïõò Üëëïõò, ôçò åñãáóßáò ìáò, ê.ô.ë. Åßíáé
åðßóçò äõíáôüí ðñþôá íá ìåôïõóéþóåé êáíåßò ôçí åñãáóßá ôïõ, ðïõ
áíôéóôïé÷åß óôï ðÝìðôï "âÞìá", ðñéí áðü ôï ëüãï ôïõ, ðïõ åßíáé ìüëéò
ôï ôñßôï âÞìá, óôï ôÝëïò üìùò ìå ôïí Üëöá Þ ôïí âÞôá ôñüðï, ïëüêëçñïò
ï åáõôüò ìáò, ìå ôá ýøç êáé ôá âÜèç ôïõ, ôï óõíåéäçôü êáé ôï
áóõíåßäçôï, ðñÝðåé íá ìåôáóôïé÷åéùèåß.
ÁõôÞ ç áñ÷éêÞ ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá -ç ÔÝëåéá ÈÝáóç Þ ôï ÌïíïðÜôé ôçò
ÈÝáóçò- ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôåß ìå äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò óå
äéáöïñåôéêÜ Üôïìá. Äåí Ý÷åé ìéá êáèïëéêÞ ìïñöÞ. ÐñÜãìáôé, ç ìåãÜëç
ðïéêéëßá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïõò áíèñþðïõò áíôéêáôïðôñßæåôáé óôçí
ðíåõìáôéêÞ æùÞ êáé óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé Üíèñùðïé ïäçãïýíôáé
óôçí ðíåõìáôéêÞ áôñáðü.
Ãéá ìåñéêïýò ôï ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò Ýñ÷åôáé ùò áðïôÝëåóìá ìéáò
ðñïóùðéêÞò ôñáãùäßáò, ðÝíèïõò Þ áðþëåéáò. ¼ëç ôïõò ç ýðáñîç äïíåßôáé
êáé áíáóôáôþíåôáé óáí íá åß÷å óõìâåß Ýíáò óåéóìüò ðïõ éóïðÝäùóå ü,ôé
áãáðïýóáí. Êáé ìÝóá áðü ôá óõíôñßììéá, ìÝóá áðü ôá åñåßðéá ôçò æùÞò
ôïõò, áñ÷ßæïõí íá øÜ÷íïõí, íá êïéôÜæïõí âáèýôåñá, í' áíáñùôéüíôáé ãéá
ôï íüçìá êáé ôï óêïðü ôçò æùÞò.
Ãéá Üëëïõò ç ÔÝëåéá ÈÝáóç ìðïñåß íá Ýñèåé ùò áðïôÝëåóìá ìéáò
ìõóôéêéóôéêÞò åìðåéñßáò. (Äå ì' áñÝóåé éäéáßôåñá ç ëÝîç
"ìõóôéêéóôéêÞ", êáèþò åßíáé öïñôéóìÝíç ìå ïôéäÞðïôå Ý÷åé íá êÜíåé ìå
ôá "ìõóôÞñéá" êáé ôï êõíÞãé ôïõò, ôç ÷ñçóéìïðïéþ üìùò åëëåßøåé ìéáò
Üëëçò êáëýôåñçò.) Ìðïñåß êáíåßò íá âñåé áñêåôÝò ôÝôïéåò ìõóôéêéóôéêÝò
åìðåéñßåò íá ðåñéãñÜöïíôáé óôï âéâëßï ôïõ Bucke, Cosmic Consciousness
(ÊïóìéêÞ Óõíåßäçóç), ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1901 êáé áêüìá êáé óÞìåñá
áîßæåé íá ôï äéáâÜóåé êáíåßò. Ðñïîåíåß Ýêðëçîç ôï ãåãïíüò üôé ôüóïé
ðïëëïß Üíèñùðïé åß÷áí ìéá ôÝôïéá åìðåéñßá, êÜðïéá óðÜíéá óôéãìÞ
Ýêóôáóçò, åíüñáóçò, Þ öïâåñÜ Ýíôïíçò áãÜðçò, åìðåéñßåò ðïõ ÷ùñßò
êáìßá áðü ìÝñïõò ôïõò ðñïåôïéìáóßá, ôïõò êáôÝëáâáí, ôïõò ðáñÝóõñáí,
ôïõò áíýøùóáí óå ìéá íÝá äéÜóôáóç êáé Üëëáîáí ñéæéêÜ ôïí ôñüðï ìå ôïí
ïðïßï Ýâëåðáí ôç æùÞ. Åðßóçò ùò ìõóôéêéóôéêÝò åìðåéñßåò ìðïñïýìå íá
êáôáôÜîïõìå ôçí åìðåéñßá ôçò öýóçò, üðùò ð.÷. üôáí ìÝíïõìå ìå ôï
óôüìá áíïé÷ôü ìðñïóôÜ ó' Ýíá ìáãéêü çëéïâáóßëåìá, Þ üôáí óå ìéá
åêäñïìÞ ìáò óôçí åîï÷Þ âéþíïõìå ìßá õðÝñï÷ç êáé ïëïêëçñùôéêÞ ãáëÞíç
ðïõ äéáðåñíÜåé ôá ðÜíôá.
ÌåñéêÝò öïñÝò ôï ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò ìðïñåß íá åðÝëèåé ùò áðïôÝëåóìá
åíüò üìïñöïõ ðßíáêá Þ åíüò ìïõóéêïý êïììáôéïý. Óå ôÝôïéåò ðåñéðôþóåéò
ìðïñåß íá ìåôáöåñèïýìå óå ìßá íÝá äéÜóôáóç ýðáñîçò. ÌåñéêÝò öïñÝò
ìðïñåß íá Ýñèåé ùò áðïôÝëåóìá âáèý êáé ìáêñü÷ñïíïõ óõëëïãéóìïý.
Ìåñéêïß Üíèñùðïé áðïðåéñþíôáé íá óõëëÜâïõí ôçí áëÞèåéá äéáìÝóïõ ôïõ
íïõ. Ðñïóðáèïýí íá âõèïìåôñÞóïõí ôïí ùêåáíü ôçò ýðáñîçò äéáìÝóïõ ôçò
äéáíüçóçò êáé ôçò ëïãéêÞò. Áõôüò åßíáé ï ôñüðïò ôïõ óêåðôüìåíïõ
áíèñþðïõ, ôïõ öéëüóïöïõ, ôïõ óïöïý. Ìåñéêïß Üíèñùðïé êõñéïëåêôéêÜ
êáèïäçãïýíôáé áðü ôç ëïãéêÞ ôïõò óôçí Ðñáãìáôéêüôçôá, óôï ÌïíïðÜôé
ôçò ÈÝáóçò.
¢ëëïé ìðïñåß íá ôï âéþóïõí ãéá Ýíáí ðïëý äéáöïñåôéêü ëüãï, ùò
áðïôÝëåóìá ôçò Üóêçóçò ôïõ äéáëïãéóìïý. ¼ôáí ï íïõò Ý÷åé óõóôçìáôéêÜ
ãáëçíåõèåß êáé åíþ ïé óêÝøåéò ðáýïõí íá õðÜñ÷ïõí ç óõíåßäçóç
ðáñáìÝíåé êáèáñÞ, ôüôå, êÜôù áðü áõôÝò ôéò óõíèÞêåò, åßíáé äõíáôü íá
âéþóåé êáíåßò ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç.
ÔåëéêÜ, ç ÔÝëåéá ÈÝáóç ìðïñåß íá åðÝëèåé, ôïõëÜ÷éóôïí ãéá êÜðïéá
Üôïìá, ùò áðïôÝëåóìá ôïõ óõíüëïõ ôùí åìðåéñéþí ôçò æùÞò ôïõò, éäßùò
üôáí ìåãáëþíïõí êáé ç áíôßëçøÞ ôïõò ùñéìÜæåé. ¼ôáí üëá ôá äéáöïñåôéêÜ
õöÜäéá åíþíïíôáé êáé ôï "õöáíôü" ôçò æùÞò ôïõò öáßíåôáé í' áðïêôÜåé
ìéá êÜðïéá óçìáóßá, í' áíôáíáêëÜåé êÜðïéï íüçìá, ôüôå, ìÝóá áðü ôá
âÜèç ôçò öõóéêÞò ùñßìáíóçò ùò áíèñþðéíá üíôá, ìðïñåß íá âéþóïõí ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç. ÂÝâáéá, äåí éó÷õñßæïìáé üôé ç óïößá ìðïñåß íá Ýñèåé
áõôüìáôá ìå ôçí çëéêßá. Ôïõíáíôßïí! Áí åß÷áí Ýôóé ôá ðñÜãìáôá ôüôå äå
èá ÷ñåéáæüôáí íá ðñïóðáèÞóïõìå éäéáßôåñá üôáí åßìáóôå íÝïé. ÁëëÜ
áíáìöéóâÞôçôá, ãé' áõôïýò ðïõ Ýæçóáí ìå áõèåíôéêüôçôá ôç æùÞ ôïõò,
êáèþò ãßíïíôáé ðéï ðñÜïé êáé ðéï åýðëáóôïé, êáé êáèþò ïé åìðåéñßåò
ôïõò áðïêôïýí ìßá äéáöÜíåéá, ôüôå ìðïñåß íá âéþóïõí ôï ÌïíïðÜôé ôçò
ÈÝáóçò.
ÅðïìÝíùò, ôï ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò ìðïñåß íá áðïêáëõöèåß ì' Ýíá óùñü
äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò óå äéáöïñåôéêïýò áíèñþðïõò. Óå ìåñéêïýò ìÜëéóôá
Ý÷åé åìöáíéóôåß óå üíåéñï. ÁëëÜ ìå üðïéï ôñüðï êé áí åìöáíßæåôáé
ðñÝðåé íá ðñïóÝîïõìå íá ìç ìáò îåöýãåé, íá ìçí ôï îå÷Üóïõìå. ÊÜôé
ôÝôïéï ìðïñåß íá óõìâåß ðïëý åýêïëá êáèþò, üðùò ëÝåé êáé ï
Wordsworth, "Ï êüóìïò ðáñáåßíáé ìáæß ìáò" ("The world is too much
with us"). Ìðïñåß íá Ý÷ïõìå ìéá ôüóï üìïñöç åìðåéñßá ðïõ íá
ðéóôÝøïõìå üôé äå èá ôçí îå÷Üóïõìå ðïôÝ. ÁëëÜ ìåôÜ áðü ëßãï êáéñü,
ìåñéêÝò ìÝñåò Þ âäïìÜäåò, ìáò Ý÷åé äéáöýãåé. Êáé åßíáé óáí íá ìç ìáò
åß÷å óõìâåß ðïôÝ. ÅðïìÝíùò ðñÝðåé íá ôçí åíáãêáëéóôïýìå, íá ôçí
êáëëéåñãÞóïõìå, íá ôçí áíáëýóïõìå -íá ðñïóðáèÞóïõìå íá ôçí
åìâáèýíïõìå, íá ôçí äéáëåõêÜíïõìå êáé íá ôçí áíáðôýîïõìå- ìå
óõóôçìáôéêüôçôá. ÐñÝðåé, åí êáéñþ, íá ôçò åðéôñÝøïõìå íá äéáðïôßóåé
êáé íá ìåôïõóéþóåé ïëüêëçñï ôïí åáõôü ìáò, êÜèå Ýêöáíóç ôçò æùÞò ìáò.
Áíáêåöáëáéþíïíôáò, ìðïñïýìå íá éó÷õñéóôïýìå üôé ï óêïðüò áõôÞò ôçò
óçìáíôéêüôáôçò âïõääéóôéêÞò äéäáóêáëßáò, ôïõ Ìïíïðáôéïý ôçò ÈÝáóçò
êáé ôïõ Ìïíïðáôéïý ôçò Ìåôáìüñöùóçò, åßíáé íá ìáò êÜíåé éêáíïýò íá
áíõøþóïõìå ôç æùÞ ìáò óôï åðßðåäï ôùí õøçëüôåñùí óôéãìþí ôçò. Áõôü
åßíáé ôï íüçìá ôçò ðíåõìáôéêÞò åîÝëéîçò. Êáé ó' áõôü áðïóêïðåß êáíåßò
üôáí áêïëïõèåß ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. Óôï íá åðéôý÷åé äçëáäÞ
ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç ìå ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï êáé ìåôÜ íá ìåôáìïñöþóåé
üëï ôïõ ôï Åßíáé óýìöùíá ìå áõôÞ ôçí èÝáóç.
Ç Öýóç ôçò ¾ðáñîçò
Ôé óçìáßíåé ÔÝëåéá ÈÝáóç; Óôç âïõääéóôéêÞ ëïãïôå÷íßá õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò
ðåñéãñáöÝò ôçò ÓùóôÞò Êáôáíüçóçò, üðùò óõ÷íÜ ìåôáöñÜæåôáé ç ÔÝëåéá
ÈÝáóç. Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé õðÜñ÷ïõí ðÜñá ðïëëÝò ðåñéãñáöÝò êáé üôé
ðïëëÝò áðü áõôÝò ü÷é ìüíï äå âïçèÜíå êáèüëïõ áëëÜ ìðïñåß íá åßíáé êáé
ðáñáðëáíçôéêÝò. ÊÜôù áðü ôçí åðéêåöáëßäá ôçò ÓùóôÞò Êáôáíüçóçò,
ðïëëïß áðü áõôïýò ðïõ ãñÜöïõí ãéá ôïí âïõääéóìü èá Þèåëáí íá
óõìðåñéëÜâïõí ôï óýíïëï ôïõ âïõääéóôéêïý äüãìáôïò. ÏôéäÞðïôå äå
÷ùñÜåé êÜôù áðü ïðïéáäÞðïôå Üëëç åðéêåöáëßäá ôïðïèåôåßôáé åäþ. "Óå
ôåëéêÞ áíÜëõóç", öáßíåôáé íá ðéóôåýïõí, "üëá åßíáé èÝìá ÓùóôÞò
Êáôáíüçóçò, üëá åßíáé êÜôé ðïõ ðñÝðåé íá êáôáíïçèåß". ¸ôóé, åäþ
óôïéâÜæïíôáé üëá - ïëüêëçñï ôï äüãìá, ôï óýíïëï ôùí äéäáóêáëéþí, ç
üëç öéëïóïößá. Áõôü óõíôåëåß óôç äçìéïõñãßá ëáíèáóìÝíùí åíôõðþóåùí.
¸÷ù äéáðéóôþóåé üôé óõ÷íÜ ìáèçôÝò ôïý âïõääéóìïý ðéóôåýïõí üôé ç
ÓùóôÞ Êáôáíüçóç -ôï ðñþôï âÞìá ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý-
áðáéôåß ôç ëåðôïìåñÞ ìåëÝôç ôïõ óõíüëïõ ôçò âïõääéóôéêÞò óêÝøçò êáé
ôçí áðüêôçóç êÜðïéïõ åßäïõò äéäáêôïñéêïý äéðëþìáôïò óôç âïõääéóôéêÞ
öéëïóïößá. Íïìßæïõí üôé ðñéí åéóá÷èåß êáíåßò óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé ðñÝðåé ðñþôá íá ìÜèåé ôá ðÜíôá ó÷åôéêÜ ìå ôéò ó÷ïëÝò
Ìáíôõáìßêá êáé ÃéïãêáôóÜñá, ôçí ÓáñâáóôéâÜäá êáé ôçí ÓáïõôñÜíôéêá,
êáèþò åðßóçò êáé ôéò ó÷ïëÝò ôçò Ôéåí ÔÜé êáé ôçò ÁâáôáìóÜêá, ê.ô.ë.
Ìüíï ôüôå ðéóôåýïõí üôé åßíáé äõíáôü íá âÜëåé ôï ðüäé ôïõ êáíåßò óôï
ÌïíïðÜôé êáé íá áñ÷ßóåé íá âÜæåé ó' åöáñìïãÞ üóá äéäÜóêåé ï
âïõääéóìüò.
Êé üìùò ôá ðñÜãìáôá äåí åßíáé äéüëïõ Ýôóé. ÐñÝðåé íá äþóïõìå Ýìöáóç
óôï üôé óÜìõáãê-íôñßóôé óçìáßíåé áðëÜ ÔÝëåéá ÈÝáóç. Äåí Ý÷åé ôßðïôá
íá êÜíåé ìå ôç ìåëÝôç ôùí äéáöïñåôéêþí ó÷ïëþí ôçò âïõääéóôéêÞò
öéëïóïößáò. ÅêöñÜæåé Ýíá üñáìá êáé ùò üñáìá åßíáé êÜôé ôï åõèý êáé
Üìåóï ðïõ Ý÷åé ðåñéóóüôåñá êïéíÜ óôïé÷åßá ìå ôçí ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá
ðáñÜ ìå ôçí åãêåöáëéêÞ êáôáíüçóç. ÁõôÞ ç åìðåéñßá, áõôÞ ç åíüñáóç,
ìðïñåß êÜëëéóôá íá åêöñáóôåß äéáíïçôéêÜ, äéáìÝóïõ èñçóêåéáêþí
åííïéþí, öéëïóïöéêþí óõóôçìÜôùí ê.ô.ë., áëëÜ äåí ôáõôßæåôáé ì' áõôÜ.
Ôï êáèáõôü üñáìá âñßóêåôáé ðÝñá êáé ðÜíù áðü áõôÜ.
Ôé åßíáé ëïéðüí ç ÔÝëåéá ÈÝáóç; Ìðïñåß íá ðåé êáíåßò üôé åßíáé ç
èÝáóç ôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò. ÁëëÜ ôé ìáò áðïêáëýðôåé áõôÞ ç èÝáóç; Ôé
åßíáé ç öýóç ôÞò ýðáñîçò; Åßíáé äýóêïëï í' áðáíôÞóïõìå ó' áõôÞ ôçí
åñþôçóç ãéáôß åßíáé åýêïëç, õðåñâïëéêÜ åýêïëç. Êáé áõôü äåí åßíáé
ïîýìùñï. Ôï ðñüâëçìá åßíáé üôé ìáò ðáñÝ÷åôáé ìéá ðëçèþñá åííïéþí, ìéá
åêôåíÞò âïõääéóôéêÞ öéëïóïößá. Åßíáé ðïëý åýêïëï íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå
ìåñéêïýò ôå÷íéêïýò üñïõò, í' áíáöåñèïýìå óôï ôÜäå êáé ôï äåßíá
óýóôçìá êáé í' áðïöáíèïýìå üôé áõôÞ åßíáé ç öýóç ôçò ýðáñîçò óýìöùíá
ìå ôï âïõääéóìü. ÁëëÜ áõôü åßíáé ðïëý åðéöáíåéáêü, ðïëý åýêïëï.
ÐñÝðåé íá åëÝã÷ïõìå ôçí ðñïèõìßá ìáò í' áðáíôÜìå ìå áöçñçìÝíåò
Ýííïéåò. Áõôü ðïõ ðñïóðáèïýìå íá ìåôáäþóïõìå äåí åßíáé áðëÜ ìéá ïìÜäá
åííïéþí, Ýíá öéëïóïöéêü óýóôçìá ìå ôçí áêáäçìáúêÞ ôïõ Ýííïéá, áëëÜ
áõôü ðïõ ï ßäéïò ï Âïýääáò, ìå ôï ßäéï ôïõ ôï óôüìá, îåêÜèáñá ïíüìáóå
íôñßóôé - Ýíá üñáìá.
ÕðÜñ÷ïõí äýï ôñüðïé ìå ôïõò ïðïßïõò ìðïñåß êáíåßò íá ìåôáäþóåé Ýíá
üñáìá - äéáìÝóïõ åéêüíùí êáé äéáìÝóïõ åííïéþí. Óôï âïõääéóìü õðÜñ÷ïõí
ôñåéò êýñéåò áðåéêïíßóåéò ôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò (ï Ôñï÷üò ôçò ÆùÞò, ï
Âïýääáò êáé ôï ÌïíïðÜôé). Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ áõôÝò ïé åéêüíåò
ðñïóðáèïýí íá ìåôáäþóïõí Ýíá üñáìá, èá âïçèïýóå áñêåôÜ íá ôéò
êáôáíïÞóïõìå áíôß áðëÜ íá ôéò "óêåöôüìáóôå" ó' Ýíá áöçñçìÝíï åðßðåäï
êáé Ýôóé íá îåãåëÜìå ôïí åáõôü ìáò üôé ôéò Ý÷ïõìå êáôáíïÞóåé.
Ï Ôñï÷üò ôçò ÆùÞò
Ï Ôñï÷üò ôçò ÆùÞò áðïôåëåßôáé áðü ôÝóóåñéò ïìüêåíôñïõò êýêëïõò. ÌÝóá
óôï êåíôñéêü êýêëï, ðïõ áðïôåëåß ôï êåíôñéêü ôìÞìá ôïõ ôñï÷ïý,
âñßóêïíôáé ôñßá æþá: Ýíáò êüêïñáò, Ýíá ößäé êáé Ýíáò ÷ïßñïò. Ôï
êáèÝíá äáãêþíåé ôçí ïõñÜ ôïõ ìðñïóôéíïý ôïõ. Ôá æþá áõôÜ óõìâïëßæïõí
ôá ôñßá äçëçôÞñéá: ôçò áðëçóôßáò, ôïõ ìßóïõò êáé ôçò ðëÜíçò, ðïõ
åëÝã÷ïõí ôï íïõ ìáò êáé êéíïýí ôïí ôñï÷ü ôçò åðßãåéáò ýðáñîçò. Ï
áìÝóùò åðüìåíïò êýêëïò äéáéñåßôáé óå äýï ßóá ìÝñç: ôï Ýíá ìáýñï êáé
ôï Üëëï Üóðñï. Ôï Üóðñï áíôéóôïé÷åß óôï êáëü Þ çèéêü ìïíïðÜôé ðïõ
ïäçãåß ðñïò ôá ðÜíù, óå åðßðåäá åõôõ÷ßáò. Ôï ìáýñï áíôéóôïé÷åß óôï
êáêü Þ áíÞèéêï ìïíïðÜôé ðïõ ïäçãåß ðñïò ôá êÜôù, óå åðßðåäá
äõóôõ÷ßáò. Ï ôñßôïò êýêëïò äéáéñåßôáé óå Ýîé ìÝñç ðïõ áíôéóôïé÷ïýí
óôïõò äéáöïñåôéêïýò "êüóìïõò" Þ óöáßñåò ýðáñîçò óôéò ïðïßåò -óýìöùíá
ìå ôï âïõääéóìü- ôá Ýìâéá üíôá óõíå÷þò åðáíáãåííéïýíôáé. Áõôïß ïé Ýîé
êüóìïé åßíáé ïé êüóìïé ôùí èåþí, ôùí ôéôÜíùí, ôùí ðåéíáóìÝíùí
öáíôáóìÜôùí, ôùí üíôùí ôçò êüëáóçò, ôùí æþùí êáé ôùí áíèñþðùí. Ï
ôåëåõôáßïò êýêëïò, ï ïðïßïò áðïôåëåß ôç óôåöÜíç ôïõ ôñï÷ïý, ÷ùñßæåôáé
óå äþäåêá ìÝñç, ôá ëåãüìåíá íéíôÜíáò Þ êñßêïé ïé ïðïßïé áðåéêïíßæïõí
ôç äéáäéêáóßá ðïõ ïíïìÜæåôáé ÅîáñôçìÝíç ÐñïÝëåõóç Þ Áëëçëïåîáñôþìåíç
ÊáôáãùãÞ (ðñáôßôõá-óáìïõôðÜíôá). Ôá íéíôÜíáò äåß÷íïõí ìå ëåðôïìÝñåéá
üëç ôç äéáäéêáóßá ôçò ãÝííçóçò, ôçò æùÞò, ôïõ èáíÜôïõ êáé ôçò
åðáíáãÝííçóçò.
Ðñüêåéôáé ãéá ôçí ðñþôç ìåãÜëç åéêüíá, ôï ðñþôï ìåãÜëï óýìâïëï ðïõ
áñ÷ßæïõìå íá âëÝðïõìå üôáí Ý÷ïõìå Ýíá üñáìá ðïõ áöïñÜ ôç öýóç ôçò
ýðáñîçò. ÂëÝðïõìå üëç ôçí åîáñôçìÝíç åðßãåéá ýðáñîç íá ðåñéóôñÝöåôáé
óáí Ýíáò ìåãÜëïò ôñï÷üò -Ýíáò Ôñï÷üò ôçò ÆùÞò, Ýíáò Ôñï÷üò ôïõ
ÈáíÜôïõ- óõìðáñáóýñïíôáò üëåò ôéò áéóèáíüìåíåò õðÜñîåéò,
óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ êáé ôïõ åáõôïý ìáò. ÂëÝðïõìå üôé ï Ôñï÷üò ôçò
ÆùÞò åßíáé óôçí ïõóßá ï åáõôüò ìáò, ç áéóèáíüìåíç êáé åîáñôçìÝíç
ýðáñîç.
Ï Âïýääáò
Ï Âïýääáò óõíÞèùò áðåéêïíßæåôáé êáèéóìÝíïò ðÜíù ó' Ýíá Üíèïò ëùôïý Þ
êÜôù áðü ôï ÄÝíôñï Ìðüíôé, ôï "ÄÝíôñï ôçò Öþôéóçò", ìå ôá ìáêñéÜ
êëáäéÜ ôïõ êáé ôï èüëï ìå ôá ðáíÝìïñöá öýëëá óå ó÷Þìá êáñäéÜò êáé ôï
óþìá ôïõ íá åêðÝìðåé öùò óå äéÜöïñá ÷ñþìáôá. ÕðÜñ÷ïõí áêüìá ðéï
ðåñßôå÷íåò áðåéêïíßóåéò áõôïý ôïõ èÝìáôïò. Ìßá áðü ôéò ðéï ãíùóôÝò
åßíáé ôïõ ìáíôÜëá ìå ôïõò ðÝíôå Âïýääåò, ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ðéï
áðüêñõöåò äéäáóêáëßåò. Óôï êÝíôñï ôïõ âñßóêåôáé ï Ëåõêüò Âïýääáò, óôï
áíáôïëéêü ìÝñïò âñßóêåôáé ï Óêïýñïò Ìðëå, óôï íüôï ï Êßôñéíïò, óôç
äýóç ï Êüêêéíïò êáé óôï âïññÜ ï ÐñÜóéíïò. ÕðÜñ÷ïõí áêüìá ðéï
ðåñßôå÷íåò áðåéêïíßóåéò áõôïý ôïõ èÝìáôïò ìå ôç ìïñöÞ ôçò "ÁãíÞò
×þñáò", Þ ôçò "Åõôõ÷éóìÝíçò ×þñáò" -ÓïõêáâÜôé- ìå ôïí Âïýääá ùò
êåíôñéêü ðñïóùðï, ðåñéêõêëùìÝíï áðü ôïõò áêïëïýèïõò ôïõ, ôïõò
ÌðïíôéóÜôôâåò, ìå óåéñÝò áðü äÝíôñá-êïóìÞìáôá, ìå ìáãéêÜ ùäéêÜ ðôçíÜ
êáé Üëëá èáõìáóôÜ.
Ôï ÌïíïðÜôé
Ôï ìïíïðÜôé ôçò ðíåõìáôéêÞò åîÝëéîçò -Þ óðåéñïåéäÝò ìïíïðÜôé- óõíäÝåé
ôéò äýï ðñïáíáöåñèåßóåò åéêüíåò, äçëáäÞ îåêéíÜåé áðü ôïí Ôñï÷ü ôçò
ÆùÞò êáé öèÜíåé óôï Âïýääá, Þ óôï ìáíôÜëá ìå ôïõò ÐÝíôå Âïýääåò.
ÁõôÝò åßíáé ïé ôñåéò ìåãÜëåò åéêüíåò ìå ôéò ïðïßåò ï âïõääéóìüò
áíôéëáìâÜíåôáé ôçí ýðáñîç. Ç ÔÝëåéá ÈÝáóç Ý÷åé íá êÜíåé, ðÜíù áð'
üëá, ìå ôç óõíåßäçóç ôçò äÝóìåõóÞ ìáò óôçí åîáñôçìÝíç ýðáñîç üðùò
áõôÞ áíáðáñßóôáôáé óôïí Ôñï÷ü ôçò ÆùÞò. Áðïôåëåß åðßóçò ôç óõíåßäçóç
ôçò äõíáôüôçôáò ôçò ðéèáíÞò ìåëëïíôéêÞò ìáò Öþôéóçò, üðùò áõôÞ
åêöñÜæåôáé ìå ôï Âïýääá, ôï ìáíôÜëá ìå ôïõò Âïýääåò Þ ôçí ÁãíÞ ×þñá.
Óå ôåëéêÞ áíÜëõóç áðïôåëåß Ýíá üñáìá ôïõ ìïíïðáôéïý Þ ôçò ïäïý ðïõ
ïäçãåß áðü ôï Ýíá óôï Üëëï, Ýíá üñáìá, áí èÝëåôå, ãéá ïëüêëçñç ôç
ìåëëïíôéêÞ ìáò åîåëéêôéêÞ ðïñåßá.
Ç âïõääéóôéêÞ áíôßëçøç ãéá ôç öýóç ôçò ýðáñîçò ìðïñåß åðßóçò íá
åêöñáóôåß äéáìÝóïõ åííïéþí - áí êáé ðéèáíüôáôá ëéãüôåñï ðáñáóôáôéêÜ
áð' ü,ôé ìå åéêüíåò. ¸ôóé, ï ðáñáäïóéáêüò ôñüðïò Ýêöñáóçò ôÞò ÔÝëåéáò
ÈÝáóçò åßíáé í' áíôéëáìâÜíåôáé êáé íá êáôáíïåß êáíåßò ôçí áëÞèåéá
ïñéóìÝíùí äïãìáôéêþí êáôçãïñéþí. Óôç óõíÝ÷åéá, èá áíáöåñèþ
ðåñéëçðôéêÜ óå ôÝóóåñéò áðü ôéò ðéï óçìáíôéêÝò: ôéò ÔÝóóåñéò
Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò, ôá Ôñßá ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÅîáñôçìÝíçò ¾ðáñîçò,
ôï êÜñìá êáé ôçí åðáíáãÝííçóç, êáé ôéò ôÝóóåñéò óïõíõÜôáò. Ðáëåýïíôáò
ì' áõôÝò ôéò åííïéïëïãéêÝò åñìçíåßåò ðñÝðåé íá èõìüìáóôå üôé äåí
Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìüíï êáé ìüíï ìå ìßá èåùñçôéêÞ êáôáíüçóç.
Ðñïóðáèïýìå, ìå ôç âïÞèåéá áõôþí ôùí äïãìáôéêþí êáôçãïñéþí, íá äïýìå
ìéá ëÜìøç ôçò áëÞèåéáò, íá åðéôý÷ïõìå ìéá êÜðïéá áíôßëçøç ãéá ôç öýóç
ôçò ýðáñîçò.
Ïé ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò
Ç ÔÝëåéá ÈÝáóç óõíÞèùò áðïäßäåôáé óôéò ãñáöÝò ùò Ýíá üñáìá Þ ìßá
áöïìïßùóç ôùí ÔåóóÜñùí Åõãåíþí Áëçèåéþí. ÁõôÝò åßíáé ïé åîÞò:
1. Ç ÁëÞèåéá ôçò ïäýíçò, ôïõ áíéêáíïðïßçôïõ, ôçò äõóáñìïíßáò, ðïõ
âëÝðïõìå ãýñù ìáò êáé åðßóçò âéþíïõìå ìÝóá ìáò.
2. Ç ÁëÞèåéá ôïõ áéôßïõ ôçò ïäýíçò ôï ïðïßï åßíáé ç åãùéóôéêÞ
åðéèõìßá, ç "äßøá" ðïõ õðÜñ÷åé ìÝóá óå ìáò êáé óôïõò Üëëïõò.
3. Ç ÁëÞèåéá ôçò åîÜëåéøçò ôçò ïäýíçò, ï ïëïêëçñùôéêüò áöáíéóìüò ôçò
ïäýíçò, ç ïðïßá åßíáé óõíþíõìç ìå ôçí êáôÜóôáóç ôçò öþôéóçò.
4. Ç ÁëÞèåéá ôçò ïäïý ðïõ ïäçãåß óôçí åîÜëåéøç ôçò ïäýíçò ç ïðïßá
åßíáé ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé.
Èá Þôáí åíäéáöÝñïí íá åðéóçìÜíïõìå üôé ç ðñþôç êáé ç äåýôåñç áðü ôéò
Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò, äçëáäÞ áõôÞ ôçò ïäýíçò êáé ôïõ áéôßïõ ôçò ïäýíçò,
áíôéóôïé÷ïýí óôçí åéêüíá ôïõ Ôñï÷ïý ôçò ÆùÞò. Ç íåõñùôéêÞ åðéèõìßá
åßíáé ôï áßôéï êáé ç ïäýíç åßíáé ôï áðïôÝëåóìá, Ýôóé Ý÷ïõìå ìéá ó÷Ýóç
áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò, äñÜóçò-áíôßäñáóçò. Ìå Üëëá ëüãéá âëÝðïõìå ôï
ßäéï êõêëéêü ìïôßâï ðïõ óõìâïëßæåôáé óôïí Ôñï÷ü ôçò ÆùÞò. Ç Ôñßôç
ÅõãåíÞò ÁëÞèåéá, ç åîÜëåéøç ôçò ïäýíçò, áíôéóôïé÷åß óôçí åéêüíá ôïõ
Âïýääá Þ óôï ìáíôÜëá ìå ôïõò ÐÝíôå Âïýääåò. Ç ÔÝôáñôç ÅõãåíÞò ÁëÞèåéá
-ôï Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé- áíôéóôïé÷åß óôçí åéêüíá ìå ôï óðåéñïåéäÝò
ìïíïðÜôé. Åßíáé åìöáíÝò ëïéðüí, üôé ïé ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò
åêöñÜæïõí äéáíïçôéêÜ ü,ôé áõôÝò ïé ôñåéò åéêüíåò åêöñÜæïõí
ðáñáóôáôéêÜ. Êáé ïé äýï ðñþôåò Åõãåíåßò ÁëÞèåéåò åêöñÜæïõí ôï ßäéï
üñáìá: Ýíá üñáìá ãéá ôç öýóç ôçò åîáñôçìÝíçò ýðáñîçò, ôïõ Ìç
ÅîáñôçìÝíïõ, êáé ôïõ ìïíïðáôéïý ðïõ ïäçãåß áðü ôï Ýíá óôï Üëëï.
Ôá Ôñßá ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÅîáñôçìÝíçò ¾ðáñîçò
Ôá Ôñßá ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÅîáñôçìÝíçò ¾ðáñîçò åßíáé ç ïäýíç, ç
ðáñïäéêüôçôá êáé ç Ýëëåéøç áëçèéíÞò áôïìéêüôçôáò.
1. Ç ÅîáñôçìÝíç ¾ðáñîç åßíáé Ïäýíç
Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü õðÜñ÷ïõí ôñßá åßäç ïäýíçò. Êáô' áñ÷Üò õðÜñ÷åé
ç êáèáõôü ïäýíç ôïõ óùìáôéêïý ðüíïõ, üðùò Ýíáò ðïíüäïíôïò Þ Ýíá
êüøéìï óôï äÜ÷ôõëï. ÌåôÜ õðÜñ÷åé ç åí äõíÜìåé ïäýíç, üðùò üôáí Ý÷ïõìå
êÜôé ðïõ áðïôåëåß ðçãÞ åõ÷áñßóôçóçò ôï ïðïßï üìùò ìðïñåß íá ãßíåé
ðçãÞ ïäýíçò ãéáôß ßóùò, Þ ìÜëëïí óßãïõñá, èá ðñÝðåé êÜðïôå íá ôï
åãêáôáëåßøïõìå. Êáé ôåëåõôáßá åßíáé ç ìåôáöõóéêÞ ïäýíç, ðïõ ãåííÜôáé
áðü ôï ãåãïíüò üôé ôßðïôá ôï êáèçìåñéíü, ôï åðßãåéï, Þ ôï åîáñôçìÝíï
äåí ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé ðçãÞ ðëÞñïõò Þ ïëïêëçñùôéêÞò éêáíïðïßçóçò
ãéá ôï ðíåýìá êáé ôçí êáñäéÜ ôïõ áíèñþðïõ, ãéáôß áëçèéíÞ êáé äéáñêÞ
éêáíïðïßçóç ìðïñåß íá âñåé êáíåßò ìüíï óôï Ìç ÅîáñôçìÝíï, ìüíï óôçí
ßäéá ôçí ÁëÞèåéá. ÅðïìÝíùò, ïôéäÞðïôå äåí áíÞêåé ó' áõôü ôï åðßðåäï
åßíáé êÜðïéï åßäïò ïäýíçò, Ýóôù êáé êé áí åßíáé áìåëçôÝá. Êáé áõôü
óçìáßíåé üôé êáíåßò äå èá ãßíåé ðïôÝ áëçèéíÜ åõôõ÷éóìÝíïò ðáñÜ ìüíï
üôáí öôÜóåé óôç Öþôéóç.
2. Ç ÅîáñôçìÝíç ¾ðáñîç åßíáé ÐáñïäéêÞ
¼ðùò ðïëý êáëÜ îÝñïõìå, êÜèå ôé ôï åîáñôçìÝíï åßíáé ðáñïäéêü. ÊÜèå
ìÝñá, êÜèå þñá êáé êÜèå ëåðôü óõíåéäçôïðïéïýìå üôé ôßðïôá äå äéáñêåß,
ôßðïôá äå ìÝíåé. Ôá ðÜíôá ñåé. Ôßðïôá äåí ðáñáìÝíåé áíáëëïßùôï ïýôå
ãéá äýï óõíå÷Þ äåõôåñüëåðôá. ÊÜèå óôéãìÞ ðïõ ðåñíÜåé ãåñíÜìå êáé ôá
ðñÜãìáôá ãýñù ìáò öèåßñïíôáé. Äåí õðÜñ÷åé êáìßá óôáèåñüôçôá, êáìßá
óéãïõñéÜ. Ìáò áñÝóåé íá ðéóôåýïõìå üôé Ý÷ïõìå êÜôé ãéá ðÜíôá áëëÜ
áõôü ôï "ãéá ðÜíôá" ìðïñåß íá åßíáé ìåñéêÜ ÷ñüíéá, ìåñéêÝò ìÝñåò,
ìåñéêÝò þñåò Þ áêüìá ìåñéêÜ ëåðôÜ. ÁõôÞ åßíáé ìßá ðïëý óçìáíôéêÞ
ðëåõñÜ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò üðùò áõôÞ åêöñÜæåôáé ìÝóù ôçò åðßãåéáò
ðñáãìáôéêüôçôáò: ôï íá âëÝðåéò, êáèáñÜ êáé óôáèåñÜ, üôé ôá ðÜíôá
åßíáé ðáñïäéêÜ, ôá ðÜíôá åßíáé ðåñáóôéêÜ, êáé üôé äåí ìðïñåßò íá
êñáôÞóåéò ôßðïôá ãéá ðïëý êáéñü.
3. Ç ÅîáñôçìÝíç ¾ðáñîç óôåñåßôáé ÁëçèéíÞò Áôïìéêüôçôáò.
ÁõôÞ åßíáé ìÜëëïí ìéá äõóíüçôç êáé óêïôåéíÞ ðëåõñÜ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò
êáé èá áðáéôïýóå Ýíá ïëüêëçñï êåöÜëáéï ãéá ôç äéáëåýêáíóÞ ôçò. Áõôü
ðïõ ìðïñïýìå íá ðïýìå åäþ, åßíáé üôé ðïõèåíÜ óôçí ÅîáñôçìÝíç ¾ðáñîç Þ
óôïí åáõôü ìáò, ùò åîáñôçìÝíï öáéíüìåíï, äåí ìðïñïýìå íá âñïýìå ôçí
áëçèéíÞ ýðáñîç, ôçí áëçèéíÞ áôïìéêüôçôá Þ ðñáãìáôéêüôçôá. Áí
åîåôÜóïõìå ôïõò åáõôïýò ìáò óõ÷íÜ óõíåéäçôïðïéïýìå ôï ðüóï êåíïß,
øåýôéêïé êáé êïýöéïé åßìáóôå - üôé ïé óêÝøåéò ìáò äåí åßíáé áëçèéíÝò
óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôÜ ìáò äåí åßíáé áëçèéíÜ óõíáéóèÞìáôá. Äåí
íéþèïõìå ôïí åáõôü ìáò ùò êÜôé ôï áëçèéíü, ôï ãíÞóéï Þ ôï áõèåíôéêü.
¼íôùò, äåí õðÜñ÷åé ðåñßðôùóç íá âñïýìå ãíçóéüôçôá, áõèåíôéêüôçôá Þ
áëçèéíÞ áôïìéêüôçôá óôï åðßãåéï Þ åîáñôçìÝíï åðßðåäï ðáñÜ ìüíï óôï
åðßðåäï ôçò Ìç ÅîáñôçìÝíçò Ðñáãìáôéêüôçôáò.
ÊÜñìá êáé ÅðáíáãÝííçóç
Áõôü ôï ìÝñïò ôïõ äüãìáôïò, Þ ôçò Ýêöñáóçò ôÞò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò
äéáìÝóïõ åííïéþí, ðáñïõóéÜæåôáé éäéáßôåñá æùíôáíÜ, ìåñéêÝò öïñÝò
ó÷åäüí ðáñáóôáôéêÜ, óôéò âïõääéóôéêÝò ãñáöÝò. ËÝãåôáé üôé ôçí
ðáñáìïíÞ ôçò öþôéóçò, ï Âïýääáò êáé ôá õðüëïéðá öùôéóìÝíá üíôá åßäáí
ìßá ìåãÜëç ðáñÝëáóç áðü ãåííÞóåéò, èáíÜôïõò êáé åðáíáãåííÞóåéò, ü÷é
ìüíï äéêÝò ôïõò áëëÜ êáé Üëëùí üíôùí - üëùí ôùí õðïëïßðùí üíôùí.
Áêïëïõèþíôáò ôçí üëç äéáäéêáóßá ôïõ êÜñìá, áðü ôç ìßá æùÞ óôçí Üëëç,
åßäáí ðïëý êáèáñÜ ðùò ïé Üíèñùðïé õðïöÝñïõí Þ âñßóêïõí ôçí åõôõ÷ßá
åîáéôßáò ôùí ðñïçãïýìåíùí ðñÜîåþí ôïõò êáé ðþò åðáíáãåííéïýíôáé
áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ðïõ Ýæçóáí óôéò ðñïçãïýìåíåò æùÝò ôïõò.
Ïé êáôçãïñßåò ôïõ äüãìáôïò ðïõ Þäç áíáöÝñèçóáí -ïé ÔÝóóåñéò Åõãåíåßò
ÁëÞèåéåò, ôá Ôñßá ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÅîáñôçìÝíçò ¾ðáñîçò, ôï ÊÜñìá
êáé ç ÅðáíáãÝííçóç- áðïôåëïýí ìÝñïò ôçò ðñïóðÜèåéáò í' áðïäþóåé
êáíåßò ìå Ýííïéåò ìéá ÔÝëåéá ÈÝáóç ãéá ôç öýóç ôçò ýðáñîçò. ¼ëåò
áõôÝò ïé êáôçãïñßåò ðçãÜæïõí áðü ôçí ðáñÜäïóç ôçò ×éíáãéÜíáò. ¼ìùò ç
ÔÝëåéá ÈÝáóç ìðïñåß åðßóçò íá åêöñáóôåß, ðéèáíüôåñá óå ìåãáëýôåñï
âÜèïò, äéáìÝóïõ ôùí äïãìáôéêþí êáôçãïñéþí ôçò Ìá÷áãéÜíáò. Ç ðéï
óçìáíôéêÞ áðü áõôÝò åßíáé ïé ÔÝóóåñéò ÓïõíõÜôáò.
Ïé ÔÝóóåñéò ÓïõíõÜôáò
ÓïõíõÜôá óçìáßíåé óôçí êõñéïëåîßá êåíüôçôá, óçìáßíåé üìùò ðïëý
ðåñéóóüôåñá áð' üóá åêöñÜæåé áõôüò ï üñïò. ÁíÜëïãá ìå ôá óõìöñáæüìåíá
óïõíõÜôá ìðïñåß íá óçìáßíåé "áëçèéíü", Þ "ìç áëçèéíü", Þ "ïýôå
áëçèéíü ïýôå ìç áëçèéíü" - åßíáé üíôùò ìéá öïâåñÞ ëÝîç! Áò åîåôÜóïõìå
ëïéðüí ôá ïé ôÝóóåñá åßäç óïõíõÜôáò, ëáìâÜíïíôáò õðüøç üôé äåí åßíáé
áðëÜ áðïêõÞìáôá ôçò öáíôáóßáò ìáò, áëëÜ áðüðåéñåò íá ìåôáäþóïõìå
äéáìÝóïõ åííïéþí Ýíá üñáìá Þ êÜôé ðïõ ôá ÖùôéóìÝíá ¼íôá åßäáí êáé
âßùóáí.
1. Óáìóêñßôá ÓïõíõÜôá - Ç êåíüôçôá ôïõ ÅîáñôçìÝíïõ
Êåíüôçôá ôïõ ÅîáñôçìÝíïõ óçìáßíåé üôé ç åîáñôçìÝíç, ç öáéíïìåíéêÞ, ç
ó÷åôéêÞ ýðáñîç óôåñåßôáé ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ Ìç ÅîáñôçìÝíïõ, ôïõ
Áðüëõôïõ, ôçò ÁëÞèåéáò. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Ìç ÅîáñôçìÝíïõ åßíáé
ðñþô' áð' üëá åõôõ÷ßá, ìåôÜ ìïíéìüôçôá (ü÷é ÷ñïíéêÞ ìïíéìüôçôá áëëÜ
ìïíéìüôçôá ðïõ õðÜñ÷åé óå ìßá äéÜóôáóç üðïõ ï ÷ñüíïò åßíáé áðþí), êáé
ôÝëïò ç áëçèéíÞ ýðáñîç, ç Áðüëõôç Ðñáãìáôéêüôçôá.
Ç åîáñôçìÝíç ýðáñîç óôåñåßôáé üëùí áõôþí ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ Ìç
ÅîáñôçìÝíïõ. Ôïõíáíôßïí, ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï áíéêáíïðïßçôï, ôçí
ðáñïäéêüôçôá êáé ôç ó÷åôéêÞ áëÞèåéá åðåéäÞ ôï ÅîáñôçìÝíï äåí
åìðåñéÝ÷åé ôï Ìç ÅîáñôçìÝíï, ç óáìóÜñá äåí åìðåñéÝ÷åé ôç íéñâÜíá. Ó'
Ýíá ðñáêôéêü åðßðåäï áõôü óçìáßíåé üôé äåí ðñÝðåé íá ðåñéìÝíïõìå íá
âñïýìå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ó÷åôéêÞò ýðáñîçò áõôü ðïõ ìüíï ôï Ìç
ÅîáñôçìÝíï, ôï Áðüëõôï, ìðïñåß íá ìáò äþóåé.
2. Áóáìóêñßôá ÓïõíõÜôá - Ç êåíüôçôá ôïõ Ìç ÅîáñôçìÝíïõ
Êåíüôçôá ôïõ Ìç ÅîáñôçìÝíïõ óçìáßíåé üôé ôï Ìç ÅîáñôçìÝíï óôåñåßôáé
ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ åîáñôçìÝíïõ. Óôï Ìç ÅîáñôçìÝíï, óôçí
êáôÜóôáóç ôçò íéñâÜíáò, äåí õðÜñ÷åé äõóôõ÷ßá Þ ðüíïò, äåí õðÜñ÷åé
ðáñïäéêüôçôá êáé ìç ðñáãìáôéêüôçôá, ôá ïðïßá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ
åîáñôçìÝíïõ. Ôïõíáíôßïí, õðÜñ÷ïõí ôá áíôßèåôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôçí
ðëçñüôçôÜ ôïõò. ¼ðùò êáíåßò äå âñßóêåé ôï ÅîáñôçìÝíï óôï Ìç
ÅîáñôçìÝíï, Ýôóé äå âñßóêåé êáé ôï Ìç ÅîáñôçìÝíï óôï ÅîáñôçìÝíï.
ÁõôÜ ôá äýï ðñþôá åßäç óïõíõÜôáò åßíáé êïéíÜ óå üëåò ôéò âïõääéóôéêÝò
ó÷ïëÝò. Êáèþò ôï Ýíá áðïêëåßåé ôï Üëëï åìöáíþò åêöñÜæïõí ìéá ó÷åôéêÜ
äõúóôéêÞ ðñïóÝããéóç, ðïõ ùóôüóï åßíáé ìéá áðáñáßôçôç âÜóç,
ôïõëÜ÷éóôïí ãéá ôá ðñïêáôáñêôéêÜ óôÜäéá ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò. ÐñÝðåé
íá êÜíïõìå áõôü ôï äéá÷ùñéóìü, íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé "åäþ åßíáé
ôï ÅîáñôçìÝíï êáé åêåß åßíáé ôï Ìç ÅîáñôçìÝíï· èÝëù íá ðÜù áðü åäþ ùò
åêåß". Ìáò åßíáé áäýíáôïí íá ëåéôïõñãÞóïõìå äéáöïñåôéêÜ.
Óýìöùíá ìå ôç ×éíáãéÜíá, Óïößá -ôï íá âëÝðïõìå ôá ðñÜãìáôá üðùò åßíáé
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá- óçìáßíåé íá âëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíá êáé ôá
ðñüóùðá ôïõ åîùôåñéêïý ôïðßïõ, êáèþò êáé ôá íïçôéêÜ öáéíüìåíá ôïõ
åóùôåñéêïý ôïðßïõ ùò -êáé èá ÷ñçóéìïðïéÞóù Ýíáí ôå÷íéêü üñï- íôÜñìáò.
Ç ëÝîç íôÜñìá Ý÷åé ðïëëÝò óçìáóßåò. ÓõíÞèùò óçìáßíåé "äéäáóêáëßá" Þ
"äüãìá", áëëÜ åäþ óçìáßíåé êÜôé áñêåôÜ äéáöïñåôéêü. Óýìöùíá ìå ôç
×éíáãéÜíá äåí õðÜñ÷ïõí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áíôéêåéìåíéêÜ õðáñêôÜ
ðñÜãìáôá üðùò ð.÷. Ýíá óðßôé, Ýíá äÝíôñï Þ Ýíáò Üíôñáò. Áí ôá
êïéôÜîïõìå ðñïóå÷ôéêüôåñá, áí ôá åîåôÜóïõìå êáé ôá áíáëýóïõìå,
ãßíïíôáé, êáôÜ êÜðïéï ôñüðï, áíõðüóôáôá. Ó' Ýíá âáèý åðßðåäï ôåßíïõí
í' áíÜãïíôáé óå ìéá ñïÞ áíáëëïßùôùí óôïé÷åßùí áðü áðñüóùðåò,
áíõðüóôáôåò, øõ÷ïöõóéêÝò äéáäéêáóßåò ðïõ åßíáé ãíùóôÝò ùò íôÜñìáò.
Ùóôüóï, óýìöùíá ìå ôç Ìá÷áãéÜíá, Óïößá -ôï íá âëÝðïõìå ôïí êüóìï üðùò
ðñáãìáôéêÜ åßíáé- óçìáßíåé áíáãùãÞ ôùí íôÜñìáò óå óïõíõÜôá. Ôï
ãåãïíüò üôé áíôéëáìâáíüìáóôå ôïí êüóìï õðü ôç ìïñöÞ ðñïóþðùí êáé
áíôéêåéìÝíùí ðçãÜæåé, óýìöùíá ìå ôç Ìá÷áãéÜíá, áðü ìßá ìåßæïíá ðëÜíç.
Êáé áõôÞ ìáò ç ìåßæïíá ðëÜíç õðïíïìåýåôáé áí áðïöáóßóïõìå íá äïýìå ôá
ðñüóùðá êáé ôá áíôéêåßìåíá ùò íôÜñìáò. ÁëëÜ ç Ìá÷áãéÜíá ðÜåé áêüìá
ðéï ìáêñéÜ ëÝãïíôáò üôé áêüìá êé áí âëÝðïõìå ôá ðñüóùðá êáé ôá
áíôéêåßìåíá ùò íôÜñìáò äå ìáò åîáóöáëßæåôáé ç áíôßëçøç ôçò áðüëõôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò. ÂëÝðïõìå ôá áíôéêåßìåíá ùò íôÜñìáò åîáéôßáò ìéáò
åëÜóóïíïò ðëÜíçò, ç ïðïßá ðñÝðåé ìå ôç óåéñÜ ôçò íá õðïíïìåõôåß. Êáé
áõôü ãßíåôáé ìå ôï íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé áêüìá êáé ôá íôÜñìáò
åßíáé óïõíõÜôá. Ç Óïößá óôç Ìá÷áãéÜíá åßíáé ðéï ãíùóôÞ ùò ç
Ôåëåéïðïßçóç ôçò Óïößáò, ùò ÐñÜãêíéá Ðáñáìßôá. Ìå ôçí ôåëåéïðïßçóç
ôçò Óïößáò âëÝðïõìå ôç óïõíõÜôá ðÜíôá êáé ðáíôïý, êáé êÜôù áðü
ïðïéåóäÞðïôå óõíèÞêåò.
Ôï ôñßôï êáé ôï ôÝôáñôï åßäïò óïõíõÜôáò áíÞêïõí áðïêëåéóôéêÜ óôç
Ìá÷áãéÜíá.
3. ÌÜ÷á ÓïõíõÜôá - Ç ÌåãÜëç Êåíüôçôá
Óôç Ìá÷áãéÜíá, "ÌÜ÷á", åêôüò áðü ôçí êõñéïëåêôéêÞ ôçò óçìáóßá ðïõ
óçìáßíåé "ìåãÜëïò", åðßóçò óçìáßíåé "áõôü ðïõ Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôç
óïõíõÜôá". Ç Ìá÷áãéÜíá åßíáé ôï "¼÷çìá ôçò óïõíõÜôáò".
Óôç ÌÜ÷á ÓïõíõÜôá Þ ÌåãÜëç Êåíüôçôá óõíåéäçôïðïéïýìå üôé ï
äéá÷ùñéóìüò ìåôáîý ÅîáñôçìÝíïõ êáé Ìç ÅîáñôçìÝíïõ ðáýåé íá éó÷ýåé
ãéáôß åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò äõúóôéêÞò áíôßëçøçò. Ìðïñåß íá ðåñÜóïõìå
äÝêá, äåêáðÝíôå, åßêïóé ÷ñüíéá ôçò ðíåõìáôéêÞò ìáò æùÞò ëåéôïõñãþíôáò
ìå ôçí õðüèåóç üôé ôï åîáñôçìÝíï åßíáé ôï åîáñôçìÝíï êáé üôé ôï Ìç
ÅîáñôçìÝíï åßíáé ôï Ìç ÅîáñôçìÝíï. ÁëëÜ êÜðïéá óôéãìÞ ðñÝðåé íá äïýìå
ôçí "êåíüôçôá" áõôÞò ôçò äéáöïñïðïßçóçò - íá êáôáëÜâïõìå üôé ðñÝðåé
íá õðåñâïýìå áõôüí ôï äéá÷ùñéóìü. ÐñÝðåé ü÷é áðëÜ íá õðïèÝóïõìå Þ íá
êáôáíïÞóïõìå äéáíïçôéêÜ Þ èåùñçôéêÜ áëëÜ íá äïýìå êáé íá âéþóïõìå ôï
üôé ñïýðá êáé óïõíõÜôá -ìïñöÞ êáé êåíüôçôá, ÅîáñôçìÝíï êáé Ìç
ÅîáñôçìÝíï, êïéíÜ üíôá êáé öùôéóìÝíá üíôá- ìïéñÜæïíôáé ôçí ßäéá
ïõóßá, ôçí ßäéá áðüëõôç Ðñáãìáôéêüôçôá. Áõôü óçìáßíåé ÌÜ÷á ÓïõíõÜôá,
ç ÌåãÜëç Êåíüôçôá üðïõ üëåò ïé äéáöïñïðïéÞóåéò êáé ïé äõúóìïß
áíáéñïýíôáé. Åßíáé ôï ìåãÜëï êåíü ðïõ ôñïìÜæåé ôïõò áíèñþðïõò, áêüìá
êáé ôïõò ðíåõìáôéêïýò, êáèþò öïâïýíôáé ìçí ôïõò êáôáðéåß. ÈÝëïõí íá
ðáñáìåßíïõí óôïõò äõúóôéêïýò ôñüðïõò óêÝøçò -åãþ êáé ïé Üëëïé, áõôü
êáé åêåßíï- áëëÜ ôåëéêÜ üëá áõôÜ ðñÝðåé íá åîïìïéùèïýí. ÁõôÞ åßíáé ç
ÓðçëéÜ ôçò Ôßãñçò, èáõìáóôÞ ãéáôß ðïëëÜ ß÷íç ïäçãïýí ó' áõôÞí, áëëÜ
êáíÝíá Ýîù áðü áõôÞí. Êáé ãé' áõôü èÝëåé êáíåßò íá ìðåé ìÝóá ôçò.
4. ÓïõíõÜôá ÓïõíõÜôá - Ç Êåíüôçôá ôçò Êåíüôçôáò
Ç Êåíüôçôá ôçò Êåíüôçôáò ìáò äéáâåâáéþíåé üôé áêüìá êáé ç êåíüôçôá
äåí åßíáé ðáñÜ ìßá Ýííïéá, ìßá ëÝîç, Ýíáò Þ÷ïò. Óôç ÌÜ÷á ÓïõíõÜôá
óõíå÷ßæïõìå íá óôçñéæüìáóôå óå êÜðïéá áìõäñÜ ß÷íç íïçôéêþí
äéáäéêáóéþí, óå êÜðïéåò Þóóïíåò äõúóôéêÝò åìðåéñßåò. Áêüìá êáé áõôü
ðñÝðåé êÜðïôå íá ôï åãêáôáëåßøïõìå. Ôüôå èá öôÜóïõìå óôç ÓïõíõÜôá
ÓïõíõÜôá, êáé äå èá õðÜñ÷åé ðëÝïí ôßðïôå Üëëï ãéá íá åéðùèåß. Ôï ìüíï
ðïõ èá Ý÷åé ìåßíåé èá åßíáé ç óéùðÞ, áëëÜ ìéá âáñõóÞìáíôç óéùðÞ, ìéá
"âñïíôåñÞ óéùðÞ".
¼ëåò áõôÝò ïé êáôçãïñßåò ôïõ äüãìáôïò, åßôå ðçãÜæïõí áðü ôç ×éíáãéÜíá
åßôå áðü ôç Ìá÷áãéÜíá, ðñïóðáèïýí íá áðïäþóïõí åííïéïëïãéêÜ ôç öýóç
ôçò ýðáñîçò. ÁëëÜ ðáñ' üëç ôç óçìáóßá ôïõò äåí ðñÝðåé íá åììÝíïõìå ó'
áõôÝò ðÝñáí ôïõ äÝïíôïò, ãéáôß õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò íá ìðåñäÝøïõìå ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç ìå ôç ÓùóôÞ Êáôáíüçóç óôï êáèáñÜ èåùñçôéêü åðßðåäï. Áí
äåí êáôÜöåñá ôßðïôå Üëëï, ôïõëÜ÷éóôïí åëðßæù íá êáôÜöåñá íá ôïíßóù ôï
ãåãïíüò üôé ç óÜìõáãê-íôñßóôé åßíáé ìßá èÝáóç, ìßá åíüñáóç, ìßá
ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá, ìéá âßùóç ôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò, óýìöùíá ìå ôçí
ïðïßá ðñÝðåé íá ìåôïõóéþóïõìå êÜèå åðßðåäï êáé êÜèå ðëåõñÜ ôçò æùÞ
ìáò êáé ôïõ åáõôïý ìáò.
Ãéá í' áðïöýãù ôï êëåßóéìï ôçò áíÜëõóçò ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò ì' Ýíá
øåõäï-öéëïóïöéêü ôñüðï èá ðñïôéìÞóù íá ÷ñçóéìïðïéÞóù ìßá ðáñïìïßùóç.
Öáíôáóôåßôå üôé èÝëïõìå íá êÜíïõìå Ýíá ôáîßäé ìå áðþôåñï óêïðü ôçí
êáôÜêôçóç ôçò êïñõöÞò åíüò øçëïý âïõíïý. Ôé èá êÜíïõìå; Ðñþôá èá
ìåëåôÞóïõìå Ýíá ÷Üñôç ôçò åõñýôåñçò ðåñéï÷Þò, ôùí ãýñù ðåäéÜäùí êáé
ôåëéêÜ ôïõ ßäéïõ ôïõ âïõíïý. Ç ìåëÝôç ôïõ ÷Üñôç áíôéóôïé÷åß óôç
èåùñçôéêÞ ìåëÝôç ôïõ âïõääéóôéêïý äüãìáôïò, ôç ìÜèçóç üëùí üóùí Ý÷ïõí
íá êÜíïõí ìå ôç Ìáíôõáìßêá, ôéò ÃéïãêáôóÜñá, ôéò ÓáñâáóôéâÜäá ê.ô.ë.
Áõôü ðïõ åðåßãåé, üìùò, åßíáé íá îåêéíÞóïõìå ôï ôáîßäé ìáò, íá
êÜíïõìå ôï ðñþôï âÞìá, ãéá íá öôÜóïõìå ôïõëÜ÷éóôïí ùò ôïí ðñþôï
êáôáõëéóìü. Áõôü áíôéóôïé÷åß óôçí ðñïêáôáñêôéêÞ Üóêçóç ôùí
äéäáóêáëéþí ôïõ Âïýääá. ÊÜðïéá óôéãìÞ, ìåôÜ áðü áñêåôÝò ìÝñåò,
âäïìÜäåò Þ ìÞíåò ôáîéäéïý, èá êáôáöÝñïõìå íá äïýìå, ìáêñéÜ óôïí
ïñßæïíôá, ôçí êïñõöÞ ôïõ âïõíïý ðïõ áðïôåëåß ôïí ðñïïñéóìü ôïõ
ôáîéäéïý ìáò. ¸÷ïõìå áêüìá ðïëý äñüìï ìðñïóôÜ ìáò, êáé ðáñüëï ðïõ
åßìáóôå áêüìá ìáêñéÜ áðü ôéò ðëáãéÝò ôïõ âïõíïý, ìðïñïýìå íá äïýìå
ôçí áíôáíÜêëáóç ôçò ÷éïíéóìÝíçò êïñõöÞò. ¸÷ïõìå ìéá Üìåóç áíôßëçøç
-ìéá èÝáóç- ôïõ âïõíïý áí êáé åê ôïõ ìáêñüèåí.
Ç éêáíüôçôÜ ìáò íá äéáêñßíïõìå ôçí êïñõöÞ áíôéóôïé÷åß óôçí ÔÝëåéá
ÈÝáóç, êáé ìáò äßíåé ôçí Ýìðíåõóç êáé ôï êïõñÜãéï íá óõíå÷ßóïõìå ôï
ôáîßäé ìáò. ¼ðïõ êé áí âñéóêüìáóôå èá óõíå÷ßóïõìå íá êïéôÜìå ôçí
êïñõöÞ êáé äå èá îåöåýãïõìå ðïôÝ áðü ôï óôü÷ï ìáò, ôïõëÜ÷éóôïí ü÷é
ðáñáðÜíù áðü ìåñéêÜ ëåðôÜ. Ôï ðüóï ìáêñý èá åßíáé ôï ôáîßäé, ðüóåò
äéáíõêôåñåýóåéò ðñÝðåé íá êÜíïõìå, ðüóï äýóêïëç ç äéáäñïìÞ, ðüóï êñýï
Þ ðüóç æÝóôç èá êÜíåé, ìáò åßíáé áäéÜöïñá. ¼óï ðñï÷ùñÜìå êáé
ðáñáìÝíïõìå åóôéáóìÝíïé óôçí êïñõöÞ, ìðïñåß áêüìá íá ìç ìáò
åíäéáöÝñåé áí äåí Ý÷ïõìå íá öÜìå. Ìáò ãåìßæåé ÷áñÜ ç ãíþóç üôé ìÝñá
ìå ôç ìÝñá ðëçóéÜæïõìå üëï êáé ðåñéóóüôåñï êáé üôé êÜðïéá óôéãìÞ èá
âñåèïýìå óôçí ðëáãéÜ ôïõ âïõíïý. Ç äéáäéêáóßá ôïõ ôáîéäéïý, ìå ôçí
êïñõöÞ åí üøåé, áíôéóôïé÷åß óôç äéÜâáóç ôùí õðüëïéðùí óôáäßùí ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý. Ìßá ìÝñá, ìðïñåß íá öôÜóïõìå óôéò
ðëáãéÝò ôïõ âïõíïý. Ìðïñåß íá âñåèïýìå áêüìá êáé óôá áðÜôçôá ÷éüíéá
ôçò ßäéáò ôçò êïñõöÞò - êáé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé åðéôý÷áìå ôç
Öþôéóç Þ ôçí êáôÜóôáóç ôïõ Âïýääá.
ÊåöÜëáéï 2
Ôï äåýôåñï óôÜäéï ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ìÜò ïäçãåß ó' Ýíá
áðü ôá óçìáíôéêüôåñá åñùôÞìáôá, ãéá íá ìçí ðù ðñïâëÞìáôá, ôçò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò. Áõôü åßíáé ôï åñþôçìá ôçò ëïãéêÞò êáé ôïõ
óõíáéóèÞìáôïò14 . ¼ëïé îÝñïõìå áðü ôçí åìðåéñßá ìáò üôé åßíáé ó÷åôéêÜ
åýêïëï íá êáôáíïÞóïõìå ìßá èñçóêåõôéêÞ Þ öéëïóïöéêÞ äéäáóêáëßá óå
êáèáñÜ äéáíïçôéêü Þ èåùñçôéêü åðßðåäï. ¼óï äýóêïëç, ðïëýðëïêç êáé
áðüêñõöç êé áí åßíáé îÝñïõìå üôé óõíÞèùò ìå ìéá êÜðïéá äéáíïçôéêÞ
ðñïóðÜèåéá êáé óõóôçìáôéêÞ ìåëÝôç èá êáôáöÝñïõìå íá ôçí êáôáíïÞóïõìå
äß÷ùò ìåãÜëï êüðï. ÁëëÜ üóïí áöïñÜ ôçí åöáñìïãÞ áõôÞò ôçò äéäáóêáëßáò
óôçí ðñÜîç, óáöþò ôá ðñÜãìáôá ãßíïíôáé ðïëý ðéï äýóêïëá.
ÕðÜñ÷åé ìßá ðáóßãíùóôç éóôïñßá ðïõ ðçãÜæåé áðü ôç âïõääéóôéêÞ éóôïñßá
êáé ðåñéãñÜöåé ìå Ýîï÷ï ôñüðï áõôü áêñéâþò ôï ðñüâëçìá. Óôçí áñ÷áßá
Éíäßá, ïé ìïíá÷ïß åß÷áí ôçí ôÜóç íá ìåôáíáóôåýïõí óå ìåãÜëïõò
áñéèìïýò óôçí Êßíá ãéá íá êçñýîïõí ôï Äüãìá. Óå ìßá ðåñßïäï ìÜëéóôá
ôçò êéíÝæéêçò éóôïñßáò õðÞñ÷å Ýíáò ðïëý åõóåâÞò áõôïêñÜôïñáò ðïõ Þôáí
ðÜíôá ðñüèõìïò íá êáëïäå÷ôåß ôïõò ìåãÜëïõò Éíäïýò óïöïýò êáé
äáóêÜëïõò. Ìéá ìÝñá ëïéðüí, Ýíáò áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò Éíäïýò
äáóêÜëïõò Ýöôáóå óôçí ðñùôåýïõóá ôçò Êßíáò, êáé ï áõôïêñÜôïñáò, ìüëéò
Ýìáèå ôá íÝá ôçò ÜöéîÞò ôïõ, ÷Üñçêå éäéáßôåñá. Ðßóôåøå üôé èá ôïõ
äéíüôáí ç åõêáéñßá íá êÜíåé ìéá üìïñöç öéëïóïöéêÞ óõæÞôçóç ìå ôï
íåïöåñìÝíï äÜóêáëï. ¸ôóé ôïí êÜëåóå óôï ðáëÜôé, üðïõ ôïí õðïäÝ÷ôçêå
ìå ôï äÝïíôá óåâáóìü êáé ôï áíÜëïãï ôåëåôïõñãéêü. ¼ôáí üëåò ïé
ôõðéêüôçôåò åß÷áí ôåëåéþóåé êáé ï äÜóêáëïò êÜèéóå äßðëá óôïí
áõôïêñÜôïñá, åêåßíïò ôïõ Ýèåóå ôï ðñþôï åñþôçìá. "Ðåò ìïõ", ôïõ åßðå,
"ðïéá åßíáé ç èåìåëéþäçò áñ÷Þ ôïõ âïõääéóìïý;" êáé óôñïããõëïêÜèçóå
ðåñéìÝíïíôáò íá ðÜñåé ôçí áðÜíôçóç ôïõ êáôåõèåßáí áðü ôï óôüìá ôïõ
åéäéêïý. Ï äÜóêáëïò áðÜíôçóå, "Íá ìçí êÜíåéò êáêü, íá ìÜèåéò íá
êÜíåéò ôï êáëü, íá åîáãíßæåéò ôçí êáñäéÜ óïõ - áõôÞ åßíáé ç
èåìåëéþäçò áñ÷Þ ôïõ âïõääéóìïý". Ï áõôïêñÜôïñáò îáöíéÜóôçêå. Ôá åß÷å
îáíáêïýóåé üëá áõôÜ. (¼ëïé ìáò ôá Ý÷ïõìå îáíáêïýóåé áõôÜ!) êáé Ýôóé
åßðå, "áõôÜ åßíáé üëá ëïéðüí; ÁõôÞ åßíáé ç èåìåëéþäçò áñ÷Þ ôïõ
âïõääéóìïý;" "Íáé", áðÜíôçóå ï óïöüò, "ÁõôÜ åßíáé üëá. Íá ìçí êÜíåéò
êáêü, íá ìÜèåéò íá êÜíåéò ôï êáëü, íá åîáãíßæåéò ôçí êáñäéÜ óïõ.
¼íôùò, áõôÞ åßíáé ç èåìåëéþäçò áñ÷Þ ôïõ âïõääéóìïý". "Ìá áõôü åßíáé
ôüóï áðëü ðïõ áêüìá êáé Ýíá ðáéäß ôñéþí ÷ñïíþí ìðïñåß íá ôï
êáôáíïÞóåé", äéáìáñôõñÞèçêå ï áõôïêñÜôïñáò. "ÌÜëéóôá ìåãáëåéüôáôå",
åßðå ï äÜóêáëïò, "Ý÷åôå äßêéï. Åßíáé ôüóï áðëü ðïõ áêüìá êáé Ýíá
ðáéäß ôùí ôñéþí ìðïñåß íá ôï êáôáíïÞóåé, áëëÜ ôüóï äýóêïëï ðïõ áêüìá
êáé Ýíáò ãÝñïò ïãäüíôá ÷ñïíþí äåí ìðïñåß íá ôï åöáñìüóåé óôçí ðñÜîç".
Ç éóôïñßá äåß÷íåé ôç ìåãÜëç äéáöïñÜ ðïõ õðÜñ÷åé ìåôáîý èåùñßáò êáé
ðñÜîçò. Íá êáôáëÜâïõìå êÜôé èåùñçôéêÜ, ìáò åßíáé åýêïëï. Ìáò åßíáé
åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå ôï ÁìðéíôÜñìá, ìáò åßíáé åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå
ôç Ìáíôõáìßêá, ìáò åßíáé åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå ôç ÃéïãêáôóÜñá, ìáò
åßíáé åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå ôïí ÐëÜôùíá, ìáò åßíáé åýêïëï íá
êáôáëÜâïõìå ôïí ÁñéóôïôÝëç, ìáò åßíáé åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå ôá
ÔÝóóåñá ÅõáããÝëéá: ìáò åßíáé åýêïëï íá êáôáëÜâïõìå ôá ðÜíôá. ÁëëÜ ôï
íá åöáñìüóïõìå óôçí ðñÜîç áêüìá êáé Ýíá ìéêñü ìÝñïò áõôÞò ôçò ãíþóçò
êáé íá ôçí êÜíïõìå í' áëëÜîåé êÜôé óôç æùÞ ìáò åßíáé êÜôé ðïõ ôï
âñßóêïõìå éäéáßôåñá äýóêïëï. Óýìöùíá ìå ôá ðåñßöçìá ëüãéá ôïõ
Áðïóôüëïõ Ðáýëïõ, "Ôï áãáèü ðïõ èÝëù äåí ôï ðñÜôôù, åíþ ôï êáêü ðïõ
äåí èÝëù ôï ðñÜôôù15 ". ÎÝñåé ôé èá Ýðñåðå íá êÜíåé áëëÜ åßíáé
áíßêáíïò íá ôï êÜíåé êáé áõôü ðïõ îÝñåé üôé äåí ðñÝðåé íá êÜíåé äåí
ìðïñåß ðáñÜ íá ôï êÜíåé. Ãéá Üëëç ìßá öïñÜ âëÝðïõìå áõôÞí ôç öïâåñÞ
êáé ôñïìåñÞ áóõíÝðåéá ìåôáîý èåùñßáò êáé ðñÜîçò.
ÁõôÞ ç êáôÜóôáóç äåí åßíáé ç åîáßñåóç ôïõ êáíüíá. Äåí åßíáé ôï
ðñüâëçìá ìüíï ôïõ ÊéíÝæïõ áõôïêñÜôïñá Þ ôïõ Áðïóôüëïõ Ðáýëïõ. ¼ëá ôá
Üôïìá ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôç èñçóêåßá âñßóêïõí ôïí åáõôü ôïõò ó' áõôÞ
ôç öïâåñÞ êáé ôñáãéêÞ êáôÜóôáóç - ìåñéêÝò öïñÝò ãéá ÷ñüíéá ïëüêëçñá.
Ãíùñßæïõí ôç ëïãéêÞ ôçò áëÞèåéáò, ôçí îÝñïõí áð' Ýîù êáé áíáêáôùôÜ.
Ìðïñïýí íá ìéëÞóïõí, íá ãñÜøïõí êáé íá äþóïõí äéáëÝîåéò ãéá ôçí
áëÞèåéá. ÁëëÜ åßíáé áíßêáíïé íá ôçí åöáñìüóïõí óôçí ðñÜîç. Ãé' áõôïýò
ðïõ åßíáé åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ôïõò, êÜôé ôÝôïéï ìðïñåß íá
áðïôåëÝóåé ðçãÞ ìåãÜëçò äõóôõ÷ßáò. Ìðïñåß íá íéþóïõí üôé "ôï ãíùñßæù
ðïëý êáëÜ, ôï âëÝðù êáèáñüôáôá, áëëÜ åßìáé áíßêáíïò íá ôï åöáñìüóù
óôçí ðñÜîç, íá ôï öÝñù åéò ðÝñáò". Åßíáé óáí íá õðÜñ÷åé êÜðïéï ôõöëü
óçìåßï óôïí åáõôü ôïõò, êÜðïéïò Üãíùóôïò ðáñÜãïíôáò ðïõ óõíå÷þò
ðáñáêùëýåé ôéò ðñïóðÜèåéÝò ôïõò. Ìüëéò êáôáöÝñïõí êáé óçêþóïõí ôïí
åáõôü ôïõò ìåñéêÜ åêáôïóôÜ, îáíáðÝöôïõí ðñïò ôá êÜôù Ý÷ïíôáò ôçí
áßóèçóç üôé êáôñáêýëçóáí ïëüêëçñï ÷éëéüìåôñï.
Ãéáôß óõìâáßíåé áõôü; Ãéáôß õðÜñ÷åé áõôü ôï öïâåñü êåíü, áõôü ôï
öïâåñü ÷Üóìá, ìåôáîý èåùñßáò êáé ðñÜîçò, ìåôáîý ôçò êáôáíüçóÞò ìáò
êáé ôçò åöáñìïãÞò ôçò óôçí ðñÜîç; Ãéáôß ïé ðåñéóóüôåñïé áðü åìÜò ôïí
ðåñéóóüôåñï êáéñü åßìáóôå áíßêáíïé íá ðñÜîïõìå óýìöùíá ì' áõôü ðïõ
îÝñïõìå üôé åßíáé áëçèÝò, áõôü ðïõ îÝñïõìå üôé åßíáé óùóôü; Ãéáôß
áðïôõã÷Üíïõìå ðáôáãùäþò îáíÜ êáé îáíÜ;
Ãéá íá âñïýìå ìéáí áðÜíôçóç ó' áõôÞ ôçí åñþôçóç ðñÝðåé íá øÜîïõìå óôá
âÜèç ôçò áíèñþðéíçò öýóçò. Ìðïñåß íá éó÷õñéæüìáóôå üôé "ãíùñßæïõìå"
êÜôé, áëëÜ ôï ãíùñßæïõìå ìüíï ìå ôï óõíåéäçôü ìÝñïò ôïõ ìõáëïý ìáò,
ìå ôï ëïãéêü ìÝñïò ôïõ åáõôïý ìáò. Ôï ãíùñßæïõìå èåùñçôéêÜ,
äéáíïçôéêÜ, áöçñçìÝíá. ÁëëÜ äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé äåí
áðïôåëïýìáóôå ìüíï áðü ôï óõíåéäçôü ìáò ìÝñïò. Äåí åßìáóôå óêÝôç
ëïãéêÞ - áí êáé èá èÝëáìå íá ðéóôåýáìå üôé åßìáóôå. ÕðÜñ÷åé Üëëï Ýíá
ìÝñïò ôïõ åáõôïý ìáò -ðïëý ìåãáëýôåñï áð' ü,ôé èá ðáñáäå÷üìáóôáí- ôï
ïðïßï åßíáé åîßóïõ óçìáíôéêü ìå ôç ëïãéêÞ ìáò. Áðïôåëåßôáé áðü
Ýíóôéêôá, óõíáéóèÞìáôá êáé åðéèõìßåò êáé åßíáé ðåñéóóüôåñï áóõíåßäçôï
ðáñÜ óõíåéäçôü. Êáé áõôü ôï åõñýôåñï, âáèýôåñï êáé åîßóïõ óçìáíôéêü
ìÝñïò ôïõ åáõôïý ìáò äåí ìðïñïýìå íá ôï åðçñåÜóïõìå ìå ôç ëïãéêÞ Þ
äéáíïçôéêÞ ìáò ãíþóç êáèþò áêïëïõèåß ôç äéêÞ ôïõ ðïñåßá, óÝñíïíôáò
êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ôï äéáíïçôéêü ìÝñïò, ôï ïðïßï óõíå÷ßæåé íá
äéáìáñôýñåôáé.
¸ôóé óõíåéäçôïðïéïýìå üôé äåí ìðïñïýìå íá ðÜìå êüíôñá óôá
óõíáéóèÞìáôá. Tá óõíáéóèÞìáôá åßíáé ðéï éó÷õñÜ áðü ôç ëïãéêÞ. Áí
èÝëïõìå íá åöáñìüóïõìå óôçí ðñÜîç áõôü ðïõ îÝñïõìå üôé åßíáé óùóôü,
ðñÝðåé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï íá åîáóöáëßóïõìå ôç óõíåñãáóßá ôùí
óõíáéóèçìÜôùí. ÐñÝðåé íá áíïßîïõìå áõôÝò ôéò âáèýôåñåò ðçãÝò ôïõ
åáõôïý ìáò êáé íá ôéò èÝóïõìå óôçí õðçñåóßá ôçò ðíåõìáôéêÞò ìáò æùÞò,
Ýôóé þóôå íá ìðïñÝóïõìå íá åöáñìüóïõìå óôçí ðñÜîç áõôü ðïõ îÝñïõìå
üôé åßíáé óùóôü êáé áëçèÝò. Ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò áðü åìÜò ôï
êåíôñéêü ðñüâëçìá ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò åßíáé ôï íá âñïýìå
óõíáéóèçìáôéêÜ éóïäýíáìá, áíôßóôïé÷á ôçò èåùñçôéêÞò ìáò êáôáíüçóçò.
Áí äåí ôï êÜíïõìå áõôü, ç ðåñáéôÝñù ðíåõìáôéêÞ åîÝëéîç êáèßóôáôáé
áäýíáôç. Ãé' áõôü, ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá Ýñ÷åôáé ùò ôï äåýôåñï óôÜäéï
Þ äåýôåñç Üðïøç ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, áìÝóùò ìåôÜ áðü ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç.
ÓÜìõáê-óáìêÜëðá - ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá
Ôï äåýôåñï ìÝëïò ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ëÝãåôáé óôá
óáíóêñéôéêÜ óÜìõáê-óáìêÜëðá (ðáëß: óÜììá-óáíêÜðá). Ôï óÜìõáê-óáìêÜëðá
èá ìðïñïýóå ðñïóùñéíÜ íá ìåôáöñáóôåß ùò ÓùóôÞ Áðïöáóéóôéêüôçôá, áëëÜ
áõôü åßíáé áíåðáñêÝò. ¼ðùò åßäáìå, óå ó÷Ýóç ìå ôï ðñþôï ìÝñïò ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, óÜìõáê óçìáßíåé ïëüêëçñï, ôÝëåéï,
áêÝñáéï, ïëïêëçñùìÝíï. Ïé ìåôáöñáóôÝò óõíÞèùò áðïäßäïõí ôï óáìêÜëðá
ùò óêÝøç, ðñüèåóç, óêïðü, Þ ó÷Ýäéï, áëëÜ êáíÝíá áðü áõôÜ äåí åßíáé
éêáíïðïéçôéêü.
ÓáìêÜëðá, åßíáé ìßá ëÝîç ðïõ õðÜñ÷åé óôçí ßäéá ìïñöÞ óôéò óýã÷ñïíåò
éíäéêÝò ãëþóóåò êáé óçìáßíåé "âïýëçóç". ÓÜìõáê-óáìêÜëðá äå óçìáßíåé
áðëÜ ÓùóôÞ Áðïöáóéóôéêüôçôá. Åßíáé ðéï êïíôÜ óôç Ýííïéá ôçò ÔÝëåéáò
Âïýëçóçò Þ ôïõ ÁêÝñáéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò êáé óõìâïëßæåé ôçí åíáñìüíéóç
ôçò âïõëçôéêÞò êáé óõíáéóèçìáôéêÞò ðëåõñÜò ôïõ åáõôïý ìáò ìå ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç, ôç èÝáóç ôçò áëçèéíÞò öýóçò ôçò ýðáñîçò.
Åßäáìå üôé ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé áðïôåëåßôáé áðü äýï ìÝñç, ôï
ÌïíïðÜôé ôçò ÈÝáóçò êáé ôï ÌïíïðÜôé ôçò Ìåôáìüñöùóçò. Ôï ÌïíïðÜôé ôçò
ÈÝáóçò áíôéóôïé÷åß óôï ðñþôï óôÜäéï ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç, åíþ ôï ÌïíïðÜôé ôçò Ìåôáìüñöùóçò áíôéóôïé÷åß óôá
õðüëïéðá óôÜäéá. ¸ôóé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá åßíáé ôï ðñþôï óôÜäéï ôïõ
Ìïíïðáôéïý ôçò Ìåôáìüñöùóçò, êáé áíôéðñïóùðåýåé ôç ìåôáóôïé÷åßùóç ôçò
óõíáéóèçìáôéêÞò ìáò öýóçò óå óõìöùíßá ìå ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç. ÊáôÜ
êÜðïéï ôñüðï ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá ëåéôïõñãåß ùò ìåóÜæïíôáò ìåôáîý
ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò êáé ôùí ôåëåõôáßùí Ýîé óôáäßùí ôïõ Ìïíïðáôéïý,
ãéáôß åßíáé áäýíáôï í' áêïëïõèÞóïõìå ôï ÌïíïðÜôé -åßíáé áäýíáôï íá
áóêçèïýìå óôç ÓùóôÞ Ïìéëßá, óôç ÓùóôÞ ÓõìðåñéöïñÜ ê.ô.ë.- áí äåí
Ý÷ïõìå ðñþôá ìåôáóôïé÷åéþóåé ïëüêëçñç ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò öýóç êáé
äéáìÝóïõ áõôÞò ôçò ìåôáóôïé÷åßùóçò íá åêëõèåß áñêåôÞ åíÝñãåéá ãéá ôá
õðüëïéðá óôÜäéá ôïõ Ìïíïðáôéïý. Áõôüò åßíáé ï ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï ôï
ðñüâëçìá ôÞò ëïãéêÞò êáé ôïõ óõíáéóèÞìáôïò Ý÷åé ìéá ôüóï êåíôñéêÞ
èÝóç óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ. Ãéá íá ôï ðïýìå áðëÜ, äåí õðÜñ÷åé
ðíåõìáôéêÞ æùÞ áí äåí óõììåôÝ÷åé ç êáñäéÜ. ¢ó÷åôá ìå ôï ðüóï åíåñãüò
åßíáé ï åãêÝöáëïò Þ óå ôé åðßðåäï äéáíïçôéêÞò êáôáíüçóçò Ý÷ïõìå
öôÜóåé, áí äåí óõììåôÝ÷åé ç êáñäéÜ êé áí äåí Ý÷ïõìå áñ÷ßóåé íá
íïéþèïõìå üôé Ý÷ïõìå êáôáëÜâåé -áí äå óõììåôÝ÷ïõí ôá óõíáéóèÞìáôÜ
ìáò- äåí õðÜñ÷åé ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìå ôçí ïõóéáóôéêÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ.
Ôé åííïïýìå üìùò üôáí ëÝìå ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá; Ðñéí áðïðåéñáèþ íá
áðáíôÞóù ó´ áõôÞ ôçí åñþôçóç èá Þèåëá ðñþôá íá îåêáèáñßóù äýï ðéèáíÝò
ðáñåîçãÞóåéò.
Ðñþôá áð' üëá üôáí ëÝù üôé ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéïýìå ôá óõíáéóèÞìáôá
óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ, äå èá 'èåëá íá åííïçèåß áñíçôéêÜ. Ìå Üëëá ëüãéá
äå óõíåðÜãåôáé ôç ÷ñÞóç ÷ïíôñïêïììÝíùí, áìåôïõóßùôùí óõíáéóèçìÜôùí ìå
Üëïãåò øåõäïèñçóêåõôéêÝò Ýííïéåò êáé óõìðåñéöïñÝò. Ãéá ðáñÜäåéãìá, áò
õðïèÝóïõìå üôé êÜðïéïò ìáèáßíåé ðùò ç áßèïõóá ôçò åêêëçóßáò
÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ÷ïñïåóðåñßäåò ôéò ÊõñéáêÝò êáé åîïñãßæåôáé ðïõ ç
êõñéáêÜôéêç áñãßá âåâçëþíåôáé, ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ éåñïý ÷þñïõ ãéá
ôÝôïéïõò áíÞèéêïõò óêïðïýò. Êáé ðÜíù óôçí Ýîáøç êáé óôçí áãáíÜêôçóÞ
ôïõ ãñÜöåé Ýíá ãñÜììá óôïõò Times êáôáããÝëëïíôáò ôçí áíçèéêüôçôá ôçò
íÝáò ãåíéÜò êáé ðñïâëÝðïíôáò ôçí ðôþóç ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò. Åäþ ìðïñåß
íá íïìßóïõìå üôé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõ ðçãÜæïõí üíôùò áðü êÜðïéïõ
åßäïõò èñçóêåõôéêü ðñïâëçìáôéóìü. ÁëëÜ áõôü äåí Ý÷åé ôßðïôá íá êÜíåé
ìå ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, ãéáôß áõôïý ôïõ åßäïõò ôá óõíáéóèÞìáôá äåí
áðïôåëïýí Ýêöñáóç ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò. ÁðëÜ âáóßæïíôáé ó' Ýíá óùñü
ðñïêáôáëÞøåéò êáé åêëïãéêåýóåéò óôï üíïìá ôçò èñçóêåßáò. ¢ëëá
ðáñáäåßãìáôá áõôïý ôïõ åßäïõò óõíáéóèÞìáôïò êáé óõìðåñéöïñÜò âñßóêåé
êáíåßò óôá äéáâüçôá éäñýìáôá ôçò ÉåñÜò ÅîÝôáóçò êáé ôùí Óôáõñïöïñéþí.
ÁíáìöéóâÞôçôá, ôá Üôïìá ðïõ Þôáí áíáìåìåéãìÝíá ó' áõôÜ äéÝðïíôáí áðü
Ýíôïíï óõíáßóèçìá êáé ïñéóìÝíïé ìðïñåß íá ôï ÷áñáêôçñßóïõí
èñçóêåõôéêü. Ùóôüóï, äåí Þôáí ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá ìå ôç âïõääéóôéêÞ
Ýííïéá. Áí êáé áäéáöéëïíßêçôá áõôü ôï óõíáßóèçìá Þôáí óõíäåäåìÝíï ìå
ôç èñçóêåßá, ôïõ Ýëåéðå ðáíôåëþò êÜèå óôïé÷åßï ÔÝëåéáò ÈÝáóçò. Áõôü
åßíáé ôï ðñþôï åßäïò ðáñåîÞãçóçò ðïõ ðñÝðåé íá áðïöåýãïõìå.
ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï, åßíáé áäýíáôï íá ìåôïõóéþóåé êáíåßò ôç
óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõ öýóç äéáìÝóïõ ôçò åðéññïÞò ôçò äéáíïçôéêÞò Þ
ëïãéêÞò ôïõ ðåðïßèçóçò. Äåí ìðïñïýìå íá öôÜóïõìå óå ìßá êáôÜóôáóç
ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò äéáìÝóïõ ëïãéêÞò åðé÷åéñçìáôïëïãßáò. Åßíáé
äõíáôüí íá ìåôïõóéþóïõìå ïëïêëçñùôéêÜ ôá áéóèÞìáôÜ ìáò ìüíï äéáìÝóïõ
ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, ç ïðïßá åßíáé Ýíá åßäïò åíüñáóçò Þ ðíåõìáôéêÞò
åìðåéñßáò.
Ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá áíôéðñïóùðåýåé ìéá ôÝôïéá åðéññïÞ ôçò ÔÝëåéáò
ÈÝáóçò ðÜíù óôç óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò öýóç þóôå íá ôç ìåôáìïñöþóåé
ïëïêëçñùôéêÜ. ¸÷åé ôçí áñíçôéêÞ êáé ôç èåôéêÞ ôïõ Üðïøç.
Ç áñíçôéêÞ Üðïøç ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò
Ç áñíçôéêÞ Üðïøç ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò áðïôåëåßôáé áð' ü,ôé
ïíïìÜæåôáé óôá óáíóêñéôéêÜ íáúóêñÜìõá (ðáëß: íåêÜìá), áãéáðÜíôá (ðáëß
êáé óáíóêñ.), êáé áâé÷ßìóá (ðáëß êáé óáíóêñ.): "ìç åðéèõìßá", "ìç
ìßóïò", êáé "ìç óêëçñüôçôá".
ÍáúóêñÜìõá óçìáßíåé ìç åðéèõìßá, áõôáðÜñíçóç, áðïðïßçóç Þ ðñïóöïñÜ.
Áðïôåëåß Ýíá ðïëý óçìáíôéêü ìÝñïò ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò. ¼ðùò
åßäáìå, ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá áêïëïõèåß ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç - èÝáóç ôçò
áëçèéíÞò öýóçò ôùí ðñáãìÜôùí Þ ôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò. ¸íá áðü ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò åßíáé ç éêáíüôçôá íá äéáêñßíåé ôï
áíéêáíïðïßçôï ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôçí åîáñôçìÝíç ýðáñîç Þ ôç æùÞ üðùò ôç
âéþíïõìå óõíÞèùò. Áõôü ôï åßäïò åíüñáóçò ðñÝðåé áðü ìüíï ôïõ íá Ý÷åé
êÜðïéá ðñáêôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. Áõôü ôï ðñáêôéêü áðïôÝëåóìá åßíáé ç
íáúóêñÜìõá Þ ìç åðéèõìßá. Áíôéðñïóùðåýåé ôç ìåßùóç ôçò íåõñùôéêÞò
åðéèõìßáò ðïõ åßíáé áðïôÝëåóìá ôçò èÝáóÞò ìáò óôçí áëçèéíÞ öýóç ôùí
åîáñôçìÝíùí ðñáãìÜôùí. Óõíåéäçôïðïéïýìå ôçí áíåðÜñêåéÜ ôïõò êáé Ýôóé
ðñïóêïëëïýìáóôå ëéãüôåñï êáé ôá áíáæçôïýìå ëéãüôåñï. Ç óõíÞèùò
óðáóìùäéêÞ ðñïóêüëëçóÞ ìáò óôá åãêüóìéá áñ÷ßæåé íá ÷áëáñþíåé.
Êáèþò ç íåõñùôéêÞ åðéèõìßá åßíáé ç âáóéêÞ åðéâëáâÞò øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç,
èá Ýðñåðå íá åëÝãîïõìå ôïí åáõôü ìáò èÝôïíôÜò ôïõ ôï åîÞò åñþôçìá:
"Áðü ôüôå ðïõ Üñ÷éóá íá ðáßñíù ôï âïõääéóìü óôá óïâáñÜ, ðüóá ðñÜãìáôá
áðáñíÞèçêá;" Áí Ý÷ïõìå áíáðôýîåé ôçí åíüñáóÞ ìáò, áí Ý÷ïõìå ðåéóôåß
ü÷é ìüíï äéáíïçôéêÜ áëëÜ ðíåõìáôéêÜ üôé ôá åãêüóìéá äåí åßíáé ðëÞñùò
éêáíïðïéçôéêÜ, ôüôå ç ðñïóêüëëçóÞ ìáò ó' áõôÜ ðñÝðåé íá Ý÷åé
÷áëáñþóåé. Ï âïõääéóìüò ðñÝðåé íá Ý÷åé áëëÜîåé ôç æùÞ ìáò. Äåí ðñÝðåé
íá êÜíïõìå ü,ôé êÜíáìå êáé ðñéí. Áí ç æùÞ ìáò äåí Ý÷åé áëëÜîåé
óçìáßíåé üôé äåí åß÷áìå ïýôå êáí ìéá öåõãáëÝá êáé áôåëÞ ìáôéÜ ôçò
ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, êáé üôé ôï ìÝ÷ñé ôþñá åíäéáöÝñïí ìáò, áí êáé ìðïñåß
íá åßíáé ãíÞóéï, äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï ðáñÜ äéáíïçôéêü, èåùñçôéêü, Þ
áêüìá êáé áêáäçìáúêü.
Äåí õðÜñ÷åé Ýíáò êáèïëéêüò ôñüðïò áõôáðÜñíçóçò. Êáíåßò äåí Ý÷åé ôï
äéêáßùìá íá ðåé üôé áí êÜðïéïò äåí áðáñíÞèçêå ôï Üëöá Þ ôï âÞôá ôüôå
äåí Ý÷åé ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé åðïìÝíùò äåí áîßæåé íá èåùñåßôáé
âïõääéóôÞò. ÄéáöïñåôéêÜ Üôïìá èá áðáñíçèïýí äéáöïñåôéêÜ ðñÜãìáôá ìå
äéáöïñåôéêÞ óåéñÜ áëëÜ ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá ðñÝðåé íá åßíáé ôï ßäéï:
íá êÜíïõí ôç æùÞ ôïõò ðéï áðëÞ êáé ðéï ëéôÞ. Ïé ðéï ðïëëïß áðü ìáò
Ý÷ïõìå Ýíá óùñü ðñÜãìáôá ðïõ óôçí ïõóßá äåí ÷ñåéáæüìáóôå. Áí åäþ êáé
ôþñá ìáò Ýëåãáí íá ðÜñïõìå ÷áñôß êáé ìïëýâé êáé íá ãñÜøïõìå üëá ôá
ðñÜãìáôá ðïõ äåí ÷ñåéáæüìáóôå èá êáôáëÞãáìå ìå ìéá éäéáßôåñá ìåãÜëç
ëßóôá. ÁëëÜ èá ìáò Ýðáéñíå ðïëý êáéñü íá ðÜñïõìå ôçí áðüöáóç íá
æÞóïõìå ÷ùñßò áõôÜ.
ÌåñéêÝò öïñÝò ôï âëÝðïõìå óáí èõóßá êáé ì' Ýíá óößîéìï óôï óôïìÜ÷é
áðïöáóßæïõìå íá áðáñíçèïýìå êÜôé. Ôá ðñÜãìáôá üìùò äåí ðñÝðåé íá
åßíáé Ýôóé. Óôï âïõääéóìü äåí õðÜñ÷åé ç Ýííïéá ôçò "áðÜñíçóçò" ìå
áõôü ôïí ôñüðï. Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü áõôü ðïõ áðáéôåßôáé áðü ìáò
äåí åßíáé íá áðáñíçèïýìå áëëÜ íá åîåëé÷èïýìå. Ãéá ôïí åíÞëéêá, ôï íá
åãêáôáëåßøåé ôá ðáéäéêÜ ðáé÷íßäéá äåí áðïôåëåß èõóßá. Êáé ìå ôïí ßäéï
ôñüðï äåí ðñÝðåé íá áðïôåëåß èõóßá ãéá ôï ðíåõìáôéêÜ þñéìï Üôïìï Þ
ôïõëÜ÷éóôïí ôï Üôïìï ðïõ ðñïóåããßæåé ìßá ðíåõìáôéêÞ ùñéìüôçôá, íá
åãêáôáëåßøåé ôá ðáé÷íßäéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé Üíèñùðïé ãéá ôç
äéáóêÝäáóÞ ôïõò. Äåí ðñïôåßíù íá êÜíïõìå êÜôé ôÝôïéï ì' Ýíá äñáìáôéêü
Þ âßáéï ôñüðï, óáí ôï óõìâÜí ðïõ Üêïõóá óôï ñáäéüöùíï ãéá Ýíá êýñéï
ðïõ áíÝâçêå óôïí ðýñãï ôïõ ¢éöåë êáé Ýñéîå ôçí ôçëåüñáóÞ ôïõ êÜôù.
(Äéáìáñôõñüôáí êáôÜ ôçò ðïéüôçôáò ôùí ãáëëéêþí ðñïãñáììÜôùí êáé ç
ðñÜîç ôïõ ôïõëÜ÷éóôïí Ýäåéîå Ýíá âáèìü Ýëëåéøçò ðñïóêüëëçóçò óôç
óõóêåõÞ ôïõ!) Áõôü ðïõ ðñïóðáèþ íá ìåôáäþóù åßíáé üôé áí
áíôéëáìâáíüìáóôå ùò Ýíá âáèìü ôçí ðñáãìáôéêÞ öýóç ôçò ýðáñîçò êáé
Ý÷ïõìå êáôáöÝñåé óå êÜðïéï åðßðåäï íá äïýìå ôçí áíåðÜñêåéá ôùí
õëéêþí, åãêüóìéùí áãáèþí, ôüôå ç ðñïóêüëëçóÞ ìáò ó' áõôÜ ðñÝðåé íá
Ý÷åé ÷áëáñþóåé êáé èá ðñÝðåé íá åßìáóôå ðñüèõìïé êáé åõôõ÷åßò íá
áðáñíçèïýìå ôïõëÜ÷éóôïí êÜðïéá áðü áõôÜ - êÜôé óáí íá Ý÷ïõìå ìüíïí
Ýíá áìÜîé!
ÁâõáðÜíôá Þ ìç ìßóïò
ÁâõáðÜíôá åßíáé ôï áíôßèåôï ôïõ âõáðÜíôá ðïõ êõñéïëåêôéêÜ óçìáßíåé
"êÜíù êáêü", êáé êáô' åðÝêôáóç "ìßóïò". Ôï ìßóïò, üðùò Þäç åßðáìå,
ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôçí åðéèõìßá. Ðïëý óõ÷íÜ âëÝðïõìå üôé ôï ìßóïò Þ
ï áíôáãùíéóìüò êñýâåé ìßá áíåêðëÞñùôç åðéèõìßá. Êáé áõôü åßíáé
ïëïöÜíåñï óôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðáéäéþí. Áí äå äþóïõìå ó' Ýíá ðáéäß
êÜôé ðïõ åðéèõìåß óöïäñÜ, ôüôå èá åêíåõñéóôåß êáé èá âÜëåé ôéò öùíÝò.
Ïé åíÞëéêåò óõíÞèùò äå óõìðåñéöÝñïíôáé Ýôóé. Ïé áíôéäñÜóåéò ôïõò
óðáíßùò åßíáé ôüóï áðëÝò êáé îåêÜèáñåò ãéáôß ïé åðéèõìßåò ôïõò åßíáé
ðïëý ðéï ðïëýðëïêåò. Äå äéøÜíå áðëÜ ãéá õëéêÜ áãáèÜ áëëÜ ãéá
åðéôõ÷ßá, áíáãíþñéóç, Ýðáéíï êáé ôñõöåñüôçôá. ¼ôáí ôïõò áñíéïýíôáé
áõôÜ ôá ðñÜãìáôá, éäßùò üôáí áõôü óõìâáßíåé êáô' åðáíÜëçøç, ôüôå
áðïãïçôåýïíôáé. Êáé áõôü Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá íá äçìéïõñãåßôáé óå
ðïëëïýò ìßá ðéêñßá ðïõ åêöñÜæåôáé ìå óõíå÷Þ êñéôéêÞ ðñïò ôïõò Üëëïõò,
ðáñÜðïíá, ãêñßíéá êáé Ýíá óùñü Üëëåò áñíçôéêÝò åêäçëþóåéò. ÁëëÜ ìå ôç
ìåßùóç ôçò íåõñùôéêÞò åðéèõìßáò êáé ôç ÷áëÜñùóç ôçò ðñïóêüëëçóçò,
ôïõëÜ÷éóôïí óå êÜðïéá õëéêÜ áãáèÜ, ìåéþíåôáé êáé ôï ìßóïò ãéáôß ç
ðéèáíüôçôá áðïãïÞôåõóçò Ý÷åé óôáäéáêÜ åëáôôùèåß. ¸ôóé ëïéðüí, Üëëï
Ýíá åñþôçìá ðïõ ðñÝðåé íá èÝôïõìå óôïí åáõôü ìáò åßíáé ôï åîÞò: "Áðü
ôüôå ðïõ Üñ÷éóá íá ðáßñíù ôï âïõääéóìü óôá óïâáñÜ, êáôÜöåñá
ôïõëÜ÷éóôïí íá óõãêñáôþ ôá íåýñá ìïõ;". Áí áêüìá êáé ó' Ýíá
âïõääéóôéêü êýêëï óõìâáßíïõí ìéêñïôóáêùìïß êáé ìéêñïðáñåîçãÞóåéò
óçìáßíåé üôé ôïõëÜ÷éóôïí êÜðïéá Üôïìá äå âÜæïõí ôï âïõääéóìü ôïõò
óôçí ðñÜîç: üôé äå äéáèÝôïõí ïýôå ÔÝëåéá ÈÝáóç ïýôå ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá.
Áâé÷ßìóá Þ ìç óêëçñüôçôá
×ßìóá óçìáßíåé âßá Þ êáêü êáé âé÷ßìóá -ôï áíôßèåôï ôçò ïðïßáò åßíáé ç
áâé÷ßìóá- óçìáßíåé õóôåñüâïõëç åðéâïëÞ ðüíïõ Þ äõóôõ÷ßáò. Ç âé÷ßìóá
åßíáé ðïëý äõíáôÞ ëÝîç óôá óáíóêñéôéêÜ êáé óôá ðáëß, êáé ìåôáöñÜæåôáé
êáëýôåñá ùò "óêëçñüôçôá". Ç óýíäåóÞ ôçò ìå ôï ìßóïò åßíáé åìöáíÞò,
áëëÜ äçëþíåé êÜôé ðïëý ÷åéñüôåñï áðü ôï áðëü ìßóïò ãéáôß õðïíïåß ìßá
ôÜóç åðéâïëÞò ðüíïõ äß÷ùò óõãêåêñéìÝíï ëüãï Þ Ýíá áßóèçìá
åõ÷áñßóôçóçò óôï íá åðéöÝñåé êáíåßò ðüíï. Óôç âïõääéóôéêÞ ó÷ïëÞ ôçò
Ìá÷áãéÜíáò, ç óêëçñüôçôá ìå áõôÞ ôçí Ýííïéá èåùñåßôáé ôï ìåãáëýôåñï
áðü ôá ìåßæïíá áìáñôÞìáôá ðïõ ìðïñåß íá äéáðñÜîåé êáíåßò. Óõ÷íÜ,
ùóôüóï, åéäéêÜ óôçí ðåñßðôùóç ôùí ðáéäéþí, ç óêëçñüôçôá ïöåßëåôáé
áðëÜ óå Üãíïéá êáé áðåñéóêåøßá. Ìðïñåß íá åßíáé äýóêïëï ãéá Ýíá ðáéäß
íá êáôáëÜâåé üôé Üëëåò ìïñöÝò æùÞò ìðïñïýí íá áéóèáíèïýí ðüíï. Ãé'
áõôü ôï ëüãï åßíáé óçìáíôéêü áõôïß ðïõ Ý÷ïõí åðáöÞ ìå ðáéäéÜ, åßôå
ùò ãïíåßò åßôå ùò åêðáéäåõôéêïß, íá ðñïóðáèÞóïõí íá ôïõò ìåôáäþóïõí
ìéá åõáéóèçóßá óôï ãåãïíüò üôé üëá ô' Üëëá áéóèáíüìåíá üíôá åßíáé
åîßóïõ æùíôáíÜ ìå áõôÜ, êáé èá ðïíÝóïõí áí, ëüãïõ ÷Üñç, âÜëåéò ôï
äÜ÷ôõëï óïõ óôï ìÜôé ôïõò Þ ôá êáñöéôóþóåéò ó' Ýíá åõáßóèçôï óçìåßï.
Åßíáé äýóêïëï ãéá ôá ðáéäéÜ íá ôï êáôáëÜâïõí áõôü êé áí äïýíå Ýíá æþï
ðïõ ìüëéò êëþôóçóáí íá êõëéÝôáé êáé íá ïõñëéÜæåé ìðïñåß áðëÜ íá ôïõò
öáíåß áóôåßï êáèþò äåí Ý÷ïõí óõíåßäçóç ôïõ ðüíïõ ðïõ ðñïîÝíçóáí.
¸íá óõìâÜí áðü ôçí æùÞ ôïõ Âïýääá ó÷ïëéÜæåé áõôü ôï ðñüâëçìá. Ìéá
öïñÜ, üôáí ï Âïýääáò ðÞãáéíå íá æçôÞóåé åëåçìïóýíç, âñÞêå ìßá
óõììïñßá áðü áãüñéá íá âáóáíßæïõí Ýíá êïñÜêé ðïõ åß÷å óðÜóåé ôï öôåñü
ôïõ êáé íá ôï äéáóêåäÜæïõí üðùò óõ÷íÜ äéáóêåäÜæïõí ìå ôÝôïéá ðñÜãìáôá
ôá áãüñéá. Ï Âïýääáò óôáìÜôçóå êáé ôá ñþôçóå: "Áí óáò ÷ôõðÞóïõí èá
ðïíÝóåôå;" "Íáé", ôïõ áðÜíôçóáí. Ï Âïýääáò óõíÝ÷éóå, "Ýôóé ãßíåôáé
êáé ìå ôï êïñÜêé, áí ôï ÷ôõðÞóåéò èá ðïíÝóåé. ¼ôáí îÝñåôå ðüóï
äõóÜñåóôï åßíáé ôï óõíáßóèçìá ôïõ ðüíïõ, ãéáôß ôï ðñïîåíåßôå ó' Ýíá
Üëëï ðëÜóìá ðïõ õðïöÝñåé åîßóïõ ìå óáò;". ¸íá ôÝôïéï áðëü ìÜèçìá ôá
ðáéäéÜ ìðïñïýí íá êáôáëÜâïõí êáé íá áêïëïõèÞóïõí, ðñÝðåé üìùò íá ôïõò
äïèåß óå ìéêñÞ çëéêßá, ãéáôß áí ìéá ôÝôïéá óõìðåñéöïñÜ äåí
áíôéìåôùðéóôåß åãêáßñùò ìðïñåß íá ÷åéñïôåñåýóåé âáèìçäüí óå ôÝôïéï
óçìåßï þóôå íá êáôáëÞîåé óå öñéêáëåüôçôåò.
Ôá ÷áñáêôéêÜ ôïõ ×üãêáñè16 ìå ôá "ÔÝóóåñá ÓôÜäéá ôçò Óêëçñüôçôáò"
áðåéêïíßæïõí ôçí åîÞò ôñïìáêôéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá: óôï ðñþôï äåß÷íåé ôï
íåáñü Ôïì ÍÝñï ìáæß ìå ôïõò ößëïõò ôïõ íá âáóáíßæåé Ýíá óêýëï· óôï
äåýôåñï, åíÞëéêáò ðëÝïí, ï Ôïì ìáóôéãþíåé Ýíá Üëïãï ìÝ÷ñé èáíÜôïõ·
óôï ôñßôï ðéÜíåôáé åð' áõôïöþñù åíþ äéáðñÜôôåé öüíï· ôÝëïò, óôï
ôÝôáñôï, ôï êïõöÜñé ôïõ, áöïý êñåìÜóôçêå, ôåìá÷ßæåôáé áðü ìßá ïìÜäá
÷åéñïõñãþí. Äå èá 'ðñåðå í' áøçöïýìå ôç ó÷Ýóç ìåôáîý áõôþí ôùí
óôáäßùí. ¼ôáí âëÝðïõìå Ýíá ðáéäß íá âáóáíßæåé Ýíá æþï äå èá 'ðñåðå íá
óêåöôüìáóôå üôé "ðáéäß åßíáé äåí ðåéñÜæåé" êáé üôé èá ôïõ "öýãåé"
ìåãáëþíïíôáò. Èá ðñÝðåé íá ôïõ åîçãÞóïõìå ôé áêñéâþò êÜíåé, ãéá í'
áðïöýãïõìå ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò âßáò êáé ôçò óêëçñüôçôáò óôç ãÝíåóÞ
ôçò. Éäïý, ëïéðüí, Üëëï Ýíá åñþôçìá ðïõ ðñÝðåé íá èÝóïõìå óôïí åáõôü
ìáò: "Áðü ôüôå ðïõ Üñ÷éóá í' áó÷ïëïýìáé ìå ôï âïõääéóìü, êáôÜöåñá íá
ãßíù ëéãüôåñï óêëçñüò;". Êáé óêëçñüôçôá, áò ìçí îå÷íÜìå, äåí óçìáßíåé
ìüíï óùìáôéêÞ óêëçñüôçôá. Ìðïñåß íá åßíáé êáé ëåêôéêÞ. Ðïëëïß
áñÝóêïíôáé óôï íá ìéëÜíå áðüôïìá, ìå áãÝíåéá êáé óáñêáóìü ðñÜãìá ðïõ
áðïôåëåß ìßá ìïñöÞ óêëçñüôçôáò ðïõ Ýíáò âïõääéóôÞò, Þ Ýíá Üôïìï ðïõ
Ý÷åé âéþóåé ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, èá Ýâñéóêå
äýóêïëï íá äéáðñÜîåé.
Ãéá ôïí ßäéï ëüãï èá ðñÝðåé íá åßíáé áäýíáôï ãéá Ýíá âïõääéóôÞ íá
óõììåôÝ÷åé óå áéìáôçñÜ óðïñ. Ìðïñåß íá ìïõ ðåßôå üôé ãíùñßæåôå ôï
ÁìðéíôÜñìá óáò ðïëý êáëÜ, áëëÜ áí ôçí ßäéá óôéãìÞ ëáìâÜíåôå ìÝñïò óå
áéìáôçñÜ óðïñ êÜèå ÊõñéáêÞ äå èá ëÜâù áõôÞ óáò ôç ãíþóç éäéáßôåñá óôá
óïâáñÜ. ÁõôÞ âÝâáéá åßíáé ìéá áêñáßá ðåñßðôùóç. Ïé ðéï ðïëëïß óÞìåñá
äåí áó÷ïëïýíôáé ìå ôÝôïéá óðïñ, áí êáé ìåñéêïß äõóôõ÷þò ü÷é ìüíï
óõíå÷ßæïõí íá ôï êÜíïõí, áëëÜ åðßóçò õðåñáìýíïíôáé áõôïý ôïõ
äéêáéþìáôüò ôïõò. ¼ìùò, áðü ìßá âïõääéóôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá -áðü ôçí
ïðôéêÞ ãùíßá ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò êáé ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò- ôá
áéìáôçñÜ óðïñ åßíáé êÜôé ôï áðáñÜäåêôï, ëüãù ôçò êáôÜöùñçò êáé Üíåõ
ëüãïõ óêëçñüôçôáò ðïõ ôá ÷áñáêôçñßæåé.
Ôï åñþôçìá ôçò óêëçñüôçôáò ìÜò öÝñíåé óôï åñþôçìá ôçò ÷ïñôïöáãßáò.
Ðïëëïß íïéþèïõí áíßêáíïé íá öÜíå øÜñé Þ êñÝáò ãéáôß áõôü ôïõò Ýêáíå
óõíåñãïýò óå ðñÜîåéò øõ÷ñÞò êáé åóêåììÝíçò óêëçñüôçôáò. Áí êáé äåí
õðÜñ÷åé Ýíáò áðüëõôïò êáíüíáò ðïõ ëÝåé üôé ãéá íá åßíáé êáíåßò
âïõääéóôÞò ðñÝðåé íá åßíáé ÷ïñôïöÜãïò, ùóôüóï Ýíáò åéëéêñéíÞò
âïõääéóôÞò -Ýíá Üôïìï ðïõ ðñïóðáèåß í' áêïëïõèÞóåé ôï Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé, ôï ïðïßï Ý÷åé âéþóåé ùò Ýíá âáèìü ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé ôï
ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá Ý÷åé áñ÷ßóåé íá îõðíÜåé ìÝóá ôïõ- áíáìöéóâÞôçôá èá
êéíçèåß ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç. Ï ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï óõìâáßíåé
êÜôé ôÝôïéï åßíáé üôé êáèþò êáíåßò ðñï÷ùñÜåé óôï ðíåõìáôéêü ìïíïðÜôé
ãßíåôáé ïëïÝíá êáé ðéï åõáßóèçôïò, Ýôóé öôÜíåé ó' Ýíá óçìåßï üðïõ
ðñÜãìáôá üðùò ôï íá ìç èÝëåé íá ôñþåé êñÝáò óõìâáßíïõí áõèüñìçôá.
Ç èåôéêÞ Üðïøç ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò
Ç èåôéêÞ Üðïøç ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò áðïôåëåßôáé áðü ìßá óåéñÜ
áëëçëÝíäåôùí õãéþí óõíáéóèçìÜôùí. ÁõôÜ óõìðåñéëáìâÜíïõí ôç èåôéêÞ
Üðïøç ôçò áõôáðÜñíçóçò, ôïõ ìç ìßóïõò êáé ôçò ìç óêëçñüôçôáò, ãíùóôÜ
óôá óáíóêñéôéêÜ ùò íôÜíá, ìÜéôñé (ðáëß: ìÝôôá), êáé êáñïýíá, äçëáäÞ
ðñïóöïñÜ, áãÜðç êáé óõìðüíéá. Åðßóçò óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ç ìïõíôßôá Þ
åíóõíáéóèçôéêÞ ÷áñÜ, ïõðÝêóá (ðáëß: ïõðÝêêá) Þ çñåìßá êáé óñÜíôá
(ðáëß: óÜíôá) Þ ðßóôç êáé áöïóßùóç. Ç ìÜéôñé, êáñïýíá, ìïõíôßôá êáé
ïõðÝêóá åßíáé óõëëïãéêÜ ãíùóôÝò ùò ïé ìðñÜ÷ìá âé÷Üñáò Þ "õøçëÝò
êáôáóôÜóåéò".
ÍôÜíá Þ ðñïóöïñÜ
ÊáôÜ êÜðïéï ôñüðï ç íôÜíá Þ ðñïóöïñÜ åßíáé ç âáóéêÞ âïõääéóôéêÞ áñåôÞ
÷ùñßò ôçí ïðïßá äåí ìðïñåß êáíåßò íá ïíïìÜæåôáé âïõääéóôÞò. ÍôÜíá äåí
åßíáé ôüóï ç ðñÜîç êáèáõôÞ ôïõ íá äßíåé êáíåßò, áëëÜ ìÜëëïí ç äéÜèåóç
ôïý íá èÝëåé íá äþóåé êáé íá ìïéñáóôåß üôé Ý÷åé ìå ôïõò Üëëïõò. Áõôü
ôï áßóèçìá ôïý íá èÝëåé êáíåßò íá äþóåé Þ íá ìïéñáóôåß åßíáé óõ÷íÜ ç
ðñþôç åêäÞëùóç ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò - ç ðñþôç Ýíäåéîç üôé ç íåõñùôéêÞ
åðéèõìßá êáé ç ðñïóêüëëçóç Ý÷ïõí êáôÜ êÜðïéï ôñüðï åëáôôùèåß. Ç íôÜíá
Ý÷åé ó÷ïëéáóôåß åêôåíþò óôá âïõääéóôéêÜ êåßìåíá êáé ðïëëÝò
äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò ôçò Ý÷ïõí áðáñéèìçèåß.
ÊáôÜ ðñþôï ëüãï Ý÷ïõìå ôçí ðñïóöïñÜ õëéêþí áãáèþí Þ ôï íá
ìïéñáæüìáóôå ü,ôé êáëü Ý÷ïõìå ìå ôïõò Üëëïõò: öáãçôü, ñïõ÷éóìü,
ê.ô.ë. Ãéá ìåñéêïýò áíèñþðïõò óôçí ÁíáôïëÞ, ôï íá ðñïóöÝñïõí êÜèå
ìÝñá êÜôé õëéêÞò öýóçò áðïôåëåß ìÝñïò ôçò ÜóêçóÞò ôïõò, åßôå áí åßíáé
öáãçôü óå Ýíá æçôéÜíï, åßôå Ýíá ìéêñü ÷ñçìáôéêü ðïóü Þ áðëÜ Ýíá
öëéôæÜíé ôóÜé, Ýôóé þóôå êÜèå ìÝñá êÜôé íá ðñïóöÝñåôáé Þ íá
ìïéñÜæåôáé, ôïõëÜ÷éóôïí óôï õëéêü åðßðåäï.
ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï, Ý÷ïõìå ôçí ðñïóöïñÜ ãíþóçò, ìå ôçí Ýííïéá ôçò
ðñïóöïñÜò ðïëéôéóìïý êáé åêðáßäåõóçò. Áõôü ôï åßäïò ðñïóöïñÜò ðÜíôá
èåùñïýôáí ðïëý óçìáíôéêü óôéò âïõääéóôéêÝò ÷þñåò. Ç ãíþóç äåí ðñÝðåé
íá ðåñéïñßæåôáé ó' Ýíá Üôïìï áëëÜ ðñÝðåé íá ìïéñÜæåôáé óå üëïõò. ¼ëïé
èá Ýðñåðå íá ìðïñïýí íá ùöåëçèïýí áðü áõôÞí. Áõôü ôïíéæüôáí éäéáßôåñá
óôç âïõääéóôéêÞ Éíäßá ãéáôß ç âñá÷ìáíéêÞ êÜóôá, ç êÜóôá ôùí
éíäïõéóôþí éåñÝùí, ðÜíôá ðñïóðáèïýóå íá Ý÷åé ìïíïðþëéï óôç ãíþóç êáé
íá êñáôÞóåé ôéò Üëëåò óå ìßá êáôÜóôáóç Üãíïéáò êáé õðïôÝëåéáò. Ï
âïõääéóìüò ðÜíôá ôüíéæå ôï ãåãïíüò üôé ç ãíþóç, áêüìá êáé ç êïóìéêÞ
ãíþóç êáé ðïëéôéóìüò, äå èá Ýðñåðå íá åßíáé ôï ìïíïðþëéï êáìéÜò
êÜóôáò Þ ôÜîçò áíèñþðùí, áëëÜ íá ðáñÝ÷åôáé åëåýèåñá óå üëç ôçí
êïéíüôçôá.
¢ëëï Ýíá óçìáíôéêü åßäïò ðñïóöïñÜò ðïõ áíáöÝñåôáé óôéò âïõääéóôéêÝò
ãñáöÝò åßíáé ç ðñïóöïñÜ èÜññïõò. Áõôü ìðïñåß í' áêïýãåôáé óáí Ýíá
ðåñßåñãï åßäïò "äþñïõ". Äåí ìðïñåßò íá ðñïóöÝñåéò èÜññïò óôï ðéÜôï Þ
óõóêåõáóìÝíï ó' Ýíá ðáêåôÜêé êáé ðåñéôõëéãìÝíï ìå êïñäåëßôóá. ÁëëÜ
ìðïñåßò íá ìïéñáóôåßò ôçí áõôïðåðïßèçóÞ óïõ ìå ôïõò Üëëïõò. Ìðïñåßò
íá åìðíåýóåéò óôïõò Üëëïõò Ýíá áßóèçìá áöïâßáò Þ áóöÜëåéáò áðëÜ ìå
ôçí ðáñïõóßá óïõ êáé ôç óõìðåñéöïñÜ óïõ. Ãéá ôï âïõääéóìü áõôÞ ç
éêáíüôçôá íá êáèçóõ÷Üæåé êáíåßò ôïõò áíèñþðïõò ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõ
Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá êáé áðïôåëåß ìéá óçìáíôéêüôáôç ðñïóöïñÜ óôç æùÞ
ôçò êïéíüôçôáò.
¢ëëç ìßá ìïñöÞ íôÜíá ðïý áíáöÝñåôáé óôéò âïõääéóôéêÝò ãñáöÝò åßíáé ç
ðñïóöïñÜ æùÞò êáé ìÝëïõò. Ãéá ÷Üñç ôùí Üëëùí Þ ãéá ÷Üñç ôïõ ÍôÜñìá,
ôùí Äéäáóêáëéþí, ðñÝðåé íá åßìáóôå Ýôïéìïé íá èõóéÜóïõìå ôá ßäéá ìáò
ôá ìÝëç, áêüìá êáé ôçí ßäéá ìáò ôçí æùÞ. Ç íôÜíá, ç ðñïóöïñÜ Þ
ãåííáéïäùñßá, ìðïñåß íá öôÜóåé ùò áõôü ôï óçìåßï.
ÔåëéêÜ, îåðåñíþíôáò áêüìá êáé ôç èõóßá ôçò æùÞò õðÜñ÷åé áõôü ðïõ
ëÝãåôáé óôï âïõääéóìü ç ðñïóöïñÜ ôïõ äþñïõ ôïõ ÍôÜñìá: ôï äþñï ôçò
ßäéáò ôçò áëÞèåéáò, ôï äþñï ôçò ãíþóçò Þ ôçò êáôáíüçóçò ôïõ äñüìïõ
ðñïò ôç Öþôéóç, ôç ×åéñáöÝôçóç Þ ôç ÍéñâÜíá. Ôï äþñï áõôïý ôïõ åßäïõò
ôçò ãíþóçò îåðåñíÜåé üëá ôá Üëëá äþñá.
ÁõôÜ åßíáé ìåñéêÜ áðü ôá ðñÜãìáôá ðïõ ìðïñåß íá äþóåé êáíåßò, ãåãïíüò
ðïõ ìáò êÜíåé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå ðüóï äõíáìéêÞ êáé åêôåíÞò ìðïñåß
íá ãßíåé ç Üóêçóç ôçò ðñïóöïñÜò. Óýìöùíá ìå ôç âïõääéóôéêÞ äéäáóêáëßá
ðñÝðåé íá äßíïõìå óõíÝ÷åéá ìå ïðïéïäÞðïôå ôñüðï êáé óå ïðïéïäÞðïôå
åðßðåäï ìáò åßíáé äõíáôüí. Óôç âïõääéóôéêÞ ÁíáôïëÞ ç íôÜíá Þ ðñïóöïñÜ
äéáðåñíÜåé êáé åìðïôßæåé êÜèå ðëåõñÜ ôçò êïéíùíéêÞò Þ èñçóêåõôéêÞò
æùÞò. Áí ðçãáßíåéò ó' Ýíá íáü, ãéá ðáñÜäåéãìá, äåí ðçãáßíåéò ìå Üäåéá
÷Ýñéá: ðáßñíåéò ëïõëïýäéá, êåñéÜ, èõìßáìá êáé ôá ðñïóöÝñåéò. Ìå ôïí
ßäéï ôñüðï üôáí åðéóêÝðôåóáé Ýíá ößëï, áêüìá êáé áí ç åðßóêåøç äåí
åßíáé ðñïãñáììáôéóìÝíç, ðÜíôá öÝñíåéò Ýíá äþñï. ¼ôáí Ýìåíá óôçí
Êáëéìðüíãê êáé óõíáíáóôñåöüìïõí áñêåôïýò Èéâåôéáíïýò, äéáðßóôùóá üôé
áõôü Þôáí åèéìïôõðéêþò åðéâåâëçìÝíï. ¸íáò ößëïò óïõ äå èá ôïëìïýóå íá
äéáíïçèåß íá åìöáíéóôåß óôï êáôþöëé óïõ äß÷ùò Ýíá êïõôß ìðéóêüôá Þ
êÜðïéï Üëëï äþñï êÜôù áðü ôç ìáó÷Üëç ôïõ. ¸ôóé, ôï ðíåýìá ôçò
ðñïóöïñÜò äéÝðåé êÜèå Üðïøç ôçò æùÞò óå ðïëëÝò âïõääéóôéêÝò ÷þñåò.
ÁíáìöéóâÞôçôá, áõôü êáôáíôÜåé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï íá ãßíåôáé áðëÜ Ýíá
Ýèéìï êáé óõ÷íÜ äåí ôï êÜíåé êáíåßò ìå ôçí êáñäéÜ ôïõ. Ùóôüóï, üôáí
ìå ôïí Ýíá Þ ôïí Üëëï ôñüðï äßíïõìå óõíÝ÷åéá, áõôü äåí ìðïñåß ðáñÜ íá
Ý÷åé êÜðïéá åðéññïÞ ðÜíù ìáò - áêüìá êé áí ôï êÜíïõìå ãéáôß Ýôóé
ðñÝðåé íá ãßíåé. Ôï íá äßíåé êáíåßò êáé íá ìïéñÜæåôáé ãßíåôáé ìéá
óõíÞèåéá, Ýôóé óêåöôüìáóôå ëéãÜêé êáé ôïõò Üëëïõò áíôß íá óêåöôüìáóôå
óõíÝ÷åéá ôïí åáõôü ìáò.
ÌÜéôñé Þ áãÜðç
Ç óáíóêñéôéêÞ ëÝîç ìÜéôñé óõíäÝåôáé åôõìïëïãéêÜ ìå ôç ëÝîç ìßôñá, ðïõ
óçìáßíåé ößëïò. Óýìöùíá ìå ôá âïõääéóôéêÜ êåßìåíá ìÜéôñé åßíáé ç
áãÜðç ðïõ íéþèåé êáíåßò ãéá êÜðïéïí ðïõ åßíáé ðïëý êïíôéíüò êáé
áãáðçôüò, ðïëý ïéêåßïò, ãéá Ýíá ößëï, áëëÜ åðåêôåßíåôáé ìå óêïðü íá
óõìðåñéëÜâåé ôïõò ðÜíôåò. Ïé áããëéêÝò ëÝîåéò "ößëïò" êáé "öéëßá"
áõôÝò ôéò ìÝñåò äå óçìáßíïõí êáé ðïëëÜ ðñÜãìáôá, êáé ç öéëßá
èåùñåßôáé ùò Ýíá Þðéï óõíáßóèçìá. ÁëëÜ ôá ðñÜãìáôá åßíáé äéáöïñåôéêÜ
óôçí ÁíáôïëÞ üðïõ ç ìÜéôñé Þ öéëßá èåùñåßôáé Ýíá ðïëý äõíáôü êáé
èåôéêü óõíáßóèçìá êáé óõíÞèùò ïñßæåôáé ùò Ýíôïíç åðéèõìßá ãéá ôï êáëü
êáé ôçí åõôõ÷ßá ôïõ Üëëïõ áôüìïõ, ü÷é ìüíï óôï õëéêü åðßðåäï, áëëÜ
êáé óôï ðíåõìáôéêü. Ïé âïõääéóôéêÝò äéäáóêáëßåò ìÜò åíèáññýíïõí
óõíÝ÷åéá íá êáëëéåñãÞóïõìå ôÝôïéá óõíáéóèÞìáôá ãéá ôïõò êïíôéíüôåñïõò
ößëïõò ìáò êáé óôáäéáêÜ íá óõìðåñéëÜâïõìå ôïõò ðÜíôåò. ÁõôÞ ç äéÜèåóç
óõíïøßæåôáé óôç öñÜóç "Sabbe satta sukhi hontu" (ðáëß) Þ "Åßèå üëá ôá
üíôá íá åßíáé åõôõ÷éóìÝíá!" ðïõ åêöñÜæåé åðáêñéâþò ôçí åãêÜñäéá
åðéèõìßá üëùí ôùí âïõääéóôþí. ÁëëÜ áí ôñÝöïõìå áõôÞ ôçí åãêÜñäéá
åðéèõìßá -ü÷é áðëÜ ôçí éäÝá ôïõ óõíáéóèÞìáôïò áëëÜ ôï êáèåáõôü
óõíáßóèçìá- ôüôå äéáèÝôïõìå ìÜéôñé.
Óôï âïõääéóìü ç áíÜðôõîç ôçò ìÜéôñé äåí áöÞíåôáé óôçí ôý÷ç. Ìåñéêïß
ðéóôåýïõí üôé Þ íéþèåé êáíåßò áãÜðç ãéá ôïõò Üëëïõò Þ äå íéþèåé êáé
ôï üôé áí äåí íïéþèåé ôüôå ôüóï ôï ÷åéñüôåñï ãéáôß äåí ìðïñåß íá
êÜíåé ôßðïôá ãéá íá ô' áëëÜîåé. Óôï âïõääéóìü õðÜñ÷ïõí óõãêåêñéìÝíåò
ðñáêôéêÝò, óõãêåêñéìÝíåò áóêÞóåéò, ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ìÜéôñé Þ
ôçò áãÜðçò - áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå ìÜéôñé-ìðÜâáíá (ðáëß: ìÝôôá
ìðÜâáíá). ÁõôÝò ïé ðñáêôéêÝò üìùò êÜèå Üëëï ðáñÜ åýêïëåò åßíáé. Äå èá
åßíáé åýêïëï í' áíáðôýîïõìå ôçí áãÜðç, áëëÜ áí åðéìåßíïõìå êáé
åðéôý÷ïõìå ôüôå ç åìðåéñßá èá ìáò åðéâñáâåýóåé ãéá ôéò ðñïóðÜèåéÝò
ìáò.
Êáñïýíá Þ óõìðüíéá
Åßíáé öõóéêü ç óõìðüíéá íá óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå ôçí áãÜðç. Ç áãÜðç
ìåôáìïñöþíåôáé óå óõìðüíéá üôáí âñåèåß áíôéìÝôùðç ìå ôç äõóôõ÷ßá åíüò
áôüìïõ ðïõ áãáðÜìå. Áí áãáðÜìå êÜðïéïí êáé ôïí äïýìå íá õðïöÝñåé,
áõôüìáôá ç áãÜðç ìáò èá ìåôáìïñöùèåß ó' Ýíá Ýíôïíï óõíáßóèçìá
óõìðüíéáò. Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü ç êáñïýíá Þ óõìðüíéá åßíáé ôï ðéï
ðíåõìáôéêü áð' üëá ôá óõíáéóèÞìáôá, êáé åßíáé åðßóçò ôï êáô' åîï÷Þí
óõíáßóèçìá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïõò Âïýääåò êáé ôïõò ÌðïíôéóÜôôâåò.
Ùóôüóï, ïñéóìÝíïé ÌðïíôéóÜôôâåò åíóáñêþíïõí ôç óõìðüíéá ðåñéóóüôåñï
áðü ôïõò Üëëïõò: ãéá ðáñÜäåéãìá ï ÁâáëïêéôåóâÜñá, "ï ÐñïóâëÝðùí
Êýñéïò (ðïõ êïéôÜåé ìå óõìðüíéá)", åßíáé áíÜìåóá óôïõò ÌðïíôéóÜôôâåò
ç âáóéêÞ "åíóÜñêùóç" Þ ôï áñ÷Ýôõðï ôçò óõìðüíéáò. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñåò
áðåéêïíßóåéò ôïõ ÁâáëïêéôåóâÜñá. Ìßá áðü ôéò ðéï åíäéáöÝñïõóåò åßíáé
áõôÞ ðïõ Ý÷åé Ýíôåêá êåöÜëéá êáé ÷ßëéá ÷Ýñéá, ðïõ áí êáé ìðïñåß íá
ìáò öáíåß ðåñßåñãç, åßíáé éäéáßôåñá åêöñáóôéêÞ. Ôá Ýíôåêá êåöÜëéá
óõìâïëßæïõí ôï ãåãïíüò üôé ç óõìðüíéá áôåíßæåé ðñïò ôá Ýíôåêá óçìåßá
ôïõ ïñßæïíôá -äçëáäÞ óå üëåò ôéò äõíáôÝò êáôåõèýíóåéò- åíþ ôá ÷ßëéá
÷Ýñéá óõìâïëßæïõí ôçí áôÝñìïíç óõìðïíåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
ÕðÜñ÷åé ìéá åíäéáöÝñïõóá éóôïñßá ó÷åôéêÜ ìå ôç ãÝííçóç ôçò
óõãêåêñéìÝíçò åéêüíáò, ìßá éóôïñßá ðïõ äåí áíÞêåé áðëÜ óôç
"ìõèïëïãßá", áëëÜ âáóßæåôáé ðÜíù óôá ãåãïíüôá ôçò ðíåõìáôéêÞò
øõ÷ïëïãßáò. Ìéá öïñÜ êé Ýíá êáéñü, ëÝãåôáé üôé ï ÁâáëïêéôåóâÜñá
óõëëïãéæüôáí ôá âÜóáíá ôùí Ýìâéùí üíôùí. Êáèþò êïßôáîå Ýîù óôïí
êüóìï, åßäå ôïõò áíèñþðïõò íá õðïöÝñïõí ìå ôüóïõò ðïëëïýò ôñüðïõò:
ìåñéêïß ðÝèáéíáí ðñüùñá ëüãù öùôéÜò, íáõáãßïõ, Þ åêôÝëåóçò, Üëëïé
õðÝöåñáí ôéò ïäýíåò ôïõ ðÝíèïõò, ôçò áðþëåéáò, ôçò áññþóôéáò, ôçò
ðåßíáò êáé ôçò äßøáò. Ôüôå, ìÝóá óôçí êáñäéÜ ôïõ ãåííÞèçêå Ýíá ôüóï
áöüñçôï êáé öïâåñü áßóèçìá óõìðüíéáò, ðïõ Ýêáíå ôï êåöÜëé ôïõ íá
óðÜóåé óå Ýíôåêá êïììÜôéá. ÁõôÜ Ýãéíáí ôá Ýíôåêá êåöÜëéá ðïõ èá
êïéôïýóáí óôá Ýíôåêá óçìåßá ôïõ ïñßæïíôá êáé ÷ßëéá ÷Ýñéá åìöáíßóôçêáí
ãéá íá âïçèÞóïõí üëïõò áõôïýò ðïõ õðÝöåñáí. ¸ôóé, áõôÞ ç ðïëý üìïñöç
éäÝá ôïõ ÁâáëïêéôåóâÜñá ìå ôá Ýíôåêá êåöÜëéá êáé ôá ÷ßëéá ÷Ýñéá,
áðïôåëåß ìßá áðüðåéñá Ýêöñáóçò ôçò ïõóßáò ôçò óõìðüíéáò, äåß÷íïíôáò
ðþò áéóèÜíåôáé ìßá óõìðïíåôéêÞ êáñäéÜ ãéá ôá âÜóáíá êáé ôç äõóôõ÷ßá
ôïõ êüóìïõ.
¢ëëç ìßá åéêüíá ÌðïíôéóÜôôâá ðïõ åíóáñêþíåé ôç óõìðüíéá, áõôÞ ôç öïñÜ
ìå èçëõêÞ ìïñöÞ, åßíáé ç ÔÜñá, ôçò ïðïßáò ôï üíïìá óçìáßíåé
"ëõôñùôÞò" Þ "áóôÝñé". ÕðÜñ÷åé ìéá ðïëý üìïñöç éóôïñßá ðïõ ðåñéãñÜöåé
ðþò ãåííÞèçêå ç ÔÜñá ìÝóá áðü ôá äÜêñõá ôïõ ÁâáëïêéôåóâÜñá êáèþò
áõôüò èñçíïýóå ãéá ôá âÜóáíá êáé ôéò êáêïõ÷ßåò ôïõ êüóìïõ.
Ìðïñåß íá äïýìå áõôïýò ôïõò ìýèïõò óáí áðëÝò éóôïñéïýëåò êáé ïé ðéï
äéáíïïýìåíïé ìðïñåß áêüìá íá ãåëÜóïõí ì' áõôÝò. ÁëëÜ äåí åßíáé áðëÝò
éóôïñßåò - äåí åßíáé êáí åñìçíåõôéêÝò éóôïñßåò. ÄéÝðïíôáé áðü ìßá
âáèéÜ, áëçèéíÞ, óõìâïëéêÞ, áêüìá êáé áñ÷åôõðéêÞ óçìáóßá, êáé
áíôéðñïóùðåýïõí ôçí åíóÜñêùóç ôçò öýóçò ôçò óõìðüíéáò óå ìßá
óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ.
Óôç âïõääéóôéêÞ Ó÷ïëÞ ôçò Ìá÷áãéÜíáò, äçëáäÞ óôéò äéäáóêáëßåò ôçò
"ÌåãÜëçò Ïäïý", ç óõìðüíéá èåùñåßôáé ôï ðéï óçìáíôéêü óõíáßóèçìá.
¼íôùò, óå ìßá áðü ôéò Óïýôñåò ôéò Ìá÷áãéÜíáò, ï Âïýääáò ðáñïõóéÜæåôáé
íá õðïóôçñßæåé üôé ï ÌðïíôéóÜôôâáò -áõôüò äçëáäÞ ðïõ öéëïäïîåß íá
ãßíåé Âïýääáò- äå ÷ñåéÜæåôáé íá äéäá÷ôåß ðïëëÜ ðñÜãìáôá. Áí äéäá÷ôåß
ìüíï ôç óõìðüíéá êáé ôçí åíóùìáôþóåé áõôü èá åßíáé õðåñáñêåôü. Äå
÷ñåéÜæåôáé íá ãíùñßæåé ãéá ôçí áëëçëïåîáñôþìåíç êáôáãùãÞ, ôç
Ìáíôõáìßêá, ôç ÃéïãêáôóÜñá Þ ôï ÁìðéíôÜñìá - ïýôå êáí ãéá ôï Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé. Áí ï ìðïíôéóÜôôâáò åßíáé åîïéêåéùìÝíïò ìüíï ìå ôç óõìðüíéá,
áí ç êáñäéÜ ôïõ åßíáé ãåìÜôç ìüíï áðü óõìðüíéá, ôüôå áõôü áñêåß. Óå
Üëëá êåßìåíá ï Âïýääáò ëÝåé üôé áí êáíåßò Ý÷åé ìüíï óõìðüíéá ãéá ôá
âÜóáíá ôùí Üëëùí Ýìâéùí üíôùí ôüôå, ìå ôïí êáéñü, üëåò ïé Üëëåò ïé
ðíåõìáôéêÝò áñåôÝò, üëá ôá õðüëïéðá ðíåõìáôéêÜ åðéôåýãìáôá, áêüìá êáé
ç ßäéá ç Öþôéóç, è' áêïëïõèÞóïõí.
Ìéá ðïëý óõãêéíçôéêÞ éóôïñßá áðü ôçí Éáðùíßá äåß÷íåé ôç óçìáóßá ôçò
óõìðüíéáò. ÊÜðïôå æïýóå Ýíáò ðïëý óðÜôáëïò íåáñüò. Áöïý îüäåøå ìÝ÷ñé
êáé ôçí ôåëåõôáßá ôïõ äåêÜñá ãëåíôïêïðþíôáò, Ýöôáóå óôï óçìåßï íá ìçí
Ý÷åé ìåßíåé ôßðïôá ðïõ íá ìçí ôïí áçäéÜæåé, óõìðåñéëáìâáíïìÝíïõ êáé
ôïõ åáõôïý ôïõ. Ôüôå, áðïöÜóéóå üôé äåí ôïõ Ýìåíå ôßðïôå Üëëï íá
êÜíåé ðáñÜ íá ðÜåé ó' Ýíá Æåí ìïíáóôÞñé êáé íá ãßíåé ìïíá÷üò. ÁõôÞ
Þôáí ç ôåëåõôáßá ôïõ åëðßäá. Äåí Þèåëå óô' áëÞèåéá íá ãßíåé ìïíá÷üò,
áðëÜ äåí ôïõ åß÷å áðïìåßíåé ôßðïôå Üëëï. ¸ôóé ðÞãå óôï ìïíáóôÞñé êáé
õðïèÝôù ðùò Ýìåéíå ãïíáôéóôüò ãéá ôñåéò ìÝñåò Ýîù óôï ÷éüíé, üðùò
Ý÷åé ôï åèéìïôõðéêü ãéá ôïõò åðßäïîïõò ìïíá÷ïýò. ÔåëéêÜ ï çãïýìåíïò,
Ýíáò ãåñïðáñÜîåíïò, óõìöþíçóå íá ôïí äåé. ¢êïõóå ðñïóå÷ôéêÜ ü,ôé åß÷å
íá ôïõ ðåé ï íåáñüò, äß÷ùò ï ßäéïò íá ëÝåé ðïëëÜ, êáé áöïý ôåëåßùóå,
ôïõ Ýèåóå ôï åîÞò åñþôçìá: "×ì, ëïéðüí... åßóáé êáëüò óå êÜôé,
ïôéäÞðïôå;". Ï íåáñüò óõëëïãßóôçêå ãéá ëßãï êáé ôïõ áðïêñßèçêå, "Íáé,
êÜôé îÝñù áðü óêÜêé". Ôüôå ï çãïýìåíïò öþíáîå ôïí áêüëïõèü ôïõ êáé
ôïõ æÞôçóå íá êáëÝóåé Ýíá óõãêåêñéìÝíï ìïíá÷ü.
Ï ìïíá÷üò Ýöôáóå. ¹ôáí ãÝñïò êáé åß÷å ðåñÜóåé ðïëëÜ ÷ñüíéá óôï
ìïíáóôÞñé. ÌåôÜ ï çãïýìåíïò åßðå óôïí áêüëïõèü ôïõ, "ÖÝñå ìïõ ôï
óðáèß ìïõ". Ï áêüëïõèïò Ýöåñå ôï óðáèß êáé ôï áðüèåóå äßðëá óôïí
çãïýìåíï. Ôüôå ï çãïýìåíïò áðåõèýíèçêå óôï ãÝñï ìïíá÷ü êáé óôï íåáñü,
"Ôþñá èá ðáßîåôå ìéá ðáñôßäá óêÜêé. ¼ðïéïò ÷Üóåé èá ôïõ êüøù ôï
êåöÜëé ì' áõôü ôï óðáèß!". Ôïí êïßôáîáí êáëÜ êáé êáôÜëáâáí üôé ôï
åííïïýóå. ¸ôóé ï íåáñüò Ýêáíå ôçí ðñþôç êßíçóç. Ï ãÝñïò, ðïõ äåí Þôáí
êáé êáêüò ðáß÷ôçò, Ýêáíå ôç äéêÞ ôïõ. Ï íåáñüò Ýêáíå ôçí åðüìåíç
êßíçóç. Ï ãÝñïò áíôáðÝäùóå. ÌåôÜ áðü ëßãï ï íåáñüò Üñ÷éóå íá ëïýæåôáé
óôïí éäñþôá. ¸ôóé áðïöÜóéóå íá óõãêåíôñùèåß üóï ìðïñïýóå, ôá Ýäùóå
üëá óôï ðáé÷íßäé êáé êáôÜöåñå íá áíôåðéôåèåß åðéôõ÷þò óôéò
áðåéëçôéêÝò êéíÞóåéò ôïõ ìïíá÷ïý. Ôüôå áíÜóáíå ìå áíáêïýöéóç, "Á, ôï
ðáé÷íßäé äåí ðÜåé êáé ðïëý Üó÷çìá!". ÁëëÜ áêñéâþò åêåßíç ôç óôéãìÞ,
üôáí Þôáí óßãïõñïò üôé èá íéêÞóåé, óÞêùóå ôï êåöÜëé ôïõ êáé ðñüóåîå
ôï ðñüóùðï ôïõ ãÝñïõ ìïíá÷ïý. ¼ðùò åßðá, Þôáí ãÝñïò êáé åß÷å ðåñÜóåé
ðïëëÜ ÷ñüíéá óôï ìïíáóôÞñé - ßóùò åßêïóé, ßóùò ôñéÜíôá Þ áêüìç êáé
óáñÜíôá. Åß÷å õðïöÝñåé ðïëý óôç æùÞ ôïõ êáé åß÷å æÞóåé ìå ìåãÜëç
áõôáðÜñíçóç êáé ëéôüôçôá. Åß÷å áóêçèåß ðïëý óôï äéáëïãéóìü. Ôï
ðñüóùðï ôïõ Þôáí áäýíáôï, öáãùìÝíï êáé áóêçôéêü.
Ï íåáñüò îáöíéêÜ óêÝöôçêå, "ÕðÞñîá ôÝôïéïò ÷áñáìïöÜçò! Äåí âïÞèçóá
êáíÝíáí óôç æùÞ ìïõ. Êáé áõôüò ï ìïíá÷üò ðïõ Ýæçóå ìéá ôüóï Üãéá æùÞ
ôþñá èá ðñÝðåé íá ðåèÜíåé". ¸ôóé ôïí óõíåðÞñå Ýíá êýìá óõìðüíéáò.
¸íéùóå öïâåñÞ ëýðç ãéá ôï ãÝñï ìïíá÷ü, ðïõ êáèüôáí åêåß áäéáìáñôýñçôá
êáé óõíÝ÷éæå íá ðáßæåé, óýìöùíá ìå ôéò äéáôáãÝò ôïõ çãïõìÝíïõ, êáé
üðïõ íá 'íáé èá Ý÷áíå êáé èá Ýðñåðå íá ðåèÜíåé. Ìéá öïâåñÞ óõìðüíéá
ðëçììýñéóå ôçí êáñäéÜ ôïõ êáé óêÝöôçêå, "Äåí ìðïñþ íá ôï åðéôñÝøù
áõôü". ¸ôóé Ýêáíå åðßôçäåò ìéá ëÜèïò êßíçóç. Ï ìïíá÷üò Ýêáíå ôç äéêÞ
ôïõ. ÌåôÜ, ï íåáñüò Ýêáíå åðßôçäåò Üëëç ìßá ëÜèïò êßíçóç êáé Þôáí
åìöáíÝò üôé Ý÷áíå êáé üôé èá ôïõ Þôáí áäýíáôï íá îáíáðÜñåé ôá çíßá
ôïõ ðáé÷íéäéïý. Ôüôå, îáöíéêÜ, ï çãïýìåíïò ÷Üëáóå ôçí óêáêéÝñá êáé
åßðå: "Êáíåßò äåí êÝñäéóå êáé êáíåßò äåí Ý÷áóå". ÌåôÜ áðåõèýíèçêå óôï
íåáñü ëÝãïíôÜò ôïõ: "¸ìáèåò äýï ðñÜãìáôá óÞìåñá: ôçí áõôïóõãêÝíôñùóç
êáé ôç óõìðüíéá. Êáé áöïý Ýìáèåò ôç óõìðüíéá - áõôü ìïõ áñêåß!".
¼ðùò êáé ïé Óïýôñåò ôçò Ìá÷áãéÜíáò, ôï äßäáãìá ôçò éóôïñßáò åßíáé üôé
ç óõìðüíéá åßíáé áðáñáßôçôç. Åíþ ï íåáñüò åß÷å æÞóåé ìéá ôüóï Üóùôç
êáé áìáñôùëÞ æùÞ ìðïñïýóå áêüìá íá íéþèåé óõìðüíéá. Áõôü óÞìáéíå üôé
õðÞñ÷å áêüìá åëðßäá ãé' áõôüí. ¹ôáí ðñüèõìïò íá èõóéÜóåé ôç äéêéÜ ôïõ
æùÞ ãéá ÷Üñç ôïõ ìïíá÷ïý, ðñÜãìá ðïõ óçìáßíåé üôé êñõâüôáí ìéá ðïëý
ìåãÜëç óõìðüíéá óôï âÜèïò ôçò êáñäéÜò áõôïý ôïõ êáôÜ ôá öáéíüìåíá
áíÜîéïõ íåáñïý. Ï çãïýìåíïò êáôÜöåñå íá äéáêñßíåé áõôÞí ôç äõíáôüôçôá
êáé óêÝöôçêå: "Åäþ Ý÷ïõìå Ýíáí åêêïëáðôüìåíï ÌðïíôéóÜôôâá", êáé
Ýðñáîå áíáëüãùò.
Ìïõíôßôá Þ ÅíóõíáéóèçôéêÞ ×áñÜ
Ìïõíôßôá Þ ÅíóõíáéóèçôéêÞ ×áñÜ, åßíáé ç åõôõ÷ßá ðïõ íéþèïõìå ãéá ôçí
åõôõ÷ßá ôùí Üëëùí. Áí äïýìå êÜðïéïí Üëëï íá åßíáé åõôõ÷éóìÝíïò ðñÝðåé
êáé åìåßò íá íéþèïõìå åõôõ÷éóìÝíïé, áëëÜ äõóôõ÷þò ôá ðñÜãìáôá äå
óõìâáßíïõí ðÜíôá Ýôóé. ¸íáò êõíéêüò êÜðïôå åßðå üôé íïéþèïõìå ìßá
êñõöÞ éêáíïðïßçóç ãéá ôéò áôõ÷ßåò ôùí ößëùí ìáò. Äõóôõ÷þò, áõôü åßíáé
óõ÷íÜ áëçèÝò. Ôçí åðüìåíç öïñÜ ðïõ êÜðïéïò óáò ëÝåé ãéá êÜôé óôñáâü
ðïõ ôïõ Ýôõ÷å, ðñïóÝîôå ôçí áíôßäñáóÞ óáò. Èá ðñïóÝîåôå, áí êáé ìüíï
ãéá ìßá óôéãìÞ, Ýíá áíáóêßñôçìá éêáíïðïßçóçò - ìåôÜ áðü áõôü âÝâáéá ç
åðéâáëëüìåíç áíôßäñáóç èá óõãêáëýøåé ôçí áñ÷éêÞ, ôçí áëçèéíÞ
áíôßäñáóç. ÁõôÞ ç êñõöÞ ÷áñÜ ãéá ôéò áôõ÷ßåò ôùí Üëëùí ìðïñåß íá
åîáëåéöèåß ìå ôç âïÞèåéá ôçò åðßãíùóçò êáèþò êáé ìå ìßá óõíåéäçôÞ
ðñïóðÜèåéá íá ìïéñáóôåß êáíåßò ôçí åõôõ÷ßá ôùí Üëëùí.
Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ÷áñÜ åßíáé Ýíá êáô' åîï÷Þí âïõääéóôéêü
óõíáßóèçìá. Áí äåí åßóáé ÷áñïýìåíïò êáé åõôõ÷éóìÝíïò, ôïõëÜ÷éóôïí
ïñéóìÝíåò öïñÝò, ôüôå äåí ìðïñåßò íá áõôïáðïêáëåßóáé âïõääéóôÞò. Óôçí
ÁíáôïëÞ -áí êáé ìðïñåß áõôü íá óáò öáíåß ðåñßåñãï- ç èñçóêåßá äåí
Ý÷åé ôßðïôá íá êÜíåé ìå ôç æïöåñüôçôá. Óôçí Áããëßá, ôïõëÜ÷éóôïí óôï
ðáñåëèüí, õðÞñ÷å ìéá ôÜóç íá ôáõôßæåé êáíåßò ôç èñçóêåßá ìå ôç
æïöåñüôçôá. Ï êüóìïò íüìéæå üôé üóï ðéï óïâáñüò, ðéï âáñýò êáé
êáôçöÞò öáéíüóïõí ôüóï ðéï èñÞóêïò Þóïõíá. Áí Þóïõí ãåìÜôïò ÷áñÜ êáé
æùÞ, åéäéêÜ ôéò ÊõñéáêÝò, Þôáí îåêÜèáñï üôé Þóïõí Üèåïò, áóåâÞò êáé
âÝâçëïò. Áõôü ìðïñåß íá áêïýãåôáé óáí õðåñâïëÞ, áëëÜ ìïõ åßðáí üôé
ôïí ðáëéü êáéñü óôç Óêùôßá õðÞñ÷å Ýíáò íüìïò óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï èá
ìðïñïýóáí íá óïõ êÜíïõí ìÞíõóç áí ãåëïýóåò ôçí ÊõñéáêÞ!
Äõóôõ÷þò, áêüìá êáé ï âïõääéóìüò Ý÷åé åðçñåáóôåß áðü ôÝôïéåò ôÜóåéò
óôç Âñåôáíßá, éäßùò óôï ðáñåëèüí. ÈõìÜìáé ôçí ðñþôç öïñÜ ðïõ
ðáñåõñÝèçêá ó' Ýíáí åïñôáóìü ôïõ ÂÝóáê, óôï Ëïíäßíï, åß÷á óïêáñéóôåß.
Ï êüóìïò öáéíüôáí óáí íá åß÷å Ýñèåé óå êçäåßá - ðéèáíüôáôá ôùí ãïíéþí
ôïõ! ¼ôáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ïìéëßáò ìïõ Ýêáíá êÜðïéá áóôåßá ìåñéêÜ
Üôïìá áðü ôï êïéíü öÜíçêáí íá îáöíéÜæïíôáé. Ìåñéêïß áðïðåéñÜèçêáí íá
÷áìïãåëÜóïõí, áêüìá êáé íá ãåëÜóïõí, áëëÜ Þôáí îåêÜèáñï üôé äåí Þôáí
óõíçèéóìÝíïé ó' áõôïý ôïõ åßäïõò ôç óõìðåñéöïñÜ. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
ïìéëßáò ìïõ Ýöôáóá óôï óçìåßï íá ðù, "áõôü åßíáé ðïëý ðåñßåñãï!
Ãéüñôáóá ôï ÂÝóáê óå üëï ôï âïõääéóôéêü êüóìï, áðü ôçí ÊåûëÜíç, ôç
Óéãêáðïýñç, ôçí Êáëéìðüíãê ìÝ÷ñé ôç ÂïìâÜç, ìå Èéâåôéáíïýò,
Óéêéìáßïõò, Óñéëáíêáíïýò, ÌðïõñìÝæïõò, ÊéíÝæïõò, ÃéáðùíÝæïõò êáé
Ôáûëáíäïýò êáé ðÜíôá Þôáí ÷áñïýìåíïé áõôÞ ôç ìÝñá. ÁëëÜ åäþ öáßíïíôáé
üëïé ôüóï èëéììÝíïé ëåò êáé äå ÷áßñïíôáé ðïõ ï Âïýääáò Ýöôáóå óôç
Öþôéóç!" Áõôü óõíÝâç ôï 1965, êáé ôá ðñÜãìáôá óßãïõñá Üëëáîáí ðñïò ôï
êáëýôåñï áðü ôüôå. ÔïõëÜ÷éóôïí ïé âïõääéóôÝò äå óõíå÷ßæïõí íá
åïñôÜæïõí ôï ÂÝóáê óáí íá Þôáíå çìÝñá ìáñôõñßáò áëëÜ óáí åõêáéñßá ãéá
áãáëëßáóç. ÐñÜãìáôé, ôï âñåôáíéêü âïõääéóôéêü êßíçìá óôï óýíïëü ôïõ
ðáñïõóéÜæåé óÞìåñá ìéá ðïëý ðéï åý÷áñç êáé æùçñÞ åéêüíá.
ÏõðÝêóá Þ áôáñáîßá
ÏõðÝêóá óçìáßíåé çñåìßá Þ áêüìá ðéï áðëÜ, çóõ÷ßá. ÓõíÞèùò
åêëáìâÜíïõìå ôçí çóõ÷ßá ùò êÜôé ôï áñíçôéêü, ùò ôçí áðïõóßá èïñýâïõ Þ
åíï÷ëÞóåùí, üðùò óôç öñÜóç, "áöÞóôå ìå óôçí çóõ÷ßá ìïõ". Ôïõíáíôßïí,
ç çóõ÷ßá åßíáé êÜôé ôï ðïëý èåôéêü. ¼íôùò, äåí åßíáé ëéãüôåñï èåôéêÞ
áðü ôçí áãÜðç, ôç óõìðüíéá Þ ôç ÷áñÜ - ìÜëëïí èåôéêüôåñç óýìöùíá ìå
ôç âïõääéóôéêÞ ðáñÜäïóç. ÏõðÝêóá äå óçìáßíåé áðëÜ ç áðïõóßá êÜôé
Üëëïõ, áëëÜ ìßá îå÷ùñéóôÞ äéÜèåóç êáé êáôÜóôáóç. Åßíáé ìéá èåôéêÞ,
æùçñÞ êáôÜóôáóç ðïõ âñßóêåôáé ðéï êïíôÜ óôçí åõäáéìïíßá áð' ü,ôé
íïìßæïõìå. Çóõ÷ßá ì' áõôÞ ôçí Ýííïéá áðïôåëåß åðßóçò ìßá óçìáíôéêÞ
ðëåõñÜ ôïõ ÔÝëåéïõ ÓõíáéóèÞìáôïò.
ÓñÜíôá Þ ðßóôç êáé áöïóßùóç
Ç óñÜíôá óõíÞèùò ìåôáöñÜæåôáé ùò ðßóôç áëëÜ äåí åßíáé ðßóôç ìå ôçí
Ýííïéá ôçò èñçóêåõôéêÞò ðßóôçò. Åßíáé ðåñéóóüôåñï ç óõíáéóèçìáôéêÞ
ðëåõñÜ ôçò ãåíéêÞò ìáò áíôßäñáóçò ðñïò ôçí áëÞèåéá, éäßùò ôçò
áëÞèåéáò üðùò áõôÞ áíáðáñßóôáôáé äéáìÝóïõ ïñéóìÝíùí óõìâüëùí. Óôï
âïõääéóìü ç ðßóôç êáé ç áöïóßùóç êáôåõèýíïíôáé êõñßùò ðñïò ôá Ôñßá
Ðïëýôéìá ÐåôñÜäéá, Þ ôá Ôñßá Óçìáíôéêüôåñá ÐñÜãìáôá: ôï Âïýääá, ôï
öùôéóìÝíï äÜóêáëï· ôï ÍôÜñìá Þ ôç äéäáóêáëßá ðïõ ìáò äåß÷íåé ôï äñüìï
ðñïò ôç Öþôéóç· êáé ôç ÓÜíãêá, ôçí êïéíüôçôá ôùí ïðáäþí ðïõ
âñßóêïíôáé óôï äñüìï ðñïò ôç Öþôéóç. Ôá Ðïëýôéìá ÐåôñÜäéá Ý÷ïõí ôá
áíÜëïãá óýìâïëá. Ï Âïýääáò óõìâïëßæåôáé ìå ôçí åéêüíá ôïõ Âïýääá, ôï
ÍôÜñìá ìå ôç äéäáóêáëßá ôùí ãñáöþí êáé ç ÓÜíãêá ìå ôá ìÝëç ôçò
ìïíáóôéêÞò êïéíüôçôáò. Óå üëåò ôéò âïõääéóôéêÝò ÷þñåò ôçò ÁíáôïëÞò
áðïäßäåôáé âáèýò óåâáóìüò ó' áõôÜ ôá ôñßá óýìâïëá -ôçí åéêüíá, ôéò
ãñáöÝò êáé ôïõò ìïíá÷ïýò- ü÷é ãé' áõôü ðïõ áíôéðñïóùðåýïõí, áëëÜ ãé'
áõôü ðïõ óõìâïëßæïõí.
Ç ÅðôÜðôõ÷ç Ðïýôæá
Åßäáìå üôé óôï âïõääéóìü õðÜñ÷ïõí óõãêåêñéìÝíåò áóêÞóåéò ãéá ôçí
êáëëéÝñãåéá ôÞò ìÜéôñé Þ áãÜðçò. ¼ðùò êáé óå Üëëåò èñçóêåßåò Ýôóé êáé
óôï âïõääéóìü õðÜñ÷ïõí åðßóçò óõãêåêñéìÝíåò ðñáêôéêÝò ãéá ôçí
êáëëéÝñãåéá ðßóôçò êáé áöïóßùóçò. Ìßá áðü áõôÝò ëÝãåôáé ÅðôÜðôõ÷ç
Ðïýôæá. Åßíáé ðñïöáíÝò ôï üôé áðïôåëåßôáé áðü åðôÜ äéáöïñåôéêÜ ìÝñç.
Ôï êáèÝíá áíôéðñïóùðåýåé ìßá óåéñÜ ëáôñåõôéêþí äéáèÝóåùí êáé
óõíïäåýåôáé, üðïõ åßíáé áðáñáßôçôï, áðü ôéò áíÜëïãåò ôåëåôïõñãéêÝò
ðñÜîåéò.
Ôï ðñþôï óôÜäéï ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò åßíáé ç ðïýôæá Þ ëáôñåßá êáé
áðïôåëåßôáé áðü ôçí ôåëåôïõñãéêÞ ðñïóöïñÜ. Óôçí áðëïýóôåñç ìïñöÞ ôçò
ðïýôæáò ç ðñïóöïñÜ áðïôåëåßôáé áðëÜ áðü ëïõëïýäéá, öùò -ìå ôç ìïñöÞ
êåñéþí Þ êáíôçëéþí- êáé áðü áíáììÝíï èõìßáìá. Åðßóçò õðÜñ÷ïõí ïé
ëåãüìåíåò åðôÜ óõíçèéóìÝíåò ðñïóöïñÝò: ðüóéìï íåñü, íåñü ãéá ôï
ðëýóéìï ôùí ðïäéþí, ëïõëïýäéá, èõìßáìá, öùò, Üñùìá, öáãçôü êáé
ìåñéêÝò öïñÝò ìßá üãäïç ðñïóöïñÜ ðïõ åßíáé ç ìïõóéêÞ. Ðáñåìðéðôüíôùò,
áõôÝò åßíáé ïé áñ÷áßåò éíäéêÝò ðñïóöïñÝò ðñïò ôïí åðßôéìï
ðñïóêåêëçìÝíï.
Áêüìá êáé óÞìåñá óôçí Éíäßá, áí êáíåßò åðéóêåöôåß êÜðïéïí ùò åðßôéìïò
ðñïóêåêëçìÝíïò, èá ôïõ ðñïóöåñèåß ðñþôá áð' üëá Ýíá ðïôÞñé íåñü
åðåéäÞ óôçí Éíäßá êÜíåé ðïëý æÝóôç êáé ðéèáíüôáôá èá äéøÜåé. ÌåôÜ èá
ôïõ äþóïõí íåñü ãéá íá ðëýíåé ôá ðüäéá ôïõ êáé ðïëëÝò öïñÝò ïé
ïéêïäåóðüôåò èá ôïõ ðëýíïõí ôá ðüäéá, éäßùò áí åßíáé ìïíá÷üò, ãéáôß
ïé äñüìïé óôçí Éíäßá åßíáé ãåìÜôïé óêüíç êáé åðïìÝíùò ôá ðüäéá ôïõ èá
åßíáé óêïíéóìÝíá. ÌåôÜ èá ôïõ äïèåß ìéá ãéñëÜíôá áðü ëïõëïýäéá êáé ïé
ïéêïäåóðüôåò èá áíÜøïõí èõìßáìá ãéá íá äçìéïõñãÞóïõí ìßáí åõ÷Üñéóôç
áôìüóöáéñá êáé ãéá íá êñáôÞóïõí ìáêñéÜ ìýãåò êáé êïõíïýðéá. Áí Ý÷åé
âñáäéÜóåé èá áíÜøïõí Ýíá êáíôÞëé. Ìðïñåß íá ôïõ ðñïóöÝñïõí åðßóçò
Üñùìá ãéá ôï óþìá êáé, öõóéêÜ, öáãçôü. ÌåôÜ ôï öáãçôü ìåñéêÝò öïñÝò
èá áêïëïõèÞóåé ìïõóéêÞ.
¸ôóé õðïäÝ÷ïíôáé ôïí åðßôéìï ðñïóêåêëçìÝíï óôçí Éíäßá êáé áõôÝò ïé
åðôÜ Þ ïêôþ ðñïóöïñÝò ðñïò áõôüí Ýãéíáí ïé åðôÜ Þ ïêôþ èñçóêåõôéêÝò
ðñïóöïñÝò. ÁõôÝò ïé ðñïóöïñÝò äßäïíôáé óôï Âïýääá ãéáôß Ýñ÷åôáé óôïí
êüóìï ìáò ùò êáëåóìÝíïò áðü Ýíá áíþôåñï åðßðåäï ýðáñîçò. Óõìâïëßæåé
ôçí ðáñÝìâáóç ôïý Õðåñâáôéêïý óôç óõíÞèç êáèçìåñéíüôçôÜ ìáò êáé ãé'
áõôü ôï ëüãï ôïõ öåñüìáóôå óáí óå åðßôéìï ðñïóêåêëçìÝíï. ÌåñéêÝò
öïñÝò ïé åðôÜ Þ ïêôþ ðñïóöïñÝò äßäïíôáé óå åßäïò: äçëáäÞ íåñü,
ëïõëïýäéá, èõìßáìá, öùò, Üñùìá êáé öáãçôü ôïðïèåôçìÝíá óôá "ðüäéá"
ôïõ éåñïý áëëÜ óõíÞèùò, éäéáßôåñá ãéá ôïõò Èéâåôéáíïýò, ðñïóöÝñïíôáé
ìüíïí åðôÜ äï÷åßá ìå íåñü.
Ôï äåýôåñï óôÜäéï ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò åßíáé ç âáíôÜíá, ðïõ
óçìáßíåé ðñïóêýíçìá Þ ÷áéñåôéóìü. Ó' áõôü ôï óôÜäéï áðïäßäåôáé öüñïò
ôéìÞò ìå ôï óþìá. Ìåñéêïß åßíáé ôçò Üðïøçò üôé áñêåß êáíåßò íá
áéóèÜíåôáé óåâáóìü êáé ëáôñåßá ãéá ôï Âïýääá. Áõôü åßíáé áëçèÝò, áëëÜ
áí áéóèÜíåóáé êÜôé ôüóï Ýíôïíá, ôüôå èá èÝëåéò íá åêöñÜóåéò áõôÜ ôá
óõíáéóèÞìáôá. Áí áãáðÜò êÜðïéïí äåí èá ó' Üñåóå íá êñáôÞóåéò áõôü ôï
óõíáßóèçìá ìÝóá óïõ. Ôï åêöñÜæåéò ðñïò ôá Ýîù ãéáôß åßóáé Ýíá óýíïëï
äéáöïñåôéêþí óôïé÷åßùí - ü÷é ìüíï íïõò áëëÜ åðßóçò ëüãïò êáé óþìá.
¸ôóé, áí ëáôñåýåéò ðñáãìáôéêÜ ôï Âïýääá äå èá èÝëåéò íá ôï êñáôÞóåéò
ìÝóá óïõ: èá ôï åêöñÜóåéò áõèüñìçôá ìå ôï óþìá óïõ.
ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò âáíôÜíáò Þ ðñïóêõíÞìáôïò, áðü ôï
íá óìßãåéò ôá ÷Ýñéá óïõ óå óôÜóç ðñïóåõ÷Þò, üðùò üôáí øÝëíåéò ôçí
ÅðôÜðôõ÷ç Ðïýôæá, ìÝ÷ñé íá êÜíåéò Ýíá ðëÞñç ðñïóôåñíéóìü óôï ðÜôùìá,
ðñÜãìá ôï ïðïßï ãßíåôáé óå ïñéóìÝíá ôåëåôïõñãéêÜ. ÁëëÜ Üó÷åôá ìå ôï
áí óìßãåéò ôá ÷Ýñéá óïõ Þ ìüíï ôá áêñïäÜ÷ôõëá óïõ êé áí áêüìá ðÝöôåéò
ðñçíÞò óôï ðÜôùìá, üëåò áõôÝò ïé ìïñöÝò ðñïóêõíÞìáôïò åêðñïóùðïýí ìßá
äéÜèåóç ôáðåéíüôçôáò êáé äåêôéêüôçôáò. ÅêöñÜæïõí ôçí ðñïóÞíåéÜ ìáò
ðñïò ôçí ðíåõìáôéêÞ Ýìðíåõóç ðïõ ðçãÜæåé áðü ôï Âïýääá.
Ôï ôñßôï óôÜäéï ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò åßíáé ôï Ðçãáßíù ãéá Ðñïóôáóßá
óôï Âïýääá, ôï ÍôÜñìá êáé ôç ÓÜíãêá. Áõôü áíôéðñïóùðåýåé ôç äÝóìåõóÞ
ìáò óôïí Âïýääá ùò ôï ðíåõìáôéêü ìáò éäáíéêü, óôï ÍôÜñìá ùò ôïí ôñüðï
õëïðïßçóçò áõôïý ôïõ éäáíéêïý êáé óôç ÓÜíãêá ùò ôçí êïéíüôçôá ôùí
áôüìùí ìå ôá ïðïßá èá óõìðïñåõôïýìå ðñïò áõôü ôï éäáíéêü. Ôï íá
ðçãáßíïõìå ãéá ðñïóôáóßá, áðïôåëåß Ýíá óçìåßï êáìðÞ óôçí ðíåõìáôéêÞ
ìáò æùÞ. Áíôéðñïóùðåýåé Ýíáí ñéæéêü åðáíáðñïóáíáôïëéóìü ôÞò æùÞò ìáò
ðñïò ôçí êáôåýèõíóç áõôïý ôïõ éäáíéêïý. Óå ôåëåôïõñãéêü åðßðåäï, üôáí
êáíåßò ðáßñíåé ðñïóôáóßá, ðñÝðåé íá åðáíáëÜâåé ôïõò óõãêåêñéìÝíïõò
óôß÷ïõò ôçò ðñïóôáóßáò êáèþò êáé êÜðïéåò óõãêåêñéìÝíåò óßëáò Þ çèéêÝò
áñ÷Ýò åíþðéïí åíüò ìïíá÷ïý Þ ðñåóâýôåñïõ ëáúêïý âïõääéóôÞ.
Ôï Ðçãáßíù ãéá Ðñïóôáóßá ìÝñïò ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò áêïëïõèåßôáé
áðü ôçí Åîïìïëüãçóç Ëáèþí. Ç åîïìïëüãçóç åßíáé öïâåñÜ óçìáíôéêÞ ó'
üëá ôá åßäç ôïõ âïõääéóìïý, áí êáé ç óçìáóßá ôçò åßíáé ðåñéóóüôåñï
øõ÷ïëïãéêÞ ðáñÜ èåïëïãéêÞ. Ðïëëïß õðïöÝñïõí áðü áðùèçìÝíá áéóèÞìáôá
åíï÷Þò, ðïõ óõ÷íÜ ïäçãïýí óå Ýëëåéøç áõôïóåâáóìïý. ÁõôÜ ôá Üôïìá
åßíáé äýóêïëï íá áíáðôýîïõí ìÜéôñé Þ áãÜðç, ôïõëÜ÷éóôïí óå åðáñêÞ
âáèìü. Ïé âïõääéóôÝò ìïíá÷ïß, áí íéþèïõí êÜðïéï âÜñïò, åîïìïëïãïýíôáé
ìåôáîý ôïõò, óôïõò äáóêÜëïõò ôïõò Þ óôï Âïýääá. ÕðÜñ÷åé åðßóçò ôï
Ýèéìï íá áðáããÝëëåé êáíåßò óïýôñåò êáé íá êáßåé èõìßáìá ìðñïóôÜ óôçí
åéêüíá ôïõ Âïýääá ìÝ÷ñé íá åëåõèåñùèåß áðü ôá áéóèÞìáôá åíï÷Þò. Áí
êáé áõôü åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìï óå øõ÷ïëïãéêü åðßðåäï, äåí ìðïñåß íá ìáò
áðáëëÜîåé áðü ôéò óõíÝðåéåò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ôï ëÜèïò ðïõ
äéåðñÜîáìå. ¸ôóé èá õðïóôïýìå ôéò óõíÝðåéåò ôùí ðñÜîåþí ìáò áëëÜ,
õðïêåéìåíéêÜ, èá åëåõèåñùèïýìå áðü ôá áéóèÞìáôá ôýøåùí Þ åíï÷Þò. Áõôü
Ý÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá ãéáôß áõôïý ôïõ åßäïõò ôá áéóèÞìáôá ìðïñïýí íá
äçëçôçñéÜóïõí Þ íá õðïâéâÜóïõí êÜèå ðëåõñÜ ôçò ðíåõìáôéêÞò ìáò æùÞò.
Ôï ðÝìðôï óôÜäéï ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò åßíáé ç Áãáëëßáóç óôçí ÁñåôÞ.
Áõôü ôï ìÝñïò óõìðëçñþíåé ôï ðñïçãïýìåíï. Áí óêåöôïýìå üëá ìáò ôá
ëÜèç êáé ìçñõêÜóïõìå åðß ìáêñüí ôïõò ðïëõÜñéèìïõò õðïôñïðéáóìïýò ìáò,
ìðïñåß í' áñ÷ßóïõìå í' áðïêáñäéùíüìáóôå. ¸ôóé ìåôÜ ôçí åîïìïëüãçóç
ôùí ëáèþí ðñÝðåé í' áíáðôåñþíïõìå ôï çèéêü ìáò åíèõìïýìåíïé ôéò
áñåôÝò ôùí Üëëùí, éäßùò áõôÝò ôïõ Âïýääá êáé ôùí ÌðïíôéóÜôôâáò, ôïí
ðáñáäåéãìáôéêü ôïõò âßï êáé ôá åðéôåýãìáôÜ ôïõò. Ìðïñïýìå íá
óêåöôïýìå ð.÷. ôï åìðíåõóìÝíï ðáñÜäåéãìá áíèñþðùí üðùò ôïõ ÌéëáñÝðá,
ôïõ ×áí Óáí, ôïõ ×ïýé Íåíãê Þ ôïõ ×áêïõßí. Áêüìá ìðïñïýìå íá
óêåöôïýìå üëïõò ôïõò êïóìéêïýò Þñùåò êáé çñùßäåò ðïõ Ýæçóáí ãéá ôï
êáëü ôùí Üëëùí, ç æùÞ ôùí ïðïßùí õðÞñîå ðçãÞ Ýìðíåõóçò êáé ãéá ìáò:
ìåãÜëïé áíèñùðéóôÝò êáé êïéíùíéêïß áíáìïñöùôÝò óáí ôç Öëüñåíò
ÍáúôéíãêÝéë êáé ôçí Åëßæáìðåè ÖñÜéáñ ãéá ðáñÜäåéãìá. Ìðïñïýìå áêüìá
íá óêåöôïýìå êáé ôéò áñåôÝò êïéíþí áíèñþðùí, üðùò ôùí ößëùí ìáò,
óêåöôüìåíïé ðüóï áíéäéïôåëþò óõìðåñéöÝñïíôáé ïñéóìÝíåò öïñÝò êáé ðüóï
êáëïß ìðïñåß íá åßíáé. Áí ìÜèïõìå íá åóôéáæüìáóôå óôç èåôéêÞ ðëåõñÜ
ôùí Üëëùí ôüôå èá ìðïñÝóïõìå íá ôïõò åêôéìÞóïõìå -êáé íá óõí-÷áñïýìå-
ãéá ôéò áñåôÝò ôïõò, áðü ôï Âïýääá êáé ôïõò ÌðïíôéóÜôôâåò ìÝ÷ñé ôïõò
êïéíïýò èíçôïýò ðïõ ôõ÷áßíåé íá åßíáé ößëïé Þ ãåßôïíÝò ìáò. ÊÜôé
ôÝôïéï ü÷é ìüíï èá ìáò ÷áñïðïéÞóåé áëëÜ èá ìáò êÜíåé íá íéþóïõìå üôé
äåí åßìáóôå ìüíïé ìáò óôïí êüóìï, üôé õðÜñ÷ïõí Üíèñùðïé ðïõ Ý÷ïõí
êáôáöÝñåé íá äéáâïýí åðéôõ÷þò ôï ðíåõìáôéêü ìïíïðÜôé êáé Üíèñùðïé ðïõ
óõíå÷ßæïõí íá ôï äéáâáßíïõí ìå ôçí ßäéá åðéôõ÷ßá, ðñÜãìá ðïõ èá ìáò
õðïóôçñßîåé óôç æùÞ ìáò êáé óôçí ðíåõìáôéêÞ ìáò ðñïóðÜèåéá.
Ôï Ýêôï óôÜäéï, ÐáñÜêëçóç êáé Éêåóßá, âáóßæåôáé ó' Ýíá èñõëéêü
åðåéóüäéï áðü ôç æùÞ ôïõ Âïýääá. Óýìöùíá ìå ôï èñýëï, ìåôÜ ôç Öþôéóç
ôïõ Âïýääá ìßá óõãêåêñéìÝíç èåüôçôá, ï ÌðñÜ÷ìá ÓáñáìðÜôé, åìöáíßóôçêå
åíþðéüí ôïõ êáé ôïõ æÞôçóå í' áðïêáëýøåé ôçí áëÞèåéá ðïõ áíáêÜëõøå,
ãéá ôï êáëü üëùí ôùí Ýìâéùí üíôùí. Ùóôüóï äåí ðñÝðåé íá ðáñåîçãÞóïõìå
ôçí ðñáãìáôéêÞ óçìáóßá áõôÞò ôçò éóôïñßáò. Ï Âïýääáò äåí Ý÷åé áíÜãêç
êÜðïéïí íá ôïõ èõìßóåé ôé ðñÝðåé íá êÜíåé. Äåí ÷ñåéáæüôáí ôïí ÌðñÜ÷ìá
ÓáñáìðÜôé íá ôïí óõìâïõëåýóåé üôé Ýðñåðå íá äéäÜîåé. Ç ðñáãìáôéêÞ
óçìáóßá áõôïý ôïõ åðåéóïäßïõ åßíáé üôé ï ìáèçôÞò ðñÝðåé íá ðïèåß
äéáêáþò ôéò äéäáóêáëßåò êáé üôé ðñÝðåé íá ðáñáêáëÝóåé ôï Âïýääá íá
ôïõ ôéò ðñïóöÝñåé. "¼ôáí ï ìáèçôÞò åßíáé Ýôïéìïò, ï äÜóêáëïò èá
åìöáíéóôåß". ¸ôóé, áõôü ôï ìÝñïò ôçò ðïýôæáò áíôéðñïóùðåýåé ôçí
åôïéìüôçôá êáé ôçí ðñïèõìßá íá äå÷ôåß êáíåßò ôéò äéäáóêáëßåò.
Ôï Ýâäïìï êáé ôåëåõôáßï óôÜäéï ôçò ÅðôÜðôõ÷çò Ðïýôæáò ëÝãåôáé
Ìåôáâßâáóç ÁñåôÞò êáé ÁõôáðÜñíçóç. Ó' áõôü ôï óôÜäéï åõ÷üìáóôå üôé
ïôéäÞðïôå êáëü êáé ùöÝëéìï áðïêïìßóáìå áðü ôï ôåëåôïõñãéêü ôçò
Ðïýôæáò, Þ áðü ïðïéáäÞðïôå Üëëç èñçóêåõôéêÞ ðñÜîç -åßôå áõôü óçìáßíåé
í' áêïëïõèïýìå ôéò áñ÷Ýò, íá ðçãáßíïõìå ãéá Ðñïóôáóßá, íá ìåëåôÜìå
âïõääéóôéêÞ öéëïóïößá, Þ íá áóêïýìáóôå óôï äéáëïãéóìü- íá ìðïñïýìå íá
ôï ìïéñáóôïýìå åîßóïõ ì' üëá ôá õðüëïéðá Ýìâéá üíôá. Ìå Üëëá ëüãéá äå
ìáò áðáó÷ïëåß ìüíï ç äéêÞ ìáò óùôçñßá. Äåí åðïöèáëìéïýìå ôç ÍéñâÜíá
ìüíï ãéá ôï äéêü ìáò êáëü. Èá èÝëáìå íá öÝñïõìå ü÷é ìüíï ïëüêëçñç ôçí
áíèñùðüôçôá ìáæß, áëëÜ üëá ôá Ýìâéá üíôá, êáé íá ôá âïçèÞóïõìå üðùò
âïçèÜìå ôïí åáõôü ìáò - íá óõíåéóöÝñïõìå óôç äéêÞ ôïõò åîÝëéîç ãéá
ôçí åðßôåõîç ôçò ÍéñâÜíáò. Äåí õðÜñ÷ïõí ðåñéèþñéá ãéá èñçóêåõôéêü
áôïìéóìü óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ. ¼ôáí áóêïýìáóôå óå ïðïéáäÞðïôå
èñçóêåõôéêÞ ðñáêôéêÞ ðñÝðåé íá íéþèïõìå üôé üëá ôá Üëëá Ýìâéá üíôá
áóêïýíôáé ìáæß ìáò.
Óôç Ìá÷áãéÜíá õðÜñ÷åé ìßá ìÝèïäïò íá êáëëéåñãÞóåé êáíåßò áõôÞ ôç
äéÜèåóç. ¼ôáí áóêïýìáóôå óå ïðïéáäÞðïôå èñçóêåõôéêÞ ðñáêôéêÞ
ïñáìáôéæüìáóôå üôé üëïò ï êüóìïò êÜíåé ôï ßäéï ðñÜãìá êáé ùöåëåßôáé
åîßóïõ. ¼ôáí øÝëíïõìå ýìíïõò åðáßíïõ óôï Âïýääá öáíôáæüìáóôå ôïí
õðüëïéðï êüóìï íá êÜíåé ôï ßäéï ðñÜãìá. ¼ôáí áðáããÝëëïõìå Ýíá ìÜíôñá,
öáíôáæüìáóôå ôïí õðüëïéðï êüóìï íá ôï áðáããÝëëåé ôáõôü÷ñïíá. Ì' áõôüí
ôïí ôñüðï êáëëéåñãåßôáé Ýíá áßóèçìá ôïý íá ìïéñÜæåôáé êáíåßò ìå ôïõò
Üëëïõò ïôéäÞðïôå êáëü âãáßíåé áðü ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ Üóêçóç. Êáé áõôü
ôï áßóèçìá ìÜò ðñïåôïéìÜæåé ãéá ôï ëåãüìåíï "¼ñêï ôïõ ÌðïíôéóÜôôâá":
ôïí üñêï üôé êáíåßò èá öôÜóåé óôç Öþôéóç ü÷é ìüíï ãéá ôï äéêü ôïõ
êáëü, áëëÜ ãéá ôï êáëü üëùí ôùí Ýìâéùí üíôùí, üôé èá ôá ðÜñåé áðü ôï
÷Ýñé Ýôóé þóôå üëá íá öôÜóïõí óôç ÍéñâÜíá, íá öôÜóïõí üëá óôçí
Áíþôáôç Öþôéóç.
ÁõôÞ åßíáé ç ÅðôÜðôõ÷ç Ðïýôæá: ìéá üìïñöç áêïëïõèßá áðü ëáôñåõôéêÝò
äéáèÝóåéò ðïõ åêöñÜæïõìå ìå ôá êáôÜëëçëá ëüãéá êáé ôéò êáôÜëëçëåò
ðñÜîåéò.
Ôá ðåñéóóüôåñá áðü ôá èåôéêÜ óõíáéóèÞìáôá óôá ïðïßá áíáöÝñèçêá åßíáé
áõôÜ ðïõ ëÝìå êïéíùíéêÜ óõíáéóèÞìáôá. Åßíáé óõíáéóèÞìáôá ðïõ Ý÷ïõí íá
êÜíïõí ìå Üëëïõò áíèñþðïõò êáé êÜíïõí ôçí åìöÜíéóç ôïõò êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôùí äéáöüñùí ó÷Ýóåþí ìáò ìå ôïõò Üëëïõò. Äåí ìðïñïýìå íá
áéóèáíèïýìå áõôÜ ôá óõíáéóèÞìáôá ìüíïé ìáò. Ãåííéïýíôáé äéáìÝóïõ ôçò
óõó÷ÝôéóÞò ìáò ìå ôïõò Üëëïõò. Ãåííéïýíôáé ìÝóá óå ìßá ïìÜäá áôüìùí.
Ìðïñïýìå ðéï åýêïëá íá êáëëéåñãÞóïõìå ôá èåôéêÜ óõíáéóèÞìáôá -áãÜðç,
óõìðüíéá, ÷áñÜ, ê.ô.ë.- ìÝóá óå ìßá ïìÜäá üðïõ ïé Üíèñùðïé ôåßíïõí íá
Ý÷ïõí ÷áñïýìåíç êáé öéëéêÞ äéÜèåóç. Áí ìåßíïõìå ìüíïé óôï óðßôé ìáò
êáé ðñïóðáèÞóïõìå íá åêäçëþóïõìå óõíáéóèÞìáôá áãÜðçò, óõìðüíéáò êáé
÷áñÜò ôüôå èá ôï âñïýìå ìÜëëïí äýóêïëï. Ãé' áõôü ôï ëüãï äéáèÝôïõìå
ôçí ðíåõìáôéêÞ êïéíüôçôá, ôç ÓÜíãêá, ôï ÔÜãìá, êáèþò ìáò äéåõêïëýíåé
áöÜíôáóôá óôç ìåôïõóßùóç ôçò ðíåõìáôéêÞò ìáò öýóçò. Êáé áí äåí
êáôáöÝñïõìå íá ìåôïõóéþóïõìå ôçí ðíåõìáôéêÞ ìáò öýóç ôüôå äåí õðÜñ÷åé
ãéá ìáò ðíåõìáôéêÞ æùÞ. Ãé' áõôü åßíáé ôüóï óçìáíôéêü ìÝóá óôçí
ïìÜäá, óôçí êïéíüôçôá, óôç ÓÜíãêá, íá êáëëéåñãïýìå ðÜíôá ôï óùóôü
ðíåýìá. Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ìßá ðíåõìáôéêÞ êïéíüôçôá äåí ìðïñåß íá
ïíïìÜæåôáé Ýôóé áí ôá Üôïìá ðïõ ôçí áðáñôßæïõí äåí êáôáöÝñíïõí íá
êáëëéåñãïýí ìå åõêïëßá ôá èåôéêÜ óõíáéóèÞìáôá ôçò áãÜðçò, ôçò
ãåííáéïäùñßáò, ôçò åéñÞíçò, ôçò ðßóôçò êáé ôçò áöïóßùóçò. Êáé áõôü
áêñéâþò åîõðçñåôåß ç ðíåõìáôéêÞ êïéíüôçôá, ôçí êáëëéÝñãåéá äçëáäÞ
ôÝôïéùí óõíáéóèçìÜôùí ìå áðþôåñï óêïðü ôç ìåôïõóßùóç ôçò
óõíáéóèçìáôéêÞò ìáò öýóçò. Áí ç ðíåõìáôéêÞ êïéíüôçôá äåí ëåéôïõñãåß
ì' Ýíá ôÝôïéï ôñüðï, ôüôå åßíáé êáëýôåñï íá ìçí õðÜñ÷åé êáèüëïõ.
ÊåöÜëáéï 3
Åßäáìå üôé ç ÔÝëåéá ÈÝáóç -ç ïðïßá áðïôåëåß ôçí åéóáãùãÞ óôï Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé- äå óçìáßíåé áðëÜ ìßá äéáíïçôéêÞ êáôáíüçóç ôïõ âïõääéóìïý,
üóï îåêÜèáñç Þ åìâñéèÞò êé áí åßíáé, áëëÜ êÜôé ðÜíù êáé ðÝñá áðü
áõôÞ. Åßíáé ìßá äéïñáôéêÞ óýëëçøç ôçò ðñáãìáôéêÞò öýóçò ôçò ýðáñîçò
ðïõ êáôáôÜóóåôáé óôçí ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá. Ç êáèáõôÞ åìðåéñßá ìðïñåß
íá åßíáé óôéãìéáßá. Ìðïñåß íá Ýñèåé êáé íá öýãåé óáí áóôñáðÞ. ÁëëÜ
åßíáé êÜôé ôï ðïëý ðéï áëçèéíü, Üìåóï, ïéêåßï êáé ðñïóùðéêü áðü
ïðïéáäÞðïôå äéáíïçôéêÞ êáôáíüçóç. Ç ÔÝëåéá ÈÝáóç åßíáé ìéá ìáôéÜ -ìéá
åìðåéñßá- ôçò ýóôáôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, Üó÷åôá ìå ôï ðüóï ìéêñÞ,
óôéãìéáßá Þ öåõãáëÝá åßíáé ç äéÜñêåéá ôçò.
ÁëëÜ ìéá ìáôéÜ äåí áñêåß. Ìéá óôéãìéáßá åìöÜíéóÞ ôçò ìðïñåß ðñüóêáéñá
íá ìáò ìáãÝøåé áëëÜ áõôü äåí áñêåß: ðñÝðåé í' áããßîåé êÜèå Ýêöáíóç
ôçò ýðáñîÞò ìáò. ÐñÝðåé íá ìðåé óôï ðåôóß ìáò. ÐñÝðåé ü÷é ìüíï íá ìáò
áëëÜîåé ó' Ýíá åðéöáíåéáêü åðßðåäï, áëëÜ íá ìáò ìåôïõóéþóåé êáè
'ïëïêëçñßá - áããßæïíôáò êÜèå åðßðåäï êáé êÜèå ðôõ÷Þ ôïõ åáõôïý ìáò.
(Ðáñåìðéðôüíôùò, áõôÞ åßíáé ç óçìáóßá ôçò ìïýíôñáò óôï âïõääéóìü.
Ìïýíôñá åßíáé ìßá óõãêåêñéìÝíç êßíçóç ôïõ ÷åñéïý Þ ìßá óõãêåêñéìÝíç
ôïðïèÝôçóç ôùí äáêôýëùí. Óõ÷íÜ áíáöåñüìáóôå óôá óáìÜíôé, ìÜíôñá, êáé
ìïýíôñá. Ç óáìÜíôé áíôéðñïóùðåýåé ôçí åóùôåñéêÞ ðíåõìáôéêÞ
ðñáãìÜôùóç, ôï ìÜíôñá ôçí Ýêöñáóç áõôÞò ôçò ðñáãìÜôùóçò äéáìÝóïõ ôïõ
ëüãïõ, åíþ ç ìïýíôñá åßíáé ç Ýêöñáóç áõôÞò ôçò ðñáãìÜôùóçò ùò ôéò
ðáñõöÝò ôùí äá÷ôýëùí ìáò -ìÝ÷ñé ôçí ðéï áðüìáêñç äéáêëÜäùóç ôïõ
êïñìéïý ìáò- äéáìÝóïõ ìéáò ÷åéñïíïìßáò. Ç ìïýíôñá ìåôáöñÜæåôáé
ìåñéêÝò öïñÝò ùò "ìáãéêÞ ÷åéñïíïìßá", áêñéâþò üðùò ôï ìáíôÜëá
ìåôáöñÜæåôáé ùò "ìáãéêüò êýêëïò", áëëÜ äåí ðñüêåéôáé ãéá ôßðïôá ôï
ìáãéêü. ÁíôéèÝôùò, åßíáé êÜôé ôï ðíåõìáôéêü, áêüìá êáé õðåñâáôéêü.)
Äåí ðñÝðåé íá ðåñéïñßæïõìå ôçí ðíåõìáôéêÞ ìáò ðñáãìÜôùóç óôá ýøç.
ÐñÝðåé íá êáôåâåß êáé óôá ìý÷éá ôïõ åáõôïý ìáò êáé íá ìåôïõóéþóåé
êÜèå ìáò ðôõ÷Þ. ¼ôáí óõìâáßíåé áõôü, êáé ç æùÞ ìáò ìåôïõóéþíåôáé óå
êÜèå åðßðåäï êáé óå êÜèå ÝêöáíóÞ ôçò óýìöùíá ìå ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç
-óýìöùíá äçëáäÞ ìå ôçí áíôßëçøç êáé ôç âßùóç ôçò ÁëÞèåéáò- ôüôå ìüíï
Ýñ÷åôáé áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå Öþôéóç.
Åßäáìå üôé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, ôï äåýôåñï óôÜäéï Þ ðëåõñÜ ôïõ
Ìïíïðáôéïý, áíôéðñïóùðåýåé ôçí åöáñìïãÞ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò óôç
óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò æùÞ. Áíôéðñïóùðåýåé ôç ìåôïõóßùóç Þ ôïí
åîåõãåíéóìü ôçò áêáôÝñãáóôçò êáé áñáöéíÜñéóôçò óõíáéóèçìáôéêÞò
åíÝñãåéáò óå êÜôé ðéï íôåëéêÜôï êáé åîåæçôçìÝíï - êÜôé, áí ìáò
åðéôñÝðåôáé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïí üñï, ðïëý ðéï ðíåõìáôéêü.
Åäþ öôÜíïõìå óôï ôñßôï óôÜäéï ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ôïõ
Âïýääá, ôï ïðïßï åßíáé ï Óùóôüò Ëüãïò - óÜìõáãê-âÜôóá óôá
óáíóêñéôéêÜ. Ó' áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ç ìåôÜöñáóç äåí ðáñïõóéÜæåé
ðñïâëÞìáôá. Äåí õðÜñ÷åé êáìßá áìöéóçìßá, êáìßá áðü÷ñùóç íïÞìáôïò ç
ïðïßá åßíáé äýóêïëï í' áðïäïèåß óôá áããëéêÜ. ÂÜôóá óçìáßíåé ëüãïò Þ
ïìéëßá óôçí êõñéïëåîßá, åíþ óÜìõáãê, (Þ óÜìõáê), üðùò êáé óôá Üëëá
óôÜäéá ôïõ Ìïíïðáôéïý, äå óçìáßíåé áðëÜ "óùóôü" ùò ôï áíôßèåôï ôïõ
"ëÜèïò" -ç óõíÞèçò ìåôÜöñáóç- Üëëá êÜôé ôï ïëüêëçñï, ôï ïëïêëçñùìÝíï,
ôï áêÝñáéï, ôï ðëÞñùò áíåðôõãìÝíï, ôï ôÝëåéï. ÅðïìÝíùò üôáí ëÝìå
óÜìõáãê-âÜôóá äå èá åííïïýìå áðëÜ Óùóôü Ëüãï, áëëÜ ÔÝëåéï Ëüãï. ÁõôÞ
åßíáé ç ðñáãìáôéêÞ ôïõ óçìáóßá.
Åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêü íá èåùñïýìå ôïí ÔÝëåéï Ëüãï ùò Ýíá
áíåîÜñôçôï óôÜäéï Þ ðëåõñÜ ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý. ºóùò íïìßæáìå üôé
ï ëüãïò äåí åßíáé äá ôüóï óçìáíôéêüò êáé êáèþò áíÞêåé óå êÜðïéï åßäïò
óõìðåñéöïñÜò èá ìðïñïýóå íá óõìðåñéëçöèåß óôç ÓùóôÞ ÓõìðåñéöïñÜ, ôï
åðüìåíï ìÝëïò ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý. ÁëëÜ êÜôé ôÝôïéï äåí éó÷ýåé.
Óôç äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá, üðùò áõôÞ åíóáñêþíåôáé óôï Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé, Ýíá ïëüêëçñï óôÜäéï áöéåñþíåôáé óôïí ÔÝëåéï Ëüãï. Áõôü
äåß÷íåé ôç óçìáóßá ðïõ äßíåé ï âïõääéóìüò óôï ëüãï ãåíéêüôåñá, êáé
åéäéêüôåñá óôïí ÔÝëåéï Ëüãï. ¼÷é ìüíï ï ÔÝëåéïò Ëüãïò áðïôåëåß ôçí
ôñßôç ðëåõñÜ ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ôïõ Âïýääá, áëëÜ êáé ç áðï÷Þ áðü
ôï áíôßèåôü ôïõ -øåõäÞò Þ áôåëÞò ëüãïò- áðïôåëåß ôçí ôÝôáñôç áðü ôéò
ðÝíôå áñ÷Ýò ðïõ ðñÝðåé í' áêïëïõèåß êÜèå âïõääéóôÞò - ìïíá÷üò Þ ìç.
Ç ïìéëßá Þ ëåêôéêÞ åðéêïéíùíßá åßíáé êÜôé óôï ïðïßï åìðëåêüìáóôå üëç
ôçí þñá. ¸÷ïõìå ôçí åëåõèåñßá íá äéáëïãéóôïýìå Þ ü÷é, áëëÜ üôáí
öôÜíïõìå óôï ëüãï äåí Ý÷ïõìå Üëëç åðéëïãÞ, åßôå ôï èÝëïõìå åßôå ü÷é
ðñÝðåé íá ìéëÞóïõìå, ðñÝðåé íá óõæçôÞóïõìå, ðñÝðåé íá
åðéêïéíùíÞóïõìå. Äåí ìðïñïýìå íá 'ìáóôå ãéá ðÜíôá óéùðçëïß, áêüìá êé
áí ôï èÝëïõìå êáé Ýôóé êé áëëéþò, ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò äå èÝëïõí
íá åßíáé óéùðçëïß, ôïõëÜ÷éóôïí ü÷é ãéá ðïëý. ÅðïìÝíùò åßíáé
áíáðüöåõêôï ôï üôé ðñÝðåé íá äïèåß êÜðïéá ðñïóï÷Þ óôï åñþôçìá ôïõ
ëüãïõ óå êÜèå óõóôçìáôéêü ðñüãñáììá ðíåõìáôéêÞò êïõëôïýñáò êáé
êáëëéÝñãåéáò. Ï ëüãïò ðñÝðåé íá Ýñèåé êÜôù áðü ôç óöáßñá åðéññïÞò,
áêüìá êáé ôïõ åëÝã÷ïõ, ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò. ÅðïìÝíùò ðñÝðåé íá
áíáëõèåß êáé íá ôïõ äïèåß Ýíáò äéêüò ôïõ îå÷ùñéóôüò ÷þñïò.
Óôç Äýóç èåùñåßôáé üôé ï Üíèñùðïò áðïôåëåßôáé áðü óþìá êáé ðíåýìá,
ìåñéêÝò öïñÝò óþìá, ðíåýìá êáé øõ÷Þ, áëëÜ óôï âïõääéóìü õðÜñ÷åé ìéá
ôñéìåñÞò äéáßñåóç ôïõ áíèñþðïõ óå óþìá, ëüãï êáé ðíåýìá. ÔÝôïéïé
äéá÷ùñéóìïß ìÜò öáßíïíôáé ôüóï áóÞìáíôïé ìå áðïôÝëåóìá íá ìçí ôïõò
äßíïõìå êáé ðïëý óçìáóßá, áëëÜ, üóïí áöïñÜ ôï âïõääéóìü, Ý÷ïõí ìåãÜëç
óçìáóßá ãéáôß äßíåôáé ôï ßäéï âÜñïò óôï ëüãï, óôï óþìá êáé óôï
ðíåýìá. ¸ôóé, ëüãïò, óþìá êáé ðíåýìá ó÷çìáôßæïõí ìßá éóüôéìç ôñéÜäá.
Áí ôï êáëïóêåöôïýìå ï ëüãïò åßíáé áõôü ðïõ ìáò îå÷ùñßæåé áðü ôá æþá.
ÎÝñïõìå üôé ôá ðïõëéÜ âãÜæïõí êñáõãÝò, üôé ìåñéêïß ðßèçêïé
÷ñçóéìïðïéïýí êÜðïéï åßäïò ðñùôüãïíçò ïìéëßáò êáé üôé ôá äåëößíéá
äåß÷íïõí íá åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò. ÁëëÜ ï êáèáõôü ëüãïò öáßíåôáé
íá åßíáé ôï áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï ôùí áíèñþðùí - ßóùò êáé ôùí
áããÝëùí, ìå óéãïõñéÜ üìùò ìðïñïýìå íá ãíùñßæïõìå ìüíï ãéá ôïõò
áíèñþðïõò. Ï ëüãïò ëïéðüí åßíáé êÜôé ôï åîáéñåôéêü, êÜôé ôï
áóõíÞèéóôï, êÜôé ðïõ ìáò îå÷ùñßæåé ïõóéáóôéêÜ áðü Üëëåò ìïñöÝò æùÞò.
Áí ôï êáëïóêåöôïýìå, èá äïýìå üôé Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò
åîáñôÜôáé, Üìåóá Þ Ýììåóá, áðü ôï ëüãï. ÄéáìÝóïõ ôïõ ëüãïõ ç ìçôÝñá
êáé ï äÜóêáëïò ìðïñïýí íá ìïñöþóïõí ôï ðáéäß. ÄéáìÝóïõ ôùí âéâëßùí,
ðïõ óå ôåëéêÞ áíÜëõóç åßíáé áðïêñõóôáëëùìÝíïò ëüãïò, ðáßñíïõìå
ðëçñïöïñßåò êáé ãíþóåéò - äéáìÝóïõ ôùí âéâëßùí ìðïñïýìå áêüìá íá
åðéôý÷ïõìå êáé ôç Öþôéóç.
¼ëç ìáò ç êïõëôïýñá, ç ãíþóç, áêüìá êáé ç ðíåõìáôéêÞ ìáò ãíþóç,
ðçãÜæåé óå ìåãÜëï âáèìü, Üìåóá Þ Ýììåóá, áðü ôï ëüãï. Åßíáé åðïìÝíùò
öõóéêü, ßóùò êáé áíáðüöåõêôï, üôé óôçí çèéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìáò,
ôï ßäéï âÜñïò ðïõ äßíïõìå óôç óêÝøç êáé óôçí ðñÜîç ðñÝðåé íá äßíïõìå
êáé óôï ëüãï.
ÕðÜñ÷ïõí ôñåéò êýñéåò öÜóåéò éóôïñéêÞò åîÝëéîçò ôïõ âïõääéóìïý: ç
×éíáãéÜíá, ç Ìá÷áãéÜíá êáé ç ÂáôæñáãéÜíá. Óôç ÂáôæñáãéÜíá -ôï
ÁäáìÜíôéíï ÌïíïðÜôé- óþìá, ëüãïò êáé ðíåýìá óõíäÝïíôáé áíôßóôïé÷á ìå
ôñßá øõ÷éêÜ êÝíôñá, üðùò èá ìðïñïýóáìå íá ôá ïíïìÜóïõìå (äß÷ùò íá
äþóïõìå ìåãÜëç óçìáóßá óôç ëÝîç "øõ÷éêÜ"). Ôï óþìá áíôéóôïé÷åß óôï
êÝíôñï ôïõ êåöáëéïý, ï ëüãïò óôï êÝíôñï ôïõ ëáéìïý êáé ôï ðíåýìá óôï
êÝíôñï ôçò êáñäéÜò. Êáé áõôüò åßíáé ï ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï üôáí
áóðáæüìáóôå ôçí åéêüíá ôïõ Âïýääá Þ ôïõ äáóêÜëïõ ìáò óìßãïõìå ôá
÷Ýñéá êáé ìåôÜ ôá öÝñíïõìå äéáäï÷éêÜ óôï êåöÜëé, ëáéìü êáé óôÞèïò,
äåß÷íïíôáò Ýôóé üôé áóðáæüìáóôå ìå óþìá, ëüãï êáé ðíåýìá, ìå üëï ìáò
ôïí åáõôü, ïëïêëçñùôéêÜ, äß÷ùò íá óõãêñáôïýìå ôßðïôá.
ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò Üëëåò óõó÷åôßóåéò óþìáôïò, ëüãïõ êáé ðíåýìáôïò -ãéá
ðáñÜäåéãìá ïé ôñåéò êÜãéáò, Þ "ðñïóùðéêüôçôåò" ôïõ Âïýääá- äåí åßíáé
üìùò ç êáôÜëëçëç óôéãìÞ íá ìéëÞóïõìå ãé' áõôÝò. Ðñïò ôï ðáñüí
áó÷ïëïýìáóôå ìüíï ìå Ýíá ðñÜãìá: üôé ôï êÝíôñï ôïõ ëáéìïý, ðïõ
áíôéðñïóùðåýåé ôï ëüãï, âñßóêåôáé ìåôáîý ôùí êÝíôñùí ôïõ êåöáëéïý êáé
ôçò êáñäéÜò. Ôï êåöÜëé Þ ôï êÝíôñï ôïõ êåöáëéïý, óõìâïëßæåé ü÷é ìüíï
ôï óþìá, áëëÜ óå Ýíá Üëëï åðßðåäï ôç äéáíüçóç êáé ôçí êáôáíüçóç, åíþ
ç êáñäéÜ Þ ôï êÝíôñï ôçò êáñäéÜò, óõìâïëßæåé ôá óõíáéóèÞìáôá. Ôï
ãåãïíüò üôé ï ëüãïò, åõñéóêüìåíïò óôï êÝíôñï ôïõ ëáéìïý, åßíáé óôç
ìÝóç, óçìáßíåé üôé ìïéñÜæåôáé êÜôé áðü ôç öýóç ôùí äýï Üëëùí. Ï ëüãïò
áðïôåëåß üñãáíï Ýêöñáóçò êáé ôïõ íïõ êáé ôçò êáñäéÜò, êáèþò ìå ôï
ëüãï åðéêïéíùíïýìå êáé ìå ôéò óêÝøåéò ìáò êáé ìå ôá óõíáéóèÞìáôÜ ìáò.
ÂÝâáéá ìðïñåß íá ðñüêåéôáé ðåñß óõíçèéóìÝíïõ ëüãïõ Þ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ.
ÄéáìÝóïõ ôïõ áíôéðñïóùðåýåôáé Þ åêäçëþíåôáé ôáõôü÷ñïíá ç ÔÝëåéá ÈÝáóç
-ç ïðïßá áíôéðñïóùðåýåé ôç äéáíïçôéêÞ êáôáíüçóç ÷ùñßò íá ôáõôßæåôáé
ìáæß ôçò- êáé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá, ðïõ áíôéóôïé÷åß óôï äéêü ôïõ
åðßðåäï ìå ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò æùÞ. Åí ïëßãïéò, äéáìÝóïõ ôïõ
ÔÝëåéïõ Ëüãïõ åêöñÜæïõìå ü÷é ìüíï ôç óïößá áëëÜ êáé ôçí áãÜðç êáé ôç
óõìðüíéá. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ï ÔÝëåéïò Ëüãïò áíôéðñïóùðåýåé ôç
ìåôïõóßùóç ôçò áñ÷Þò ôïõ ëüãïõ, Þ ôçò áñ÷Þò ôçò åðéêïéíùíßáò, óýìöùíá
ìå ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá.
Óôá âïõääéóôéêÜ êåßìåíá ï ÔÝëåéïò Ëüãïò ðåñéãñÜöåôáé óõíÞèùò ùò ëüãïò
áëçèÞò, ôñõöåñüò êáé ÷ñÞóéìïò ðïõ ðñïÜãåé ôçí áñìïíßá, ôçí ïìüíïéá
êáé ôçí åíüôçôá. Ï ëáíèáóìÝíïò Þ áôåëÞò ëüãïò ðåñéãñÜöåôáé ìå
áíôßèåôïõò üñïõò, äçëáäÞ ùò áíáëçèÞò, óêëçñüò êáé åðéâëáâÞò ðïõ
ðñïÜãåé ôç äõóáñìïíßá, ôç äéáöùíßá êáé ôï äé÷áóìü.
Ïé ðéï ðïëëÝò âïõääéóôéêÝò áíáëýóåéò ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ (Þ Óùóôïý
Ëüãïõ üðùò óõíÞèùò ïíïìÜæåôáé), éäßùò ïé ðéï óýã÷ñïíåò, åßíáé ìÜëëïí
åðéöáíåéáêÝò êáé çèéêïðëáóôéêÝò. ÐáñáìÝíïõí óôï êáèáñÜ çèéêü åðßðåäï
÷ùñßò êáìßá ðñïóðÜèåéá íá åéó÷ùñÞóïõí êáé íá åîåñåõíÞóïõí ôéò
øõ÷ïëïãéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò äéáóôÜóåéò ôïõ. Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ìéá
ôÝôïéá ôáêôéêÞ ÷áñáêôçñßæåé ôïí ôñüðï ðïõ ðïëëïß áíôéìåôùðßæïõí ôç
äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá, êõñßùò äå, ôç äéäáóêáëßá ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý
Ìïíïðáôéïý. ÏñéóìÝíïé îåãåëéïýíôáé áðü ôç öáéíïìåíéêÞ áðëüôçôÜ ôçò,
Ýôóé, üôáí êáôáðéÜíïíôáé Þ üôáí éó÷õñßæïíôáé üôé êáôáðéÜíïíôáé ìå
áõôÞí, ôåßíïõí íá ôçí áðïññßðôïõí ùò êïéíÞ êáé ôåôñéììÝíç. Äåí
êáôáöÝñíïõí íá äéáðåñÜóïõí ôçí åðéöÜíåéá ãéá íá äïõí áõôÜ ðïõ
ðñáãìáôéêÜ åííïïýóå ï Âïýääáò.
¼óïí áöïñÜ ôïí ÔÝëåéï Ëüãï, ðéóôåýåôáé üôé ç öéëáëÞèåéá, ç
ôñõöåñüôçôá, ç áñùãÞ êáé ç ðñïáãùãÞ áñìïíßáò, ïìüíïéáò êáé åíüôçôáò
åßíáé ôÝóóåñá äéáöïñåôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ Þ éäéüôçôåò ôïõ ÔÝëåéïõ
Ëüãïõ, ëåò êáé áðü ôç ìéá Ý÷ïõìå ôïí ÔÝëåéï Ëüãï êáé áðü ôçí Üëëç
áõôÜ ôá ôñßá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ åöÜðôïíôáé ó' áõôüí. ÁëëÜ áí ðÜìå
ëßãï ðéï âáèéÜ êáé åîåôÜóïõìå áõôÞ ôçí ðëåõñÜ ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý
ðéï ðñïóå÷ôéêÜ, èá äïýìå üôé ïé ëåãüìåíåò éäéüôçôåò ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áíôéóôïé÷ïýí óå ôñßá äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá ëüãïõ,
åê ôùí ïðïßùí ôï Ýíá âáèýôåñï áðü ôï Üëëï. Ìðïñïýìå áêüìá íá
ìéëÞóïõìå, óýìöùíá ìå ôá ðñïáíáöåñèÝíôá, ãéá ôá ôÝóóåñá äéáäï÷éêÜ
åðßðåäá ôçò åðéêïéíùíßáò.
Õðü ôï öùò áõôþí ôùí óõëëïãéóìþí, èá åîåôÜóïõìå êáèÝíá áðü ôá ôÝóóåñá
åðßðåäá ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ. Áõôü èá ìáò äþóåé ôïõëÜ÷éóôïí ìéá êÜðïéá
áßóèçóç, ìéá êÜðïéá éäÝá, ü÷é ìüíï ãéá ôï ôé óçìáßíåé Óùóôüò Ëüãïò Þ
áêüìá ÔÝëåéïò Ëüãïò, áëëÜ ãéá ôï ôé óçìáßíåé éäáíéêü ôçò áíèñþðéíçò
åðéêïéíùíßáò, ôé èá Ýðñåðå Þ èá ìðïñïýóå íá åßíáé ç áíèñþðéíç
åðéêïéíùíßá óýìöùíá ìå ôéò äéäáóêáëßåò ôïõ Âïýääá. Èá äïýìå ðüóï
áðÝ÷ïõìå áðü áõôü ôï éäáíéêü ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ, ôçò éäáíéêÞò
åðéêïéíùíßáò. Áðü ôç ìßá ìéëÜìå êáé åðéêïéíùíïýìå óõíÝ÷åéá, áëëÜ áðü
ôçí Üëëç, ó÷åäüí áäéáëåßðôùò, áðïôõã÷Üíïõìå íá åðéêïéíùíÞóïõìå
ïõóéáóôéêÜ. Áò äïýìå ëïéðüí ôé óçìáßíåé áõôüò ï ÔÝëåéïò Ëüãïò Þ ôï
éäáíéêü ôçò áíèñþðéíçò åðéêïéíùíßáò óýìöùíá ìå ôç äéäáóêáëßá ôïõ
Âïýääá.
1. Ôï åðßðåäï ôçò öéëáëÞèåéáò
Ðñþô' áð' üëá ï ÔÝëåéïò Ëüãïò Þ éäáíéêÞ åðéêïéíùíßá åßíáé áëçèÞò.
¼ëïé ìáò íïìßæïõìå üôé îÝñïõìå ôé åííïåßôáé üôáí áíáöÝñïõìå üôé
ðñÝðåé ðÜíôá íá ëÝìå ôçí áëÞèåéá. Áðü ôá äýï ìáò, óáí ôïí Ôæüñôæ
ÏõÜóéíêãôïí,17 ìáò ëÝãáíå íá ìç ëÝìå øÝìáôá . ÎÝñïõìå üìùò ôé
óçìáßíåé íá ëÝìå ôçí áëÞèåéá; ÁíáëïãéóôÞêáìå üëåò ôéò ðáñáìÝôñïõò; Ôï
íá ëÝìå ôçí áëÞèåéá äå óçìáßíåé ìüíï áêñéâÞ áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí, ôï
íá ëÝìå ð.÷. üôé áõôü åäþ ôï ýöáóìá åßíáé êßôñéíï êáé üôé åêåßíï ôï
áíôéêåßìåíï åßíáé Ýíá ìéêñüöùíï. Ç Ýííïéá ôçò öéëáëÞèåéáò äåí
åîáíôëåßôáé ôüóï åýêïëá. Ç áêñéâÞò áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí åßíáé áñêåôÜ
óçìáíôéêÞ êáèþò áðïôåëåß ìßá áðü ôéò ðáñáìÝôñïõò ôçò áëÞèåéáò, äåí
åßíáé üìùò üëç ç áëÞèåéá.
¼óïé áðü óáò Ý÷åôå äéáâÜóåé Ìðüóãïõåë18 , èá èõìüóáóôå ôç ãíùóôÞ
ðáñáôÞñçóç ôïõ Dr Johnson ó÷åôéêÜ ìå ôçí áêñéâÞ áíáöïñÜ ôùí
ãåãïíüôùí. Ï Dr Johnson õðïóôçñßæåé üôé, áí ôï ðáéäß ìáò ëÝåé üôé
êÜôé óõíÝâç óå Ýíá ðáñÜèõñï, üôáí áõôü óôçí ðñáãìáôéêüôçôá óõíÝâç óôï
Üëëï, ôüôå èá ðñÝðåé áìÝóùò íá ôïõ ãßíåé ðáñáôÞñçóç, ãéáôß áí êáé ç
ðáñáìéêñüôåñç áðüêëéóç áðü ôçí áëÞèåéá ãßíåé óõíÞèåéá, äåí îÝñïõìå
ðïõ ìðïñåß íá öôÜóåé. ÅðïìÝíùò ç áêñéâÞò áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí åßíáé
éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ, ãéáôß åßíáé ç âÜóç Þ ôï èåìÝëéï ôïõ ÔÝëåéïõ
Ëüãïõ. Áí ôï áðïäå÷ôïýìå áõôü, ôüôå èá ðñÝðåé íá åîïéêåéùèïýìå ì'
áõôü ðïõ ï Johnson ïíïìÜæåé "áöçãçìáôéêÞ áêñßâåéá" - Ýíá åßäïò
ÜóêçóÞò óôá õøçëüôåñá êáé ðéï åêëåðôõóìÝíá åßäç öéëáëÞèåéáò. ÓõíÞèùò
áðïäåéêíõüìáóôå áíáîéüðéóôïé êáé åðéðüëáéïé áêüìá êáé ó' áõôü ôï
åðßðåäï. ÅëÜ÷éóôá Üôïìá åöáñìüæïõí ôçí áñ÷Þ ôçò áöçãçìáôéêÞò
áêñßâåéáò. ÓõíÞèùò ðñïôéìÜìå í' áëëÜæïõìå ëéãÜêé ôá ãåãïíüôá. Ìáò
áñÝóåé íá ôá ðáñáöïõóêþíïõìå, íá ôá õðåñâÜëëïõìå, íá ôá õðïôéìÜìå Þ
íá ôá äéáíèßæïõìå. Ìðïñåß áðëÜ íá åßíáé Ýíáò ðïéçôéêüò åéñìüò ðïõ ìáò
ïäçãåß ó' áõôü, ùóôüóï ôï êÜíïõìå áêüìá êáé üôáí âñéóêüìáóôå ìå ôïõò
êáëýôåñïõò áíèñþðïõò, áêüìá êáé óôéò êáëýôåñåò óõíèÞêåò.
ÈõìÜìáé, ãéá ðáñÜäåéãìá, Ýíáí åïñôáóìü ôïõ ÂÝóáê ó' Ýíá âïõääéóôéêü
êÝíôñï óôçí Éíäßá. ÐñÝðåé íá ðáñåõñßóêïíôáí ãýñù óôá åâäïìÞíôá ìå
ïãäüíôá Üôïìá. Ëßãï êáéñü áñãüôåñá äéÜâáæá ó' Ýíá âïõääéóôéêü
ðåñéïäéêü ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ ãåãïíüôïò óáí "ìßá óõíÜíôçóç ìáìïýè" üðïõ
ðáñåõñÝèçóáí ÷éëéÜäåò Üíèñùðïé. Ï óõããñáöÝáò ôïõ Üñèñïõ ìðïñåß íá
óêåöôüôáí üôé Ýôóé âïçèïýóå íá åîáðëùèåß ôï ÍôÜñìá êáé íá æùíôáíÝøåé
ç ðßóôç êáé ï åíèïõóéáóìüò, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá áðåß÷å ôùí
åõèõíþí ôïõ. Äå óåâüôáí ôçí áëÞèåéá, ìå ôçí Ýííïéá ôïý üôé äåí
äéáôýðùíå ìå áêñßâåéá ôá ãåãïíüôá.
¼ëïé ìáò Ý÷ïõìå ìéá ôÜóç íá äéáóôñåâëþíïõìå, íá äéáóôñÝöïõìå Þ
ôïõëÜ÷éóôïí íá ðáñáðïéïýìå ëéãÜêé ôá ãåãïíüôá, Ýôóé þóôå íá ìáò
âïëåýïõí ðåñéóóüôåñï, ãé' áõôü ðñÝðåé íá åßìáóôå éäéáßôåñá
ðñïóåêôéêïß. Áí ðïýìå, ãéá ðáñÜäåéãìá, üôé ÷ôåò Þôáí ìéá õðÝñï÷ç ìÝñá
ðñÝðåé üíôùò íá Þôáí ìéá õðÝñï÷ç ìÝñá. Äåí ðñÝðåé ïýôå íá
õðåñâÜëëïõìå ïýôå íá ìåéþíïõìå ôá ãåãïíüôá. Áí ðïýìå üôé ðáñåõñÝèçóáí
äÝêá Üôïìá óôç óõíÜíôçóç áò óéãïõñåõôïýìå üôé Þôáí üíôùò äÝêá. Áí
Þôáí ÷ßëéïé áò ðïýìå üôé Þôáí ÷ßëéïé. ÁëëÜ áí Þôáí ìüíï ðåíÞíôá áò
ìçí ôïõò êÜíïõìå åêáôüí ðåíÞíôá. ¹ óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ãßíåôáé
óõíÜíôçóç óå êÜðïéïí Üëëï ÷þñï ðïõ åìåßò äåí áíÞêïõìå, áí Þôáí ÷ßëéïé
áò ìçí ôïõò êÜíïõìå åêáôüí ðåíÞíôá! ÅðïìÝíùò ðñÝðåé íá åßìáóôå ðïëý
ðñïóåêôéêïß óôçí áêñéâÞ áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí, áí êáé ðÜëé ðñÝðåé íá
ôïíßóïõìå üôé öéëáëÞèåéá êáôÜ âÜèïò, óôçí ðéï áêÝñáéç, óôçí ðéï
ïëïêëçñùìÝíç êáé ðíåõìáôéêÞ ôçò äéÜóôáóç, óçìáßíåé êÜôé ðïëý ðáñáðÜíù
áðü ôçí áêñéâÞ áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí - üóï óçìáíôéêÞ êé áí åßíáé
áõôÞ.
Ç áëÞèåéá Ý÷åé åðßóçò ìéá øõ÷ïëïãéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ äéÜóôáóç. ÐÝñá
áðü ôçí áêñéâÞ áíáöïñÜ ôùí ãåãïíüôùí, ôï íá ëÝåé êáíåßò ôçí áëÞèåéá
áðáéôåß ìéá äéÜèåóç åíôéìüôçôáò êáé åéëéêñßíåéáò. Áðáéôåß íá ëÝìå
áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ ðéóôåýïõìå. ËÝìå ôçí áëÞèåéá ìüíïí üôáí ëÝìå üëç
ôçí áëÞèåéá, ìüíï áí ëÝìå ü,ôé üíôùò õðÜñ÷åé óôç êáñäéÜ êáé óôï ìõáëü
ìáò - äçëáäÞ áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ áéóèáíüìáóôå êáé áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ
óêåöôüìáóôå. Áí äåí êÜíïõìå áõôü üôáí ëÝìå ôçí áëÞèåéá ôüôå óôçí
ïõóßá äåí åðéêïéíùíïýìå.
ÁëëÜ åäþ ìðáßíåé Üëëï Ýíá åñþôçìá: îÝñïõìå óô' áëÞèåéá ôé óêåöôüìáóôå
Þ ôé áéóèáíüìáóôå; Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò æïýìå Þ õðÜñ÷ïõìå óå ìéá
êáôÜóôáóç ÷ñüíéáò ðíåõìáôéêÞò óýã÷õóçò, ðáñáæÜëçò, ÷Üïõò êáé ôáñá÷Þò.
Áíáëüãùò ôùí ðåñéóôÜóåùí ìðïñåß íá åðáíáëÜâïõìå áõôÜ ðïõ äéáâÜóáìå
êáé áõôÜ ðïõ áêïýóáìå. Ìðïñåß áêüìá êáé íá ôá áíáìáóÞóïõìå üôáí ïé
ðåñéóôÜóåéò ôï áðáéôïýí, üðùò óå ðåñßïäï äéáãùíéóìþí ãéá ôïõò ìáèçôÝò
êáé óå êïéíùíéêÝò óõãêåíôñþóåéò ãéá ôïõò õðüëïéðïõò. ÁëëÜ ôï êÜíïõìå
÷ùñßò íá îÝñïõìå ôé ëÝìå. Ðþò åßíáé äõíáôüí, êÜôù áðü áõôÝò ôéò
óõíèÞêåò, íá éó÷õñéæüìáóôå üôé ëÝìå ôçí áëÞèåéá; Ðþò ìðïñïýìå íá ëÝìå
ôçí áëÞèåéá áðü ôç óôéãìÞ ðïõ äåí îÝñïõìå ôé óêåöôüìáóôå;
Áí èÝëïõìå íá äþóïõìå öùíÞ óôçí áëÞèåéá ìå ôçí ðëÞñç Ýííïéá ôïõ üñïõ
Þ ôïõëÜ÷éóôïí íá ðñïóåããßóïõìå áõôü ôï éäáíéêü, ðñÝðåé ðñþôá íá
îåêáèáñßóïõìå ôéò éäÝåò ìáò. ÐñÝðåé íá âÜëïõìå êÜðïéá ôÜîç ó' áõôü ôï
ðíåõìáôéêü ÷Üïò ôïõ ìõáëïý ìáò. ÐñÝðåé íá îÝñïõìå îåêÜèáñá êáé
óßãïõñá ôé óêåöôüìáóôå êáé ôé äåí óêåöôüìáóôå, ôé áéóèáíüìáóôå êáé ôé
äåí áéóèáíüìáóôå. Êáé ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå Ýíá õøçëü åðßðåäï åðßãíùóçò
ôïõ åáõôïý ìáò. ÐñÝðåé äçëáäÞ íá Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôùí êéíÞôñùí êáé ôùí
éäáíéêþí ìáò, íá ãíùñßæïõìå ôé êñýâåôáé ðßóù áðü ôéò åíÝñãåéÝò ìáò.
Êáé áõôü áðáéôåß íá åßìáóôå áðüëõôá åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ìáò. Êáé
ãéá íá åßìáóôå áðüëõôá åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ìáò ðñÝðåé íá ôïí
ãíùñßæïõìå. Áí äåí ãíùñßæïõìå ôïí åáõôü ìáò, ôá ýøç êáé ôá âÜèç ôïõ,
áí äåí ìðïñïýìå íá âõèïóêïðÞóïõìå ôç äéêÞ ìáò øõ÷Þ êáé Ýôóé í'
áðïêôÞóïõìå êÜðïéá äéáöÜíåéá ãéá ôïõò Üëëïõò, áí äåí õðÜñ÷åé
êáèáñüôçôá êáé åóùôåñéêÞ ëÜìøç - ôüôå äåí åßìáóôå óå èÝóç íá ìðïñïýìå
íá ðïýìå ôçí áëÞèåéá.
Êáé áõôü åßíáé êÜôé ðïõ üëïé ìáò ðñÝðåé íá ôï óõíåéäçôïðïéÞóïõìå.
Ôüôå èá äïýìå üôé äåí åßíáé êáé ôüóï åýêïëï íá ëÝåé êáíåßò ôçí
áëÞèåéá. Ìðïñïýìå áêüìá íá éó÷õñéóôïýìå -÷ùñßò íá õðåñâÜëëù- üôé ïé
ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò, ôïí ðåñéóóüôåñï êáéñü, äåí ëÝìå ôçí áëÞèåéá.
Êáé áí ôá ðïýìå ðéï ùìÜ ôá ðñÜãìáôá, ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò, êáôÜ
ðáñÜäïîï ôñüðï, ó÷åäüí üëç ôçí þñá, ëÝìå øÝìáôá. Êáé ç åðéêïéíùíßá
ìáò åßíáé óõíÞèùò Ýíá øÝìá, ãéáôß äåí åßìáóôå éêáíïß ãéá ôßðïôá
êáëýôåñï. Åßìáóôå áíßêáíïé íá ðïýìå ôçí áëÞèåéá, ìå ôçí ðëÞñç Ýííïéá
ôïõ üñïõ. Áí ôï êáëïóêåöôïýìå, ìðïñåß íá öôÜóïõìå óôï óõìðÝñáóìá üôé
ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò ðåñíÜìå ôç æùÞ ìáò -÷ñüíï ìå ôï ÷ñüíï, áðü
ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá ìÝ÷ñé ôá ãåñÜìáôá- ÷ùñßò íá åßìáóôå éêáíïß í'
áñèñþóïõìå ôçí áëÞèåéá, ìå ôçí ðëÞñç êáé áêÝñáéç Ýííïéá áõôïý ôïõ
ðïëõðáèÝóôáôïõ üñïõ, Ýóôù êáé ãéá ìßá öïñÜ.
Äéáéóèáíüìáóôå ùóôüóï üôé ôï íá âñßóêåôáé êáíåßò óå èÝóç íá ðåé ôçí
áëÞèåéá ìðïñåß íá ôïõ äþóåé ìåãÜëç áíáêïýöéóç. ÓõíÞèùò äåí
óõíåéäçôïðïéïýìå ðüóá øÝìáôá ëÝãáìå, ìÝ÷ñé íá ìáò ðñïêýøåé êÜðïéá
óôéãìÞ, ìÜëëïí áñáéÜ êáé ðïõ, üðïõ ëÝìå ôçí áëÞèåéá. ¼ëïé îÝñïõìå üôé
èá Þôáí ìåãÜëç áíáêïýöéóç áí äßíáìå Ýêöñáóç óå êÜôé ðïõ óôñéöïãõñíÜåé
óôï íïõ ìáò êáé âáñáßíåé ôçí êáñäéÜ ìáò, áí ìéëïýóáìå áíïéêôÜ êáé
áíåðéöýëáêôá, áí ëÝãáìå óå êÜðïéïí ôçí áëÞèåéá ãé' áõôü ðïõ ìáò
âáóáíßæåé. Äõóôõ÷þò, ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò êÜôé ôÝôïéï óõìâáßíåé
óðáíéüôáôá óôç æùÞ ôïõò, áí ü÷é ðïôÝ.
Ôï íá ëÝìå ôçí áëÞèåéá óçìáßíåé íá åßìáóôå ï åáõôüò ìáò. ¼÷é ìå ôç
óõìâáôéêÞ, êïéíùíéêÞ, Ýííïéá ôïõ üñïõ, üðùò üôáí ìáò ëÝíå ó' Ýíá
ðÜñôé "íá åßóáé ï åáõôüò óïõ" ðïõ óçìáßíåé íá ìçí åßóáé êáèüëïõ ï
åáõôüò óïõ, áëëÜ ìå ôçí Ýííïéá ôïý íá äßíïõìå Ýêöñáóç äéáìÝóïõ ôïõ
ëüãïõ ó' áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ åßìáóôå, ó' áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ îÝñïõìå
üôé åßìáóôå. Ôï íá ëÝìå ôçí áëÞèåéá, áêüìá êáé ì' áõôüí ôïí ðëÞñç,
åêëåðôõóìÝíï, âáèý, ðíåõìáôéêü ôñüðï, äåí åßíáé êÜôé ðïõ ðÝöôåé óôï
êåíü. Äåí ðÜìå óôçí êïñõöÞ åíüò ïõñáíïîýóôç íá öùíÜîïõìå ôçí áëÞèåéá
óô' áóôÝñéá. Ç áëÞèåéá ðÜíôïôå Ý÷åé íá êÜíåé ìå êÜðïéï Üëëï Üôïìï,
êÜðïéï Üëëï áíèñþðéíï ïí. Êáé áõôü ìáò ïäçãåß óôï äåýôåñï åðßðåäï ôïõ
ÔÝëåéïõ Ëüãïõ Þ ôï äåýôåñï åðßðåäï ôçò åðéêïéíùíßáò.
2. Ôï åðßðåäï ôçò ôñõöåñüôçôáò
Ï ÔÝëåéïò Ëüãïò äåí åßíáé ìüíï áëçèÞò, ìå ôçí ðëÞñç Ýííïéá ôïõ üñïõ,
åßíáé åðßóçò ôñõöåñüò êáé óôïñãéêüò. Åßíáé ç áëÞèåéá ðïõ áñèñþíåôáé
ëüãù áãÜðçò êáé äéáìÝóïõ ôçò áãÜðçò. Áõôü äå óçìáßíåé üôé ðñÝðåé íá
ëÝìå ãëõêüëïãá Þ ôßðïôá ôÝôïéï. Ôï íá ëÝåé êáíåßò ôçí áëÞèåéá ì' áõôü
ôïí ôñüðï óçìáßíåé íá ëÝåé ïëüêëçñç ôçí áëÞèåéá ìå ðëÞñç åðßãíùóç ôïõ
áôüìïõ óôï ïðïßï áðåõèýíåôáé. Ðüóïé áðü ìáò ìðïñïýìå íá ôï êÜíïõìå
áõôü; Áí ôï êáëïóêåöôïýìå èá äéáðéóôþóïõìå üôé üôáí ìéëÜìå óôïõò
Üëëïõò óðáíßùò ôïõò êïéôÜìå. Ôï Ý÷ïõìå ðñïóÝîåé ðïôÝ áõôü; ºóùò äåí
éó÷ýåé ìüíï ãéá ôïí ôñüðï ðïõ ìéëÜìå åìåßò óôïõò áíèñþðïõò áëëÜ êáé
ãéá ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï åêåßíïé ìáò ìéëÜíå. ¼ôáí ôïõò ìéëÜìå Þ
üôáí ìáò ìéëÜíå áðëÜ äåí êïéôéüìáóôå. ÊïéôÜìå ðÜíù áðü ôïõò þìïõò
ôïõò, ôï ìÝôùðü ôïõò, ðÜíù óôï ôáâÜíé, êÜôù óôï ðÜôùìá - ó÷åäüí
ïðïõäÞðïôå åêôüò áðü ôï ðñüóùðï ôïõ áôüìïõ óôï ïðïßï ìéëÜìå. Áí äåí
êïéôÜìå ôïõò Üëëïõò óôá ìÜôéá äåí ìðïñïýìå íá ôïõò ãíùñßóïõìå (êáé
áõôü åßíáé Ýíá áðü ôá ðñÜãìáôá ðïõ ðñïóðáèïýìå íá äéïñèþóïõìå ìå ôéò
áóêÞóåéò åðéêïéíùíßáò, üðùò ìåñéêïß áðü óáò èá îÝñïõí ðñïò ìåãÜëç
äõóáíáó÷ÝôçóÞ ôïõò!).
Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé áãÜðç, ìå ôçí Ýííïéá ðïõ ôç ÷ñçóéìïðïéïýìå åäþ,
óçìáßíåé åðßãíùóç ôçò ýðáñîçò åíüò Üëëïõ áôüìïõ. ÅÜí, äåí îÝñïõìå ôïí
Üëëï, ðþò èá ôïõ ìéëÞóïõìå ìå ôñõöåñüôçôá; Åßíáé áäýíáôï. Ìáò áñÝóåé
íá ðéóôåýïõìå üôé áãáðÜìå ôïõò Üëëïõò, üôé åßìáóôå öéëüóôïñãïé, áëëÜ
óðáíßùò êÜôé ôÝôïéï áëçèåýåé. ÓõíÞèùò ôïõò âëÝðïõìå ìÝóá áðü ôï
ðëáßóéï ôùí äéêþí ìáò óõíáéóèçìáôéêþí áíôéäñÜóåùí. Áíôéäñïýìå
óõíáéóèçìáôéêÜ ì' Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôñüðï êáé ìåôÜ áðïäßäïõìå ôç
óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò áíôßäñáóç óå áõôïýò, óáí íá Þôáí Ýíá äéêü ôïõò,
áõôïãåíÝò, ÷áñáêôçñéóôéêü. Áí ãéá ðáñÜäåéãìá ïé Üëëïé êÜíïõí áõôü ðïõ
èá èÝëáìå íá êÜíïõí ãéá ìáò ôüôå ëÝìå üôé åßíáé êáëïðñïáßñåôïé,
éððïôéêïß, üôé âïçèÜíå ôïí êüóìï, ê.ô.ë. Ìå áõôÞí ôçí ôáêôéêÞ äåí
åðéêïéíùíïýìå ìå ôïí Üëëï. ÁíôéèÝôùò, áõôü ðïõ ðñáãìáôéêÜ óõìâáßíåé
ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò åßíáé üôé åðéêïéíùíïýìå Þ ðñïóðáèïýìå íá
åðéêïéíùíÞóïõìå Þ áêüìá õðïêñéíüìáóôå üôé åðéêïéíùíïýìå, ìå ôéò äéêÝò
ìáò øõ÷ïëïãéêÝò ðñïâïëÝò.
ÊÜôé ôÝôïéï óõìâáßíåé ðïëý óõ÷íÜ ìå Üôïìá ðïõ -õðïôéèÝìåíá- åßíáé ðéï
êïíôéíÜ êáé áãáðçôÜ. Ïé ãïíåßò êáé ôá ðáéäéÜ, ô' áäÝëöéá ìåôáîý ôïõò,
ïé óýæõãïé, üëïé áõôïß ðïëý óðÜíéá ãíùñßæïõí ï Ýíáò ôïí Üëëï. Ìðïñåß
íá Ý÷ïõí óõæÞóåé ãéá äÝêá, åßêïóé, ôñéÜíôá ÷ñüíéá áëëÜ íá ìçí
ãíùñßæïíôáé. Ôï ìüíï ðñÜãìá ðïõ ãíùñßæïõí åßíáé ïé óõíáéóèçìáôéêÝò
ôïõò áíôéäñÜóåéò óôïí Üëëï, áíôéäñÜóåéò ðïõ öõóéêÜ ôéò áðïäßäïõí ï
Ýíáò óôïí Üëëï ëåò êáé Þôáí äéêü ôïõ áõôïãåíÝò ÷áñáêôçñéóôéêü. ¸ôóé
íïìßæïõí üôé ôïõò îÝñïõí, áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äåí ôïõò îÝñïõí
êáèüëïõ. Ôï ìüíï ðïõ îÝñïõí åßíáé ïé äéêÝò ôïõò åãêåöáëéêÝò êáé
óõíáéóèçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò üðùò áõôÝò Ý÷ïõí ðñïâëçèåß ðÜíù ó' áõôïýò.
Êáé áõôÞ åßíáé ìßá óêÝøç ðïõ óïêÜñåé. Ìéá ðáëéÜ ðáñïéìßá Ýëåãå:
"óïöüò åßíáé ï ðáôÝñáò ðïõ ãíùñßæåé ôï ðáéäß ôïõ". Ëïéðüí, ìå ôïí
ßäéï ôñüðï ðïõ åßíáé óïöüò ï ðáôÝñáò ðïõ ãíùñßæåé ôï ðáéäß ôïõ, åßíáé
óïöÞ ç ãõíáßêá ðïõ ãíùñßæåé ôïí Üíäñá ôçò êáé åßíáé ðïëý óïöüò ï
Üíôñáò ðïõ ãíùñßæåé ôç ãõíáßêá ôïõ - ãéáôß üóï ðéï ðïëý æïýìå ìå ôïõò
Üëëïõò, éäßùò áõôïýò ìå ôïõò ïðïßïõò ìáò äÝíïõí äåóìïß áßìáôïò Þ
óôåíïß óõíáéóèçìáôéêïß äåóìïß, ôüóï ëéãüôåñï, ìå ôçí áëçèéíÞ
ðíåõìáôéêÞ Ýííïéá ôçò ëÝîçò, ôïõò ãíùñßæïõìå. Óå ôåëéêÞ áíÜëõóç ôé
åßíáé ç ìçôÝñá ãéá ôï ìùñü; ÌçôÝñá ãéá ôï ìùñü óçìáßíåé áðëÜ ìéá
üìïñöç áßóèçóç æåóôáóéÜò, Üíåóçò, áóöÜëåéáò êáé óéãïõñéÜò: áõôü
áíôéðñïóùðåýåé ç ìçôÝñá ãéá ôï ìùñü. Ôï ðáéäß äå ãíùñßæåé ôç ìçôÝñá
ôïõ ùò ðñüóùðï. Ôï ßäéï éó÷ýåé ãéá Üëëåò ó÷Ýóåéò êáé ðáñáìÝíåé Ýôóé
êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ìáò ìå êÜðïéåò ìéêñïâåëôéþóåéò êáé
åêëïãéêåýóåéò áðü êáéñü óå êáéñü. Ôá ðáñáðÜíù éó÷ýïõí ó÷åäüí ðÜíôá
ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò.
Ãé' áõôü ãßíïíôáé ôüóåò ðáñåîçãÞóåéò, ôüóåò áðïôõ÷çìÝíåò áðüðåéñåò
åðéêïéíùíßáò, ôüóåò áðïãïçôåýóåéò, éäßùò äå óôéò ðéï ôñõöåñÝò
ó÷Ýóåéò. Ïé Üíèñùðïé äå óõãêÜíïõí, ãéáôß äå ãíùñßæïõí ï Ýíáò ôïí Üëëï
êáé åðïìÝíùò åßíáé áäýíáôï íá ãåííçèåß ç áãÜðç. ÕðÜñ÷åé ìüíï ìéá
øåõôïåðéêïéíùíßá ìåôáîý ðñïâïëþí êáé ôßðïôá ðáñáðÜíù. Ôï îÝñù üôé
êÜôé ôÝôïéï áêïýãåôáé áêñáßï êáé ìÜëëïí ôñïìáêôéêü, áëëÜ åßíáé
áëÞèåéá. Ðéóôåýù üôé åßíáé êáëýôåñï êáé ðéï õãéÝò íá äïýìå ôçí
áëÞèåéá ó÷åôéêÜ ìå ìáò êáé ôïõò Üëëïõò üóï ôï ãñçãïñüôåñï äõíáôüí,
êáé íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå üôé áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå "ó÷Ýóåéò", óôéò
ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò, äåí åßíáé ðáñÜ Ýíáò ëáâýñéíèïò áìïéâáßùí
ðñïâïëþí, äß÷ùò ß÷íïò áìïéâáßáò åðßãíùóçò êáé êáôáíüçóçò - ãéá íá ìç
ìéëÞóïõìå ãéá áìïéâáßá áãÜðç.
Ùóôüóï, õðÜñ÷åé êÜôé ôï ïðïßï ìðïñïýìå íá ïíïìÜóïõìå áìïéâáßá
åðßãíùóç êáé áìïéâáßá áãÜðç. Êáé áí åßìáóôå éêáíïß íá ëÝìå ôçí
áëÞèåéá óôïõò Üëëïõò -ðïõ óçìáßíåé íá ôïõò áãáðÜìå, áí âÝâáéá
óõìöùíïýìå üôé áãÜðç åßíáé ç åðßãíùóç ôïõ Üëëïõ- ôüôå èá îÝñïõìå
åðßóçò êáé ôé Ý÷ïõí áíÜãêç. Áí ðñáãìáôéêÜ ôïõò ãíùñßæïõìå, èá îÝñïõìå
ôé Ý÷ïõí áíÜãêç - óå áíôßèåóç ìå ôï íá íïìßæïõìå ôé èá Ýðñåðå íá
Ý÷ïõí áíÜãêç, ãéáôß èá ìáò âüëåõå áí åß÷áí Ýôóé ôá ðñÜãìáôá, üðùò
óõ÷íÜ ôï åííïïýí ïé Üíèñùðïé ìå ôç öñÜóç "îÝñù ôé åßíáé êáëü ãé'
áõôüí". Ôï íá îÝñïõìå ôé Ý÷ïõí áíÜãêç ïé Üëëïé, óçìáßíåé íá îÝñïõìå
ìå áíôéêåéìåíéêüôçôá ôé åßíáé êáëü ãé' áõôïýò, äß÷ùò íá ôï
óõó÷åôßæïõìå ìå ôéò äéêÝò ìáò áíÜãêåò. Ìüíïí ôüôå èá îÝñïõìå ôé
÷ñåéÜæåôáé íá äþóïõìå, ôé ÷ñåéÜæåôáé íá ôïõò ðñïóöÝñïõìå êáé ìå ðïéï
ôñüðï ìðïñïýìå íá ôïõò âïçèÞóïõìå. Êáé áõôü ìáò ïäçãåß óôï ôñßôï
åðßðåäï ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ, Þ ôï ôñßôï åðßðåäï åðéêïéíùíßáò.
3. Ôï åðßðåäï ôçò áñùãÞò
Óýìöùíá ìå ôï Âïýääá áõôÜ ðïõ ëÝìå ðñÝðåé íá âïçèÜíå ôïõò Üëëïõò, ìå
ôçí Ýííïéá ôïý íá óõíåéóöÝñïõí óôçí êáëëéÝñãåéá, êõñßùò ôçí
ðíåõìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá, ôïõ áôüìïõ ìå ôï ïðïßï óõíïìéëïýìå. Äå
÷ñåéÜæåôáé âÝâáéá íá áíáðôýóóïõìå èñçóêåõôéêÝò äéäáóêáëßåò, áí êáé
áõôü ìðïñåß íá åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìï. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, áõôÞ ç
ðëåõñÜ ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ -ôï íá âïçèÜìå ôïõò Üëëïõò ìå ôá ëåãüìåíÜ
ìáò- áðáéôåß íá ìéëÜìå ìå ôÝôïéï ôñüðï Ýôóé þóôå íá åîõøþíïõìå ôç
óõíåßäçóç ôùí áôüìùí óôá ïðïßá áðåõèõíüìáóôå áíôß íá ôçí
õðïâéâÜæïõìå. Êáé áí äåí ìðïñïýìå íá êÜíïõìå êÜôé ôÝôïéï ôïõëÜ÷éóôïí
áò äåß÷íïõìå åêôßìçóç êáé áò åìðíÝïõìå èåôéêüôçôá. Äõóôõ÷þò, ïé ðéï
ðïëëïß Üíèñùðïé åßíáé áñíçôéêïß. Ôïõò ëåò ãéá êÜôé êáëü ðïõ óïõ
óõíÝâç êáé ó' Ýêáíå åõôõ÷éóìÝíï êáé áõôïß åßôå ìïõôñþíïõí åßôå ôï
õðïôéìÜíå åßôå ðñïóðáèïýí íá óå áðïêáñäéþóïõí. Óôï ôÝëïò ìðïñåß íá
êáôáëÞîåéò íá íéþóåéò Ýíï÷ïò åðåéäÞ êÜôé ó' Ýêáíå íá ÷áñåßò Þ åðåéäÞ
åêôßìçóåò ôçí ïìïñöéÜ ôïõ. ÅðïìÝíùò ðñÝðåé íá åßìáóôå èåôéêïß êáé
åíèáññõíôéêïß, ãéáôß áí Ý÷ïõìå ìéá ôÝôïéá äéÜèåóç âïçèÜìå ôïõò Üëëïõò
íá åîåëé÷èïýí. ÁíôéèÝôùò üôáí åßìáóôå áñíçôéêïß, åðéêñéôéêïß Þ
êáôáóôñïöéêïß äå âïçèÜìå êáèüëïõ19 .
ÕðÜñ÷åé ìéá üìïñöç éóôïñßá ðáñìÝíç áðü ôá áðüêñõöá åõáããÝëéá ðïõ ìáò
äåß÷íåé ôç óçìáóßá ôùí ðáñáðÜíù. (Óôá ðñþôá âÞìáôá ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý,
äåí õðÞñ÷áí ìüíï ôá ôÝóóåñá åõáããÝëéá ðïõ âñßóêïõìå óôçí Áãßá ÃñáöÞ,
áëëÜ äåêÜäåò, áêüìá êáé åêáôïíôÜäåò Üëëá. ÌåñéêÜ áðü ôá äéáóùèÝíôá
ðåñéÝ÷ïõí ñçôÜ êáé éóôïñßåò ðïõ äåí õðÜñ÷ïõí óå áõôÞí.) Óýìöùíá ìå
áõôÞ ôçí éóôïñßá, ï Éçóïýò ðåñðáôïýóå ìáæß ìå ôïõò ìáèçôÝò ôïõ êÜðïõ
óôç Ãáëéëáßá, üôáí Ýðåóáí ðÜíù ó' Ýíá øüöéï óêõëß. ÓðÜíéá âëÝðïõìå
øüöéá óêõëéÜ óôïõò äñüìïõò ôïõ Ëïíäßíïõ, áëëÜ óôçí ÁíáôïëÞ áðïôåëåß
óýíçèåò èÝáìá áêüìá êáé ôþñá, êáé üóïé Ý÷åôå äéáâÜóåé ôï ó÷åôéêü
ðïßçìá ôïõ Ìðùíôëáßñ20 , èá îÝñåôå üôé Ýíá øüöéï æþï äåí åßíáé êáé
ðïëý üìïñöï èÝáìá. Ôï óêõëß ôçò éóôïñßáò ðñÝðåé íá Þôáí øüöéï
âäïìÜäåò, ãéáôß êáèþò ôï áíôßêñéóáí ïé ìáèçôÝò áíôÝäñáóáí ìå ôñüìï
êáé áçäßá. Ï Éçóïýò ùóôüóï ÷áìïãÝëáóå ëÝãïíôáò: "Ôé üìïñöá äüíôéá!"
Ìðïñïýóå íá âñåé êÜôé ôï ùñáßï áêüìá êáé ó' Ýíáí øüöéï óêýëï.
Ìéá ôÝôïéïõ åßäïõò íïïôñïðßá áðáéôåßôáé ãé' áõôü ôï åðßðåäï ôïõ
ÔÝëåéïõ Ëüãïõ. Èá ðñÝðåé íá åßìáóôå óå èÝóç íá äïýìå ôçí üìïñöç, ôç
ëáìðåñÞ, ôç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôùí ðñáãìÜôùí êáé ü÷é íá åðéêåíôñùíüìáóôå
óôçí áñíçôéêÞ ðëåõñÜ ôïõò. Äåí ðñÝðåé íá ìáò äéáêáôÝ÷åé ìéá êñéôéêÞ
ìáíßá Þ ìéá ôÜóç íá éóïðåäþíïõìå ôá ðÜíôá. ÕðÜñ÷åé ç êáôÜëëçëç þñá
ãéá ôçí êñéôéêÞ, áêüìá êáé ãéá êáõóôéêÞ êñéôéêÞ - ç êñéôéêÞ åßíáé ìéá
ðëÞñùò áðïäåêôÞ äñáóôçñéüôçôá. ÁëëÜ ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò,
âñßóêïõìå ðïëý ðéï åýêïëï ôï íá êñéôéêÜñïõìå, ðáñáìåëþíôáò Ýôóé ôç
èåôéêÞ ðëåõñÜ ôùí ðñáãìÜôùí. Áêüìá êáé áí äåí åßìáóôå óå èÝóç íá
êáèïäçãÞóïõìå ðíåõìáôéêÜ êÜðïéïí Þ íá âïçèÞóïõìå ôïõò Üëëïõò íá
öôÜóïõí óôç öþôéóç -ðïõ Ýôóé êé áëëéþò åëÜ÷éóôïé ôï ìðïñïýí, Ýóôù êáé
óå óôïé÷åéþäç åðßðåäï- ìðïñïýìå ôïõëÜ÷éóôïí íá åßìáóôå èåôéêïß.
Ìðïñïýìå íá äåßîïõìå ôçí åêôßìçóÞ ìáò ãéá ïôéäÞðïôå êáëü âëÝðïõìå í'
áíáðôýóóåôáé Þ íá áíáäýåôáé ìÝóá áðü ôïí Üëëï. ¸ôóé êé áëëéþò, Ýóôù
êé áí êÜðïôå ðñïóðáèÞóïõìå íá êáèïäçãÞóïõìå ðíåõìáôéêÜ êÜðïéïí, êÜôé
ôÝôïéï èá ëåéôïõñãÞóåé ìüíï áí ãßíåé ìå êáëÞ èÝëçóç, ì' Ýíá èåôéêü
êáé äçìéïõñãéêü ðíåýìá.
Ãéá í' áíáêåöáëáéþóïõìå, áí åðéêïéíùíïýìå ìå ôïí ôñüðï ðïõ
ðåñéãñÜøáìå, äçëáäÞ, áí ëÝìå ôçí áëÞèåéá, üëç ôçí áëÞèåéá êáé ôßðïôá
åêôüò áðü ôçí áëÞèåéá· áí ìéëÜìå ìå áãÜðç, äçëáäÞ ìå åðßãíùóç ôçò
ýðáñîçò ôïõ Üëëïõ· áí ìéëÜìå ìå ôñüðï ðïõ íá äéåõêïëýíåé ôçí áíÜðôõîç
ôïõ Üëëïõ, ðïõ íá ôïí åðçñåÜæåé èåôéêÜ êáé íá ðñïùèåß ôçí ðíåõìáôéêÞ
ôïõ õãåßá· áí íïéáæüìáóôå ðåñéóóüôåñï ãéá ôéò áíÜãêåò ôùí Üëëùí ðáñÜ
ôéò äéêÝò ìáò· áí äåí ðñïâÜëëïõìå ôá äéêÜ ìáò óõíáéóèÞìáôá êáé äå
÷ñçóéìïðïéïýìå Þ åêìåôáëëåõüìáóôå ôïõò Üëëïõò· ôüôå ôï áðïôÝëåóìá èá
åßíáé êÜèå öïñÜ ðïõ ìéëÜìå Þ åðéêïéíùíïýìå ì' Ýíá Üôïìï íá îå÷íÜìå
ôïí åáõôü ìáò. Áõôü ìáò ïäçãåß óôï ôÝôáñôï êáé õøçëüôåñï åðßðåäï ôïõ
ÔÝëåéïõ Ëüãïõ Þ ôï ôÝôáñôï êáé ôåëéêü óôÜäéï åðéêïéíùíßáò.
4. Ôï åðßðåäï ðïõ ðñïÜãåé ôçí ïìüíïéá, ôçí áñìïíßá êáé ôçí åíüôçôá
Ï ÔÝëåéïò Ëüãïò, åêôüò áðü ôéò éäéüôçôåò ðïõ Þäç ðåñéãñÜøáìå, ðñÝðåé
åðßóçò íá ðñïÜãåé ôçí ïìüíïéá, ôçí áñìïíßá êáé ôçí åíüôçôá. Áõôü
âÝâáéá äå óçìáßíåé ìüíï ëåêôéêÞ êáôÜöáóç, äå óçìáßíåé íá ëÝìå "íáé,
íáé" üëç ôçí þñá. Äå óçìáßíåé êáí üôé ìïéñáæüìáóôå ôéò ßäéåò éäÝåò -
äåí ðñüêåéôáé ãéá åíüôçôá ôïõ óôõë "åóý ðéóôåýåéò óôï âïõääéóìü, åãþ
ðéóôåýù óôï âïõääéóìü". Äåí åííïïýìå ôßðïôá ôÝôïéï. Áõôü ðïõ
ðñáãìáôéêÜ óçìáßíåé ï "ëüãïò ðïõ ðñïÜãåé ôçí ïìüíïéá, ôçí áñìïíßá êáé
ôçí åíüôçôá" åßíáé ç áìïéâáßá âïÞèåéá, âáóéóìÝíç óôçí åéëéêñßíåéá êáé
óôçí åðßãíùóç ôçò ýðáñîçò êáé ôùí áíáãêþí ôïõ Üëëïõ ãéá ôçí åðßôåõîç
ìéáò áìïéâáßáò õðÝñâáóçò ôïõ åáõôïý. ÁõôÞ ç áìïéâáßá õðÝñâáóç åßíáé ï
êáô' åîï÷Þí ÔÝëåéïò Ëüãïò. Äåí åßíáé áðëÜ ï ÔÝëåéïò Ëüãïò, áëëÜ
åðßóçò êáé ç ôåëåéüôçôá óôçí åðéêïéíùíßá. ¼ôáí áõôïý ôïõ åßäïõò ç
ïìüíïéá, ç áñìïíßá êáé ç åíüôçôá, áõôïý ôïõ åßäïõò ç êáôáíüçóç, Ý÷åé
öôÜóåé ó' Ýíá óôÜäéï ðëçñüôçôáò êáé ôåëåéüôçôáò, äå ÷ñåéÜæåôáé ðëÝïí
íá åéðùèåß ôßðïôá ðáñáðÜíù. Áêüìá êáé óå êáèçìåñéíü åðßðåäï, üôáí
ðñùôïãíùñßæïõìå êÜðïéïí ìéëÜìå ðïëý. Ðñïóðáèïýìå íá ôïí ãíùñßóïõìå
êáëýôåñá, í' áíôáëëÜîïõìå éäÝåò, áëëÜ üóï ðåñéóóüôåñï ôïí ãíùñßæïõìå,
êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ôüóï ëéãïóôåýïõí áõôÜ ðïõ Ý÷ïõìå íá ðïýìå. ¼ôáí ï
ÔÝëåéïò Ëüãïò êïñõöþíåôáé ìÝóá óå áñìïíßá, åíüôçôá êáé áìïéâáßá
õðÝñâáóç ôïõ åáõôïý, ôüôå êïñõöþíåôáé åðßóçò êáé ìÝóá óôç óéùðÞ.
Áõôü ðïõ ï Âïýääáò áðïêáëåß ÔÝëåéï Ëüãï áíôéðñïóùðåýåé ôï Üêñïí Üùôïí
ôçò áñ÷Þò ôçò åðéêïéíùíßáò, ùóôüóï äåí ðñÝðåé íá ìáò êÜíåé íá
ðéóôåýïõìå üôé ï ëüãïò, áêüìá êáé ï ÔÝëåéïò Ëüãïò, åßíáé ôï ìïíáäéêü
ìÝóï åðéêïéíùíßáò. Óôï ÂáôæñáãéÜíá âïõääéóìü -ôï âïõääéóìü ôïõ
ÁäáìÜíôéíïõ Ìïíïðáôéïý- õðÜñ÷ïõí ôñßá åðßðåäá ìåôÜäïóçò ôùí
äéäáóêáëéþí ôïõ Âïýääá. Ôï ðñþôï, ôï ÷áìçëüôåñï äçëáäÞ åðßðåäï, åßíáé
ôï ëåêôéêü. Ó' áõôü ôï åðßðåäï ïé äéäáóêáëßåò -ç ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá-
ìåôáäßäïíôáé äéáìÝóïõ ôïõ ðñïöïñéêïý Þ ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ. Ôï åðüìåíï
åðßðåäï åßíáé ç ìåôÜäïóç äéáìÝóïõ óçìáäéþí Þ óõìâüëùí, üðùò ð.÷. óôç
Æåí éóôïñßá üðïõ ï Âïýääáò êñáôïýóå Ýíá ÷ñõóü ëïõëïýäé óôï ìÝóï ìéáò
óõãêÝíôñùóçò. Áõôü Þôáí Ýíá óçìÜäé. Ôï ìÞíõìÜ ôïõ êáôáíïÞèçêå ìüíï
áðü ôïí Ìá÷áêÜóéáðá, êáé äéáìÝóïõ áõôïý ôïõ óÞìáôïò, Þ äéáìÝóïõ ôçò
óçìáóßáò áõôïý ôïõ óÞìáôïò, ç ïõóßá ôçò ðíåõìáôéêÞò åìðåéñßáò ôïõ
Âïýääá ìåôáäüèçêå óôïí Ìá÷áêÜóéáðá, êáé áðü áõôüí ó' üëïõò ôïõò
õðüëïéðïõò ìåãÜëïõò äáóêÜëïõò ôïõ Æåí. ÁëëÜ óýìöùíá ìå ôç ÂáôæñáãéÜíá
ôï õøçëüôåñï åðßðåäï ìåôÜäïóçò åßíáé ç ôçëåðáèçôéêÞ åðéêïéíùíßá, ç
ïðïßá öõóéêÜ óõíôåëåßôáé óôç óéùðÞ. Åßíáé ç Üìåóç åðéêïéíùíßá äýï
ðíåõìÜôùí, ÷ùñßò ôçí ðáñÝìâáóç ãñáðôïý Þ ðñïöïñéêïý ëüãïõ, ïðôéêþí
óçìÜôùí êáé óõìâüëùí. Åßíáé ôï ðíåýìá ôï ïðïßï áíáìåôáäßäåé ìå
áðüëõôç áìåóüôçôá ü÷é óÞìáôá áëëÜ ôçí ßäéá ôïõ ôçí ïõóßá ó' Ýíá Üëëï
ðíåýìá, äß÷ùò ìåóÜæïíôåò êáé äß÷ùò êÜðïéï ìÝóï áíáìåôÜäïóçò. Ìå Üëëá
ëüãéá åðéôåëåßôáé óõã÷þíåõóç äýï äéáöïñåôéêþí ðíåõìÜôùí.
Äåí ðñÝðåé í' áíôéëáìâáíüìáóôå ôç óéùðÞ áðëÜ ùò áðïõóßá Þ÷ïõ. ¼ôáí ï
êÜèå èüñõâïò óâÞíåé -áðü ôï èüñõâï ôïõ êõêëïöïñéáêïý Ýîù óôï äñüìï,
ôï ôñßîéìï ôçò êáñÝêëáò óôï äùìÜôéï êáé ôï èüñõâï ôçò áíáðíïÞò ìáò,
áêüìá êáé áí ï "èüñõâïò" ôùí éäßùí ìáò ôùí óêÝøåùí Ý÷åé êáôáóéãÜóåé-
äåí áðïìÝíåé êÜôé ôï áñíçôéêü Þ êÜôé ôï íåêñü, ïýôå êáí ôï êåíü. Áõôü
ðïõ áðïìÝíåé åßíáé ìéá æùíôáíÞ óéùðÞ.
Êáé ìéëþíôáò ãéá æùíôáíÞ óéùðÞ ìïõ Ýñ÷åôáé óôï íïõ ôï ìåãÜëï
ðáñÜäåéãìá ôïõ Éíäïý äáóêÜëïõ ÑáìÜíá Ìá÷Üñóé, ðïõ ðÝèáíå ôï 1950.
Åß÷á ôçí êáëÞ ôý÷ç íá âñåèþ ìáæß ôïõ ãéá ëßãï êáéñü, ðåñßðïõ Ýíá
÷ñüíï ðñéí ôï èÜíáôï ôïõ, êáé íá ïìïëïãÞóù üôé áðïôåëïýóå ôï ôÝëåéï
ðáñÜäåéãìá áõôÞò ôçò íïïôñïðßáò. Ôïí Ýâñéóêåò óå ìßá åîÝäñá, óôçí
êõñßùò áßèïõóá ôïõ íáïý, êáèéóìÝíï ó' Ýíáí êáíáðÝ ìå êÜëõììá áðü
äÝñìá ôßãñçò êáé ôçí ðåñéóóüôåñç þñá äåí Ýëåãå áðïëýôùò ôßðïôá. Ôïí
Ýâëåðåò íá êÜèåôáé óôçí ßäéá èÝóç ãéá óáñÜíôá ïëüêëçñá ÷ñüíéá êáé
ðáñ' üëï ðïõ ç áßèïõóá Þôáí ãåìÜôç êüóìï, ìüëéò Ýìðáéíåò Ýíéùèåò íá
äïíåßóáé áðü ôçí ðåñßåñãç óõíÞ÷çóç áõôÞò ôçò óéùðÞò. ¸íïéùèåò üôé
êõñéïëåêôéêÜ ç óéùðÞ áíáäõüôáí áðü ìÝóá ôïõ. Ìðïñïýóåò ó÷åäüí íá äåéò
ôá êýìáôá ôçò óéùðÞò íá ñÝïõí, íá áãêáëéÜæïõí üëïõò ôïõò
ðáñåõñéóêüìåíïõò, íá åéóñÝïõí ìÝóá óôçí êáñäéÜ êáé ôï íïõ ôïõò êáé íá
ôïõò êáèçóõ÷Üæïõí. Êáé áí êáèüóïõí êáé óõ, èá Ýíéùèåò êõñéïëåêôéêÜ
áõôÞí ôç óéùðÞ íá óå áãêáëéÜæåé, íá óå çñåìåß, íá ãáëçíåýåé ôï íïõ
óïõ. Äå ìéëÜù ðïéçôéêÜ Þ ìåôáöïñéêÜ: áõôÞ ôç óéùðÞ ôçí Ýíéùèåò óôçí
êõñéïëåîßá. Ôçí Ýíéùèåò óáí ìßá êõìáôüìïñöç èåôéêÞ äýíáìç ðïõ êõëïýóå
áäéÜëåéðôá ðñïò åóÝíá. ÁõôÞ åßíáé ç óéùðÞ - ç ðñáãìáôéêÞ óéùðÞ, ç
áëçèéíÞ óéùðÞ ðïõ ôüóï üìïñöá åíóÜñêùíå ï ÑáìÜíá Ìá÷Üñóé.
ÓéùðÞ ôÝôïéáò ðïéüôçôáò åßíáé ðïëý óðÜíéá. Áêüìá êáé ç êïéíÞ óéùðÞ,
ôï ÷áìçëüôåñï åßäïò óéùðÞò, óðáíßæåé óôç óýã÷ñïíç æùÞ. ÁíáìöéóâÞôçôá,
ïé æùÝò ìáò åßíáé õðåñâïëéêÜ ãåìÜôåò èïñýâïõò êáé ëüãéá. Êáé üôáí ëÝù
ëüãéá äåí åííïþ áëçèéíÞ åðéêïéíùíßá äéáìÝóïõ ôïõ ëüãïõ áëëÜ áðëÞ
öëõáñßá, ôçí ðïëëáðëÞ ðáñÜèåóç ëÝîåùí ÷ùñßò ðïëý íüçìá. Åßíáé öõóéêü
íá èåùñïýìå ôï ëüãï, ðïõ óôï êÜôù-êÜôù ôçò ãñáöÞò åßíáé ôüóï
ðïëýôéìïò, ôüóï üìïñöïò, ôüóï åêöñáóôéêüò, óáí êÜôé ôï óðÜíéï. Èá
Ýðñåðå íá åßíáé êÜôé ðïõ êÜíïõìå áñáßá êáé ðïõ, üðùò ôï öáãçôü, ìåôÜ
áðü ðåñßóêåøç êáé ðñïåôïéìáóßá. ÓõíÞèùò üìùò, ï ëüãïò ðñïçãåßôáé ôçò
óêÝøçò, êáèþò ç ïìéëßá åßíáé ï êáíüíáò êáé ç óéùðÞ åßíáé ç åîáßñåóç.
ÁëëÜ ßóùò êáé íá õðÜñ÷åé ìéá åëðßäá ãéá ìáò, üðùò õðÞñ÷å ãéá ôï íåáñü
Ìáêüëåú, ãéá ôïí ïðïßï ôï óðéíèçñïâüëï ðíåýìá ôïõ Óßíôíåú Óìéè21
åðåóÞìáíå: "Ï Ìáêüëåú âåëôéþíåôáé. ¸÷åé ëáìðñÜ äéáëåßììáôá óéùðÞò".
Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò âñéóêüìáóôå óôçí ßäéá èÝóç. ºóùò üíôùò íá
âåëôéùíüìáóôå. ºóùò ðñÜãìáôé íá Ý÷ïõìå ðïõ êáé ðïõ êÜðïéá ëáìðñÜ
äéáëåßììáôá óéùðÞò. ºóùò èá Ýðñåðå íá äçìéïõñãÞóïõìå ðåñéóóüôåñï ÷þñï
ãéá ôç óéùðÞ óôç æùÞ ìáò: ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï ãéá íá ìÝíïõìå ìüíïé êáé
áíåíü÷ëçôïé óôçí çóõ÷ßá ìáò. Áí äåí ôï êÜíïõìå áõôü áðü êáéñü óå
êáéñü, ôïõëÜ÷éóôïí ãéá êÜíá äýï þñåò ôç ìÝñá, ç Üóêçóç ôïõ
äéáëïãéóìïý èá ìáò öáíåß éäéáßôåñá äýóêïëç.
ÁëëÜ îåöýãáìå ðïëý ìáêñéÜ áðü ôïí ÔÝëåéï Ëüãï, êáé ìðïñåß íá öáíåß
ðáñÜäïîï ôï üôé êáíåßò ìðïñåß íá ìéëÜåé -éäßùò óå ôÝôïéá Ýêôáóç- ãéá
íá åðáéíÝóåé ôç óéùðÞ. ÌïéÜæåé ìå ôç ðåñéâüçôç ðåñéãñáöÞ ôùí Ýñãùí
ôïõ ÊáñëÜõë22: "Ôï ÅõáããÝëéï ôçò ÓéùðÞò, óå óáñÜíôá ôüìïõò, áðü ôïí
êýñéï Öëýáñï". ÅðïìÝíùò êáëýôåñá íá êëåßóù ôç óõæÞôçóç ìå ôçí åëðßäá
üôé åßíáé ðëÝïí ðñïöáíÝò üôé ï ÔÝëåéïò Ëüãïò êñýâåé ðïëý ðåñéóóüôåñá
áð' ü,ôé áñ÷éêÜ ìðïñåß íá íüìéæå êáíåßò. ÔÝëåéïò Ëüãïò äåí åßíáé ìüíï
Óùóôüò Ëüãïò ìå ôç óõíçèéóìÝíç Ýííïéá. Åßíáé ôï éäáíéêü ôçò ôÝëåéáò
åðéêïéíùíßáò, üðùò ôçí åßäå ï Âïýääáò: ôÝëåéá áëçèÞò, ìå ôçí ðëÞñç
Ýííïéá ôïõ üñïõ, ôÝëåéá ôñõöåñÞ, ôÝëåéá ÷ñÞóéìç êáé ðïõ ðñïÜãåé ôçí
ôÝëåéá ïìüíïéá, áñìïíßá êáé åíüôçôá - Þ ôçí ôÝëåéá õðÝñâáóç ôïõ
åáõôïý.
ÊåöÜëáéï 4
ÁöÞíïíôáò ôïí ÔÝëåéï Ëüãï öôÜíïõìå óôï ôÝôáñôï óôÜäéï ôïõ Åõãåíïýò
Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ðïõ åßíáé ç ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ, óÜìõáê-êáñìÜíôá
(ðáëß: óÜììá-êáììÜíôá) ç ïðïßá áðïôåëåß ôï ôñßôï óôÜäéï ôïõ
Ìïíïðáôéïý ôçò Ìåôïõóßùóçò êáé áíôéðñïóùðåýåé ôç ìåôáìüñöùóç êÜèå
äñáóôçñéüôçôáò óýìöùíá ìå ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç. ÊáñìÜíôá óçìáßíåé
óõìðåñéöïñÜ óôçí êõñéïëåîßá êáé Ýôóé äåí áðáéôåßôáé ðåñáéôÝñù
áíÜëõóç, åíþ óÜìõáê, êáèþò Ý÷åé Þäç ðïëëÝò öïñÝò åéðùèåß, óçìáßíåé
ïëüêëçñï, áêÝñáéï, ïëïêëçñùìÝíï, ôÝëåéï. ÅðïìÝíùò, äåí ðñÝðåé áðëÜ íá
ìéëÜìå ãéá ÓùóôÞ ÓõìðåñéöïñÜ áëëÜ ãéá ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ.
Ôï åñþôçìá ôïõ ôé åóôß ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ, Ý÷åé âáñýíïõóá óçìáóßá êáé
ìáò ïäçãåß óôçí êáñäéÜ ôçò çèéêÞò èåùñßáò, ðáñáêéíþíôáò ìáò íá
åíôñõöÞóïõìå âáèýôåñá óôéò èåìåëéþäåéò áñ÷Ýò ôçò. Ôé åßíáé áõôü ðïõ
êÜíåé ìéá ðñÜîç óùóôÞ; Ôé åßíáé áõôü ðïõ êÜíåé êÜðïéåò Üëëåò ðñÜîåéò
ëÜèïò; ÕðÜñ÷åé êÜðïéï åßäïò êáèïëéêÜ áðïäåêôïý êñéôçñßïõ õðü ôï öùò
ôïõ ïðïßïõ ìðïñïýìå íá áðïöáíèïýìå üôé ôï ôÜäå åßíáé óùóôü êáé ôï
äåßíá åßíáé ëÜèïò; Áí üíôùò õðÜñ÷åé Ýíá ôÝôïéï êñéôÞñéï, ðïý ðñÝðåé
íá øÜîïõìå ãéá íá ôï âñïýìå; Ðïéá åßíáé ç öýóç ôïõ; ¼ëá áõôÜ åßíáé
õøßóôçò óçìáóßáò åñùôÞìáôá ðïõ áöïñïýí üëïõò ìáò áíåîáéñÝôùò. Åßôå ôï
èÝëïõìå åßôå ü÷é, ðñÝðåé íá ðáßñíïõìå óõíÝ÷åéá áðïöÜóåéò ãéá ôï ôé èá
êÜíïõìå, êÜèå ìÝñá, êÜèå þñá - ó÷åäüí êÜèå ëåðôü. ¸íá åñþôçìá
ãåííéÝôáé áíáðüöåõêôá: ðþò íá ðñÜîïõìå ìå ôïí êáëýôåñï ôñüðï, ðïéï
äçëáäÞ ðñÝðåé íá åßíáé ôï êñéôÞñéï, ðïéá ç êéíçôÞñéïò äýíáìç Þ ôï
êßíçôñï ôùí åíåñãåéþí ìáò;
Ç "çèéêÞ ðáñáêìÞ"
Ðïëëïß, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôùí éåñùìÝíùí, áñÝóêïíôáé óôï íá
èñçíïëïãïýí ãé' áõôü ðïõ ïíïìÜæïõí çèéêÞ ðáñáêìÞ. Õðïôßèåôáé üôé êáôÜ
ôç äéÜñêåéá ôùí ôåëåõôáßùí äåêáåôéþí ï êüóìïò Ýãéíå âáèìçäüí ðéï
áíÞèéêïò êáé ðñïöáíþò âñéóêüìáóôå ôç óÞìåñïí çìÝñá óå Üó÷çìç
êáôÜóôáóç. ÂÝâáéá, ç çèéêÞ ðáñáêìÞ óõíÞèùò óõíäÝåôáé ìå ôçí ðáñáêìÞ
ôçò èñçóêåßáò, éäßùò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ
ãõñßóáìå ôçí ðëÜôç ìáò óôçí åêêëçóßá, ìáò ëÝíå, ñßîáìå ôïí åáõôü ìáò
óôï âüñâïñï ôçò áìáñôßáò. ÐñÜãìáôé, ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ç
ðáñáäïóéáêÞ çèéêÞ Ý÷åé õðï÷ùñÞóåé óå ìåãÜëï âáèìü. Ðïëýò êüóìïò åßíáé
ðëÝïí ðåðåéóìÝíïò üôé äåí õðÜñ÷ïõí äåäïìÝíá êñéôÞñéá êáëïý Þ êáêïý.
Ôïí 17ï áéþíá Ýíáò áðü ôïõò ÐëáôùíéóôÝò ôïõ Êáßìðñéôæ, ï Ñáëö
Êïýíôãïõïñè23, Ýãñáøå Ýíá âéâëßï ìå ôßôëï, ÄéáôñéâÞ ðÜíù óôçí Áéþíéá
êáé Áíáëëïßùôç ÇèéêÞ. Èá öáéíüôáí ðïëý ãåëïßï áí êáíåßò,
óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôïõ Áñ÷éåðéóêüðïõ ôïõ ÊáíôÝñìðïõñé êáé ôïõ ÐÜðá,
Ýãñáöå Ýíá âéâëßï ì' áõôüí ôïí ôßôëï óôéò ìÝñåò ìáò. Áêüìá êáé ïé
ìåãáëýôåñïé áíèñùðéóôÝò êáé ïé åëåýèåñá óêåðôüìåíïé öéëüóïöïé ôïõ
19ïõ áéþíá, Üó÷åôá ìå ôï ðüóï áðåß÷áí óôéò äéáíïçôéêÝò ôïõò
áíçóõ÷ßåò, óõíÝ÷éóáí íá óõììïñöþíïíôáé ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ. ¢ôïìá
óáí ôïí Äáñâßíï, ôïí ×Üîëåú Þ áêüìá êáé ôïí Ìáñî, õðÞñîáí õðïäåßãìáôá
çèéêÞò, ðÝñá áðü êÜíá äýï ïëéóèÞìáôá "ïéêéáêÞò öýóåùò" üðùò ôá
ïíüìáæáí ïé Âéêôùñéáíïß. ÁëëÜ ôá ðñÜãìáôá Ý÷ïõí áëëÜîåé. ¼ðùò ìéá
äåóðïéíßäá ìïõ Ýëåãå ôçí ðñïçãïýìåíç, "áí êÜíåéò êÜôé ðïõ óïõ áñÝóåé,
ôüôå, ôïõëÜ÷éóôïí ãéá óÝíá, åßíáé óùóôü". Êáé äåí åßíáé ç ìüíç ðïõ
óêÝöôåôáé Ýôóé. Ìðïñåß Üëëïé íá ìçí Ý÷ïõí ôçí ßäéá åéëéêñßíåéá ìå
åêåßíç, áëëÜ óêÝöôïíôáé ìå ðáñüìïéï ôñüðï. ÁõôÞ ç ôÜóç äåí åßíáé
áðáñáßôçôá êÜôé ôï êáêü. Ìáêñïðñüèåóìá ç Üñíçóç ôçò ðáñáäïóéáêÞò
çèéêÞò ìðïñåß áêüìá êáé í' áðïâåß óå êáëü, êáèþò èá ìáò áíáãêÜóåé íá
áíáèåùñÞóïõìå ìå äçìéïõñãéêüôçôá, áßóèçìá êáé öáíôáóßá ôçí çèéêÞ ìáò.
Ôï ãåãïíüò üôé ìéá êáéíïýñéá çèéêÞ ìðïñåß íá êÜíåé ôçí åìöÜíéóÞ ôçò
ìÝóá áðü ô' áðïìåéíÜñéá ôçò ðáëéÜò åßíáé êÜôé ôï èåôéêü.
Éïõäáéï÷ñéóôéáíéêÞ ÇèéêÞ
Áí åîåôÜóïõìå ôéò ðçãÝò ôçò äõôéêÞò çèéêÞò èá äïýìå üôé îåêßíçóå
óôñáâÜ. Ç çèéêÞ ìáò ðáñÜäïóç åßíáé Ýíá óýìöõñìá åôåñüêëçôùí
óôïé÷åßùí. ÄéáèÝôåé óôïé÷åßá ðïõ ðçãÜæïõí áðü ôçí áñ÷áéïåëëçíéêÞ êáé
ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, éïõäáéï÷ñéóôéáíéêÜ óôïé÷åßá, êáé, êõñßùò óå ìåñéêÝò
âïñåéï-åõñùðáúêÝò ÷þñåò, óôïé÷åßá ãåñìáíéêÞò åéäùëïëáôñßáò. Åíþ üìùò
ç äõôéêÞ çèéêÞ ìáò ðáñÜäïóç áðïôåëåßôáé áðü äéáöïñåôéêÜ óõíõöáóìÝíá
íÞìáôá, ôï óôïé÷åßï ðïõ åðéêñáôåß åßíáé ôï éïõäáéï÷ñéóôéáíéêü. ÁõôÞ
åßíáé ç "åðßóçìç" çèéêÞ ôçí ïðïßá, ôïõëÜ÷éóôïí óôï ðáñåëèüí,
åëÜ÷éóôïé óÝâïíôáí Üó÷åôá ìå ôï ðïéá èñçóêåßá áêïëïõèïýóáí.
Ç éïõäáéï÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ âáóßæåôáé ðÜíù óå Êáíüíåò24 . Ìéá çèéêÞ
õðï÷ñÝùóç Þ êáíüíáò åßíáé êÜôé ðïõ ðçãÜæåé áð' ôï Èåü. Áõôü åßíáé
åìöáíÝò áðü ôçí ðåñéãñáöÞ ôçò ëÞøçò ôùí ÄÝêá Åíôïëþí óôçí Áãßá ÃñáöÞ.
Ï ÌùõóÞò ðçãáßíåé óôï üñïò ÓéíÜ üðïõ, åí ìÝóù âñïíôþí êáé êåñáõíþí,
ëáìâÜíåé ôéò ÄÝêá ÅíôïëÝò áðü ÷Ýñé Èåïý. ¼ôáí êáôÝâçêå áðü ôï üñïò
-óýìöùíá ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ áðåéêüíéóç- ìå ôéò äýï ðÝôñéíåò ðëÜêåò,
ðïõ ðåñéåß÷áí ôéò ÄÝêá ÅíôïëÝò ÷ùìÝíåò êÜôù áðü ôéò ìáó÷Üëåò ôïõ óáí
äýï ôáöüðåôñåò, ôéò ðáñÝäùóå óôá ÔÝêíá ôïõ ÉóñáÞë. Áõôü äåß÷íåé üôé ç
çèéêÞ åßíáé êÜôé ðïõ åðÝâáëå ï Èåüò óôïí Üíèñùðï, ó÷åäüí åíÜíôéá óôç
èÝëçóÞ ôïõ, äéáìÝóïõ ìéáò äýíáìçò êáé åîïõóßáò ðïõ Þôáí Ýîù áðü
áõôüí. Óýìöùíá ìå ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç ï Üíèñùðïò äçìéïõñãÞèçêå áðü ôï
Èåü, ðëÜóôçêå ìå óêüíç êáé ï Èåüò åßíáé áõôüò ðïõ åìöýóçóå æùÞ óôá
ñïõèïýíéá ôïõ. ¸ôóé ï Üíèñùðïò åßíáé äçìéïýñãçìá ôïõ Èåïý, ó÷åäüí
óêëÜâïò ôïõ Èåïý êáé åßíáé êáèÞêïí ôïõ íá ôïí õðáêïýåé êáèþò ç
áíõðáêïÞ áðïôåëåß áìáñôßá.
Áõôü öáßíåôáé îáíÜ óôçí Ðôþóç. Ï ÁäÜì êáé ç Åýá ôéìùñÞèçêáí, üðùò
üëïé îÝñïõìå, ãéá ôçí áíõðáêïÞ ôïõò óå ìßá áõèáßñåôç äéáôáãÞ. Ï Èåüò
åßðå: "Äåí èá öÜôå áðü ôï äÝíôñï ôçò ãíþóçò ôïõ êáëïý êáé ôïõ êáêïý".
ÁëëÜ äåí ôïõò åîÞãçóå ôï ëüãï áõôÞò ôçò áðáãüñåõóçò.
ÓÞìåñá îÝñïõìå üôé éóôïñßåò óáí êáé áõôÞ åßíáé ìýèïé êáé ðáñüëï ðïõ
ëßãïé áêüìá ôéò ðáßñíïõí óôçí êõñéïëåîßá, ç íïïôñïðßá ðïõ
áíôéðñïóùðåýïõí óõíå÷ßæåé íá õößóôáôáé. Ç ëÝîç åíôïëÞ Ý÷åé éäéáßôåñç
óçìáóßá êáé åßíáé åîßóïõ éäéáßôåñá óçìáíôéêü ôï üôé Ýíáò çèéêüò íüìïò
Þ êáíüíáò ðñÝðåé íá ïíïìÜæåôáé åíôïëÞ - êÜôé ãéá ôï ïðïßï åßíáé
êáíåßò åíôåôáëìÝíïò, õðï÷ñåùìÝíïò, ßóùò áêüìá êáé åîáíáãêáóìÝíïò, íá
ðñÜîåé, áðü êÜðïéá äýíáìç Þ åîïõóßá Ýîù áðü áõôüí.
Ôá ðáñáäåßãìáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïßçóá åßíáé áðü ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç êáé
åßíáé óßãïõñï üôé ç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ åßíáé ðéï åêëåðôõóìÝíç áðü
áõôÞí, ü÷é üìùò åðáñêþò. Ïé ðçãÝò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò çèéêÞò âñßóêïíôáé
óôç äéäáóêáëßá ôïõ Éçóïý, üðùò áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé óôá ÔÝóóåñá
ÅõáããÝëéá. Óýìöùíá ëïéðüí ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç ï Éçóïýò åßíáé
Èåüò, Ýôóé üôáí ï Èåüò óïý ëÝåé ôé íá êÜíåéò åßíáé åìöáíÝò üôé áõôÞ ç
ðáñüôñõíóç åßíáé öïñôéóìÝíç ìå ìéá öïâåñÞ ðßåóç åîïõóßáò. ÊÜíïõìå
êÜôé ü÷é ôüóï åðåéäÞ åßíáé êáëü áëëÜ åðåéäÞ ìáò æçôÞèçêå íá ôï
êÜíïõìå, åðåéäÞ êÜðïéïò, óôïí ïðïßï åíáðïèÝôïõìå êÜèå äýíáìç êáé
åîïõóßá óå ãç êáé ïõñáíü, ôï áðáßôçóå áðü ìáò. ÅðïìÝíùò, óýìöùíá ìå
ôï ÷ñéóôéáíéóìü, ç çèéêÞ èåùñåßôáé óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ùò êÜôé ôï
õðï÷ñåùôéêü, êÜôé ðïõ åðåâëÞèç Üíùèåí êáé ìå ôï ïðïßï ðñÝðåé íá
óõììïñöùíüìáóôå. ÁõôÞ åßíáé ç ðáñáäïóéáêÞ ìáò êëçñïíïìéÜ. Áõôüò åßíáé
ï ôñüðïò óêÝøçò ðïõ ìáò åðçñåÜæåé, óõíåéäçôÜ Þ áóõíåßäçôá, üôáí
óêåöôüìáóôå óå çèéêü åðßðåäï.
ÓÞìåñá ïé ðéo ðïëëïß Âñåôáíïß äåí ðáßñíïõí ôï ÷ñéóôéáíéóìü óôá
óïâáñÜ, ùóôüóï ôåßíïõí áêüìá íá âëÝðïõí ôçí çèéêÞ ùò ìßá õðï÷ñÝùóç
ðïõ ôïõò åðåâëÞèç Üíùèåí, ìßá åíôïëÞ ðïõ åßíáé õðï÷ñåùìÝíïé íá
õðáêïýóïõí.
Èá ìðïñïýóáìå ßóùò íá óõíïøßóïõìå ôçí ïõóßá ôçò ðáñáäïóéáêÞò çèéêÞò
ëÝãïíôáò üôé óôçñßæåôáé óôï íá ìçí êÜíïõìå áõôü ðïõ èÝëïõìå íá
êÜíïõìå êáé óôï íá êÜíïõìå áõôü ðïõ äåí èÝëïõìå íá êÜíïõìå, äéüôé
-ãéá ëüãïõò ðÝñáí ôçò êáôáíüçóÞò ìáò- Ýôóé ìáò åßðå êÜðïéïò ôïõ
ïðïßïõ ôçí ýðáñîç äåí ðéóôåýïõìå ðëÝïí! Öõóéêü åðüìåíï åßíáé íá
âñéóêüìáóôå óå óýã÷õóç. Öõóéêü, íá ìçí Ý÷ïõìå ðëÝïí çèéêÝò áñ÷Ýò êáé
íá ðñïóðáèïýìå, ìå ôõðéêü âñåôáíéêü óôõë, íá ôá ìðáëþóïõìå ìå ôïí Ýíá
Þ ôïí Üëëï ôñüðï. ÁëëÜ ðáñüôé ðñïóðáèïýìå íá âãÜëïõìå êÜðïéï íüçìá
áðü ôç æùÞ ìáò êáé í' áíáêáëýøïõìå êÜðïéï åßäïò óõíï÷Þò óôá ãåãïíüôá,
üóïí áöïñÜ ôçí çèéêÞ, óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò, åðéêñáôåß ìéá
åéêüíá ÷Üïõò.
Ôï âïõääéóôéêü êñéôÞñéï
Äåí èá Þèåëá íá õðåñâÜëù Þ íá êÜíù ôçí áíôßèåóç íá öáíåß éäéáßôåñá
äñáìáôéêÞ Þ Ýíôïíç óáí ôçí áíôßèåóç ìåôáîý Üóðñïõ êáé ìáýñïõ, ç
âïõääéóôéêÞ çèéêÞ üìùò åßíáé ðïëý äéáöïñåôéêÞ áðü ôçí çèéêÞ ðïõ
ðåñéÝãñáøá. ¼íôùò, áõôü éó÷ýåé ãéá üëç ôçí ÁíáôïëÞ êáé éäßùò ôçí ¢ðù
ÁíáôïëÞ. Óýìöùíá ìå ôç äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá, üðùò áõôÞ äéáôçñÞèçêå
óå ïðïéáäÞðïôå ó÷ïëÞ Þ ðáñáêëÜäé ôïõ âïõääéóìïý, ïé ðñÜîåéò êñßíïíôáé
ùò óùóôÝò Þ ëÜèïò, ôÝëåéåò Þ áôåëåßò, áíÜëïãá ìå ôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç
êÜôù áðü ôçí ïðïßá åêôåëïýíôáé. Ìå Üëëá ëüãéá ôï êñéôÞñéï ôçò çèéêÞò
äåí åßíáé èåïëïãéêü áëëÜ øõ÷ïëïãéêü. Óôç Äýóç äåí åßìáóôå äéüëïõ
åîïéêåéùìÝíïé ì' áõôÞ ôçí éäÝá, áêüìá êáé ìÝóá óôï ðëáßóéï ôïõ
÷ñéóôéáíéóìïý, áëëÜ üóïí áöïñÜ ôç âïõääéóôéêÞ çèéêÞ
-óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò çèéêÞò ðïõ äéÝðåé üëç ôçí ¢ðù ÁíáôïëÞ åßôå
ðñüêåéôáé ðåñß âïõääéóôéêÞò, ôáïúóôéêÞò Þ êïìöïõêéáíéêÞò- ôï êñéôÞñéï
åßíáé Ýíá êáé ìüíï. Åßíáé Ýíá êñéôÞñéï ôï ïðïßï éó÷ýåé ðÜíôïôå êáé
äéåñåõíÜôáé óå âÜèïò.
Óýìöùíá ìå ôç âïõääéóôéêÞ ðáñÜäïóç, õðÜñ÷ïõí äýï åßäç ðñÜîåùí: ïé
åðéäÝîéåò (óáíóêñ. êáïõóÜëõá, ðáëß: êïõóÜëá) êáé ïé áäÝîéåò, (óáíóêñ.
áêáïõóÜëõá, ðáëß: áêïõóÜëá). Áõôü åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêü ãéáôß ïé
üñïé åðéäÝîéïò êáé áäÝîéïò, óå áíôßèåóç ìå ôïõò üñïõò êáëü Þ êáêü,
õðïíïïýí üôé ç çèéêÞ åßíáé óôçí ïõóßá èÝìá åõöõÀáò. Äåí ìðïñåßò íá
åßóáé åðéäÝîéïò ðáñÜ ìüíï áí Ý÷åéò êáôáëÜâåé êÜðïéá ðñÜãìáôá, Ýôóé
ìðïñåß íá äåéò ôéò äõíáôüôçôÝò ôïõò êáé íá ôá äéåñåõíÞóåéò óå
ìåãáëýôåñï âÜèïò. ¸ôóé, ç çèéêÞ óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü, åßíáé ôüóï
èÝìá åõöõÀáò êáé äéïñáôéêüôçôáò üóï êáé èÝìá êáëþí ðñïèÝóåùí êáé
êáëïðñïáßñåôùí áéóèçìÜôùí. ¼ðùò îÝñïõìå, ôï ìïíïðÜôé ðïõ ïäçãåß óôçí
êüëáóç åßíáé óôñùìÝíï ìå êáëÝò ðñïèÝóåéò, áëëÜ èá Þôáí äýóêïëï íá
ðïýìå üôé ôï ìïíïðÜôé ðïõ ïäçãåß óôçí êüëáóç åßíáé óôñùìÝíï ìå
åðéäåîéüôçôá.
ÁäÝîéåò ðñÜîåéò åßíáé åêåßíåò ðïõ åßíáé ñéæùìÝíåò óôïí ðüèï Þ óôçí
åãùéóôéêÞ åðéèõìßá, óôï ìßóïò êáé ôçí áðÝ÷èåéá, óôçí ðíåõìáôéêÞ
óýã÷õóç, ôïí áðïðñïóáíáôïëéóìü, ôïí ðíåõìáôéêü óêïôáäéóìü Þ ôçí
ðíåõìáôéêÞ Üãíïéá. ÅðéäÝîéåò ðñÜîåéò åßíáé åêåßíåò ðïõ äåí äéÝðïíôáé
áðü ðüèï, ìßóïò êáé ðíåõìáôéêÞ óýã÷õóç. ÁíôéèÝôùò äéÝðïíôáé áðü ôá
èåôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ãåííáéïäùñßáò, Þ ôçò ðáñüñìçóçò íá äßíåéò
êáé íá ìïéñÜæåóáé, ôçò áãÜðçò, ôçò óõìðüíéáò êáé ôçò êáôáíüçóçò.
Áõôüò ï ðïëý áðëüò äéá÷ùñéóìüò ìÜò êÜíåé íá âëÝðïõìå ôï åñþôçìá ôçò
çèéêÞò áðü ìßá ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá. Ìå ôçí çèéêÞ æùÞ
ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá ðñÜôôïõìå ìå âÜóç ü,ôé êáëýôåñï äéáèÝôïõìå ìÝóá
ìáò: óýìöùíá ìå ôç âáèýôåñç êáôáíüçóç êáé äéïñáôéêüôçôÜ ìáò, óýìöùíá
ìå ôç ìåãáëýôåñç êáé åõñýôåñç áãÜðç êáé óõìðüíéá ìáò.
Ôþñá åßìáóôå óå èÝóç íá äïýìå ôé óçìáßíåé ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ. Äå
óçìáßíåé áðëÜ óõìðåñéöïñÜ ðïõ óõììïñöþíåôáé ìå êÜðïéïõò åîùôåñéêïýò
êáíüíåò Þ êñéôÞñéá áëëÜ óõìðåñéöïñÜ ðïõ åêöñÜæåé ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé
ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá. Ç ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ áíôéðñïóùðåýåé ôçí
åöáñìïãÞ, óå åðßðåäï óõìðåñéöïñÜò, ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò êáé ôïõ ÔÝëåéïõ
ÓõíáéóèÞìáôïò, áêñéâþò üðùò ï ÔÝëåéïò Ëüãïò áíôéðñïóùðåýåé ôçí
åöáñìïãÞ ôïõò óå åðßðåäï åðéêïéíùíßáò. Ìå Üëëá ëüãéá, êÜðïéïò ðïõ
Ý÷åé Þäç åðéôý÷åé ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé Ý÷åé áíáðôýîåé ôï ÔÝëåéï
Óõíáßóèçìá, åêöñÜæåé áõèüñìçôá ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áõôÞí ôç èÝáóç
êáé áõôÞí ôç óõíáéóèçìáôéêÞ åìðåéñßá.
Êáíüíåò çèéêÞò óõìðåñéöïñÜò
¸÷ïíôáò öôÜóåé ùò áõôü ôï óçìåßï, èá ðñïîåíåßôáé ç áðïñßá óôïõò
óïâáñïýò ìáèçôÝò ôïõ âïõääéóìïý ãéá ôï ðïéá áêñéâþò åßíáé ç èÝóç ôùí
ÐÝíôå êáé ôùí ÄÝêá Óßëáò óôçí üëç éóôïñßá. Äåí åßíáé ïé çèéêïß
êáíüíåò ðïõ ìáò Ýäùóå ï ßäéïò ï Âïýääáò êáé ìå ôïõò ïðïßïõò ðñÝðåé íá
óõììïñöùíüìáóôå; Áðáíôþíôáò óå áõôü ôï åñþôçìá ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé,
íáé ìåí ï Âïýääáò Ý÷åé äéäÜîåé êáé ðñïôåßíåé ôéò Óßëáò Þ ïìÜäåò
áñ÷þí, ùóôüóï äåí ôéò åðÝâáëå ìå áõôáñ÷éêü ôñüðï, üðùò óõíÝâç ìå ôéò
ÄÝêá ÅíôïëÝò ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý Èåïý. Áõôü ðïõ ëÝåé ï Âïýääáò åßíáé üôé
Ýíá öùôéóìÝíï Üôïìï ðïõ äéáêñßíåôáé áðü âáèéÜ óïößá êáé åßíáé ãåìÜôï
óõìðüíéá, áíáðüöåõêôá èá óõìðåñéöåñèåß ì' Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôñüðï,
ãéáôß åßíáé ç öýóç åíüò ÖùôéóìÝíïõ íá óõìðåñéöÝñåôáé ì' Ýíáí ôÝôïéï
ôñüðï. Åðßóçò, ç óõìðåñéöïñÜ ìáò èá åßíáé öùôéóìÝíç áíÜëïãá ìå ôï
âáèìü óôïí ïðïßï åìåßò åßìáóôå öùôéóìÝíïé. Áí äåí åßìáóôå öùôéóìÝíïé
Þ áíÜëïãá ìå ôï âáèìü ðïõ áðÝ÷ïõìå áðü ôç öþôéóç, ôüôå ç ôÞñçóç ôùí
Óßëáò Þ Áñ÷þí èá ìáò âïçèÞóåé íá âéþóïõìå ðñïóùðéêÜ ôçí ðíåõìáôéêÞ
äéÜèåóç ôçò ïðïßáò óõíÞèùò áðïôåëïýí ôçí Ýêöñáóç.
¸íá ðáñÜäåéãìá èá ìðïñïýóå íá äéåõêñéíßóåé ôï ëåãüìåíÜ ìïõ.
Õðïôßèåôáé üôé Ýíá öùôéóìÝíï Üôïìï äå íéþèåé ðüèï Þ åãùéóôéêÞ
åðéèõìßá ãéá êÜôé. Ïé õðüëïéðïé åßìáóôå ãåìÜôïé åðéèõìßåò. Ðïèïýìå
ð.÷. äéÜöïñá öáãçôÜ, Ý÷ïõìå ìßá éäéáßôåñç ðñïôßìçóç ãéá ôï ôÜäå Þ ôï
äåßíá. Áò õðïèÝóïõìå üôé êÜíïõìå Ýíá ðåßñáìá. Êüâïõìå ìßá áðü ôéò
áãáðçìÝíåò ìáò ëé÷ïõäéÝò, üðïéá êáé áí åßíáé. Åííïþ íá ôçí êüøïõìå
ìéá êáé êáëÞ. Ìå ðïëý äéóôáãìü, ìå ðïëý ëýðç, áðïöáóßæïõìå íá
áíôéóôáèïýìå óôïí ðåéñáóìü, ü,ôé êé áí åßíáé áõôüò - ð.÷. êÝéê ìå
äáìÜóêçíá. (¹îåñá Ýíá âïõääéóôÞ ìïíá÷ü, ï ïðïßïò Þôáí Üêñùò åèéóìÝíïò
óôï êÝéê ìå äáìÜóêçíá. ¸ëåãáí üôé Ýêáíå ü,ôé ôïõ æçôïýóåò áí ôïõ ôï
ðñüóöåñåò óå åðáñêÞ ðïóüôçôá!) Óõ÷íÜ ç Ýëëåéøç ìáò êÜíåé íá
õðïöÝñïõìå êáé ìáò åßíáé äýóêïëï íá æÞóïõìå äß÷ùò ôïí áãáðçìÝíï ìáò
åèéóìü. ÁëëÜ áí åðéìåßíïõìå, áí ðïëåìÞóïõìå áõôÞ ôç ëá÷ôÜñá ãéá êÝéê
ìå äáìÜóêçíá, ôüôå óôáäéáêÜ ç åðéèõìßá èá óâÞóåé êáé ôüôå èá âñåèïýìå
óå ìßá åõ÷Üñéóôç êáôÜóôáóç üðïõ ü÷é ìüíï äå èá õðÜñ÷åé åðéèõìßá, áëëÜ
ïýôå êáí èá óêåöôüìáóôå ôï óõãêåêñéìÝíï ðñÜãìá, ôïõ ïðïßïõ ç Ýëëåéøç
ðáëáéüôåñá ìáò ôõñáííïýóå. Ç áðï÷Þ áðü ôï êÝéê ìå äáìÜóêçíá, äå èá
åßíáé ðëÝïí Ýíá ðåéèáñ÷éêü ìÝôñï áëëÜ ìßá áõèüñìçôç Ýêöñáóç ôçò
êáôÜóôáóçò ìç åðéèõìßáò ðïõ åðéôý÷áìå.
Ïé Óßëáò Þ Áñ÷Ýò äåí åßíáé áðëÜ ëßóôåò êáíüíùí, áí ôéò âñåé üìùò
êáíåßò óå âïõääéóôéêÜ âéâëßá ìðïñåß íá ôïõ äþóïõí áõôÞ ôçí åíôýðùóç.
Äõóôõ÷þò, ðïëý óõ÷íÜ ï Âïýääáò ðáñïõóéÜæåôáé íá ëÝåé óôï êüóìï üëá ôá
ðñÜãìáôá ðïõ äåí ðñÝðåé íá êÜíïõí êáé äçìéïõñãåßôáé ç åíôýðùóç üôé ï
âïõääéóìüò åßíáé ìéá ðïëý æïöåñÞ êáé åðßðïíç éóôïñßá. ÁëëÜ ïé Óßëáò
åßíáé áðëÜ êáíüíåò çèéêÞò óõìðåñéöïñÜò. Åßíáé ç öõóéêÞ Ýêöñáóç
êÜðïéùí óõãêåêñéìÝíùí åðéäÝîéùí øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí. Êáé áöïý åßíáé ç
öõóéêÞ Ýêöñáóç åðéäÝîéùí øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí, ìðïñïýìå íá
äéáðéóôþóïõìå óå ðïéï âáèìü Ý÷ïõìå êáëëéåñãÞóåé áõôÝò ôéò
êáôáóôÜóåéò, óõãêñßíïíôáò ôç óõìðåñéöïñÜ ìáò ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ
õðáãïñåýïõí ïé Óßëáò. Áò ñßîïõìå ëïéðüí ìéá ìáôéÜ ôïõëÜ÷éóôïí óå
êÜðïéåò áðü áõôÝò ôéò Óßëáò Þ êáíüíåò çèéêÞò óõìðåñéöïñÜò. Ãéá
ðïëëïýò åßíáé ãíùóôÝò ùò ëßóôåò áðü êáíüíåò êáé Ýôóé äå ÷ñåéÜæåôáé íá
ôéò áíáëýóïõìå éäéáßôåñá ó' áõôü ôï åðßðåäï. ÅðéðëÝïí, èá ðñïôéìïýóá
íá ìçí ôáõôßóù ôçí ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ ìå ïðïéáäÞðïôå áðü ôéò
åêöñÜóåéò ôçò, üóï êé áí åßíáé Üîéá Þ åõãåíÞò.
Ðñþôá áð' üëá üìùò èá Þèåëá íá êÜíù ìßá ðáñáôÞñçóç. Ïé êáíüíåò çèéêÞò
óõìðåñéöïñÜò óôïõò ïðïßïõò óõììïñöþíïíôáé äéáöïñåôéêÜ Üôïìá, ìðïñåß
íá åßíáé ßäéïé, áëëÜ ïé øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò ðßóù áðü áõôÞ ôç
óõìðåñéöïñÜ ìðïñåß íá åßíáé äéáöïñåôéêÝò. Áõôü ßóùò íá öáßíåôáé
áóáöÝò áëëÜ óôçí ïõóßá åßíáé ðïëý áðëü. Áò ðÜñïõìå ãéá ðáñÜäåéãìá
ôñßá äéáöïñåôéêÜ Üôïìá ðïõ äåí êëÝâïõí. Ï ðñþôïò ßóùò èá Þèåëå ðÜñá
ðïëý íá êëÝøåé, áëëÜ äåí ôï êÜíåé áðü ôï öüâï ôçò áóôõíïìßáò. (ÁõôÞ
åßíáé ç çèéêÞ ôùí ðïëëþí). Ï äåýôåñïò Ý÷åé ìéá åëáöñÜ ôÜóç ðñïò ôçí
áíåíôéìüôçôá. ¼ôáí èá óõìðëçñþíåé ôç öïñïëïãéêÞ ôïõ äÞëùóç, èá Ý÷åé
ìéá êÜðïéá ôÜóç íá áðïêñýøåé óôïé÷åßá, áëëÜ åðåéäÞ ðñïóðáèåß íá
ðïñåõôåß óôçí ðíåõìáôéêÞ áôñáðü áðïöáóßæåé í' áíôéóôáèåß óôïí
ðåéñáóìü. ÕðÜñ÷åé ç ðñïäéÜèåóç áëëÜ óõãêñáôåßôáé. Ùóôüóï ï ôñßôïò
êáôÜöåñå íá îåñéæþóåé ôçí åðéèõìßá åíôåëþò. Óôç äéêéÜ ôïõ ðåñßðôùóç,
äåí õðÜñ÷åé ïýôå ðñïäéÜèåóç ïýôå ñïðÞ ðñïò ôçí áíåíôéìüôçôá. Ï
ðñþôïò, ðïõ äåí êëÝâåé áðü ôï öüâï ôçò áóôõíïìßáò, åßíáé çèéêüò óå
íïìéêü åðßðåäï. Ï äåýôåñïò, ðïõ íéþèåé ìéá ñïðÞ ðñïò ôçí áðÜôç, áëëÜ
ôç îåðåñíÜåé, åßíáé çèéêüò ìå ôçí Ýííïéá ôïý üôé áóêåßôáé óôç ÓùóôÞ
ÓõìðåñéöïñÜ ìå ôç óôåíüôåñç "ðåéèáñ÷éêÞ" ÝííïéÜ ôçò. Ìüíïí ï ôñßôïò,
ï ïðïßïò ïýôå êáí óêÝöôåôáé íá êëÝøåé, åíóáñêþíåé ôçí ÔÝëåéá
ÓõìðåñéöïñÜ.
Ïé ÐÝíôå Óßëáò êáé ôá ÐÝíôå ÍôÜñìáò
Ç ðéï ãíùóôÞ ïìÜäá êáíüíùí çèéêÞò óõìðåñéöïñÜò åßíáé áõôÞ ôùí ÐÝíôå
Óßëáò, åõñýôåñá ãíùóôþí ùò ÐÝíôå Áñ÷þí. ÓõíÞèùò ôéò âñßóêïõìå óå
áñíçôéêÞ ìïñöÞ, ìáò ïñßæïõí äçëáäÞ ôé íá ìçí êÜíïõìå. ÊÜèå áñ÷Þ Ý÷åé
üìùò êáé ôç èåôéêÞ ôçò ðëåõñÜ. ¸÷åé éäéáßôåñç óçìáóßá ðïõ óôï
óýã÷ñïíï âïõääéóôéêü êüóìï ç èåôéêÞ äéáôýðùóç åßíáé ëéãüôåñï ãíùóôÞ
áðü ôçí áñíçôéêÞ. Ðïëëïß Ý÷ïõí áêïõóôÜ ôéò ÐÝíôå Óßëáò áëëÜ áãíïïýí
ôá ÐÝíôå ÍôÜñìáò, ôç èåôéêÞ äçëáäÞ äéáôýðùóç ôùí ÐÝíôå Óßëáò. Åäþ,
ìðïñïýìå íá ìåôáöñÜóïõìå ôá ÐÝíôå ÍôÜñìáò ùò ôéò ÐÝíôå ÇèéêÝò Áñ÷Ýò.
Èá åîåôÜóïõìå åí óõíôïìßá ôéò ÐÝíôå Áñ÷Ýò êáé ôá ÐÝíôå ÍôÜñìáò,
ó÷ïëéÜæïíôáò ðñþôá ôçí áñíçôéêÞ êáé ìåôÜ ôç èåôéêÞ äéáôýðùóç. ¸ôóé èá
Ý÷ïõìå ìéá áíôéêåéìåíéêÞ éäÝá áõôÞò ôçò óõãêåêñéìÝíçò Üðïøçò ôçò
âïõääéóôéêÞò çèéêÞò.
Ç ðñþôç áðü ôéò ÐÝíôå Áñ÷Ýò åßíáé ç áðï÷Þ áðü ôï íá âëÜðôåé êáíåßò
Ýìâéá üíôá. ÁõôÞ åßíáé ç êõñéïëåêôéêÞ ìåôÜöñáóç áðü ôï ðñùôüôõðï. Áí
êáé óõíÞèùò áðïäßäåôáé ùò "íá ìçí óêïôþíåé", óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
åßíáé áðï÷Þ ü÷é ìüíï áðü ôï íá óêïôþíåé, áëëÜ íá âëÜðôåé ìå
ïðïéïíäÞðïôå ôñüðï. Ôï ìÞíõìá ðïõ ìåôáäßäåé åßíáé áõôü ôçò áðï÷Þò áðü
êÜèå ìïñöÞ âßáò, êáôáðßåóçò, óùìáôéêÞò Þ øõ÷éêÞò âëÜâçò. Ç âßá åßíáé
ëÜèïò ãéáôß óå ôåëéêÞ áíÜëõóç âáóßæåôáé, Üìåóá Þ Ýììåóá, óå ìßá
áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç -ôï ìßóïò Þ ôçí áðÝ÷èåéá- êáé áí
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå âßá ôüôå áõôÞ ç áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç, ç ïðïßá
âñßóêåé ôçí ÝêöñáóÞ ôçò äéáìÝóïõ ôçò âßáò, èá ãßíåé áêüìá ðéï äõíáôÞ
áðü ðñéí.
Ç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôçò áðï÷Þò áðü ôç âßá åßíáé ç Üóêçóç ôçò ìÜéôñé
(ðáëß: ìÝôôá): áãÜðç Þ öéëéêüôçôá. Åäþ ç ìÜéôñé äåí åßíáé áðëÜ Ýíá
áöçñçìÝíï óõíáßóèçìá, áëëÜ âñßóêåé ôçí åíóÜñêùóÞ ôçò óå ðñÜîåéò. Äåí
áñêåß íá Ý÷ïõìå ìéá êáëÞ äéÜèåóç ðñïò ôïõò Üëëïõò, ðñÝðåé íá
åêöñÜóïõìå áõôü ôï óõíáßóèçìá ìÝóù ôùí ðñÜîåþí ìáò. Áëëéþò, áí ôï
äéáôçñÞóïõìå ìüíï ó' Ýíá åãêåöáëéêü åðßðåäï, áíáëïãéæüìåíïé ðüóç
áãÜðç íéþèïõìå ãéá üëïõò êáé ðüóï êáëïß åßìáóôå, ôüôå êáôáíôÜåé íá
ãßíåôáé Ýíá åßäïò óõíáéóèçìáôéêÞò ôñõöçëüôçôáò - ãéá íá ìçí ðù ôßðïôá
÷åéñüôåñï. ¸ôóé ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå åðßãíùóç áõôÞò ôçò ôÜóçò ìÝóá ìáò.
Óõ÷íÜ Ý÷ïõìå ôçí åíôýðùóç üôé áãáðÜìå ôïõò Üëëïõò. ÔïõëÜ÷éóôïí Ý÷ïõìå
ôçí åíôýðùóç üôé áãáðÜìå êÜðïéïõò Üëëïõò. ÁëëÜ áí ðñïóÝîïõìå ôéò
êéíÞóåéò ìáò, èá äïýìå üôé ðïôÝ äåí åêöñÜæïõìå ôçí áãÜðç ìáò:
èåùñïýìå ôçí ýðáñîÞ ôçò áõôïíüçôç.
¸íá óýíçèåò ðáñÜäåéãìá åßíáé áõôü ôïõ æåõãáñéïý ðïõ åßíáé ðáíôñåìÝíïé
åßêïóé ìå ôñéÜíôá ÷ñüíéá êáé ï óýæõãïò äåí ìðáßíåé êáí óôïí êüðï íá
öÝñåé óôç ãõíáßêá ôïõ Ýíá ìðïõêÝôï ëïõëïýäéá Þ Ýíá êïõôß óïêïëáôÜêéá.
Áí êÜðïéïò ôïí ñùôïýóå, "ÊáëÜ, äåí áãáðÜò ôçí ãõíáßêá óïõ; Äåí ôçò
öÝñíåéò ïýôå Ýíá ìðïõêÝôï ëïõëïýäéá, ïýôå Ýíá êïõôß óïêïëáôÜêéá;"
Ôüôå ï ìÝóïò Üíôñáò èá Ýëåãå, "Ãéá ðïéï ëüãï; Âåâáßùò êáé ôçí áãáðþ,
áëëÜ èá Ýðñåðå íá ôï îÝñåé áõôü ìåôÜ áðü ôüóá ÷ñüíéá!". Ðñüêåéôáé ãéá
ìéá ðïëý êáêÞ øõ÷ïëïãßá. Äåí õðÜñ÷åé ëüãïò íá èåùñåßôáé áõôïíüçôï Þ
íá õðïèÝôåé êáíåßò üôé ôñÝöïõìå êÜðïéá óõíáéóèÞìáôá. Èá Ýðñåðå íá ôï
êÜíïõìå îåêÜèáñï ìå ëüãéá êáé ðñÜîåéò. ÐñÝðåé íá ðáßñíïõìå ìÝôñá ãéá
íá äéáôçñïýìå æùíôáíü ôï ðíåýìá ôçò áãÜðçò êáé ôçò öéëßáò. Êáé ãé'
áõôü ôï ëüãï óå êÜèå ìïñöÞ êïéíùíéêÞò æùÞò, êáé éäßùò ôçò
âïõääéóôéêÞò êïéíùíéêÞò æùÞò, äßíåôáé ìåãÜëç óçìáóßá óå ðñÜãìáôá üðùò
ç áíôáëëáãÞ äþñùí êáé ðñïóêëÞóåùí. Äåí áñêåß íá êáèüìáóôå óôï äùìÜôéü
ìáò Þ áêüìá êáé óôï êåëß ìáò, åêðÝìðïíôáò óêÝøåéò áãÜðçò. ¼óï êé áí
åßíáé êáëü Þ ùñáßï, óôï ôÝëïò ðñÝðåé ç áãÜðç íá âñßóêåé ìéáí áðôÞ
Ýêöñáóç. Ìüíï ôüôå áõôÝò ïé óêÝøåéò èá âñïõí ìéá êÜðïéá áíôáðüäïóç
áðü ôïõò Üëëïõò.
Ç äåýôåñç áðü ôéò ÐÝíôå Áñ÷Ýò åßíáé ç áðï÷Þ áðü ôï ðáßñíåé êáíåßò
áõôü ðïõ äåí ôïõ äüèçêå. ÁõôÞ åßíáé ðÜëé ç êõñéïëåêôéêÞ ìåôÜöñáóç.
Äåí ðñüêåéôáé áðëÜ ðåñß áðï÷Þò áðü ôï íá êëÝâåé êáíåßò. ÊÜôé ôÝôïéï
èá ìðïñïýóå êáíåßò íá ôï ðáñáêÜìøåé åðéôçäåßùò. Ç äåýôåñç Áñ÷Þ
óõíåðÜãåôáé áðï÷Þ áðü êÜèå åßäïõò áôéìßá, êÜèå åßäïõò êáôÜ÷ñçóç êáé
åêìåôÜëëåõóç, ãéáôß üëá áõôÜ åßíáé åêöñÜóåéò ðüèïõ Þ åãùéóôéêÞò
åðéèõìßáò. Ç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôçò áðï÷Þò áðü ôï ðáßñíåé êáíåßò áõôü ðïõ
äåí ôïõ äüèçêå åßíáé ç íôÜíá Þ ãåííáéïäùñßá. Åäþ, ðÜëé, äåí ðñüêåéôáé
áðëÜ ãéá Ýíá ãåííáéüäùñï áßóèçìá, ïýôå ãéá ôç äéÜèåóç íá äþóåéò, áëëÜ
ãéá áõôÞ êáèáõôÞ ôçí ðñÜîç ôçò ðñïóöïñÜò. Äåí ÷ñåéÜæåôáé íá ðù
ðåñéóóüôåñá êáèþò ï êáèÝíáò ðïõ Ý÷åé ìéá êÜðïéá åðáöÞ ìå ìßá æùíôáíÞ
Ýêöñáóç ôïõ âïõääéóìïý èá îÝñåé ôé åííïþ.
Ç ôñßôç áðü ôéò ÐÝíôå Áñ÷Ýò åßíáé ç áðï÷Þ áðü áðñåðÞ óåîïõáëéêÞ
óõìðåñéöïñÜ. Óôéò óïýôñåò ï Âïýääáò äéåõêñéíßæåé üôé óôï ðëáßóéï ôùí
ÐÝíôå Áñ÷þí áõôü ðïõ åííïåßôáé ùò áðñåðÞò óåîïõáëéêÞ óõìðåñéöïñÜ
åßíáé ï âéáóìüò, ç áðáãùãÞ êáé ç ìïé÷åßá. Êáé ïé ôñåéò åßíáé áäÝîéåò
ãéáôß óõíäõÜæïõí âßá êáé ðüèï. Óôçí ðåñßðôùóç âéáóìïý Þ áðáãùãÞò, ïé
ïðïßåò öáßíåôáé íá Þôáí áñêåôÜ óõíÞèåéò óôç ó÷åôéêÜ áíïñãÜíùôç
êïéíùíßá ôçò åðï÷Þò ôïõ Âïýääá, áóêåßôáé âßá åíÜíôéá óôç ãõíáßêá, êáé
áí ôõ÷áßíåé íá åßíáé áíÞëéêç, åíÜíôéá óôïõò ãïíåßò Þ êçäåìüíåò ôçò.
Óôçí ðåñßðôùóç ìïé÷åßáò, ç âßá áóêåßôáé åíÜíôéá óôï óõíÞèç óåîïõáëéêü
óýíôñïöï ôïõ áôüìïõ, ìå ôçí Ýííïéá üôé ç ïéêéáêÞ æùÞ ôïõ
áíáóôáôþíåôáé åóêåììÝíá. Èá ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå ó' áõôü ôï óçìåßï
üôé óôï âïõääéóìü ï ãÜìïò åßíáé áðëÜ ìßá ðïëéôéêÞ óýìâáóç êáé ü÷é Ýíá
ìõóôÞñéï. Åðßóçò, ôï äéáæýãéï åðéôñÝðåôáé êáé áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò
èñçóêåßáò ç ìïíïãáìßá äåí åßíáé õðï÷ñåùôéêÞ. Óå ïñéóìÝíåò
âïõääéóôéêÝò êïéíüôçôåò åðéôñÝðåôáé ç ðïëõãáìßá ç ïðïßá äåí èåùñåßôáé
áðñåðÞò óåîïõáëéêÞ óõìðåñéöïñÜ.
Ç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôçò áðï÷Þò áðü áðñåðÞ óåîïõáëéêÞ óõìðåñéöïñÜ åßíáé ç
óáìôïýóôé (ðáëß: óáíôïýôôé) Þ éêáíïðïßçóç. Ãéá ôïõò áíýðáíôñïõò
éêáíïðïßçóç óçìáßíåé íá åßíáé éêáíïðïéçìÝíïé ìå ôçí êáôÜóôáóç ôïõ
åñãÝíç. Ãéá ôïõò ðáíôñåìÝíïõò óçìáßíåé íá åßíáé éêáíïðïéçìÝíïé áðü
ôïí áíáãíùñéóìÝíï êáé êïéíùíéêÜ áðïäåêôü óåîïõáëéêü óýíôñïöï Þ
óõíôñüöïõò. Åäþ éêáíïðïßçóç äå óçìáßíåé áðëÜ ðáèçôéêÞ áðïäï÷Þ ôçò
õðÜñ÷ïõóáò êáôÜóôáóçò ðñáãìÜôùí. Óå óýã÷ñïíç øõ÷ïëïãéêÞ ïñïëïãßá èá
ëÝãáìå üôé óçìáßíåé ìéá èåôéêÞ êáôÜóôáóç áðïäÝóìåõóçò áðü ôï íá
÷ñçóéìïðïéåß êáíåßò ôï óåî ãéá ôçí éêáíïðïßçóç íåõñùôéêþí áíáãêþí,
êáé åéäéêüôåñá, áðü ôï íá éêáíïðïéåß ôç íåõñùôéêÞ áíÜãêç ãéá áëëáãÞ.
Ç ÔÝôáñôç Áñ÷Þ åßíáé ç áðï÷Þ áðü ôïí øåõäÞ ëüãï. Ìå øåõäÞ ëüãï
åííïïýìå ôï ëüãï ðïõ ðçãÜæåé áðü ôïí ðüèï, ôï ìßóïò Þ ôï öüâï. ¼ôáí
ëÝìå Ýíá øÝìá ôï êÜíïõìå åßôå åðåéäÞ èÝëïõìå êÜôé, åßôå åðåéäÞ
èÝëïõìå íá âëÜøïõìå Þ íá ðëçãþóïõìå êÜðïéïí, åßôå åðåéäÞ ãéá ôïí Üëöá
Þ âÞôá ëüãï öïâüìáóôå íá ðïýìå ôçí áëÞèåéá. ¸ôóé, ç áíåéëéêñßíåéá
ðçãÜæåé áðü áäÝîéåò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò. Êáé áõôü äå ÷ñåéÜæåôáé êáí
áðüäåéîç. Ç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôçò áðï÷Þò áðü ôïí øåõäÞ ëüãï åßíáé ç óÜôõá
(ðáëß: óÜêêá) Þ åéëéêñßíåéá, ãéá ôçí ïðïßá Þäç ìéëÞóáìå óôï êåöÜëáéï
ãéá ôïí ÔÝëåéï Ëüãï.
Ç ôåëåõôáßá ôùí ÐÝíôå Áñ÷þí åßíáé ç áðï÷Þ áðü ôçí êáôáíÜëùóç ðïôþí
êáé íáñêùôéêþí ðïõ ìðïñåß íá ïäçãÞóïõí óå áðþëåéá åðßãíùóçò. ÕðÜñ÷åé
ìéá êÜðïéá äéáöùíßá ùò ðñïò ôçí áêñéâÞ åñìçíåßá áõôÞò ôçò áñ÷Þò. Óå
ïñéóìÝíåò âïõääéóôéêÝò ÷þñåò åñìçíåýåôáé ùò ìßá ðëÞñçò áðï÷Þ áðü ôï
áëêïüë, åíþ óå êÜðïéåò Üëëåò åñìçíåýåôáé óáí ôçí êáôáíÜëùóç ìå ìÝôñï
ïðïéáóäÞðïôå ïõóßáò, ôçò ïðïßáò ç êáôÜ÷ñçóç ìðïñåß íá åðéöÝñåé ìÝèç.
¸ôóé, åßìáóôå åëåýèåñïé íá äéáëÝîïõìå ìåôáîý ôùí äýï åñìçíåéþí. Ç
èåôéêÞ ðëåõñÜ áõôÞò ôçò áñ÷Þò åßíáé ç óìñßôé (ðáëß: óÜôé): åãñÞãïñóç
Þ åðßãíùóç. Áõôü åßíáé ôï ðñáãìáôéêü êñéôÞñéï. Áí äçëáäÞ ìðïñåßò íá
ðßíåéò äß÷ùò íá åðçñåÜæåôáé ç åãñÞãïñóÞ óïõ, ôüôå åðéôñÝðåôáé íá
ðßíåéò, áí ü÷é, ôüôå äåí åðéôñÝðåôáé. Ùóôüóï ðñÝðåé íá åßìáóôå
åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ìáò êáé íá ìçí éó÷õñéæüìáóôå üôé âñéóêüìáóôå
óå åãñÞãïñóç üôáí áðëÜ ìáò Ý÷åé åõöñÜíåé ôï áëêïüë. ¸ôóé, áêüìá êáé
áí åñìçíåýóïõìå ôçí ðÝìðôç Áñ÷Þ ùò "ðáí ìÝôñïí Üñéóôïí", áí ëÜâïõìå
õðüøç ôç èåôéêÞ ðëåõñÜ ôçò, ôüôå ç ðëÞñçò áðï÷Þ ðáñáìÝíåé Ýíá
áðáñáßôçôï ìÝôñï óôçí ðëåéïíüôçôá ôùí ðåñéðôþóåùí.
ÁõôÝò åßíáé ëïéðüí ïé ÐÝíôå Áñ÷Ýò ìå ôçí áñíçôéêÞ êáé èåôéêÞ ðëåõñÜ
ôïõò, ðáóßãíùóôåò óôï âïõääéóôéêü êüóìï ùò áêñïãùíéáßïé ëßèïé ôçò
âïõääéóôéêÞò çèéêÞò. Èá áíáöåñèþ óå Üëëåò äýï ïìÜäåò çèéêþí áñ÷þí.
Ç Ìðßêóïõ ÓáìâÜñá-óßëá êáé ç ÌðïíôéóÜôôâá ÓáìâÜñá-óßëá
Ç Ìðßêóïõ ÓáìâÜñá-óßëá (ðáëß: Ìðßêïõ ÓáìâÜñá-óßëá) áðïôåëåßôáé áðü
åêáôüí ðåíÞíôá çèéêÝò áñ÷Ýò ðïõ áêïëïõèïýí ïé ÷åéñïôïíçìÝíïé ìïíá÷ïß
êáé ïé ïðïßåò áíôéðñïóùðåýïõí ôçí áâßáóôá åíÜñåôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ
äéáêñßíåé üóïõò åßíáé ðëÞñùò áöïóéùìÝíïé óôçí åðßôåõîç ôçò ÍéñâÜíáò.
Ìå Üëëá ëüãéá áí ôï ìüíï ðñÜãìá ðïõ Ý÷ïõìå óôï íïõ ìáò åßíáé ç
ÍéñâÜíá êáé ç åðßôåõîç áõôÞò, áöéåñþíïíôáò üëï ôï ÷ñüíï êáé ôçí
åíÝñãåéÜ ìáò óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ, ôüôå ç óõìðåñéöïñÜ ìáò èá
ðñïóåããßóåé áâßáóôá ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ ðñïäéáãñÜöåôáé ìÝóá áðü ôç
ëßóôá ôùí åêáôüí ðåíÞíôá áñ÷þí. Äõóôõ÷þò, áõôÝò ïé åêáôüí ðåíÞíôá
áñ÷Ýò, ãßíïíôáé óõíÞèùò áíôéëçðôÝò áðëÜ ùò ìéá ëßóôá áðü êáíüíåò ìå
áðïôÝëåóìá íá ÷Üíåôáé ôï ðíåýìá ðïõ ôéò äéÝðåé.
Ç ÌðïíôéóÜôôâá ÓáìâÜñá-óßëá áðïôåëåßôáé áðü åîÞíôá ôÝóóåñéò áñ÷Ýò ðïõ
áêïëïõèåß ï ìðïíôéóÜôôâáò êáé áíôéðñïóùðåýïõí ôç öõóéêÞ óõìðåñéöïñÜ
êÜðïéïõ ðïõ Ý÷åé áöéåñþóåé ôç æùÞ ôïõ óôçí åðßôåõîç ôçò Öþôéóçò ãéá
ôï êáëü üëùí. Ìå Üëëá ëüãéá, áí Ý÷åéò áöéåñþóåé ôç æùÞ óïõ ãéá ôçí
åðßôåõîç ôçò Öþôéóçò Þ ôçò êáôÜóôáóçò ôïõ Âïýääá, ü÷é ìüíï ãéá ôïí
åáõôü óïõ -ü÷é ãéáôß èÝëåéò íá âñßóêåóáé "åêåß øçëÜ", ðÝñá áð' üëá
áõôÜ êáé íá íïéþèåéò ïßêôï ãéá üëïõò áõôïýò ðïõ ðáñáìÝíïõí óôçí
óáìóÜñá- áëëÜ Ýôóé þóôå üôáí èá Ý÷åéò öôÜóåé óôç Öþôéóç íá ìðïñåßò íá
ãõñßóåéò êáé íá âïçèÞóåéò ôïõò Üëëïõò· êáé áí áõôÞ åßíáé ç ìüíç óêÝøç
êáé öéëïäïîßá óïõ, ç ïðïßá ãßíåôáé ãíþìïíáò ãéá êÜèå ôé óôç æùÞ óïõ,
ôüôå, ç óõìðåñéöïñÜ óïõ êáé ç ïìéëßá óïõ èá óõíôáõôéóôåß áâßáóôá ìå
ôç óõìðåñéöïñÜ ðïõ ðñïäéáãñÜöåôáé ìÝóá áðü ôéò åîÞíôá ôÝóóåñéò Áñ÷Ýò
ôïõ ÌðïíôéóÜôôâá. ÁëëÜ ðÜëé äåí ðñüêåéôáé ãéá ìéá ëßóôá êáíüíùí áðü
ôçí ïðïßá èá áðáëëÜóóáìå ôïí åáõôü ìáò ãéá êÜèå ìßá óôçí ïðïßá
Þìáóôáí ðéóôïß. ¸÷åé íá êÜíåé ðåñéóóüôåñï ìå ôï æùíôáíü ðíåýìá êáé
ôçí ðÜëëïõóá êáñäéÜ ôïõ ÌðïíôéóÜôôâá, ðïõ åêöñÜæåôáé åëåýèåñá ìå
ôñüðï ðïõ ðñïóåããßæåé ôéò Áñ÷Ýò ôïõ ÌðïíôéóÜôôâá - Þ ìÜëëïí ðïõ
âñßóêåé Ýíáí ôñüðï Ýêöñáóçò ãéá ôïí ïðïßï ïé Áñ÷Ýò äåí áðïôåëïýí ðáñÜ
ìßá ðñïóÝããéóç áõôïý ôïõ æùíôáíïý ðíåýìáôïò.
ÁêÝñáéç ÓõìðåñéöïñÜ
Áí êáé ç öýóç ôçò ÔÝëåéáò ÓõìðåñéöïñÜò ðñÝðåé íá Ý÷åé ãßíåé óáöÞò,
ðáñáìÝíåé Üëëï Ýíá óçìåßï ðïõ ðñÝðåé íá åîåôÜóïõìå. Ç ÔÝëåéá
ÓõìðåñéöïñÜ åßíáé åðßóçò áêÝñáéç óõìðåñéöïñÜ Þ áêüìá êáëýôåñá,
áêÝñáéç ðñÜîç: ìéá ðñÜîç óôçí ïðïßï óõììåôÝ÷åé ïëüêëçñï ôï Üôïìï. Ôá
ðéï ðïëëÜ Üôïìá åßíáé õðåñâïëéêÜ äé÷áóìÝíá, õðåñâïëéêÜ äé÷ïôïìçìÝíá
ãéá íá ìðïñïýí íá ðñÜîïõí ìå üëï ôïõò ôïí åáõôü. Ó÷åäüí üëç ôçí þñá
ïé ðñÜîåéò ìáò åêôåëïýíôáé áðü Ýíá ìüíï ìÝñïò ôïõ åáõôïý ìáò. ¼ôáí
ðçãáßíåôå óôï ãñáöåßï Þ óôï åñãïóôÜóéï, âÜæåôå ôïí åáõôü óáò øõ÷Þ ôå
êáé óþìáôé ó' áõôü ðïõ Ý÷åôå íá êÜíåôå; ÌÜëëïí ü÷é. Ìðïñåß íá âÜæåôå
Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôçò åíÝñãåéÜò óáò óôç äïõëåéÜ, áëëÜ áöÞíåôå Ýíá Üëëï
ìåãÜëï ìÝñïò óôï óðßôé Þ äåóìåõìÝíï êÜðïõ áëëïý. Äå âÜæåôå üëï óáò
ôïí åáõôü, äå âÜæåôå ôçí ðëÞñç ðñïóï÷Þ, ôï åíäéáöÝñïí êáé ôïí
åíèïõóéáóìü óáò. Áí Ý÷åôå Ýíá ÷üìðé, ðïëý óðÜíéá âÜæåôå üëï ôïí åáõôü
óáò ó' áõôü ôï ÷üìðé êáé óðáíßùò âÜæåôå üëï ôïí åáõôü óáò óôçí
ïéêéáêÞ óáò æùÞ. ÕðÜñ÷åé ðÜíôá êÜôé ðïõ ðáñáëåßðåôáé Þ õðïëåßðåôáé êé
Ýôóé, ü,ôé êÜíïõìå ôï êÜíïõìå ìüíï ì' Ýíá ìÝñïò ôïõ åáõôïý ìáò. Áêüìá
êáé áí ïé ðñÜîåéò ìáò ðçãÜæïõí áðü ôá ðéï åõãåíÞ êßíçôñá ôçò
ãåííáéïäùñßáò êáé ôçò êáëïóýíçò, ç ðñÜîç ìáò äåí åßíáé áêÝñáéç, ìå
ôçí Ýííïéá üôé ðáñáìÝíïõí ìÝóá ìáò ìç ãåííáéüäùñåò êáé ìç êáëïóõíÜôåò
ôÜóåéò, ïé ïðïßåò áðëÜ ôõ÷áßíåé íá ìçí åêöñÜæïíôáé ôç óõãêåêñéìÝíç
óôéãìÞ. ¸ôóé, áêüìá êáé ç ÓùóôÞ ìáò ÓõìðåñéöïñÜ -áêüìá êáé ç ëåãüìåíç
ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ- ðáñáìÝíåé áôåëÞò ìå ôçí Ýííïéá üôé äåí åßíáé
áêÝñáéç.
Ç ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ, ìå ôçí ðëÞñç Ýííïéá ôïõ üñïõ, åßíáé
áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï åíüò ðïõ Ý÷åé öôÜóåé óôï åðßðåäï ôïõ Âïýääá:
ìüíï Ýíá öùôéóìÝíï ðíåýìá ìðïñåß íá âÜëåé üëï ôïõ ôïí åáõôü óå êÜôé,
âÜæïíôáò óôçí êÜèå ðñÜîç üëç ôïõ ôç óïößá êáé ôçí áãÜðç äß÷ùò íá
ðáñáëåßðåé ôßðïôá. ÁõôÞ ç Üðïøç ôçò Öþôéóçò åíóáñêþíåôáé óôïí ðñÜóéíï
"áñ÷åôõðéêü" Âïýääá, ôïí ëåãüìåíï Áìïãêáóßíôé Þ Âïýääá ôçò
"Áíåìðüäéóôçò Åðéôõ÷ßáò". Ï Áìïãêáóßíôé óõìâïëßæåé ôçí áêÝñáéç
óõìðåñéöïñÜ óôï õøçëüôåñï íïçôü åðßðåäï.
Óå óðÜíéåò ðåñéðôþóåéò ìðïñåß íá Ý÷ïõìå ìéá ðñüãåõóç ôçò ÔÝëåéáò
ÓõìðåñéöïñÜò, ìå ôçí Ýííïéá ôçò áêÝñáéçò ðñÜîçò, áíÜëïãá ìå ôï
åðßðåäü ìáò. Ìðïñåß íá âñåèïýìå ôåëåßùò áðïññïöçìÝíïé óå êÜôé ìå üëç
ìáò ôçí åíÝñãåéá, ôçí ðñïóðÜèåéá, ôç óõãêÝíôñùóç, ôï åíäéáöÝñïí, ôïí
åíèïõóéáóìü êáé ôçí áãÜðç. Ç óõììåôï÷Þ ìáò ó' áõôü ðïõ êÜíïõìå åßíáé
ðëÞñçò, äéíüìáóôå øõ÷Þ ôå êáé óþìáôé. ÔÝôïéåò óôéãìÝò ìÜò êÜíïõí íá
óõíåéäçôïðïéïýìå üôé ìðïñïýìå íá óõììåôÝ÷ïõìå ìå üëï ìáò ôïí åáõôü óå
ìßá äñáóôçñéüôçôá äß÷ùò í' áöÞíïõìå ôßðïôá áð' Ýîù. Óõíåéäçôïðïéïýìå
üôé åßìáóôå éêáíïß, Ýóôù êáé ãéá ìßá óôéãìÞ, íá åêöñáóôïýìå
ïëïêëçñùìÝíá êáé áêÝñáéá. Ôá óõíáéóèÞìáôá ÷áñÜò, áíáêïýöéóçò -áêüìá
êáé ãáëÞíçò- ðïõ íéþèïõìå óå ôÝôïéåò óôéãìÝò äåí ìðïñïýí íá âñåèïýí
áëëïý. ÐñÝðåé íá öéëïäïîïýìå íá âñéóêüìáóôå óõíå÷þò óôï õøçëüôåñï
åðßðåäï áõôÞò ôçò êáôÜóôáóçò: ôï åðßðåäï ôçò åîïìïßùóçò ìå ôï Âïýääá
Þ ôç Öþôéóç. Ôüôå üíôùò èá îÝñïõìå ôé óçìáßíåé ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ, ôé
óçìáßíåé ôÝëåéá ðñÜîç. Êáé ìüíïí ôüôå èá êáôáíïÞóïõìå, áðü ôçí ðçãÞ
ôïõò, ôéò çèéêÝò áñ÷Ýò.
ÊåöÜëáéï 5
Äåí ìðïñïýìå í' áìöéóâçôÞóïõìå ôï ãåãïíüò üôé üëïé ìáò âëÝðïõìå
üíåéñá. Óýìöùíá ìå ôá ëåãüìåíá ôùí øõ÷ïëüãùí, âëÝðïõìå üíåéñá
ôÝóóåñéò ìå ðÝíôå öïñÝò êÜèå âñÜäõ. ËÝãåôáé üôé áêüìá êáé ôá æþá
âëÝðïõí üíåéñá, üðùò ìðïñåß êáé åìåßò ïé ßäéïé íá äéáðéóôþóïõìå áí
Ý÷ïõìå êáôïéêßäéá. ¼íåéñá âÝâáéá äå âëÝðïõìå ìüíï ôï âñÜäõ ðïõ
êïéìüìáóôå, áëëÜ åðßóçò êáé ôçí çìÝñá üôáí ïíåéñïðïëïýìå. ÊáôÜ ôç
äéÜñêåéá åíüò åõ÷Üñéóôïõ êáé çëéüëïõóôïõ áðïãåýìáôïò åíþ ð.÷.
êáèüìáóôå ó' Ýíá ðáãêÜêé êáé êáèþò íéþèïõìå Üíåôá êáé üìïñöá,
áõôüìáôá áñ÷ßæïõìå íá ñåìâÜæïõìå. Áõôü åßíáé êÜôé ðïõ üëïé êÜíïõìå
êÜðïéåò óôéãìÝò ôçò æùÞò ìáò.
Ç äéáäéêáóßá ôïõ ïíåéñïðïëÞìáôïò âÝâáéá äåí åßíáé ðáñÜ Ýíá åßäïò
Ýêöñáóçò ìéáò åðéèõìßáò Þ åíüò åõóåâïýò ðüèïõ. Ïíåéñåõüìáóôå üëá áõôÜ
ðïõ èá ìáò Üñåóå íá Ý÷ïõìå Þ íá åßìáóôå êáé ï ëüãïò åßíáé üôé
âñßóêïõìå ôç æùÞ ìáò áíéáñÞ êáé äß÷ùò åíäéáöÝñïí. Ìðïñåß íá êÜíïõìå
ìéá êïõñáóôéêÞ êáé ìïíüôïíç äïõëåéÜ. Ìðïñåß íá âñéóêüìáóôå óå ìßá
äýóêïëç ðåñßïäï ôçò æùÞò ìáò. Ìðïñåß íá åßìáóôå áíáãêáóìÝíïé íá
ó÷åôéæüìáóôå ìå áíèñþðïõò ðïõ äåí ìáò ðïëõáñÝóïõí. Ìðïñåß áêüìá ü÷é
ìüíï íá âñßóêïõìå ôç æùÞ ìáò áíéáñÞ êáé äß÷ùò åíäéáöÝñïí áëëÜ êáé
ïäõíçñÞ. ¸ôóé ðñïóðáèïýìå íá îåöýãïõìå áð' üëá áõôÜ äçìéïõñãþíôáò Ýíá
äéêü ìáò êüóìï ðÝñá áðü ôç óõíÞèç êáèçìåñéíüôçôÜ ìáò. Óôï
ïíåéñïðüëçìÜ ìáò öáíôáæüìáóôå äéÜöïñá ðñÜãìáôá. Ìðïñåß íá
öáíôáæüìáóôå ìéá êáëýôåñç ðïéüôçôá æùÞò. Ìðïñåß íá öáíôáæüìáóôå
êÜðïéïí éäáíéêü êüóìï Þ êïéíùíßá üðïõ Ý÷ïõí åîáëåéöèåß ïé áôÝëåéåò
ôïõ êüóìïõ êáé ôçò êïéíùíßáò ìáò. Åäþ âéþíïõìå ìéæÝñéá êáé äõóôõ÷ßá
áëëÜ ìáò áñÝóåé íá öáíôáæüìáóôå Ýíá Üëëï ìÝñïò, Ýíáí Üëëï êüóìï, üðïõ
üëïé åßíáé åõôõ÷éóìÝíïé êáé áíÜìåóá ó' áõôïýò áíáìöéóâÞôçôá êáé
åìåßò. Áõôü ôï åßäïò ïíåéñïðïëÞìáôïò äåí åßíáé êáé ôüóï êáêü ðñÜãìá,
õðü ôïí üñï üôé äåí ôï êÜíïõìå ðïëý óõ÷íÜ Þ äåí ôï êÜíïõìå óå êÜðïéá
óôéãìÞ ðïõ èá Ýðñåðå íá êÜíïõìå êÜôé Üëëï.
Áí êáé óõíÞèùò ôï ïíåéñïðüëçìá áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôçò ìç
ðáñáãùãéêÞò öáíôáóßùóçò, ìåñéêÝò öïñÝò ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé óáí Ýíá
üñáìá ãéá ôï ìÝëëïí. ÊáôÜ êÜðïéï ôñüðï, ôï üíåéñï ôïý óÞìåñá ìðïñåß
íá ãßíåé ç ðñáãìáôéêüôçôá ôïý áýñéï. ÁíáôñÝ÷ïíôáò óôçí éóôïñßá ôçò
áíèñùðüôçôáò, óôçí éóôïñßá ôçò êïõëôïýñáò, ôùí èñçóêåéþí, ôùí ôå÷íþí
êáé ôçò öéëïóïößáò, èá äéáðéóôþóïõìå üôé ìåñéêïß áðü ôïõò
óçìáíôéêüôåñïõò áíèñþðïõò ôïõ ðáñåëèüíôïò áíÞêáí óôçí êáôçãïñßá ôùí
ïíåéñïðüëùí. Áí ðÜìå ðßóù óôéò ìÝñåò ôçò Áñ÷áßáò ÅëëÜäáò, óôïí
ÐëÜôùíá ãéá ðáñÜäåéãìá -ðïõ åßíáé óßãïõñá Ýíáò áðü ôïõò
óðïõäáéüôåñïõò áíèñþðïõò ðïõ Ýæçóáí ðïôÝ- èá äïýìå üôé êáé áõôüò
áñåóêüôáí óôï íá ïñáìáôßæåôáé. ¸íá áðü ôá ìåãáëýôåñá ïñÜìáôÜ ôïõ Þôáí
ç Ðïëéôåßá, áõôüò ï åêôåíÞò äéÜëïãïò óå äþäåêá ôüìïõò óôïí ïðïßï
áíôéêáôïðôñßæåôáé ôï üñáìÜ ôïõ ãéá ìßá éäáíéêÞ êïéíùíßá, ìßá êïéíùíßá
åäñáéùìÝíç óôç äéêáéïóýíç. Ðçãáßíïíôáò óå Üëëï ÷ñüíï êáé Üëëïí
ðïëéôéóìü -êáé Üëëá ïñÜìáôá- âñßóêïõìå óôçí ÁðïêÜëõøç ôïõ ÉùÜííïõ, ôï
ôåëåõôáßï ìÝñïò ôçò Áãßáò ÃñáöÞò, áõôü ôï ðáíÝìïñöï üñáìá ìéáò íÝáò
ÉåñïõóáëÞì ìå ôá ôåß÷ç áðü ßáóðç êáé ôéò èýñåò áðü ìáñãáñéôÜñéá - Ýíá
áñ÷åôõðéêü üñáìá, Ýíáò óçìáíôéêüôáôïò ìýèïò. Ìåôáêéíïýìåíïé ðñïò ôïõò
êáéñïýò ìáò, Ý÷ïõìå ôçí Ïõôïðßá ôïõ More, ôç ÍÝá Áôëáíôßäá ôïõ Bacon,
ôçí Ðüëç ôïõ Çëßïõ ôïõ Campanella, ê.ô.ë., ìÝ÷ñé íá öôÜóïõìå óôïõò
Èåáíèñþðïõò ôïõ H. G. Wells. ¼ëá áõôÜ åßíáé ïñÜìáôá ìéáò éäáíéêÞò
êïéíùíßáò, åíüò ìåôáóôïé÷åéùìÝíïõ êáé ìåôáìïñöùìÝíïõ êüóìïõ.
Ï âïõääéóìüò Ý÷åé êé áõôüò ôá äéêÜ ôïõ ïñÜìáôá. Ôï âïõääéóôéêü üñáìá
ôçò ôÝëåéáò êïéíùíßáò âñßóêåôáé óôçí éäÝá ôçò ÓïõêáâÜôé, ôçò "ÁãíÞò
×þñáò" ôïõ ÁìéôÜìðá, ôïõ Âïýääá ôïõ ¢ðåéñïõ Öùôüò, Ýôóé üðùò áõôÞ
ðåñéãñÜöåôáé óå ïñéóìÝíåò áðü ôéò Óïýôñåò ôçò Ìá÷áãéÜíáò. Ç ÁãíÞ ×þñá
-Þ Åõôõ÷éóìÝíç ×þñá- ðïõ áíôéðñïóùðåýåôáé áðü ôç ÓïõêáâÜôé -éäßùò
üðùò äéäÜóêåôáé óôç ó÷ïëÞ Óéí ôïõ ãéáðùíÝæéêïõ âïõääéóìïý- åßíáé Ýíá
ìÝñïò, Ýíáò êüóìïò, Ýíá åðßðåäï ýðáñîçò, äß÷ùò ðüíï, äõóôõ÷ßá,
öôþ÷éá, ÷ùñéóìü, ðÝíèïò Þ áðþëåéá ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò. Åßíáé Ýíá
ìÝñïò äß÷ùò ãåñÜìáôá, áññþóôéåò Þ èÜíáôï. Åßíáé Ýíá áðüëõôá åéñçíéêü
ìÝñïò äß÷ùò óõãêñïýóåéò, ðïëÝìïõò Þ ìÜ÷åò, äß÷ùò áêüìá êáé
ðáñåîçãÞóåéò - ôüóï ôÝëåéï êáé áñìïíéêü, áí áõôü åßíáé äõíáôüí!
Åðßóçò, ïé Óïýôñåò ôçò Ìá÷áãéÜíáò, ìáò ðëçñïöïñïýí üôé óôçí ÁãíÞ Þ
Åõôõ÷éóìÝíç ×þñá äåí õðÜñ÷ïõí äéáêñßóåéò ìåôáîý áñóåíéêïý êáé èçëõêïý
êáé êáíåßò äå ÷ñåéÜæåôáé íá äïõëÝøåé ãéá íá êåñäßóåé ôá ðñïò ôï æçí.
Öáãçôü êáé ñïõ÷éóìüò åìöáíßæïíôáé áðü ìüíá ôïõò åêåß ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé.
Óôçí ÁãíÞ ×þñá äåí êÜíåé êáíåßò ôßðïôá ðÝñá áðü ôï íá êÜèåôáé óôï
÷ñõóü, ìáâß Þ ìðëå ëùôü ôïõ, óôá ðüäéá ôïõ Âïýääá, êáé í' áêïýåé ôéò
ïìéëßåò ôïõ ãéá ôï ÍôÜñìá. Êáé óáí íá ìçí Ýöôáíáí üëá áõôÜ ôá ùñáßá,
éäßùò ãéá ìáò ôïõò ¢ããëïõò, ï êáéñüò óôçí ÁãíÞ ×þñá õðïôßèåôáé üôé
åßíáé ðÜíôá õðÝñï÷ïò. Áõôü åßíáé ôï âïõääéóôéêü üñáìá ìéáò ôÝëåéáò
êïéíùíßáò êáé åíüò ôÝëåéïõ êüóìïõ.
¼ëá áõôÜ ìðïñåß íá öáßíïíôáé ðïëý ìáêñéíÜ êáé ìÜëëïí óõìâïëéêÜ Þ
áêüìá êáé ìõèéêÜ, äß÷ùò íá ìáò áöïñïýí éäéáßôåñá, áëëÜ ïé âïõääéóôÝò,
áí êáé ìðïñïýí íá ïíåéñåýïíôáé, êáé íá ïíåéñåýïíôáé ìå ÷Üñç, äåí
áñêïýíôáé óôá üíåéñá. Ç äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá óå ó÷Ýóç ì' áõôÜ ôá
åñùôÞìáôá äéáêñßíåôáé áðü åõöõÀá, ðñáêôéêüôçôá êáé ñåáëéóìü. Ïé
âïõääéóôÝò äåí áñêïýíôáé ìüíï óôï íá ïíåéñåýïíôáé ìéá éäáíéêÞ
ìåëëïíôéêÞ êïéíùíßá Þ êÜðïéïí éäáíéêü êüóìï óå êÜðïéï Üëëï åðßðåäï,
áëëÜ ðñïóðáèïýí íá äçìéïõñãÞóïõí ôçí éäáíéêÞ êïéíùíßá, ôçí éäáíéêÞ
êïéíüôçôá, åäþ êáé ôþñá, óå ôïýôïí äù ôïí êüóìï. Ðñïóðáèïýí, ì' Ýíá
óùñü äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò, íá ìåôáìïñöþóïõí êáé íá ìåôáëëÜîïõí áõôüí
ôïí êüóìï êáé áõôÞ ôçí êïéíùíßá ìå ãíþìïíá ôçí éäáíéêÞ åéêüíá ôïõ
ìÝëëïíôïò. ¸íáò áðü ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ðñïóðáèïýí íá ôï
êÜíïõí áõôü åßíáé ç äéäáóêáëßá ôçò ÓùóôÞò Åñãáóßáò, ôï ðÝìðôï âÞìá
ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ôïõ Âïýääá.
Ôá ðñïçãïýìåíá óôÜäéá ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý áöïñïýóáí ôçí
áñ÷éêÞ ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá Þ åíüñáóç ãéá ôç öýóç ôçò ýðáñîçò,
óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò äéêÞò ìáò, êáé ôç ìåôïõóßùóç ôçò
óõíáéóèçìáôéêÞò ìáò æùÞò, ôçò åðéêïéíùíßáò ìáò ìå ôïõò Üëëïõò êáé ôçò
êáèçìåñéíÞò óõìðåñéöïñÜò ìáò, äéáìÝóïõ áõôÞò ôçò åìðåéñßáò. Ìå Üëëá
ëüãéá, ìÝ÷ñé óôéãìÞò, ôï Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé áöïñïýóå ôç ìåôïõóßùóç ôïõ
îå÷ùñéóôïý, áôïìéêïý åáõôïý ìáò. Ó' áõôü ôï âÞìá, ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá,
åðéêåíôñùíüìáóôå óôç ìåôïõóßùóç ôçò óõëëïãéêÞò æùÞò, ôçò æùÞò ôÞò
êïéíüôçôáò, ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò. ÁõôÞ åßíáé ìéá ðáñáìåëçìÝíç êáé
õðïôéìçìÝíç ðëåõñÜ ôïõ âïõääéóìïý, ìá ç éäÝá ôçò ìåôïõóßùóçò, ü÷é
ìüíï ôçò ðñïóùðéêÞò ìáò æùÞò áëëÜ åðßóçò êáé ôçò êïéíùíßáò, áðïôåëåß
áíáðüóðáóôï ìÝñïò ôùí äéäáóêáëéþí.
Ï âïõääéóìüò áðïóêïðåß ü÷é ìüíï óôç äçìéïõñãßá ôïõ ôÝëåéïõ áôüìïõ
áëëÜ êáé óôç äçìéïõñãßá ôçò ôÝëåéáò êïéíùíßáò. Óå ôåëéêÞ áíÜëõóç
áðïôåëïýìå üëïé ìáò ìÝñïò ôçò êïéíùíßáò, ó÷åôéæüìáóôå óå ðñïóùðéêü
åðßðåäï ï Ýíáò ìå ôïí Üëëï êáé åðïìÝíùò åßíáé ðïëý äýóêïëï í'
áëëÜîïõìå ôïí åáõôü ìáò áí äåí áëëÜîåé ç êïéíùíßá. Ïé Éíäïß Ý÷ïõí ôçí
åîÞò ðáñïéìßá: "Äåí ìðïñåßò íá äïõëÝøåéò óôçí êïõæßíá ÷ùñßò íá
êïëëÞóåé Ýóôù êáé ëßãç êáðíéÜ ðÜíù óïõ" (Åßíáé êÜðùò äýóêïëï íá
ìáãåéñÝøåé êáíåßò óôçí Éíäßá ÷ùñßò íá ëåñùèåß). Ðáñïìïßùò, åßíáé
áäýíáôï íá æÞóåé êáé íá äïõëÝøåé êáíåßò óå ìßá äéåöèáñìÝíç êáé
ïõóéáóôéêÜ áíÞèéêç êïéíùíßá äéáôçñþíôáò ôçí áãíüôçôÜ ôïõ. ¸ôóé, áêüìá
êáé ãéá ôï êáëü ôçò áôïìéêÞò ðíåõìáôéêÞò êáé çèéêÞò æùÞò ðñÝðåé
êáíåßò íá êáôáâÜëåé ìéá êÜðïéá ðñïóðÜèåéá ãéá í' áëëÜîåé ôçí êïéíùíßá
ìÝóá óôçí ïðïßá æåé. Åßíáé üëá ùñáßá êáé êáëÜ íá ìéëÜìå ãéá ôï ëùôü
ðïõ áíèßæåé óôï ìÝóï ôïõ âÜëôïõ áëëÜ åßíáé ðïëý äýóêïëï íá åßíáé
êáíåßò ëùôüò üôáí ï âÜëôïò åßíáé éäéáßôåñá âáèýò êáé âñþìéêïò!
Ç óõëëïãéêÞ ýðáñîç áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò âáóéêÝò ðëåõñÝò -ôçí êáèáñÜ
êïéíùíéêÞ ðëåõñÜ, ôçí ðïëéôéêÞ ðëåõñÜ êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ ðëåõñÜ- êáé
ï âïõääéóìüò äéáèÝôåé äéäáóêáëßåò ðïõ êáëýðôïõí êáé ôéò ôñåéò.
Ï âïõääéóìüò åìðåñéÝ÷åé äéÜöïñåò êïéíùíéêÝò äéäáóêáëßåò,
ðñïóáñìïóìÝíåò êõñßùò óôï ðëáßóéï ôçò áñ÷áßáò éíäéêÞò æùÞò. Ãéá
ðáñÜäåéãìá, ï Âïýääáò äåí Þôáí õðÝñ ôïõ ôáîéêïý óõóôÞìáôïò ðïõ Þôáí
êõñßáñ÷ï ÷áñáêôçñéóôéêü ôÞò êïéíùíéêÞò æùÞò óôçí Éíäßá ôçí åðï÷Þ
åêåßíç êáé óõíå÷ßæåé íá õößóôáôáé ìÝ÷ñé ôéò ìÝñåò ìáò. Óýìöùíá ì'
áõôü ôï óýóôçìá ç èÝóç åíüò áôüìïõ óôçí êïéíùíßá åîáñôÜôáé áðü ôçí
êáôáãùãÞ ôïõ. Áí Þóïõí ãéïò âñá÷ìÜíïõ ôüôå ãéíüóïõí âñá÷ìÜíïò, áí
Þóïõí ãéïò åìðüñïõ ôüôå ãéíüóïõí Ýìðïñïò êáé äåí ìðïñïýóåò íá êÜíåéò
ôßðïôá ãéá í' áëëÜîåéò áõôÞ ôçí ôÜîç ðñáãìÜôùí. Áêüìá êáé óÞìåñá ôï
óýóôçìá êáóôþí åßíáé ðïëý éó÷õñü óôçí Éíäßá, éäßùò óôá ÷ùñéÜ, ìå
óõíÝðåéá íá áðïíåêñþíåé ôçí ïðïéáäÞðïôå ôÜóç ðñùôïâïõëßáò. Ãé' áõôü,
ï Âïýääáò äÞëùóå îåêÜèáñá üôé ôï êñéôÞñéï ãéá ôç èÝóç åíüò áôüìïõ
óôçí êïéíùíßá äåí ðñÝðåé íá åßíáé ç êáôáãùãÞ ôïõ áëëÜ ç áîßá ôïõ.
Áõôü åßíáé Ýíá ðáñÜäåéãìá ôçò êïéíùíéêÞò äéäáóêáëßáò ôïõ.
Ðáñïìïßùò, óôïí ðïëéôéêü óôßâï ï âïõääéóìüò õðïóôçñßæåé -Þ ìÜëëïí
óõíÞèéæå íá õðïóôçñßæåé- ôï éäáíéêü ôçò ëåãüìåíçò ÍôáñìáñÜôæá óôï
ïðïßï Ý÷ïõí áöéåñùèåß áñêåôÝò óïýôñåò. ÍôÜñìá óçìáßíåé áëÞèåéá,
áñåôÞ, ðñáãìáôéêüôçôá. ÑÜôæá óçìáßíåé âáóéëéÜò Þ áêüìá êáé êõâÝñíçóç.
¸ôóé ôï éäáíéêü ôçò ÍôáñìáñÜôæá åßíáé ìéá éäáíéêÞ êõâÝñíçóç ðïõ
äéÝðåôáé áðü áñåôÞ: üôé ïé çèéêïß êáé ðíåõìáôéêïß ðñïâëçìáôéóìïß êáé
áîßåò áêüìá êáé óôéò ðïëéôéêÝò õðïèÝóåéò ðñÝðåé íá åßíáé ðÜíù áð'
üëá. Áíôéðñïóùðåýåé ôçí éäÝá üôé ç ðïëéôéêÞ äåí ðñÝðåé íá åßíáé áðëÜ
Ýíá ðåäßï äéåíÝîåùí áíôéðÜëùí óõìöåñüíôùí êáé öáôñéþí, ïýôå Ýíá
æÞôçìá äüëéùí ìÝóùí êáé ìç÷áíïññáöéþí, áëëÜ èá ðñÝðåé íá äéÝðåôáé áðü
çèéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò áîßåò ïé ïðïßåò èá åöáñìüæïíôáé óôï åðßðåäï
ôçò óõëëïãéêÞò ýðáñîçò. Óôçí Éíäßá, ç ýøéóôç åíóÜñêùóç ôÝôïéùí
éäáíéêþí óå ðïëéôéêü åðßðåäï Þôáí ï ÁõôïêñÜôïñáò Áóüêá. ¹ôáí ï ìÝãáò
êõâåñíÞôçò ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ìáïõñßá êáé Ýæçóå äýï áéþíåò ìåôÜ áðü
ôï Âïýääá. Ï ðáôÝñáò ôïõ ôïõ êëçñïäüôçóå ôï âáóßëåéï ôçò ÌáãêÜíôá, ôï
ïðïßï äéåýñõíå áðïññïöþíôáò ó÷åäüí üëá ôá õðüëïéðá êñÜôç ôçò Éíäßáò.
Ìéá óåéñÜ åðé÷åéñÞóåùí åêêáèÜñéóçò åîÝôåéíå ôç ÌáãêÜíôá ðÝñá áðü ôá
üñéá ôçò óçìåñéíÞò Éíäßáò êáé ôïõ ÐáêéóôÜí. Ç ôåëåõôáßá ðåñéï÷Þ ðïõ
êáôÝêôçóå ï Áóüêá, üôáí äåí åß÷å ãßíåé áêüìá âïõääéóôÞò, Þôáí ç
Êáëßíãêá, óôçí áíáôïëéêÞ áêôÞ ðïõ áíáëïãåß ðåñßðïõ óôçí óçìåñéíÞ
Ïñßóá. ¼ðùò ìáò ëÝåé ï ßäéïò, óå ìßá áðü ôéò Ëßèéíåò ÅðéãñáöÝò ôïõ,
"åêáôüí ðåíÞíôá ÷éëéÜäåò Üôïìá áé÷ìáëùôßóôçêáí, åêáôü ÷éëéÜäåò
óöáãéÜóèçóáí êáé ðïëëáðëÜóéá áõôþí áðåâßùóáí".
ÂëÝðïíôáò ôçí êáôáóôñïöÞ ãýñù ôïõ ï Áóüêá óõíåéäçôïðïßçóå ôç äõóôõ÷ßá
ðïõ åðÝöåñå ï ðüëåìïò êáé ç öéëïäïîßá ôïõ ãéá íÝåò êáôáêôÞóåéò.
Óýìöùíá ìå ôá ßäéá ôïõ ôá ëüãéá: "¸íéùóá âáèýôáôç èëßøç êáé ìåôÜíéùóá
öñé÷ôÜ ãéáôß ç êáôÜêôçóç ëáþí ðïõ äåí åß÷áí êáôáêôçèåß ðïôÝ óôï
ðáñåëèüí, áðáéôïýóå óöáãÞ, èÜíáôï êáé åîïñéóìü... áêüìá êáé åêåßíïé
ðïõ ãëýôùóáí áðü ôçí êáôáóôñïöÞ, Ýíïéùóáí ìåãÜëç èëßøç ãéá ôéò
êáêïõ÷ßåò ðïõ õðÝóôçóáí ïé ößëïé, ïé óýíôñïöïé, ãíùóôïß êáé óõããåíåßò
ôïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò Ýôñåöáí ìéáí áðÝñáíôç óôïñãÞ". ¸ôóé åãêáôÝëåéøå
ôçí êáñéÝñá ôïõ êáôáêôçôÞ - ðéèáíüôáôá ôï ìüíï ðáñÜäåéãìá ðïõ ìáò
äßíåé ç éóôïñßá åíüò ìåãÜëïõ êáôáêôçôÞ ðïõ äéÝêïøå ôçí êáñéÝñá ôïõ
ãéáôß óõíåéäçôïðïßçóå ðüóï áíÞèéêåò Þôáí ïé ðñÜîåéò ôïõ. Ï Áóüêá ü÷é
ìüíï ðáñáéôÞèçêå ôùí ðñïôÝñùí öéëïäïîéþí ôïõ áëëÜ Üëëáîå ôåëåßùò
ðïñåßá. Áíôß íá åßíáé ãíùóôüò ìå ôï üíïìá Ôóáíôáóüêá (Áóüêá ï
Ôñïìåñüò), üðùò ôïí ïíüìáæáí ðñéí ôïí "ðñïóçëõôéóìü" ôïõ, Ýãéíå
ãíùóôüò ùò Íôáñìáóüêá (Áóüêá ï ÅíÜñåôïò) êáé Ýêôïôå Ýâëåðå ôïí åáõôü
ôïõ ùò ôïí ðáôÝñá ôïõ ëáïý ôïõ.
Ï Áóüêá äåí åãêáôÝëåéøå ôçí ðïëéôéêÞ, áëëÜ Ýêáíå óáöÝò üôé ôï éäáíéêü
ôïõ Þôáí íá õðçñåôÞóåé ôï ëáü, èÝôïíôáò ôéò áíÜãêåò ôïõ óôï åðßêåíôñï
ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ. Åðßóçò õðïóôÞñéîå ôï âïõääéóìü óôÝëíïíôáò
éåñáðüóôïëïõò, ü÷é ìüíï óå äéáöïñåôéêÜ ìÝñç ôçò Éíäßáò êáé ôçò Óñé
ËÜíêá, áëëÜ êáé óôçí ÁëåîÜíäñåéá, ôçí Ðáëáéóôßíç êáé ôçí ÅëëÜäá.
Äõóôõ÷þò ðïëý ëßãïé áðü ôïõò õðïôéèÝìåíïõò âïõääéóôÝò êõâåñíÞôåò
áêïëïýèçóáí ôá âÞìáôá ôïõ. Ï Áóüêá áðïôåëåß ðéèáíüôáôá ôï ìüíï
ðáñÜäåéãìá, óôçí éíäéêÞ éóôïñßá, êÜðïéïõ ðïõ ðñáãìáôéêÜ ðñïóðÜèçóå íá
èÝóåé óå Ýìðñáêôç åöáñìïãÞ âïõääéóôéêÝò äéäáóêáëßåò óôçí ðïëéôéêÞ æùÞ
- ðñÜãìá ãéá ôï ïðïßï ôïõ áîßæåé Ýðáéíïò. Ìåñéêïß áðü óáò ìðïñåß íá
Ý÷åôå äéáâÜóåé ôo óõãêéíçôéêü åãêþìéï ôïõ ×. Ôæ. ÏõÝëò ãéá ôïí Áóüêá
óôçí ÉóôïñéêÞ Áíáóêüðçóç. "ÁíÜìåóá óôïõò äåêÜäåò ÷éëéÜäåò ìïíÜñ÷åò
ðïõ ãåìßæïõí ôéò óåëßäåò ôçò éóôïñßáò", ãñÜöåé ï ÏõÝëò, "áíÜìåóá óôéò
Ìåãáëåéüôçôåò, ôéò ×Üñåò, ôéò Ãáëçíüôçôåò, ôéò ÂáóéëéêÝò Õøçëüôçôåò
êáé ôá ôïéáýôá, ôï üíïìá Áóüêá ëÜìðåé, êáé ëÜìðåé ó÷åäüí ìüíï ôïõ,
óáí áóôÝñé".
Ç ôñßôç Üðïøç ôçò óõëëïãéêÞò ìáò ýðáñîçò åßíáé ç ïéêïíïìéêÞ. Åäþ ï
âïõääéóìüò äéäÜóêåé ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá, äçëáäÞ ôçí ôÝëåéá êáé
ïëïêëçñùôéêÞ ìåôáìüñöùóç, õðü ôï öùò ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, ôçò
ïéêïíïìéêÞò ðëåõñÜò ôçò óõëëïãéêÞò ìáò ýðáñîçò.
Ó' áõôü ôï óçìåßï ãåííÜôáé Ýíá åñþôçìá. Åßäáìå üôé ç óõëëïãéêÞ ìáò
ýðáñîç áðïôåëåßôáé áðü ôñåéò âáóéêÝò ðëåõñÝò, ôçí êïéíùíéêÞ, ôçí
ðïëéôéêÞ êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ, ùóôüóï ç ÔÝëåéá Åñãáóßá áíôéðñïóùðåýåé
ìüíï ìßá áðü áõôÝò, ôçí ïéêïíïìéêÞ. Ðþò åîçãåßôáé áõôü; ÄåäïìÝíïõ üôé
ôï ðÝìðôï ìÝñïò ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôç
óõëëïãéêÞ ìáò ýðáñîç, ðþò åîçãåßôáé üôé åîåôÜæåé ìüíï ôçí ïéêïíïìéêÞ
ðëåõñÜ; Ãéáôß ïé ðïëéôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äéáóôÜóåéò äå
óõìðåñéëáìâÜíïíôáé óôïí ÌïíïðÜôé; Ãéáôß íá Ý÷ïõìå ìüíï ÔÝëåéá Åñãáóßá
êáé ü÷é ÔÝëåéá Õðçêïüôçôá Þ ÔÝëåéá Äéá÷åßñéóç; Áí ôï ÌïíïðÜôé áöïñÜ
ôçí êÜèå Üðïøç ôçò óõëëïãéêÞò êáé áôïìéêÞò ìáò ýðáñîçò ãéáôß íá
Ý÷ïõìå ôüôå ìüíï ÔÝëåéá Åñãáóßá;
Ç áðÜíôçóç ó' áõôÞí ôçí åñþôçóç âñßóêåôáé åí ìÝñåé óôçí éíäéêÞ
ðñáãìáôéêüôçôá ôùí çìåñþí ôïõ Âïýääá. Ôï êïéíùíéêü óýóôçìá Þôáí
ó÷åôéêÜ áðëü êáé áíïñãÜíùôï (åõôõ÷þò!) êáé åêôüò áðü ôéò êÜóôåò äåí
õðÞñ÷áí êáé ðïëëÜ Üëëá ðñÜãìáôá ðïõ íá áðáéôïýóáí áíáèåþñçóç. ¼óïí
áöïñÜ ôçí ðïëéôéêÞ, ï Âïýääáò êÞñõîå ôï ÍôÜñìá êõñßùò óå ðåñéï÷Ýò
üðïõ ç ìïíáñ÷ßá Þôáí ôï ìüíï õðÜñ÷ïí ðïëéôéêü óýóôçìá, ðñÜãìá ðïõ
óçìáßíåé üôé ï áðëüò ëáüò äå óõììåôåß÷å óôçí ðïëéôéêÞ æùÞ Þ óå
ðïëéôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. ÅðïìÝíùò èá Þôáí ðáñÜëïãï íá æçôÞóåé êáíåßò
áðü ôïí êüóìï íá äþóåé óçìáóßá óôçí ÔÝëåéá ÄéáêõâÝñíçóç Þ ôçí ÔÝëåéá
Äéá÷åßñéóç Þ áêüìá êáé ôçí ÔÝëåéá Õðçêïüôçôá, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ äåí
ôïõò Ýðåöôå ëüãïò ãéá ôÝôïéá èÝìáôá. Ùóôüóï, üëïé Þôáí õðï÷ñåùìÝíïé
íá äïõëåýïõí. Ìðïñåß íá ìçí åß÷áí äéêáßùìá øÞöïõ êáé íá ìçí Þîåñáí ôé
óêáñþíåé ï âáóéëéÜò, Üëëá üëïé Ýðñåðå íá âãÜëïõí ôá ðñïò ôï æçí, Ýôóé
ôï èÝìá ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò ôïõò áöïñïýóå üëïõò áêüìá êáé áðü ôïí
êáéñü ôïõ Âïýääá êáé, áíáìöéóâÞôçôá, ãé' áõôü ôï ëüãï ç ÔÝëåéá
Åñãáóßá óõìðåñéëáìâÜíåôáé óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. Èá ìðïñïýóáìå
ßóùò íá áðïôïëìÞóïõìå ôçí õðüèåóç üôé ï Âïýääáò äéáéóèÜíèçêå üôé ç
ïéêïíïìéêÞ ðëåõñÜ ôçò óõëëïãéêÞò ýðáñîçò Þôáí ðïëý ðéï âáóéêÞ áðü ôçí
êïéíùíéêÞ êáé ôçí ðïëéôéêÞ êáé áõôü åßíáé Ýíáò åðéðëÝïí ëüãïò ãéá ôïí
ïðïßï óõìðåñéÝëáâå ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá, ùò áíôéðñüóùðï ôçò ïéêïíïìéêÞò
ðëåõñÜò, óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõ
Âïýääá ôï åìðüñéï, ïé åðé÷åéñÞóåéò êáé ç ïéêïíïìßá ãåíéêüôåñá,
áíáðôýóóïíôáí ñáãäáßá, ðñÜãìá ðïõ ðñÝðåé íá õðÝðåóå óôçí ðñïóï÷Þ ôïõ.
ÏñéóìÝíïé áðü ôïõò ðéï êïíôéíïýò ëáúêïýò ìáèçôÝò ôïõ Þôáí Ýìðïñïé êáé
ç åðé÷åéñçìáôéêÞ ôïõò äñáóôçñéüôçôá Ýöôáíå óå ìÝñç ôüóï ìáêñéíÜ üóï ç
Âáâõëþíá.
Áöïý êáôáíïÞóáìå ìåñéêïýò áðü ôïõò êýñéïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ç
ÔÝëåéá Åñãáóßá óõìðåñéëáìâÜíåôáé óôï ÌïíïðÜôé, Þñèå ç þñá íá
äéåñåõíÞóïõìå ìå ëåðôïìÝñåéá ôçí ðñáãìáôéêÞ óçìáóßá ôïõ üñïõ. Ùóôüóï
äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé áõôü ôï óôÜäéï äåí Ý÷åé íá êÜíåé ìüíï ìå ôç
ìåôïõóßùóç ôçò ïéêïíïìéêÞò ðëåõñÜò áëëÜ êÜèå ðëåõñÜò ôçò óõëëïãéêÞò
ìáò ýðáñîçò -êÜèå ðëåõñÜò ôçò êïéíùíéêÞò êáé êïéíïôéêÞò ìáò æùÞò- êáé
ü÷é ìüíï ôçò ïéêïíïìéêÞò ðëåõñÜò. Ìå Üëëá ëüãéá ôï óôÜäéï áõôü
óõìâïëßæåé ôç äçìéïõñãßá ìéáò éäáíéêÞò êïéíùíßáò: ìéáò êïéíùíßáò ðïõ
èá ìáò äéåõêïëýíåé í' áêïëïõèÞóïõìå ôï ÌïíïðÜôé, ìéáò êïéíùíßáò ðïõ
äåí ìáò áíáãêÜæåé íá åñ÷üìáóôå óå óýãêñïõóç ìå ôá ðÜíôá ãýñù ìáò üôáí
áðïöáóßæïõìå íá ôï áêïëïõèÞóïõìå, üðùò áíáðüöåõêôá óõìâáßíåé óÞìåñá.
¼ðùò Þäç áíÝöåñá, ï Âïýääáò óõìðåñéÝëáâå ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá óôï
ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ãéáôß ï êáèÝíáò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá
åñãáóôåß, ðñÜãìá ðïõ éó÷ýåé ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá. Ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé
óÞìåñá, ôï ãåãïíüò üôé ðñÝðåé ï êáèÝíáò íá åñãÜæåôáé éó÷ýåé
ðåñéóóüôåñï áðü ðïôÝ, ãéáôß óÞìåñá -ðåñéóóüôåñï áð' ü,ôé ðñéí äõüìéóé
÷éëéÜäåò ÷ñüíéá- áöéåñþíïõìå ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï ôçò ìÝñáò ìáò óôçí
åñãáóßá áð' ü,ôé ó' ïðïéáäÞðïôå Üëëç äñáóôçñéüôçôá. Óôá ÷ñüíéá ôïõ
Âïýääá ïé åñãáæüìåíïé Þôáí åëåýèåñïé êáè' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò åðï÷Þò
ôùí âñï÷þí (Þôáí áäýíáôï ôüôå íá äïõëÝøåé êáíåßò óå åîùôåñéêïýò
÷þñïõò), åíþ óÞìåñá ïé äéáêïðÝò ìáò ðåñéïñßæïíôáé óå äýï ìå ôñåéò
âäïìÜäåò ôï ÷ñüíï, óå ðáñáèåñéóôéêÜ êÝíôñá.
Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ç åñãáóßá áðïññïöÜ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ìÝñáò
ìáò, áíáðüöåõêôá èá åîáóêåß ìéá ìåãÜëç åðéññïÞ ðÜíù ìáò, óå êÜèå
åðßðåäï ôçò æùÞò ìáò. Äåí îÝñù áí ôï óõíåéäçôïðïéïýìå, áëëÜ áí
êÜíïõìå êÜôé ãéá åðôÜ ìå ïêôþ þñåò ôç ìÝñá, ðÝíôå ìÝñåò ôçí åâäïìÜäá,
ðåíÞíôá åâäïìÜäåò ôï ÷ñüíï, ãéá åßêïóé, ôñéÜíôá Þ óáñÜíôá ÷ñüíéá áðü
ôç æùÞ ìáò, ôüôå äåí ðñÝðåé í' áðïôåëåß Ýêðëçîç ôï ãåãïíüò üôé ìðïñåß
í' áöÞóåé ôá óçìÜäéá ôïõ ðÜíù ìáò, ãéá íá ìçí ðù ôßðïôá ÷åéñüôåñï. Ï
ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ìáò åðçñåÜæåé ç åñãáóßá åßíáé êÜôé ðïõ ðñÝðåé íá
åîåôÜóïõìå áðü ìüíïé ìáò. Ôïí ðáëéü êáéñü, ìðïñïýóå êáíåßò íá
êáôáëÜâåé ôï åðÜããåëìá êÜðïéïõ áðü ôá óçìÜäéá ðïõ Üöçíå óôï êïñìß
ôïõ. Ôá ÷Ýñéá ôïõ âáöÝá Þôáí ðÜíôá ðïôéóìÝíá áðü ôá ÷ñþìáôá ôïõ
êÜäïõ, åíþ ï ñÜöôçò èá åß÷å êáìðïýñá. Áêüìá êáé óÞìåñá ìðïñåß êáíåßò
íá êáôáëÜâåé Ýíáí õðÜëëçëï ãñáöåßïõ áðü ôïõò óôñïããõëåìÝíïõò þìïõò
ôïõ êáé ôç ìç áèëçôéêÞ ôïõ åìöÜíéóç.
ÁõôÜ ôá ðáñáäåßãìáôá äåß÷íïõí ôçí åðßäñáóç óôï óþìá. ÁëëÜ ç åñãáóßá
Ý÷åé ìéá áêüìá ðéï Ýíôïíç åðßäñáóç óôï ðíåýìá, ôï ïðïßï ìðïñåß íá
ðáñáìïñöùèåß áêüìá ðéï óïâáñÜ. Ôá áðïôåëÝóìáôá ìðïñåß íá ìçí
öáßíïíôáé åýêïëá áëëÜ ðïôÝ äåí óôáìáôÜíå íá õößóôáíôáé, üðùò óôç
ðåñßöçìç ìåôáìüñöùóç ôçò åéêüíáò ôïõ Íôüñéáí ÃêñÝé. ÊÜèå öïñÜ ðïõ ï
Íôüñéáí ÃêñÝé Ýêáíå ìéá êáêÞ ðñÜîç ôï ðñüóùðï ôïõ Ýìåíå áìåôÜâëçôï,
áëëÜ ôï ðñüóùðï ôïõ ðïñôñÝôïõ ôïõ Üëëáæå ìÝ÷ñé ðïõ óôï ôÝëïò Ýãéíå
ìéá ðñïóùðïðïßçóç ôïõ êáêïý. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï, ïé ðñÜîåéò ìáò
åíåñãïýí áêáôÜðáõóôá ìÝóá ìáò. ÓéãÜ-óéãÜ áñ÷ßæåé íá äéáêñßíåôáé ìéá
áëëáãÞ. Ç äïõëåéÜ ìáò, êÜôé ðïõ êÜíïõìå êÜèå ìÝñá, êÜôé ðïõ ìáò
êáôáäõíáóôåýåé ãéá ìÝñåò, âäïìÜäåò, ìÞíåò, ÷ñüíéá, äåêáåôßåò, èá Ý÷åé
áíáðüöåõêôá ìéá öïâåñÞ êáé ôñïìåñÞ åðéññïÞ óôï ðíåýìá ìáò - óõ÷íÜ
äß÷ùò ïýôå êáí íá ôï óõíåéäçôïðïéïýìå. Áò ðÜñïõìå ãéá ðáñÜäåéãìá ôçí
øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç åíüò ÷ñçìáôéóôÞ, ðïõ åßíáé ãåìÜôïò Ýãíïéåò ãéá
ìåôï÷Ýò êáé ìåñßóìáôá êáé ðïõ óôç ìÝóç ôçò íý÷ôáò ìðïñåß íá ÷ôõðÞóåé
ôï ôçëÝöùíü ôïõ ëüãù ìéáò áëëáãÞò óôï ÷ñçìáôéóôÞñéï. ¹ áò ðÜñïõìå ãéá
ðáñÜäåéãìá ôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç åíüò ðñÜêôïñá óôïé÷çìÜôùí - èá åßíáé
áñêåôÜ Üó÷çìç, õðïèÝôù.
Ãéá íá ðÜñïõìå áêüìá Ýíá ðéï áêñáßï ðáñÜäåéãìá, óêåöôåßôå ðïéá èá
åßíáé ç øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç åíüò áôüìïõ ðïõ äïõëåýåé óå óöáãåßï. Äåí
ìðïñïýìå í' áñíçèïýìå ôï ãåãïíüò üôé õðÜñ÷ïõí åêáôïíôÜäåò, áí ü÷é
÷éëéÜäåò óöáãåßá óôç Âñåôáíßá êáé åêáôïíôÜäåò ÷éëéÜäåò óå üëï ôïí
êüóìï. Ïé ðéï ðïëëïß èá ôï Ýâñéóêáí áäýíáôï, áí êÜðïéïò áðáéôïýóå åäþ
êáé ôþñá íá ðÜñïõí Ýíá ìá÷áßñé êáé íá êüøïõí ôï ëáéìü åíüò ãÜôïõ Þ íá
óõíèëßøïõí ìå ôï ðüäé Ýíáí ðïíôéêü Þ Ýíáí áñïõñáßï. ÁëëÜ áò
õðïèÝóïõìå üôé åßìáóôå áíáãêáóìÝíïé íá ôï êÜíïõìå åßêïóé, ôñéÜíôá
öïñÝò ôçí çìÝñá. Áò õðïèÝóïõìå üôé áðïôåëïýóå ìÝñïò ôçò äïõëåéÜò ðïõ
êÜíïõìå ãéá ÷ñüíéá, íá êüâïõìå ôï ëáéìü åíüò áñíéïý Þ íá óêïôþíïõìå
êáé íá ãäÝñíïõìå ìßá áãåëÜäá Þ Ýíáí ôáýñï, åßêïóé ìå ôñéÜíôá öïñÝò
ôçí çìÝñá. Óå ôé åßäïõò øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç èá âñéóêüìáóôáí; Êáé áõôÞ
åßíáé ç äïõëåéÜ äåêÜäùí ÷éëéÜäùí, ßóùò áêüìá êáé åêáôïíôÜäùí ÷éëéÜäùí
áíèñþðùí óå üëï ôïí êüóìï.
¸íáò ãíùóôüò ìïõ Áõóôñáëüò, ðïõ Þôáí âïõääéóôÞò ìïíá÷üò, ìïõ åß÷å ðåé
ãéá ìßá ìåëÝôç ðïõ åß÷å êÜíåé ãéá ôá óöáãåßá ôçò Áõóôñáëßáò êáé
áõôïýò ðïõ åñãÜæïíôáí ó' áõôÜ. ÂñÞêå Ýíá õøçëü ðïóïóôü óïâáñþí
øõ÷éêþí äéáôáñá÷þí - íïìßæù ãýñù óôï 60%. Ïé åñãáæüìåíïé óôá óöáãåßá
ìðïñïýóáí íá êÜíïõí áõôÞ ôç äïõëåéÜ äýï ÷ñüíéá. ÐÝñáí áõôïý ç
áíèñþðéíç öýóç äåí Üíôå÷å ðëÝïí êáé óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò
Ýöôáíáí ó' Ýíá óçìåßï üðïõ ç øõ÷éêÞ äéáôáñá÷Þ Þôáí ôüóï óïâáñÞ þóôå
íá åßíáé áíßêáíïé íá óõíå÷ßóïõí. Äåí ðñÝðåé íá íïìßæïõìå üôé áõôü
åßíáé êÜôé ðïõ äåí ìáò áöïñÜ. Ìáò áöïñÜ Üìåóá ãéáôß åßìáóôå çèéêÜ
áíáìåéãìÝíïé åö' üóïí ç æÞôçóç ðïõ õðÜñ÷åé ãéá êñÝáò áíáãêÜæåé áõôÜ
ôá Üôïìá íá âãÜæïõí ôá ðñïò ôï æçí ì' Ýíáí ôüóï Üèëéï ôñüðï.
Ìå ôç âïÞèåéá áõôþí ôùí ëßãùí -áí êáé áêñáßùí- ðáñáäåéãìÜôùí ìðïñïýìå
íá äïýìå ôç óçìáóßá ôçò åñãáóßáò êáé íá êáôáëÜâïõìå ãéáôß, äß÷ùò
êÜðïéï ìÝôñï ÓùóôÞò Þ ÔÝëåéáò Åñãáóßáò, ìáò åßíáé äýóêïëï íá
ðñï÷ùñÞóïõìå ðíåõìáôéêÜ. Äýóêïëá èá ìðïñïýóå íá öáíôáóôåß êáíåßò Ýíáí
óöáãÝá íá ðáñáêïëïõèåß ìáèÞìáôá äéáëïãéóìïý. Äå èá ôïõ Ýêáíå êáé ðïëý
êáëü, áêüìá êé áí ôá êáôÜöåñíå íá çñåìÞóåé êáé íá äéáëïãéóôåß. Èá
ìðïñïýóá íá óáò åããõçèþ üôé, ðéèáíüôáôá, áí Ýíá ôÝôïéï Üôïìï
ðñïóðáèïýóå í' áêïëïõèÞóåé ìáèÞìáôá äéáëïãéóìïý, ìåôÜ áðü ìåñéêÝò
âäïìÜäåò èá Ýâëåðå öñé÷ôÜ ïñÜìáôá ìå ôá æþá ðïõ åß÷å óêïôþóåé.
Ìå ÷áñïðïéåß éäéáßôåñá ôï ãåãïíüò üôé ïé âïõääéóôÝò óôç Âñåôáíßá
Ý÷ïõí áñ÷ßóåé íá óõíåéäçôïðïéïýí ôç óçìáóßá ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò.
¸÷ïõí áñ÷ßóåé íá óõíåéäçôïðïéïýí üôé áí êáíåßò äå óõììïñöþíåôáé ìå
áõôü ôï éäáíéêü, Ýóôù êáé ùò Ýíá óçìåßï, èá ôïõ åßíáé áäýíáôï íá
ðñï÷ùñÞóåé ðíåõìáôéêÜ. ÁíÜìåóá óôïõò ¢ããëïõò âïõääéóôÝò ößëïõò ìáò
õðÜñ÷ïõí Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ðáñáôÞóåé éäéáßôåñá åðéêåñäÞ åðáããÝëìáôá ãéá
çèéêïýò ëüãïõò - ãéáôß Ýíéùóáí üôé óõãêñïýïíôáí ìå ôç âïõääéóôéêÞ
ôïõò óõíåßäçóç, óõãêñïýïíôáí ìå ôçí Ýííïéá ôïõ Ðçãáßíù ãéá Ðñïóôáóßá.
Ç ðñïèõìßá áðü ìÝñïõò êÜðïéùí âïõääéóôþí íá åãêáôáëåßøïõí Ýíá
åðéêåñäÝò åðÜããåëìá, üôáí ôïõò öáßíåôáé çèéêÜ ìåìðôü, áðïôåëåß ìéáí
õãéÞ åîÝëéîç. ÌÝ÷ñé ðñüóöáôá óôç Âñåôáíßá, êáé óôç Äýóç ãåíéêüôåñá,
ôï åíäéáöÝñïí ðñïò ôï âïõääéóìü åðéêåíôñùíüôáí êõñßùò óôï äéáíïçôéêü
åðßðåäï. ¢ôïìá ðïõ ìðïñåß íá èåùñïýóáí ôïõò åáõôïýò ôïõò âïõääéóôÝò
óõíÝ÷éæáí íá æïõí áêñéâþò ìå ôïí ôñüðï ðïõ æïýóáí ðñéí óõíáíôÞóïõí ôï
âïõääéóìü, ðñïóèÝôïíôáò áðëÜ Ýíá åíäéáöÝñïí óôç ìåëÝôç ôïõ. Äåí
Ýêáíáí ó÷åäüí êáìßá ðñïóðÜèåéá íá åíáñìïíßóïõí ôç æùÞ ôïõò, êáé áêüìá
ëéãüôåñï ôç äïõëåéÜ ôïõò, ìå ôéò âïõääéóôéêÝò áñ÷Ýò.
Óôéò ãñáöÝò ï Âïýääáò áíáöÝñåé ðïëëÜ ó÷åôéêÜ ìå ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá,
åîçãþíôáò ôçí ìå ðïëý áðëü ôñüðï. ÊáôÜ ðñþôï ëüãï ÔÝëåéá Åñãáóßá
óçìáßíåé áðï÷Þ áðü ôç ëÜèïò åñãáóßá - ôá áñíçôéêÜ Ýñ÷ïíôáé ðñþôá áðü
ôá èåôéêÜ. ¸íáò áñéèìüò åðáããåëìÜôùí ìðáßíåé óôç ìáýñç ëßóôá. Óôçí
êïñõöÞ ôçò ëßóôáò Ýñ÷åôáé ôï åìðüñéï óå æùíôáíÜ üíôá, åßôå áõôÜ åßíáé
Üíèñùðïé åßôå æþá. Áõôü âÝâáéá áðïêëåßåé ôï óùìáôåìðüñéï -ðÜíù áðü
äýï ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá ðñéí áðü ôïí ÁâñáÜì Ëßíêïëí- êáé ôçí ðþëçóç æþùí
ìå óêïðü ôç óöáãÞ ôïõò. Åðßóçò áðïêëåßåé ôï åðÜããåëìá ôïõ ÷áóÜðç Þ
ôïõ êñåïðþëç.
Óôç ìáýñç ëßóôá åßíáé êáé ôï åìðüñéï äçëçôçñßùí. Ôçí åðï÷Þ ôïõ Âïýääá
õðÞñ÷áí Üôïìá ðïõ åìðïñåýïíôáí äçëçôÞñéá, áêñéâþò üðùò óõíÝâáéíå óôçí
Éôáëßá ôçò ÁíáãÝííçóçò. Áí åß÷åò Ýíáí å÷èñü êáé Þèåëåò íá ôïí
îåöïñôùèåßò äß÷ùò êáíåßò íá ôï áíôéëçöèåß, ôï ìüíï ðïõ ÷ñåéáæüôáí
Þôáí íá åðéóêåöôåßò Ýíá ôÝôïéï Üôïìï, í' áãïñÜóåéò ìéá ìéêñÞ ðïóüôçôá
áðü äçëçôÞñéï, íá ôï áíáêáôÝøåéò óôï öáãçôü Þ ôï ðïôü ôïõ å÷èñïý óïõ
êáé ôï èÝìá èá ëõíüôáí. ÕðÜñ÷ïõí Ýíá óùñü áíôßóôïé÷á "åðáããÝëìáôá"
óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, áëëÜ äåí õðÜñ÷åé ëüãïò íá åðåêôáèþ.
Ðáñïìïßùò, äåí óõíéóôþíôáé ôá åðáããÝëìáôá ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí
ðþëçóç ðïôþí Þ íáñêùôéêþí ïõóéþí éêáíþí íá áðïâëáêþóïõí ôï íïõ Þ íá
ìåéþóïõí ôçí åãñÞãïñóç êáé ôçí áßóèçóç åõèýíçò.
ºóùò ìåãáëýôåñï áêüìá åíäéáöÝñïí Ý÷åé ç áðïèÜññõíóç ôïõ Âïýääá, áí
ü÷é ç áðáãüñåõóç, ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò åìðïñßïõ ðïëåìéêþí üðëùí êáé
ðïëåìïöïäßùí. Áí êáíåßò áêïëïõèåß ôéò äéäáóêáëßåò ôïõ, áí Ý÷åé ðÜåé
ãéá ðñïóôáóßá êáé èåùñåß ôïí åáõôü ôïõ âïõääéóôÞ, ôüôå èá ðñÝðåé íá
ôïõ åßíáé áäýíáôï íá êåñäßæåé ôá ðñïò ôï æçí êáôáóêåõÜæïíôáò Þ
ðïõëþíôáò ðïëåìéêÜ üðëá ìå ôá ïðïßá ìðïñåß íá óêïôþóåé êáíåßò Ýìâéá
üíôá. Óôçí åðï÷Þ ôïõ Âïýääá áõôü óÞìáéíå üôé êáíåßò äåí ðñÝðåé íá
êáôáóêåõÜæåé ôüîá êáé âÝëç, óðáèéÜ Þ ëüã÷åò Þ ïðïéïäÞðïôå Üëëï
èáíáôçöüñï üðëï. ÁëëÜ áõôÜ ðñéí äõüìéóé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá êáé áðü ôüôå
Ý÷ïõìå "ðñïïäåýóåé" ðïëý. ¸÷ïõìå ãßíåé ðïëý ðéï ðïëéôéóìÝíïé, ðïëý
ðéï ìïñöùìÝíïé êáé ìðïñïýìå íá óêïôþóïõìå áêüìá ðéï åýêïëá ìå
áôïìéêÝò âüìâåò, âüìâåò õäñïãüíïõ, âüìâåò êïâáëôßïõ ê.ô.ë. ÐáñÜ
ôáýôá, ç áñ÷Þ ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò ôïõ Âïýääá ðáñáìÝíåé åðßêáéñç.
Áí Ý÷åôå ìåñéêÝò ìåôï÷Ýò êÜðïéáò åôáéñåßáò ðïõ âïçèÜåé óôçí êáôáóêåõÞ
áôïìéêþí üðëùí Þ Üëëùí ðáñüìïéùí, ôüôå êáé óåéò åßóôå óõììÝôï÷ïé óôçí
êáôáóêåõÞ ôïõò êáé ùò Ýíá óçìåßï, óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü, åßóôå
áíáìåìåéãìÝíïé ìå ìéá ìïñöÞ ëÜèïõò åñãáóßáò. Ðéóôåýù üôé áõôü ôï
óçìåßï åßíáé éäéáßôåñá óáöÝò ãéá íá ÷ñåéÜæåôáé ðåñáéôÝñù áíÜëõóç.
Ï Âïýääáò áðïèÜññõíå Ýíá óùñü Üëëá åðáããÝëìáôá ðïõ Þôáí êïéíÜ óôçí
Éíäßá ôùí çìåñþí ôïõ, üðùò åßíáé êáé óÞìåñá. ÁõôÜ óõìðåñéëáìâÜíïõí ôç
÷åéñïìáíôåßá, ôçí áóôñïëïãßá, ôï äéÜâáóìá ôçò ìïßñáò êáé êÜèå åßäïõò
"ìáíôéêÞò". ËõðÜìáé ðïõ ôï ëÝù, áëëÜ Ýôóé Ý÷ïõí ôá ðñÜãìáôá. Óå üëåò
ôéò âïõääéóôéêÝò ÷þñåò õðÜñ÷ïõí ìïíá÷ïß ðïõ êåñäßæïõí ÷ñÞìáôá
ëÝãïíôáò ôç ìïßñá êáé óõìâïõëåõüìåíïé ô' Üóôñá ãéá ôïõò ðåëÜôåò ôïõò,
ðáñüëï ðïõ ï Âïýääáò áðïèÜññõíå ôÝôïéåò äñáóôçñéüôçôåò, ðåñéãñÜöïíôÜò
ôåò ùò Ýíáí ëÜèïò ôñüðï åñãáóßáò.
Åßíáé åíäéáöÝñïí åðßóçò ôï ãåãïíüò üôé ï Âïýääáò áðïèÜññõíå ôçí
õðïêñéôéêÞ ùò åðÜããåëìá. ÊÜðïôå Ýíáò çèïðïéüò-èéáóÜñ÷çò, ïíüìáôé
Ôáëáðïýôï, ôïí ðëçóßáóå æçôþíôáò ôïõ íá åðéâåâáéþóåé ôçí ðáñÜäïóç ðïõ
õðÜñ÷åé áíÜìåóá óôïõò èåáôñßíïõò, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá üôáí ðåèáßíïõí
ðçãáßíïõí óôïí ÐáñÜäåéóï ôùí Ãåëáóôþí Èåþí ãéáôß ìå ôá êáìþìáôÜ ôïõò
Ýêáíáí ôïí êüóìï íá ãåëÜåé. Óôçí áñ÷Þ ï Âïýääáò áñíÞèçêå í' áðáíôÞóåé
ó' áõôÞ ôçí åñþôçóç, áëëÜ êáèþò áõôüò åðÝìåíå ôïõ åßðå üôé ïé
çèïðïéïß ü÷é ìüíï äåí ðÜíå óôïí ÐáñÜäåéóï ôùí Ãåëáóôþí Èåþí áëëÜ ðÜíå
êáôåõèåßáí óôçí êüëáóç. Áéôßá áõôïý Þôáí ôï ãåãïíüò üôé êáèþò ïé
ßäéïé äéáêñßíïíôáí áðü áðëçóôßá, ìßóïò êáé ðëÜíç, ìå ôéò ðáñáóôÜóåéò
ôïõò åíÝôåéíáí ôçí áðëçóôßá, ôï ìßóïò êáé ôçí ðëÜíç ôùí Üëëùí.
ÅîáèëéùìÝíïé ïé ßäéïé åîáèëßùíáí êáé ôïõò Üëëïõò. Ãéá ôÝôïéïõ åßäïõò
óõìðåñéöïñÜ, ïé êáñìéêÝò óõíÝðåéåò äåí ìðïñïýóáí ðáñÜ íá åßíáé
ïäõíçñÝò.
Åßíáé óáöÝò óå ôé åßäïõò èÝáôñï êáé ôé åßäïõò ðáñáóôÜóåéò áíáöåñüôáí
ï Âïýääáò. ÐñïóùðéêÜ, äå íïìßæù üôé áõôÜ ðïõ ëÝåé éó÷ýïõí ãéá ôçí
áñ÷áßá åëëçíéêÞ ôñáãùäßá, ãéá ðáñÜäåéãìá, ç ïðïßá åðéöÝñåé êÜèáñóç
êáé åðïìÝíùò Ý÷åé çèéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò äéáóôÜóåéò. ÁëëÜ óßãïõñá
éó÷ýïõí ãéá ôï åßäïò ðáñáóôÜóåùí ðïõ áíÝâáæå ï Ôáëáðïýôï, êáèþò
åðßóçò êáé Ýíá ìåãÜëï ðïóïóôü ôïõ óýã÷ñïíïõ èåÜôñïõ, êéíçìáôïãñÜöïõ
êáé ôçëåüñáóçò ðïõ åîáèëéþíåé ôïõò èåáôÝò ôïõ.
Ôï äßäáãìá ðïõ âãáßíåé áðü üóï åéðþèçêáí ó÷åôéêÜ ìå ôçí ÔÝëåéá
Åñãáóßá, ìå ôçí Ýííïéá ôçò áðï÷Þò áðü ôç ëÜèïò åñãáóßá, åßíáé
óáöÝóôáôï, üìùò ç æùÞ óôéò ìÝñåò ìáò, åßíáé ðéï ðïëýðëïêç áð' ü,ôé
óôéò ìÝñåò ôïõ Âïýääá êáé åãþ ðñïóùðéêÜ íéþèù üôé üëç ç õðüèåóç ôçò
ÔÝëåéáò Åñãáóßáò Ý÷åé áíÜãêç áíáèåþñçóçò, áí ü÷é áíáäéÜñèñùóçò, ãéá
ëüãïõò åêóõã÷ñïíéóìïý. Ãé' áõôü èá åðáíåîåôÜóïõìå ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá
ìÝóá óôï ðëáßóéï ôïõ ÅðáããÝëìáôïò, ôïõ ËåéôïõñãÞìáôïò êáé ôçò
ÄéÜñêåéáò.
ÅðÜããåëìá
Ôá åðáããÝëìáôá ìðïñïýí íá ÷ùñéóôïýí óå ôÝóóåñéò êáôçãïñßåò. Ðñþôá áð'
üëá, Ý÷ïõìå åêåßíá ðïõ åßíáé áðáñÜäåêôá êÜôù áðü ïðïéåóäÞðïôå
óõíèÞêåò, üðùò ôï íá äïõëåýåé êáíåßò óå óöáãåßï. ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï,
Ý÷ïõìå ôá åðáããÝëìáôá ðïõ äåí åßíáé áðáñÜäåêôá üðùò ôçò ðñþôçò
êáôçãïñßáò, áëëÜ óõìâÜëëïõí óôçí áýîçóç ôçò áðëçóôßáò ôïõ êüóìïõ.
ÔÝôïéá åðáããÝëìáôá, ãéá ðáñÜäåéãìá, åßíáé ç åñãáóßá óå äéáöçìéóôéêÝò
åôáéñßåò êáé ç ðáñáãùãÞ áãáèþí ðïëõôåëåßáò ðïõ äåí êáëýðôïõí
ðñáãìáôéêÝò áíÜãêåò, áëëÜ ðåßèïõí ôïí êüóìï üôé ôéò Ý÷åé. ÊáôÜ ôñßôï
ëüãï, Ý÷ïõìå ôá åðáããÝëìáôá ðïõ ìðïñïýí í' áðïôåëÝóïõí ðáñÜäåéãìá
ÔÝëåéáò Åñãáóßáò, áí êáíåßò ðñïóðáèÞóåé. Ìðïñåß íá äïõëåýåé êÜðïéïò
ó' Ýíá ãñáöåßï Þ óå ìßá åôáéñåßá ðïõ ðáñÜãåé Ýíá áðáñáßôçôï áãáèü,
üðùò ôï øùìß. Áí äïõëåýåé êáíåßò ìå ôéìéüôçôá êáé åõóõíåéäçóßá, ôüôå
ç äïõëåéÜ ôïõ èá áðïôåëÝóåé ìéá ìïñöÞ ÓùóôÞò Åñãáóßáò, ßóùò êáé
ÔÝëåéáò Åñãáóßáò. ÊáôÜ ôÝôáñôï ëüãï, Ý÷ïõìå ôá åðáããÝëìáôá ðïõ äåí
áðáéôïýí õðåñâïëéêÜ Ýíôïíç ðíåõìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá. Áõôü åßíáé áñêåôÜ
óçìáíôéêü óôéò ìÝñåò ìáò, éäßùò ãéá ôïõò âïõääéóôÝò ðïõ èÝëïõí íá
êÜíïõí äéáëïãéóìü. Áí ìéá äïõëåéÜ áðáéôåß ìéá ôÝôïéá ðíåõìáôéêÞ
ðñïóðÜèåéá, Ýôóé þóôå íá åßóáé ãåìÜôïò Ýíôáóç êáé íá ìçí ìðïñåßò íá
êÜíåéò äéáëïãéóìü, ôüôå ðñÝðåé ùò âïõääéóôÞò íá ðñïóðáèÞóåéò íá âñåéò
ìéá äïõëåéÜ ìå ëéãüôåñï óôñåò - Ýóôù êáé áí åîáóêþíôáò ôï
óõãêåêñéìÝíï åðÜããåëìá äåí ðáñáâáßíåéò êÜðïéá áðü ôéò çèéêÝò áñ÷Ýò.
Ëåéôïýñãçìá
Ôï ëåéôïýñãçìá åßíáé ç êáëýôåñç ìïñöÞ åñãáóßáò, áëëÜ óðáíßæåé. Èá
ìðïñïýóáìå íá ïñßóïõìå ôï ëåéôïýñãçìá ùò Ýíá åðÜããåëìá, ôï ïðïßï
ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå áõôü ðïõ èåùñåß êáíåßò ôï ðéï óçìáíôéêü ðñÜãìá
óôç æùÞ ôïõ. ÂÝâáéá, áõôü èá åßíáé êÜôé îå÷ùñéóôü ãéá ôï êÜèå Üôïìï.
Ìðïñïýìå íá ðÜñïõìå, ãéá ðáñÜäåéãìá, ôçí éáôñéêÞ êáé ôï åðÜããåëìá ôïõ
äáóêÜëïõ. ÊÜðïéï Üôïìï ìðïñåß íá èÝëåé íá ãßíåé íïóïêüìïò, ãéáôß
èÝëåé íá áðáëýíåé ôïí áíèñþðéíï ðüíï - ðñÜãìá ðïõ Ý÷åé Üìåóç ó÷Ýóç ìå
ôï âïõääéóìü. Åðßóçò, ó' áõôÞ ôçí êáôçãïñßá óõìðåñéëáìâÜíïíôáé
äïõëåéÝò ðïõ Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå ôéò êáëÝò ôÝ÷íåò êáèþò êáé
ïðïéáäÞðïôå Üëëç äçìéïõñãéêÞ äñáóôçñéüôçôá. Áí áó÷ïëçèåß êáíåßò ìáæß
ôïõò ìå óïâáñüôçôá êáé ìå äçìéïõñãéêü ðíåýìá, áðïöåýãïíôáò ôáõôü÷ñïíá
ôçí åìðïñåõìáôïðïßçóç, ôüôå ìðïñåß íá êÜíåé ôç äïõëåéÜ ôïõ ðñáãìáôéêü
ëåéôïýñãçìá êáé âßùóç ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò ìå ôçí êáëýôåñç Ýííïéá ôïõ
üñïõ.
¼ôáí êÜðïéïò áóêåßôáé óôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá, ìå ôçí Ýííïéá ôïõ í'
áêïëïõèåß Ýíá ðñáãìáôéêü ëåéôïýñãçìá, ôüôå äåí õðÜñ÷åé äéáöïñÜ ìåôáîý
åñãáóßáò êáé ðáé÷íéäéïý. Ó' áñÝóåé ôüóï ç äïõëåéÜ óïõ, ó' áðïññïöÜ
ôüóï ðïëý, Ýôóé þóôå íá ìç óå ìÝëëåé áí äïõëåýåéò áðü ôï ðñùß ìÝ÷ñé
ôï âñÜäõ. ÁõôÞ åßíáé ìéá éäáíéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ óðÜíéá êÜðïéïò -äß÷ùò
âÝâáéá íá öôáßåé ãé' áõôü- êáôáöÝñíåé íá ôçí êÜíåé ðñáãìáôéêüôçôá.
ÄéÜñêåéá
¹äç áíáöÝñáìå üôé ïé Üíèñùðïé ðåñíÜíå ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ìÝñáò
ôïõò óôç äïõëåéÜ, áêñéâþò üðùò ãéíüôáí ôçí åðï÷Þ ôïõ Âïýääá. ÕðÜñ÷åé
êÜðïéïò ëüãïò ðïõ ãßíåôáé áõôü; ÊáôÜ ôç ãíþìç ìïõ ü÷é. ¼óï êé áí óáò
óïêÜñåé óôçí åñþôçóç, "ðüóï ÷ñüíï ðñÝðåé í' áöéåñþíåé êáíåßò ãéá íá
âãÜæåé ôá ðñïò ôï æçí", ç áðÜíôçóç ìïõ åßíáé, "ôï ëéãüôåñï äõíáôüí".
Óüêáñá Üó÷çìá Ýíáí çëéêéùìÝíï ößëï ìïõ, üôáí îåóôüìéóá áõôÝò ôéò
êïõâÝíôåò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìßáò ïìéëßáò óôï Ëïíäßíï ðñéí äýï ÷ñüíéá.
ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí ïìéëßá ìå êáôóÜäéáóå, "ðþò ìðïñïýóåò íá ðåéò êÜôé
ôÝôïéï äçìïóßùò, åíþðéïí üëùí áõôþí ôùí íåáñþí; Åßíáé óáí íá ôïõò
ðáñáêéíåßò íá ãßíïõí üóï ðéï ôåìðÝëçäåò êáé ÷áóïìÝñçäåò ãßíåôáé!"
¼ôáí ëÝù üìùò, üôé ðñÝðåé êáíåßò íá îïäåýåé ôï ëéãüôåñï äõíáôüí ÷ñüíï
âãÜæïíôáò ôá ðñïò ôï æçí, áðåõèýíïìáé êõñßùò óå âïõääéóôÝò êáé -äß÷ùò
êáèüëïõ ôýøåéò- óå íÝïõò áíèñþðïõò, åö' üóïí ïé ìåãáëýôåñïé äåí Ý÷ïõí
êáé ðïëý ìåãÜëá ðåñéèþñéá åðéëïãÞò. Èá óõíéóôïýóá óôïõò íÝïõò ðïõ äåí
Ý÷ïõí áêüìá áñ÷ßóåé ìéá êáñéÝñá êáé åßíáé áêüìá áíïé÷ôïß óå íÝåò
åðéññïÝò, íá äïêéìÜóïõí íá æïõí áðëÜ, âãÜæïíôáò üóá ÷ñåéÜæåôáé ãé'
áõôü êáé íá áöéåñþíïõí ôï õðüëïéðï ôïõ ÷ñüíïõ ôïõò óôï âïõääéóìü -
óôç ìåëÝôç ôïõ ÍôÜñìá êáé óôï äéáëïãéóìü.
ÕðÜñ÷ïõí äýï åíáëëáêôéêÝò ëýóåéò ãéá üóïõò ôï èÝëïõí. Ìðïñïýí åßôå íá
Ý÷ïõí ìéá óôáèåñÞ äïõëåéÜ ìåñéêÞò áðáó÷üëçóçò, ðïõ íá ôïõò
åîáóöáëßæåé ôá âáóéêÜ êáé Ýôóé íá åßíáé åëåýèåñïé í' áöéåñþíïõí ôïí
õðüëïéðï ÷ñüíï ôïõò óôï âïõääéóìü, åßôå, üðùò üíôùò êÜíïõí ìåñéêïß
-áí êáé áõôü äåí åßíáé ôüóï åýêïëï- íá äïõëåýïõí ãéá ìßá ðåñßïäï Ýîé
ìçíþí êáé íá áöéåñþíïõí ôïí õðüëïéðï ÷ñüíï áðïêëåéóôéêÜ óôï
âïõääéóìü. Áõôü âÝâáéá óõíåðÜãåôáé üôé ðñÝðåé êáíåßò íá ìåôñéÜóåé ôéò
áíÜãêåò ôïõ -Þ ìÜëëïí ôéò åðéèõìßåò ôïõ- ùóôüóï ìðïñåß íá âñåèåß ðñï
åêðëÞîåùò ãéá ôï ðüóá ðñÜãìáôá ìðïñåß íá êüøåé áí ôï èÝëåé
ðñáãìáôéêÜ.
Ìéá ôÝôïéá êßíçóç èá ìðïñïýóå íá áðïâåß ðñïò üöåëïò ü÷é ìüíï ôïõ
áôüìïõ áëëÜ êáé ôïõ âïõääéóìïý. Èá Ýëåãá -åëðßæïíôáò üôé äåí îåöåýãù
ðïëý áðü ôçí ðáñÜäïóç- üôé ÷ñåéáæüìáóôå ìïíá÷ïýò ìåñéêÞò áðáó÷üëçóçò.
Óôï Äõôéêü Âïõääéóôéêü ÔÜãìá, åëðßæïõìå íá äçìéïõñãÞóïõìå ìéá ôÝôïéá
êáôçãïñßá áôüìùí - êÜôé ôï åíäéÜìåóï ìåôáîý ôïõ ëáúêïý áíèñþðïõ, ðïõ
åßíáé ïëïêëçñùôéêÜ áðïññïöçìÝíïò óôç óáìóÜñá êáé êÜíåé üôé êáëýôåñï
ìðïñåß ãéá í' áíèßóåé óáí ëùôüò ìÝóá óôï âÜëôï, êáé áõôïý ðïõ äßíåé
üëï ôï ÷ñüíï ôïõ, üðùò èá Ýêáíå êÜèå ìïíá÷üò. Ìåôáîý ôùí äýï Üêñùí
÷ñåéáæüìáóôå Üôïìá ðïõ íá Ý÷ïõí ôï Ýíá ðüäé óôá åãêüóìéá êáé ôï Üëëï
óôïí ðíåõìáôéêü êüóìï, äéåíåñãþíôáò óáí ãÝöõñá ìåôáîý ôùí äýï.
Óßãïõñá õðÜñ÷åé ìéá èÝóç óôï êüóìï ìáò ãéá ìéá ôÝôïéá êáôçãïñßá
áôüìùí.
ÅðéóÞìáíá ôï ãåãïíüò üôé ç ÔÝëåéá Åñãáóßá óõìâïëßæåé ôç ìåôïõóßùóç,
õðü ôï öùò ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, ôçò êïéíùíßáò ìåò ôçí ïðïßá æïýìå. Áí
êáé ç ÓùóôÞ Þ ÔÝëåéá Åñãáóßá Ý÷åé íá êÜíåé êõñßùò ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ
ðëåõñÜ ôçò óõëëïãéêÞò ìáò ýðáñîçò, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ç
êïéíùíéêÞ ðëåõñÜ êáé ç ðïëéôéêÞ ðëåõñÜ ðñÝðåé åðßóçò íá ìåôïõóéùèïýí.
Ç ÔÝëåéá Åñãáóßá, ôï ðÝìðôï âÞìá ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý ôïõ
Âïýääá, áíôéðñïóùðåýåé ôçí áíÜãêç íá äçìéïõñãÞóïõìå ìéá éäáíéêÞ
êïéíùíßá. ¸ôóé êé áëëéþò, æïýìå ìÝóá óôçí êïéíùíßá êáé äåí ìðïñïýìå
íá åðéâéþóïõìå Ýîù áðü áõôÞ ãéá ðïëý êáéñü. Ìðïñïýìå, áí åßìáóôå
ôõ÷åñïß, íá ðÜìå ó' Ýíá êÝíôñï áðïìüíùóçò óôçí åîï÷Þ ãéá ìåñéêÝò
âäïìÜäåò Þ ìÞíåò, áëëÜ áêüìá êáé ïé ðéï ðñïíïìéïý÷ïé áðü ìáò, ðñÝðåé
íá åðéóôñÝøïõí êáé íá åðáíåíóùìáôùèïýí, Ýóôù ùò Ýíá óçìåßï, óôçí
êïéíùíßá. ¸ôóé, ùò ìÝñïò ôçò ðñïóðÜèåéáò íá ìåôïõóéþóïõìå ôïí åáõôü
ìáò, ðñÝðåé åðßóçò íá ìåôïõóéþóïõìå êáé ôïí êüóìï óôïí ïðïßï æïýìå.
¹äç áíáöÝñáìå ôï Äõôéêü Âïõääéóôéêü ÔÜãìá, ðñÜãìá ðïõ ìáò ïäçãåß ó'
áõôü ðïõ ëÝìå ÓÜíãêá Þ ÐíåõìáôéêÞ Êïéíüôçôá. Ìðïñïýìå íá äïýìå ôç
ÓÜíãêá ì' Ýíá óùñü äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò Üëëá èá ðåñéïñéóôþ ó' Ýíá
óõãêåêñéìÝíï óçìåßï, ðïõ öáßíåôáé íá Ý÷åé Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôá
ðñïëåãüìåíÜ ìïõ. Ç ÓÜíãêá Þ ÐíåõìáôéêÞ Êïéíüôçôá áíôéðñïóùðåýåé ôçí
éäáíéêÞ êïéíùíßá óå ìéêñÞ êëßìáêá. Åßíáé ìéá åôåñï÷ñïíéóìÝíç
ðñïóäïêßá, óå ìéêñïãñáößá, ãéá ôï ðïý èá ìðïñÝóåé íá öôÜóåé ç
êïéíùíßá óôï óýíïëü ôçò, üôáí èá Ý÷åé ðåñáéôÝñù åîåëé÷èåß. Ç äéêÞ
ìáò, ìéêñþí äéáóôÜóåùí ÓÜíãêá Þ ÐíåõìáôéêÞ Êïéíüôçôá, ôï äéêü ìáò
ìéêñü ÔÜãìá, áíôéðñïóùðåýåé ìéá êïéíùíßá Þ ìéá êïéíüôçôá ðïõ
óôçñßæåôáé ïëïêëçñùôéêÜ óå çèéêÝò êáé ðíåõìáôéêÝò áñ÷Ýò. Ì' Üëëá
ëüãéá äåí ðñüêåéôáé ðåñß êïéíùíßáò ìå ôçí Ýííïéá ôïõ ïñãáíéóìïý, áëëÜ
ìéáò ðñáãìáôéêÞò êïéíüôçôáò âáóéóìÝíçò ó' áõôÝò ôéò áñ÷Ýò. Êáé áõôÞ
åßíáé ç åéäïðïéüò äéáöïñÜ ôçò áðü Ýíáí ïñãáíéóìü. Åðßóçò äéáöÝñåé óôï
åðßðåäï óõììåôï÷Þò êáé äÝóìåõóçò ôùí ìåëþí ôçò.
ÐñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå üôé ç êáëëéÝñãåéá ôùí óùóôþí äéáðñïóùðéêþí
ó÷Ýóåùí, áíÜìåóá óôá Üôïìá ðïõ áðïôåëïýí ôçí ÓÜíãêá Þ ÐíåõìáôéêÞ
Êïéíüôçôá, Ý÷åé ôåñÜóôéá óçìáóßá. ÊáôÜ êÜðïéïí ôñüðï åßíáé áäýíáôï íá
ôï êÜíïõìå í' áêïõóôåß ðéï óçìáíôéêü áð' ü,ôé åßíáé. Ãéá íá õðÜñîåé
Ýíá áõèåíôéêü âïõääéóôéêü êßíçìá óôçí Áããëßá, ðñÜãìá ôï üðïéï
ðñïóäïêïýìå, ðñÝðåé íá óôçñé÷ôåß ðÜíù óå ìßá êïéíüôçôá áíèñþðùí ðïõ
äéáôçñïýí ïõóéáóôéêÞ åðáöÞ êáé åðéêïéíùíßá ìåôáîý ôïõò, óå çèéêü,
øõ÷ïëïãéêü êáé ðíåõìáôéêü åðßðåäï. Ç ó÷Ýóç ôïõò, äçëáäÞ, äåí ðñÝðåé
íá ìïéÜæåé ìå áõôÞ ôùí ìåëþí åíüò êïéíïý óõëëüãïõ áëëÜ íá óôçñßæåôáé
óôçí ðíåõìáôéêÞ öéëßá - ßóùò êáé óå Ýíá áêüìá âáèýôåñï åðßðåäï. ÁõôÞ
åßíáé áêüìá ìßá Üðïøç ôçò éäáíéêÞò êïéíùíßáò. ÐñÝðåé íá íéþèïõìå ôç
äéêÞ ìáò ìéêñÞ ÓÜíãêá Þ ÐíåõìáôéêÞ Êïéíüôçôá, ôï äéêü ìáò ìéêñü
ÔÜãìá, ùò ìéá ìéêñïãñáößá ôçò éäáíéêÞò êïéíùíßáò ôïõ ìÝëëïíôïò, ìéá
êïéíùíßá üðïõ ç ÔÝëåéá Åñãáóßá åßíáé ï êáíüíáò áíôß ç åîáßñåóç, üðùò
óõìâáßíåé óÞìåñá.
ÊåöÜëáéï 6
Áðü ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá ðåñíÜìå óôçí Ýêôç ðëåõñÜ ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý
Ìïíïðáôéïý, ãíùóôÞ óôá óáíóêñéôéêÜ ùò óÜìõáê-âãéáãéÜìá (ðáëß:
óÜììá-âáãéÜìá). Êáèþò ç ëÝîç âãéáãéÜìá óõíÞèùò ìåôáöñÜæåôáé ùò
"ðñïóðÜèåéá", èá ìéëÞóïõìå ðåñß ÔÝëåéáò ÐñïóðÜèåéáò. Åßäáìå üôé ôï
äåýôåñï, ôñßôï êáé ôÝôáñôï óôÜäéï ôïõ Ìïíïðáôéïý Ý÷ïõí íá êÜíïõí ìå
ôç ìåôïõóßùóç ôïõ áôüìïõ, åíþ ôï ðÝìðôï óôÜäéï Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôç
ìåôïõóßùóç ïëüêëçñçò ôçò êïéíùíßáò. Ôï Ýêôï óôÜäéï, ç ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá, Ý÷åé íá êÜíåé îáíÜ ìå ôç ìåôïõóßùóç ôïõ áôüìïõ êáé ðéï
óõãêåêñéìÝíá ìå ôçí ìåôïõóßùóç ôçò âïýëçóçò Þ ôçò èÝëçóÞò ôïõ. Ç
äéáöïñÜ Ýãêåéôáé óôçí åõñýôçôá ôçò óöáßñáò åðéññïÞò ôÞò ÔÝëåéáò
ÐñïóðÜèåéáò. Ç óöáßñá åðéññïÞò ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò åßíáé ïëüêëçñç ç
êïéíüôçôá, ç êïéíùíßá ãåíéêüôåñá, åíþ áõôÞ ôçò ÔÝëåéáò ÐñïóðÜèåéáò
åßíáé ç êÜèå ìïñöÞ Ýìâéáò ýðáñîçò, ç üëç äéáäéêáóßá ôçò ïñãáíéêÞò
åîÝëéîçò ôùí ðñáãìÜôùí. ÌÝóá ó' áõôü ôï ðëáßóéï, êáé ìÝóá óôï
ãåíéêüôåñï ðëáßóéï ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, ç ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá áíôéðñïóùðåýåé ôï ãåãïíüò üôé ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ áðïôåëåß
êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ôç óõíÝ÷åéá, ôï áðïêïñýöùìá, áêüìá êáé ôçí
ôåëåßùóç, ïëüêëçñçò ôçò åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò. Ãé' áõôü ôï ëüãï
óõ÷íÜ áíáöåñüìáóôå óôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá ùò ôç óõíåéäçôÞ åîÝëéîç ôïõ
Áíèñþðïõ.
¼ðùò åßäáìå, ç ÁããëéêÞ ëÝîç "ðñïóðÜèåéá" áðïäßäåé ôç óáíóêñéôéêÞ
âãéáãéÜìá, ç ïðïßá ÷ñçóéìïðïéåßôáé áêüìá óôéò óçìåñéíÝò ãëþóóåò ôçò
Éíäßáò, üðùò ×ßíôé, ÃêïõôæïõñÜôé êáé ÌáñÜôé êáé óçìáßíåé óùìáôéêÞ
Üóêçóç, êõñßùò ìå ôçí Ýííïéá ôçò ãõìíáóôéêÞò. Ãéá ðáñÜäåéãìá ïé Éíäïß
áðïäßäïõí ôçí áããëéêÞ -Þ ìÜëëïí åëëçíéêÞ- ëÝîç "ãõìíáóôÞñéï" ùò
âãéáãéáìáóÜëá, ðïõ óçìáßíåé óôçí êõñéïëåîßá "áßèïõóá ãõìíáóôéêÞò".
¸ôóé ðáßñíïõìå ìßá éäÝá ãéá ôçí åõñýôåñç Ýííïéá ôçò ëÝîçò. Ôï óôÜäéï
ôçò óÜìõáê-âãéáãéÜìá Þ ÔÝëåéáò ÐñïóðÜèåéáò, åóôéÜæåé ôçí ðñïóï÷Þ ìáò
óå êÜôé ðïëý óçìáíôéêü: óôï ãåãïíüò üôé ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ åßíáé
åíåñãçôéêÞ æùÞ. Ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ äåí åßíáé æùÞ ôçò ðïëõèñüíáò.
Ôïõíáíôßïí, åßíáé åíåñãçôéêÞ, äõíáìéêÞ. ÂÝâáéá áõôÞ ç äñáóôçñéüôçôá,
áõôÞ ç åíåñãçôéêüôçôá, äå âñßóêåé áðáñáßôçôá Ýêöñáóç äéáìÝóïõ ôïõ
óþìáôïò. Ôï ãåãïíüò üôé ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ åßíáé åíåñãçôéêÞ äå óçìáßíåé
üôé ðñÝðåé íá ôñÝ÷ïõìå áðü äù êé áðü êåé "êÜíïíôáò ðñÜãìáôá" ì' Ýíá
÷ïíôñïêïììÝíï, åðéöáíåéáêü, áèëçôéêü ôñüðï, óßãïõñá üìùò óçìáßíåé üôé
ðñÝðåé íá åßìáóôå åíåñãçôéêïß óå äéáíïçôéêü, ðíåõìáôéêü, áêüìá êáé
áéóèçôéêü åðßðåäï. ¼íôùò, áõôü ôï óôÜäéï ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý
áíôéðñïóùðåýåé ü,ôé èá ïíïìÜæáìå ðíåõìáôéêü áèëçôéóìü, ðñÜãìá ðïõ
áðïôåëåß åîÝ÷ïí ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ âïõääéóìïý.
Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ï âïõääéóìüò åßíáé ãéá ôïõò
åíåñãçôéêïýò. Äåí åßíáé ãéá ôïõò äéáíïçôéêÜ áíÜðçñïõò Þ ôïõò
ðíåõìáôéêÜ íåêñïýò. Ï âïõääéóìüò åßíáé ãéá Üôïìá ðñüèõìá íá
ðñïóðáèÞóïõí. ÂÝâáéá, õðÜñ÷åé êáé ç áðïôõ÷ßá. Ìðïñåß í' áðïôý÷åéò
äÝêá, åßêïóé, áêüìá êáé åêáôü öïñÝò - áëëÜ äåí Ý÷åé êáé ôüóç óçìáóßá.
Áõôü ðïõ Ý÷åé óçìáóßá åßíáé íá ðñïóðáèåßò. Ï âïõääéóìüò äåí åßíáé ãé'
áõôïýò ðïõ áñÝóêïíôáé íá ÷þíïíôáé óôçí ðïëõèñüíá ôïõò êáé íá
äéáâÜæïõí ãéá ôéò ðñïóðÜèåéåò ôùí Üëëùí. ÎÝñåôå ôé åííïþ: êÜôé óáí íá
ðáßñíåéò ôç ÆùÞ ôïõ ÌéëáñÝðá, íá èñïíéÜæåóáé äßðëá óôï ôæÜêé, ìå ôï
ôóÜé êáé ôá ìðéóêüôá óïõ, íá óéãïðßíåéò ôï ôóÜé óïõ, íá ìáóïõëÜò ôá
ìðéóêïôÜêéá óïõ, üìïñöá êáé ùñáßá êáé íá äéáâÜæåéò ãéá ôéò óôåñÞóåéò
ôïõ ÌéëáñÝðá óêåðôüìåíïò, "èáõìÜóéá!" êáé "ìðñÜâï ôïõ!".
Ï âïõääéóìüò äå ëåéôïõñãåß Ýôóé. Äåí áñêåß ìüíï íá äéáâÜæåé êáíåßò
ãéá ôéò ðñïóðÜèåéåò ôùí Üëëùí, áëëÜ ðñÝðåé íá åßíáé Ýôïéìïò íá êÜíåé
êÜðïéá, Ýóôù êáé óôïé÷åéþäç ðñïóðÜèåéá, ï ßäéïò. Ãéá ðïëý êáéñü óôïõò
âïõääéóôéêïýò êýêëïõò ôçò Áããëßáò åðéêñáôïýóå ìßá ëáíèáóìÝíç åéêüíá
ôïõ âïõääéóìïý. ÄéÜ÷õôç Þôáí ç åíôýðùóç üôé ï âïõääéóìüò Þôáí ãéá
"ãñéïýëåò" - êáé ðñüèåóç ìïõ, ëÝãïíôáò "ãñéïýëåò", äåí åßíáé íá
ðñïóâÜëù ôï ãõíáéêåßï ðëçèõóìü ôéò ôñßôçò çëéêßáò ôçò Âñåôáíßáò, ðïõ
äåí åßíáé áðáñáßôçôá "ãñéïýëåò" ìå ôçí Ýííïéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéþ ôïí
üñï. "Ãñéïýëåò", ìå ôç äéêéÜ ìïõ Ýííïéá, ìðïñåß íá åßíáé Üôïìá êÜèå
çëéêßáò êáé ôùí äýï öýëùí. Ï âïõääéóìüò åßíáé éäéáßôåñá áðáéôçôéêüò
êáé ðñïïñßæåôáé ãéá ôïõò íÝïõò êáé ôïõò äõíáôïýò - åßôå áõôïýò ðïõ
åßíáé äéáíïçôéêÜ êáé óùìáôéêÜ íÝïé Þ ôïõëÜ÷éóôïí ãé' áõôïýò ðïõ åßíáé
äéáíïçôéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ íÝïé, áó÷Ýôùò çëéêßáò êáé óèåíáñüôçôáò.
Ç ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá åßíáé äýï åéäþí: ãåíéêÞ êáé óõãêåêñéìÝíç. Áí êáé
ôï Ýêôï ìÝëïò ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý Ý÷åé íá êÜíåé
áðïêëåéóôéêÜ ìå ôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá, êÜðïéá ðñïóðÜèåéá åßíáé
áíáãêáßá óå üëá ôá õðüëïéðá óôÜäéá. Äåí ðñÝðåé íá íïìßæïõìå üôé,
åðåéäÞ Ýíá óõãêåêñéìÝíï óôÜäéï ïíïìÜæåôáé ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá, ìðïñïýìå
íá ðåñÜóïõìå üëá ôá õðüëïéðá ÷ùñßò êáèüëïõ ðñïóðÜèåéá. ÊÜðïéá
ðñïóðÜèåéá åßíáé áðáñáßôçôç óå êÜèå óôÜäéï ôïõ Ìïíïðáôéïý êáé áõôü
åííïïýìå ìå ôçí Ýííïéá ãåíéêÞ ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá.
Ïé ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò ôïõ Íïõ
Ç óõãêåêñéìÝíç ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá, ç ïðïßá áíôéóôïé÷åß óôçí ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá ùò Ýêôï óôÜäéï ôïõ Ìïíïðáôéïý, áðïôåëåßôáé áðü ìßá óåéñÜ
áóêÞóåùí. ÁõôÝò ïé áóêÞóåéò åßíáé ãíùóôÝò óáí "Oé ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò
ôïõ Íïõ" (Four Exertions). Ïé ÔÝóóåñéò ÔÝëåéåò ÁóêÞóåéò ôïõ Íïõ -üðùò
åðßóçò ïíïìÜæïíôáé- áðïôåëïýíôáé áðü 1) ôçí Ðñüëçøç, 2) ôï Îåñßæùìá,
3) ôçí ÊáëëéÝñãåéá, êáé 4) ôç ÓõíôÞñçóç. Tï êïéíü ôïõò áíôéêåßìåíï
åßíáé ïé êáëÝò êáé êáêÝò óêÝøåéò, Þ üðùò ëÝìå óôï âïõääéóìü, ïé
áäÝîéåò êáé ïé åðéäÝîéåò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò. Ç ðñïóðÜèåéá ðïõ Ý÷åé
ó÷Ýóç ìå ôçí ðñüëçøç åßíáé íá ðñïëÜâåé êáíåßò ôç ãÝííçóç áäÝîéùí
óêÝøåùí Þ øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìç åìöáíéóôåß.
Ðáñïìïßùò, îåñßæùìá óçìáßíåé íá îåñéæþíåé êáíåßò ôéò áäÝîéåò øõ÷éêÝò
êáôáóôÜóåéò ðïõ Þäç åíõðÜñ÷ïõí ìÝóá ôïõ. ÊáëëéÝñãåéá óçìáßíåé íá
êáëëéåñãåß êáíåßò ôéò åðéäÝîéåò êáôáóôÜóåéò ðïõ Þäç õðÜñ÷ïõí. ¸ôóé, ç
ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá åöáñìüæåôáé êáôÜ ðñþôï ëüãï óå øõ÷ïëïãéêü åðßðåäï.
¸÷åé íá êÜíåé ìå óõíå÷Þ äïõëåéÜ ðÜíù óôïí ßäéï ìáò ôïí åáõôü êáé ìÝóá
óôï íïõ ìáò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôá ìÝóá ôçò Ðñüëçøçò, ôïõ Îåñéæþìáôïò,
ôçò ÊáëëéÝñãåéáò êáé ôçò ÓõíôÞñçóçò.
Áõôüò ï äéá÷ùñéóìüò Ý÷åé óêïðü íá äéåõêïëýíåé ôçí áõôïðåéèáñ÷ßá êáèþò
åßíáé ðïëý åýêïëï í' áôïíÞóåé êáíåßò. ¼ëïé áñ÷ßæïõí ìå ìåãÜëï
åíèïõóéáóìü ãéá ôï âïõääéóìü, ôï äéáëïãéóìü êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ
áëëÜ ðïëý ãñÞãïñá áõôüò ï åíèïõóéáóìüò ÷Üíåôáé êáé ìåôÜ áðü ëßãï
êáéñü åßíáé óáí íá ìçí ôïõò åß÷å óõìâåß ôßðïôá. Áõôü ãßíåôáé ãéáôß ç
åóùôåñéêÞ ìáò áäñÜíåéá, ç äýíáìç ðïõ áíôéôßèåôáé óôçí åîÝëéîÞ ìáò,
åßíáé ðïëý éó÷õñÞ - êáé öáßíåôáé óå ìéêñïðñÜãìáôá üðùò ôï íá óçêùèåß
êáíåßò íùñßò ôï ðñùß ãéá íá êÜíåé äéáëïãéóìü. Ìðïñåß í' áðïöáóßóïõìå
íá óçêùèïýìå ìßá þñá íùñßôåñá êáé ßóùò ôá êáôáöÝñïõìå ãéá ìßá, äýï Þ
áêüìá êáé ãéá ôñåéò öïñÝò, áëëÜ ôçí ôÝôáñôç èá ìáò åßíáé ðïëý äýóêïëï
íá ðÜìå êüíôñá óôïí ðåéñáóìü êáé èá ãßíåé ïëüêëçñç ðÜëç óôï íïõ ìáò
ìåôáîý ôïý íá óçêùèïýìå Þ íá ÷ïõæïõñÝøïõìå áêüìá ãéá ìåñéêÜ ëåðôÜ.
Êáé ôéò ðéï ðïëëÝò öïñÝò èá ÷Üóïõìå, ãéáôß ïé äõíÜìåéò ôçò áäñÜíåéáò
åßíáé ðïëý éó÷õñÝò ìÝóá ìáò. Åßíáé ôüóï åýêïëï íá ðÜñåé ôçí êáôéïýóá
ï åíèïõóéáóìüò ìáò êáé ôåëéêÜ íá åîáíåìéóôåß åíôåëþò.
Ðñéí áíáëýóïõìå ëåðôïìåñþò ôéò ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò ðñÝðåé íá
åðéóçìÜíïõìå êÜôé éäéáßôåñá óïâáñü. Äåí ìðïñïýìå êáí í' áñ÷ßóïõìå íá
ðñïëáìâÜíïõìå, íá îåñéæþíïõìå, íá êáëëéåñãïýìå Þ íá óõíôçñïýìå áí äåí
îÝñïõìå ðñþôá ôïí åáõôü ìáò, áí äåí îÝñïõìå ôéò ôÜóåéò êáé ôá
ðåñéå÷üìåíá ôïõ íïõ ìáò. Êáé ôï íá îÝñåé êáíåßò ôïí åáõôü ôïõ áðáéôåß
ìåãÜëç åéëéêñßíåéá - ôïõëÜ÷éóôïí ìåãÜëç åéëéêñßíåéá ìå ôïí åáõôü ôïõ.
Äåí ðåñéìÝíåé êáíåßò íá åßìáóôå ôåëåßùò åéëéêñéíåßò ìå ôïõò Üëëïõò,
áëëÜ ôïõëÜ÷éóôïí üóïí áöïñÜ ôéò ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò, åðéâÜëëåôáé íá
åßìáóôå åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ìáò. (Ãé' áõôïýò ðïõ ôï âñßóêïõí
ðåñßåñãï ðïõ äåí áðáéôåßôáé áðüëõôç åéëéêñßíåéá ìå ôïõò Üëëïõò, èá
ðñÝðåé í' áíáñùôçèïýí ðüóï äýóêïëï åßíáé êÜôé ôÝôïéï. ÈõìÜìáé íá Ý÷ù
äéáâÜóåé êÜðïõ üôé ôï ðñþôï ðñÜãìá ðïõ óõíåéäçôïðïßçóå êÜðïéïò, ìüëéò
êÜèçóå íá ãñÜøåé ôçí áõôïâéïãñáößá ôïõ, Þôáí üëá ôá ðñÜãìáôá ðïõ äåí
èá Ýëåãå, ðñÜãìá áðüëõôá áëçèÝò. Åßíáé áñêåôÜ äýóêïëï íá åßíáé êáíåßò
åéëéêñéíÞò ìå ôïí åáõôü ôïõ, ðüóï ìÜëëïí ìå ôïõò Üëëïõò!)
Áí èÝëïõìå íá åöáñìüóïõìå ôéò ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò ðñÝðåé ôïõëÜ÷éóôïí íá
êáôáâÜëïõìå êÜðïéá ðñïóðÜèåéá Ýôóé þóôå íá äïýìå ôïí ðñáãìáôéêü ìáò
åáõôü, Ýôóé þóôå íá Ý÷ïõìå ìéá éäÝá ãéá ôï ôé ðñÝðåé íá ðñïëçöèåß, íá
îåñéæùèåß, íá êáëëéåñãçèåß Þ íá óõíôçñçèåß. Ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò
äéáôçñïýìå ìßá ïíåéñéêÞ åéêüíá ôïõ åáõôïý ìáò. Êëåßíïõìå ôá ìÜôéá ìáò
êáé âëÝðïõìå ôïí åáõôü ìáò í' áíôáíáêëÜôáé óáí óå êáèñÝöôç êáé
óêåöôüìáóôå: "Ôé üìïñöïò! Ôé åõãåíÞò". Åßíáé ç åîéäáíéêåõìÝíç åéêüíá
ôïõ åáõôïý ìáò, ðïõ ìáò óõíïäåýåé ôïí ðåñéóóüôåñï êáéñü. Äå
÷áñáêôçñéæüìáóôå âÝâáéá áð' üëåò ôéò áñåôÝò, äåí åßìáóôå äá êáé ç
åíóÜñêùóç ôçò ôåëåéüôçôáò, áëëÜ óßãïõñá åßìáóôå Ýíá ôñõöåñü,
ðñïóöéëÝò, áîéáãÜðçôï, óõìðïíåôéêü, åõöõÝò, åéëéêñéíÝò, êáëïðñïáßñåôï
êáé öéëüôéìï áíèñþðéíï ïí - êÜôé ôÝôïéï âëÝðïõìå óõíÞèùò. Áõôü ðïõ
ðñÝðåé íá ðñïóðáèÞóïõìå íá êáëëéåñãÞóïõìå, áõôü ðïõ ðñÝðåé í'
áðáéôÞóïõìå Þ êáé íá ðñïóåõ÷çèïýìå, åßíáé "íá äïýìå ôïí åáõôü ìáò ìå
ôá ìÜôéá ôùí Üëëùí", üðùò ëÝåé êáé ï ðïéçôÞò, êáé áõôü äåí åßíáé äá
êáé ôüóï åýêïëï. ÐñÝðåé íá êÜíïõìå Ýíáí åóùôåñéêü áðïëïãéóìü ôùí
áäÝîéùí êáé åðéäÝîéùí øõ÷éêþí ìáò êáôáóôÜóåùí - ôïõ êÜèå
"åëáôôþìáôïò" êáé ôïõ êÜèå "ðñïôåñÞìáôüò" ìáò. Áí êáé äåí åßíáé
áðáñáßôçôï íá óõãêñéíüìáóôå ìå éäáíéêÜ çèéêÞò ôåëåéüôçôáò, ðñÝðåé
ôïõëÜ÷éóôïí íá êáôáöÝñïõìå íá áíáëýóïõìå ìå óïâáñüôçôá êáé
åéëéêñßíåéá ôïí ßäéï ìáò ôï íïõ, ôéò øõ÷éêÝò ìáò êáôáóôÜóåéò êáé ôéò
áñåôÝò ìáò, ðñéí êáí óêåöôïýìå íá âÜëïõìå óå åöáñìïãÞ ôéò ÔÝóóåñéò
ÁóêÞóåéò. ÄéáöïñåôéêÜ äå èá îÝñïõìå ðùò íá ðñï÷ùñÞóïõìå êáé êáìßá
ðñáãìáôéêÞ ðñüïäïò êáé åîÝëéîç äå èá åßíáé äõíáôÞ.
1. ÐñïëáìâÜíïíôáò ôç ãÝííçóç áäÝîéùí øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ äåí
Ý÷ïõí áêüìá åìöáíéóôåß
¼ðùò åßäáìå, áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç åßíáé ìßá êáôÜóôáóç ìïëõóìÝíç
áðü ðüèï Þ åãùéóôéêÞ åðéèõìßá, áðü ìßóïò Þ áðü ðëÜíç, áðü ðíåõìáôéêÞ
óýã÷õóç êáé Ýëëåéøç ðñïïðôéêÞò. Ìßá óêÝøç èåùñåßôáé áäÝîéá üôáí ç
ãÝííçóÞ ôçò óõíäÝåôáé Üìåóá ìå ìßá áðü áõôÝò ôéò áäÝîéåò øõ÷éêÝò
êáôáóôÜóåéò Þ øõ÷éêïýò ðáñÜãïíôåò. Áí ñùôÞóåé êáíåßò áðü ðïý
ðñïÝñ÷ïíôáé áõôÝò ïé óêÝøåéò -êáé ðñÝðåé íá îÝñïõìå áðü ðïý
ðñïÝñ÷ïíôáé Üìá èÝëïõìå íá ôéò îåñéæþóïõìå- ç áðÜíôçóç åßíáé üôé ç
Üìåóç ðçãÞ ôïõò (äå ìáò åíäéáöÝñåé ó' áõôü ôï óçìåßï ç áðþôåñç ðçãÞ
ôïõò) åßíáé ïé áéóèÞóåéò.
Óôï âïõääéóìü ïé áéóèÞóåéò äéáéñïýíôáé óå Ýîé: åßíáé ïé ðÝíôå
óùìáôéêÝò áéóèÞóåéò ìáæß ìå ôï íïõ, ï ïðïßïò èåùñåßôáé Ýêôç áßóèçóç.
Ìå ôï íïõ, åííïïýìå ôïí áðëü íïõ, áõôüí ðïõ ìáò âïçèÜåé í'
áíôåðåîåñ÷üìáóôå óôéò áíÜãêåò ôçò êáèçìåñéíüôçôáò. ¸íáò áðü ôïõò
ôñüðïõò ðïõ ìðïñåß íá ãåííçèåß ìßá áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç åßíáé
üôáí, ð.÷., ðåñðáôÜìå áíÝìåëïé êáé îáöíéêÜ âëÝðïõìå êÜôé ðïõ ìáò
åëêýåé ôçí ðñïóï÷Þ óå ìßá âéôñßíá êáé óêåöôüìáóôå: "ÈÝëù íá ôï
áãïñÜóù!" Ìå áõôü ôïí ôñüðï, äéáìÝóïõ ôçò áßóèçóçò ôçò üñáóçò,
ãåííÜôáé ç íåõñùôéêÞ åðéèõìßá Þ áðëçóôßá. ÌåñéêÝò öïñÝò áðëÜ
èõìüìáóôå êÜôé. Êáèþò êáèüìáóôå óôçí çóõ÷ßá ìáò, ç áíÜìíçóç áðü êÜôé
ðïõ åß÷áìå, êÜôé ðïõ óêåöôÞêáìå Þ êÜôé ðïõ ìáò Ýäùóå çäïíÞ, âñßóêåé
ôï äñüìï ôçò óôï íïõ ìáò -÷ùñßò íá îÝñïõìå áðü ðïõ- êáé ðñéí
êáëÜ-êáëÜ êáôáëÜâïõìå ôé ãßíåôáé âñéóêüìáóôå ðáãéäåõìÝíïé áðü ôïí
ðüèï, ôï ìßóïò Þ ôï öüâï.
ÅðïìÝíùò, ðñïò áðïôñïðÞ ôùí áäÝîéùí êáôáóôÜóåùí ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìá
åìöáíéóôåß, ðïõ ìðïñåß ü÷é ìüíï íá åéóâÜëëïõí, áëëÜ êáé íá
åêðïñèÞóïõí êáé íá êõâåñíÞóïõí ôï íïõ ìáò, åßíáé áðáñáßôçôï íá
áêïëïõèÞóïõìå áõôü ðïõ åßíáé ãíùóôü óôï âïõääéóìü ùò öýëáîç Þ
åðßãíùóç ôùí áéóèÞóåùí, êáé êõñßùò ôïõ íïõ. Ç ðáñáäïóéáêÞ ïíïìáóßá
áõôÞò ôçò äéáäéêáóßáò åßíáé ç "öýëáîç ôùí èõñþí ôùí áéóèÞóåùí". Ïé
áéóèÞóåéò ðáñïìïéÜæïíôáé ìå ôéò åéóüäïõò åíüò óðéôéïý. Áí èÝëïõìå íá
åìðïäßóïõìå êÜðïéïí íá ìðåé óôï óðßôé ìáò, âÜæïõìå Ýíá öýëáêá óôçí
åßóïäï ãéá íá åëÝã÷åé ôïõò åðéóêÝðôåò. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðñÝðåé íá
åëÝã÷ïõìå ôéò åéóüäïõò ôùí Ýîé áéóèÞóåùí åîåôÜæïíôáò ôéò åíôõðþóåéò,
ôéò óêÝøåéò Þ ôéò éäÝåò ðïõ æçôïýí áðïäï÷Þ, êñáôþíôáò Ýôóé ôïí å÷èñü
óå áðüóôáóç. Áõôïý ôïõ åßäïõò ï Ýëåã÷ïò Þ åðßãíùóç ôïõ ôé óõìâáßíåé
óôï ÷þñï ôùí áéóèÞóåþí ìáò êáé óôï ÷áìçëüôåñï åðßðåäï ôïõ íïõ ìáò,
ðñÝðåé íá äéáôçñåßôáé óå ìüíéìç âÜóç. ¼ðùò üëïé ãíùñßæïõìå áðü ôçí
åìðåéñßá ìáò, ïé áäÝîéåò óêÝøåéò óõíÞèùò åéóâÜëëïõí äß÷ùò íá ôï
óõíåéäçôïðïéïýìå: äåí êáôáöÝñíïõìå êáí íá ôéò äïýìå íá ðëçóéÜæïõí Þ
íá åéóÝñ÷ïíôáé. Ðñéí êáëÜ-êáëÜ êáôáëÜâïõìå ôé ìáò ãßíåôáé Ý÷ïõí
èñïíéáóôåß óôï íïõ ìáò, óáí íá Þôáí óðßôé ôïõò, áöÞíïíôÜò ìáò í'
áíáñùôéüìáóôå ðþò ôá êáôÜöåñáí! ÌðÞêáí áðü ôçí ðüñôá, äçëáäÞ áðü ìßá
ôùí Ýîé áéóèÞóåùí. Êáé ãé' áõôü ôï ëüãï ðñÝðåé íá öõëÜìå ôéò èýñåò
ôùí áéóèÞóåùí, áí èÝëïõìå íá ìçí åéó÷ùñÞóïõí áäÝîéåò óêÝøåéò.
2. Îåñéæþíïíôáò áäÝîéåò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí Þäç åìöáíéóôåß
Ï éäáíéêüôåñïò ôñüðïò íá ìéëÞóïõìå ãéá ôï îåñßæùìá ôùí øõ÷éêþí
êáôáóôÜóåùí ðïõ Ý÷ïõí Þäç åìöáíéóôåß åßíáé ìÝóù ôùí ëåãüìåíùí ÐÝíôå
Åìðïäßùí, üðùò áõôÜ åßíáé ãíùóôÜ óôï âïõääéóìü. Ôá ÐÝíôå Åìðüäéá
åßíáé ç åðéèõìßá ãéá õëéêÜ áãáèÜ, ôï ìßóïò, ç áíçóõ÷ßá êáé ç áãùíßá,
ç íùèñüôçôá êáé ç áðï÷áýíùóç êáé ç áìöéâïëßá ìå ôçí
áíáðïöáóéóôéêüôçôá.
á) Ôï åìðüäéï ôçò åðéèõìßáò ãéá õëéêÜ áãáèÜ
Ç åðéèõìßá ãéá õëéêÜ áãáèÜ åßíáé ðïëý éó÷õñÞ êáèþò óõìðåñéëáìâÜíåé
åðéèõìßá ãéá öáãçôü, ñïý÷á êáé óôÝãç. Äåí áðïôåëåß ðñüâëçìá áí ôçí
êñáôÞóïõìå óå êÜðïéá üñéá, ðñÜãìá ðïõ óðáíßùò êÜíïõìå. ÓõíÞèùò
èÝëïõìå ðåñéóóüôåñá õëéêÜ áãáèÜ áð' üóá äéáèÝôïõìå êé Ýôóé ãéíüìáóôå
Ýñìáéï ôùí åðéèõìéþí ìáò. Áíôß ôá õëéêÜ áãáèÜ íá åßíáé áðëÜ ôï ìÝóï
ãéá ôçí åðéâßùóÞ ìáò êáé ôçí ëåéôïõñãéêüôçôÜ ìáò óôçí êïéíùíßá,
êáôáíôÜíå íá ãßíïíôáé Ýíá åìðüäéï ãéá ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò áíþôåñç
äéáíïçôéêÞ, ðíåõìáôéêÞ áêüìá êáé ðïëéôéóôéêÞ æùÞ.
â) Ôï åìðüäéï ôïõ ìßóïõò
¼ôáí ëÝìå ìßóïò ôï åííïïýìå óå üëåò ôéò äõíáôÝò åêöÜíóåéò ôïõ, áðü
ôéò ðéï åìöáíåßò ìÝ÷ñé ôéò ðéï äõóäéÜêñéôåò, üðùò, ð.÷. áíôáãùíéóìüò,
áíôéðÜèåéá, áêüìá êáé äéêáéïëïãçìÝíç áãáíÜêôçóç. Ìüëéò ÷ôåò, Þñèå ìßá
ãõíáßêá óôï êÝíôñï ìáò êáé ðñïóðÜèçóå íá ìáò äþóåé Ýíá öõëëÜäéï
èñçóêåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, ó÷åôéêÜ ìå ôï Ìåóóßá. Áñ÷ßóáìå ôçí
êïõâÝíôá êáé áíáðüöåõêôá ç óõæÞôçóç Ýöôáóå óôçí Áãßá ÃñáöÞ. Ìáò
ñþôçóå ðïéá Þôáí ç ãíþìç ìáò ãéá ôïí Éçóïý. Ôçò åßðáìå üôé ôïí
óåâüìáóôáí êáé ôïí èáõìÜæáìå, êáèþò åðßóçò üôé õðÞñ÷áí êÜðïéá
ðñÜãìáôá óôá ÅõáããÝëéá ðïõ äåí ìðïñïýóáìå íá êáôáëÜâïõìå. ¸íá áðü
áõôÜ Þôáí ï èõìüò ðïõ Ýäåéîå ï Éçóïýò üôáí Ýäéùîå áðü ôï íáü ôïõò
áñãõñáìïéâïýò. Ìáò áðÜíôçóå üôé äåí Þôáí èõìüò áëëÜ äéêáéïëïãçìÝíç
áãáíÜêôçóç. Ôçò åßðá üôé ïé âïõääéóôÝò ðßóôåõáí üôé Ýíáò ôÝëåéïò
Üíèñùðïò äåí äéáêáôÝ÷åôáé áðü èõìü Þ áðëçóôßá êáé ìáò áíôáðÜíôçóå üôé
ï ×ñéóôüò Þôáí Èåüò êáé ôá ðñÜãìáôá åßíáé äéáöïñåôéêÜ ìå ôï Èåü.
Äõóôõ÷þò, üðùò åîÞãçóá ó' áõôÞ ôç ãõíáßêá, ç äéêáéïëïãçìÝíç
áãáíÜêôçóç Þôáí Þóóïíïò óçìáóßáò óå ó÷Ýóç ìå üëá ôá áôõ÷Þ ðïõ
óõíÝâçóáí óôç ÷ñéóôéáíéêÞ Åõñþðç õðü ôç ìïñöÞ èñçóêåõôéêþí äéþîåùí,
ÉåñÜò ÅîÝôáóçò, Óôáõñïöïñéþí, ê.ô.ë. Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü üëá áõôÜ
ôá äõóÜñåóôá ãåãïíüôá, ôá ïðïßá ãíùñßæïõìå áðü ôç ìåëÝôç ôçò
éóôïñßáò, åßíáé ìïñöÝò âßáò, ç ïðïßá ìå ôç óåéñÜ ôçò åßíáé ìéá
Ýêöñáóç ôïõ åìðïäßïõ ôïõ ìßóïõò. Áíôß íá ðñïóðáèïýìå íá
äéêáéïëïãÞóïõìå ôá åìðüäéá, åßíáé êáëýôåñï ãéá ìáò íá åßìáóôå
åéëéêñéíåßò ìå ôïí åáõôü ìáò óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ øõ÷éêÞ ìáò
êáôÜóôáóç.
ã) Ôï åìðüäéï ôçò áíçóõ÷ßáò êáé ôïõ Üã÷ïõò
To åìðüäéï ôçò áíçóõ÷ßáò êáé ôïõ Üã÷ïõò åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï óôç
óýã÷ñïíç ÄõôéêÞ êïéíùíßá, ìéá êïéíùíßá ðïõ äåí äéáêñßíåôáé áðü
áñìïíßá êáé çñåìßá. Áí Þôáí íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôç óçìåñéíÞ êïéíùíßá èá
ëÝãáìå üôé åßíáé áíÞóõ÷ç, íåõñéêÞ, áã÷þäçò, áêüìá êáé ôõñáííéóìÝíç -
êáé ôá ðåñéóóüôåñá Üôïìá ðïõ ãíùñßæïõìå åßíáé êÜðùò Ýôóé. Äýóêïëá
âñßóêåôáé êÜðïéïò ðïõ èá ìáò äþóåé ìßá áßóèçóç ãáëÞíçò, áí êáèßóïõìå
ãéá ëßãï ìáæß ôïõ. Ôïõò ðéï ðïëëïýò ôïõò ôñþåé ç Ýãíïéá, ôï Üã÷ïò, ç
áíçóõ÷ßá êáé ç âéáóýíç. ÏñéóìÝíåò öïñÝò, ôïõò åßíáé áäýíáôï íá
êáèßóïõí óå çñåìßá áêüìá êáé ãéá ìåñéêÜ ëåðôÜ. Áí äïêéìÜóïõí íá
êÜíïõí äéáëïãéóìü èá åðéêåíôñùèïýí óôïõò èïñýâïõò ôïõ êõêëïöïñéáêïý Þ
ôùí áíèñþðùí. Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü ç Ýãíïéá, ôï Üã÷ïò, ç áíçóõ÷ßá
êáé ç âéáóýíç ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò, áðïôåëïýí åìðüäéï. Áõôü âÝâáéá äå
óçìáßíåé üôé äåí ðñÝðåé êáíåßò íá êÜíåé ðñÜãìáôá ìå óâåëôÜäá, åßíáé
üìùò ðïëý äéáöïñåôéêü áðü ôçí øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç áíçóõ÷ßáò, üðïõ
áöÞíïõìå ôï Ýíá êáé ðéÜíïõìå ôï Üëëï, ãéáôß ôßðïôá äåí ìáò éêáíïðïéåß
êáé åðåéäÞ äåí îÝñïõìå ðïý íá øÜîïõìå ãéá íá âñïýìå êÜôé ðïõ íá ìáò
äßíåé ðñáãìáôéêÞ éêáíïðïßçóç.
ä) Ôï åìðüäéï ôçò íùèñüôçôáò êáé ôçò áðï÷áýíùóçò
Ôï åìðüäéï ôçò íùèñüôçôáò êáé ôçò áðï÷áýíùóçò èá ìðïñïýóå åðßóçò íá
ëÝãåôáé áäñÜíåéá êáé ëßìíáóìá - Þ ôï íá ãßíåôáé êáíåßò øõ÷ñüò êáé
óôåßñïò. ¢ôïìá ðïõ âñßóêïíôáé ó' áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç íéþèïõí üôé
ôßðïôá äåí Ý÷åé óçìáóßá. "Ãéáôß íá åíï÷ëçèåßò; Äåí Ý÷åé êáìßá ó÷Ýóç
ìå ìÝíá. ¢óå ôá ðñÜãìáôá íá ðÜñïõí ôïí äñüìï ôïõò". Óôçí åðï÷Þ ìáò,
áõôïý ôïõ åßäïõò ç íïïôñïðßá åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíç. Óõ÷íÜ åßíáé ìßá
áíôßäñáóç óôçí áíçóõ÷ßá êáé ôï Üã÷ïò, áëëÜ üðùò êáé íá ôï ðÜñïõìå
áðïôåëåß Ýíá åìðüäéï. Óõ÷íÜ êáíåßò ðñïóðáèåß íá ôï äéêáéïëïãÞóåé.
ÌåñéêÜ áðü ôá Üôïìá ðïõ èåùñïýìå ãáëÞíéá êáé Þñåìá ìðïñåß áðëÜ íá
ëéìíÜæïõí ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ, Üôïìá ðïõ èåùñïýìå ðïëõÜó÷ïëá,
ìðïñåß íá ôñþãïíôáé ìå ôá ñïý÷á ôïõò.
å) Ôï åìðüäéï ôçò áìöéâïëßáò êáé ôçò áíáðïöáóéóôéêüôçôáò
Ôï åìðüäéï ôçò áìöéâïëßáò êáé ôçò áíáðïöáóéóôéêüôçôáò åßíáé ç
áíéêáíüôçôá -áêüìá êáé ç áðñïèõìßá- íá áíáëýóïõìå ôá äåäïìÝíá ìáò êáé
íá Ýñèïõìå ó' Ýíá ôåëéêü óõìðÝñáóìá, ìßá ïñéóôéêÞ áðüöáóç. Åßíáé ç
Üñíçóç í' áðïöáóßóïõìå ãéá êÜôé êáé ìåôÜ íá äåóìåõôïýìå ó' áõôü - ç
Üñíçóç í' áêïëïõèÞóïõìå Ýíá óõãêåêñéìÝíç ó÷Ýäéï äñÜóçò êáé íá
õéïèåôÞóïõìå ìßá óõãêåêñéìÝíç óôÜóç æùÞò.
ÁõôÜ åßíáé ôá ÐÝíôå Åìðüäéá, êáé üôáí ìéëÜìå ãéá ôï îåñßæùìá áäÝîéùí
øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ Ý÷ïõí Þäç åìöáíéóôåß áíáöåñüìáóôå êõñßùò óôï
íá áðáëëÜóóåôáé êáíåßò áðü ôçí åðéèõìßá ãéá õëéêÜ áãáèÜ, áðü ôï
ìßóïò, áðü ôç íùèñüôçôá êáé ôçí áðï÷áýíùóç, áðü ôçí áíçóõ÷ßá êáé ôï
Üã÷ïò, êáé áðü ôçí áìöéâïëßá êáé ôçí áíáðïöáóéóôéêüôçôá.
Óôï âïõääéóìü ï íïõò Þ óõíåßäçóç óõ÷íÜ ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôï íåñü. Ôï
íåñü óôç öõóéêÞ ôïõ êáôÜóôáóç åßíáé áãíü, äéáöáíÝò êáé ëáìðåñü áëëÜ
ìðïñåß íá ìïëõíèåß ìå ðïëëïýò ôñüðïõò. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ï íïõò, ðïõ
åßíáé êé áõôüò áðü ôç öýóç ôïõ áãíüò, ìðïñåß íá ìïëõíèåß äéáìÝóïõ ôùí
ÐÝíôå Åìðïäßùí. Óôéò âïõääéóôéêÝò ãñáöÝò ï íïõò ðïõ åßíáé ãåìÜôïò
ðüèï ðáñïìïéÜæåôáé ìå íåñü, óôï ïðïßï Ý÷ïõí äéáëõèåß äéÜöïñá ÷ñþìáôá
- êüêêéíï, ìðëå, ðñÜóéíï, êßôñéíï. ÕðÜñ÷åé ìéá êÜðïéá ïìïñöéÜ, áëëÜ ç
áãíüôçôá ôïõ íåñïý êáèþò êáé ôïõ íïõ Ý÷ïõí ÷áèåß. Ï íïõò ðïõ Ý÷åé
êõñéåõôåß áðü ôï ìßóïò ðáñïìïéÜæåôáé ìå ôï íåñü ðïõ áöïý Ýöôáóå óôï
óçìåßï âñáóìïý, áñ÷ßæåé íá óõñßæåé, íá êÜíåé ìðïõñìðïõëÞèñåò êáé íá
âãÜæåé áôìïýò. (ºóùò õðÜñ÷åé êÜðïéá ëïãéêÞ óôçí Ýêöñáóç "îåöïýóêùóá"
üôáí Ý÷åé åîùôåñéêåýóåé êáíåßò ôï èõìü ôïõ). Ìå ôïí ßäéï ôñüðï, ï
íïõò ðïõ åðéâáñýíåôáé ìå áíçóõ÷ßá êáé Üã÷ïò ðáñïìïéÜæåôáé ìå
áíåìïäáñìÝíç èÜëáóóá, åíþ ï íïõò ðïõ õðïöÝñåé áðü íùèñüôçôá êáé
áðï÷áýíùóç ðáñïìïéÜæåôáé ìå ìßá ëßìíç ðïõ Ý÷åé ãåìßóåé áãñéü÷ïñôá.
¼óïí áöïñÜ ôï íïõ ðïõ âñßóêåôáé õðü ôçí åðÞñåéá áìöéâïëßáò êáé
áíáðïöáóéóôéêüôçôáò, ðáñïìïéÜæåôáé ìå ìáýñï ëáóðþäåò íåñü ðïõ
âñùìÜåé.
Ðþò ìðïñåß êáíåßò íá êáèáñßóåé êáé íá öéëôñÜñåé ôï íåñü; Ðþò ìðïñåß
íá îåöïñôùèåß ôá ÐÝíôå Åìðüäéá êáé íá îåñéæþóåé üëåò ôéò áäÝîéåò
øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí Þäç åìöáíéóôåß; Ï âïõääéóìüò óõíéóôÜ
ôÝóóåñéò ìåèüäïõò ðïõ óõíÞèùò äïêéìÜæïíôáé ìå ôç óåéñÜ ðïõ èá ôéò
ó÷ïëéÜóù.
Ç ðñþôç ìÝèïäïò Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôï íá áíáëïãéæüìáóôå ôéò óõíÝðåéåò
ðïõ èá Ý÷åé ç åêÜóôïôå áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç. Ôé ìðïñåß íá óõìâåß
áí áöåèïýìå óôï èõìü ìáò; Ìðïñåß íá ìéëÞóïõìå èõìùìÝíá, íá ðïýìå
óêëçñÜ ëüãéá ôá ïðïßá ðéèáíþò íá ïäçãÞóïõí óå äõóöïñßá Þ ðáñåîÞãçóç.
Áí èõìþóïõìå ðïëý ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå áêüìá êáé óùìáôéêÞ âßá.
Ìðïñåß áêüìá êáé íá óêïôþóïõìå. ÁõôÝò åßíáé ïé ëïãéêÝò óõíÝðåéåò ôïõ
áíåîÝëåãêôïõ èõìïý. ¸ôóé, áíáëïãéóôåßôå ôéò óõíÝðåéåò ôçò áäÝîéáò
øõ÷éêÞò êáôÜóôáóçò. ÁõôÞ åßíáé ç ðñþôç ìÝèïäïò êáé ìðïñåß íá
åöáñìïóôåß óå ïðïéïäÞðïôå áðü ôá åìðüäéá. Óôçí ðåñßðôùóç ôçò
íùèñüôçôáò êáé áðï÷áýíùóçò ìðïñåß íá óêåöôåß êáíåßò üôé áí óõíå÷ßóåé
íá ëéìíÜæåé äå èá Ý÷åé êáìßá ðñüïäï êáé äå èá êÜíåé ôßðïôá óôç æùÞ
ôïõ. ÅðéðëÝïí, èá ÷Üóåé ü,ôé Þäç Ý÷åé êåñäßóåé, õëéêü Þ ðíåõìáôéêü.
Ç äåýôåñç ìÝèïäïò áöïñÜ óôçí êáëëéÝñãåéá ôïõ áíôéèÝôïõ. ÊÜèå
åðéâëáâÞò øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç Ý÷åé êáé ôçí áíôßèåôç, ùöÝëéìç ðëåõñÜ ôçò.
Áí áíáêáëýøïõìå üôé Ý÷åé êõñéåýóåé ôï íïõ ìáò ç áäÝîéá øõ÷éêÞ
êáôÜóôáóç ôïõ ìßóïõò -áí áíôéðáèïýìå ôïõò áíèñþðïõò, äåí ôá ðÜìå êáëÜ
ìáæß ôïõò êáé äå èÝëïõìå ôï êáëü ôïõò- ôüôå ðñÝðåé íá êáëëéåñãÞóïõìå
ôï áíôßèåôï ôïõ ìßóïõò, ðïõ åßíáé ç áãÜðç (ìå ôçí ðíåõìáôéêÞ ôçò
Ýííïéá). Áò áóêçèïýìå óôç ìÜéôñé-ìðÜâáíá25 , ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò
óõìðïíåôéêÞò áãÜðçò. ÁãÜðç êáé ìßóïò äåí ìðïñïýí íá óõíõðÜñîïõí. Áí
õðÜñ÷åé ìßóïò äåí õðÜñ÷åé áãÜðç. Áí Ýñèåé ç áãÜðç ôï ìßóïò èá öýãåé.
Ç ôñßôç ìÝèïäïò Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôï íá åðéôñÝðåé êáíåßò óôéò áäÝîéåò
óêÝøåéò íá öýãïõí áðü ìüíåò ôïõò, ÷ùñßò íá ôïõò äßíåé éäéáßôåñç
ðñïóï÷Þ. Áò öáíôáóôïýìå üôé ï íïõò åßíáé óáí ôïí êáèáñü ïõñáíü êáé ïé
áäÝîéåò óêÝøåéò óáí ôá óýííåöá ðïõ Ýñ÷ïíôáé êáé öåýãïõí. Äåí õðÜñ÷åé
ëüãïò í' áíôéäñïýìå ìå ôáñá÷Þ êáé áíõðïìïíçóßá. Äåí õðÜñ÷åé ëüãïò íá
åîïñãéæüìáóôå Þ íá åðéêåíôñùíüìáóôå ó' áõôÝò ðáñáðÜíù áð' üóï ðñÝðåé.
Áò ôéò áöÞóïõìå íá öýãïõí, íá ðåñÜóïõí, íá ÷áèïýí áðü ìüíåò ôïõò.
Ìðïñïýìå íá ôéò äïýìå áðü ôç óêïðéÜ åíüò áðëïý ðáñáôçñçôÞ, íá ôéò
áíôéìåôùðßæïõìå ìå áäéáöïñßá êáé íá ëÝìå óôïí åáõôü ìáò üôé áðü ôç
óôéãìÞ ðïõ ìáò Þñèáí áðü êÜðïõ áëëïý êáé äåí Ý÷ïõí ôßðïôá íá êÜíïõí
ìå ìáò, óôçí ïõóßá äåí åßíáé êáí äéêÝò ìáò. Áí äéáôçñÞóïõìå áõôÞ ôç
óôÜóç ãéá üóï ÷ñåéÜæåôáé, ïé áäÝîéåò óêÝøåéò èá áðïìáêñõíèïýí.
Áí áõôÝò ïé ôñåéò ìÝèïäïé áðïôý÷ïõí õðÜñ÷åé êáé ìßá ôÝôáñôç - ç âßáéç
êáôáóôïëÞ. Ï Âïýääáò ëÝåé üôé áí äåí ìðïñåßò íá îåöïñôùèåßò ìßá
áäÝîéá øõ÷éêÞ êáôÜóôáóç ìå êáìßá áðü ôéò ðñïçãïýìåíåò ìåèüäïõò, ôüôå
÷ñçóéìïðïßçóå âßá. Óößîå ôá äüíôéá óïõ êáé ìå áðïöáóéóôéêüôçôá
åöÜñìïóå ôç âßáéç êáôáóôïëÞ. Êáé üôáí ëÝù "êáôáóôïëÞ" ôï ëÝù ùò
äéÜöïñï ôçò "áðþèçóçò". Ç áðþèçóç åßíáé ìßá õðïóõíåßäçôç äéåñãáóßá,
åíþ óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç åíåñãïýìå ìå áðüëõôç óõíåéäçôüôçôá.
ÎÝñïõìå ôé êÜíïõìå êáé ôï ëüãï ãéá ôïí ïðïßï ôï êÜíïõìå. ¸ôóé, üëá
áõôÜ ôá öïâåñÜ êáé ôñïìåñÜ ðïõ ìáò ëÝíå ïé øõ÷ïëüãïé üôé óõìâáßíïõí
ìå ôçí áðþèçóç äå èá óõìâïýí óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç.
ÁëëÜ ôé ãßíåôáé, áí áõôÝò ïé ôÝóóåñéò ìÝèïäïé îåñéæþìáôïò ôùí áäÝîéùí
óêÝøåùí áðïôý÷ïõí; ÌåñéêÝò öïñÝò áêüìá êé üôáí óößããåéò ôá äüíôéá óïõ
êáé åöáñìüæåéò ôç âßáéç êáôáóôïëÞ ïé áäÝîéåò óêÝøåéò ðáñáìÝíïõí.
Åßíáé óáí ôï ÷ïñôÜñé ðïõ ïñèþíåôáé îáíÜ ìüëéò ôï ðüäé ðïõ ôï ðáôïýóå
áðïìáêñõíèåß. Ôé ìðïñïýìå íá êÜíïõìå ó' áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç; ÕðÜñ÷åé
êÜôé ðïõ ìðïñïýìå íá êÜíïõìå; Áí ëåéôïõñãïýìå êáèáñÜ ó' Ýíá
øõ÷ïëïãéêü åðßðåäï, äåí ìðïñïýìå íá êÜíïõìå ôßðïôá áðïëýôùò, áëëÜ áí
ëåéôïõñãïýìå ó' Ýíá èñçóêåõôéêü Þ ðíåõìáôéêü åðßðåäï -óôç
óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç âïõääéóôéêü- ìáò áðïìÝíåé Ýíá ðñÜìá ðïõ
óßãïõñá ìðïñïýìå íá êÜíïõìå. Ïé ìåãÜëïé äÜóêáëïé ôçò ðíåõìáôéêÞò
æùÞò, ìáò ëÝíå üôé áí üëåò áõôÝò ïé ìÝèïäïé áðïôý÷ïõí êáé, Üó÷åôá áðü
ôï ðüóï Ýíôïíá ðñïóðáèïýìå, äåí êáôáöÝñíïõìå íá åëåõèåñùèïýìå áðü ôá
åìðüäéá, ôüôå ôï ìüíï ðñÜãìá ðïõ áðïìÝíåé åßíáé íá ðÜñïõìå ôçí
áðïôõ÷ßá ìáò ðáñáìÜó÷áëá êáé íá ðÜìå ãéá Ðñïóôáóßá óôï Âïýääá.
3. Êáëëéåñãþíôáò åðéäÝîéåò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìá
åìöáíéóôåß
Ç êáëëéÝñãåéá ôùí åðéäÝîéùí øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìá
åìöáíéóôåß äåí Ý÷åé íá êÜíåé áðëÜ ìå ôï íá "óêåöôüìáóôå êáëÜ
ðñÜãìáôá" ìå ôç óõíçèéóìÝíç Ýííïéá ôïõ üñïõ. Óçìáßíåé ôçí êáëëéÝñãåéá
ìßáò áíþôåñçò êáôÜóôáóçò óõíåßäçóçò êáé ýðáñîçò: ôç ìåôïõóßùóç êÜèå
äéÜóôáóçò ôçò ðñïóùðéêÞò ìáò ýðáñîçò. ÁõôÞ ç ìåôïõóßùóç ãßíåôáé
äõíáôÞ ìå ôç âïÞèåéá ôïõ äéáëïãéóìïý - ü÷é ôïõ äéáëïãéóìïý áðü ìüíïõ
ôïõ, áëëÜ ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò. Óôï âïõääéóìü ï
äéáëïãéóìüò áíáöÝñåôáé ùò ìðÜâáíá, ðïõ êõñéïëåêôéêÜ óçìáßíåé
"êáëëéÝñãåéá". Ï ðñáãìáôéêüò óêïðüò ôïõ äéáëïãéóìïý äåí åßíáé ìüíïí ç
áõôïóõãêÝíôñùóç: áõôü åßíáé ôï áñ÷éêü óôÜäéï. Ï ðñáãìáôéêüò óêïðüò
ôïõ åßíáé íá ìåôïõóéþóåé ôç óõíåßäçóç - íá ìáò êÜíåé Ýíá áíþôåñï ïí
áðü áõôü ðïõ Þìáóôáí ðñéí.
Ç ðñüïäïò óôï äéáëïãéóìü -ç ðñüïäïò óôçí åðßôåõîç áíþôåñùí
êáôáóôÜóåùí ýðáñîçò- ìåôñéÝôáé ìå ôçí åðßôåõîç ôùí ëåãüìåíùí íôõÜíáò
(ðáëß: ãêíéÜíáò). ÕðÜñ÷ïõí ôÝóóåñéò íôõÜíáò Þ áíþôåñåò êáôáóôÜóåéò
ýðáñîçò êáé óõíåßäçóçò, ç êáèåìßá ðéï õøçëÞ áðü ôçí ðñïçãïýìåíç. ¼ëåò
ôïõò âÝâáéá Ý÷ïõí ôï åîÞò êïéíü: üôé åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ôéò
ðåñéãñÜøåéò. ÕðÜñ÷ïõí áíáëýóåéò ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ôéò åðéöÝñïõí óå
âïõääéóôéêÜ êåßìåíá, éäßùò óôï ÁìðéíôÜñìá, áëëÜ äåí ìáò âïçèïýí íá
êáôáëÜâïõìå ðþò åßíáé óå åðßðåäï åìðåéñßáò. ºóùò ìßá ðïéçôéêÞ
ðåñéãñáöÞ Þ åðßêëçóç íá ìáò öáíåß ðéï ÷ñÞóéìç êáé åõôõ÷þò ï Âïýääáò,
ãíùñßæïíôáò ôïõò áíèñþðéíïõò ðåñéïñéóìïýò, ìáò äßíåé ìßá êáëáßóèçôç
ðáñïìïßùóç ãéá êÜèå ìßá áðü áõôÝò. ÐñÜãìáôé, õðÜñ÷ïõí Ýíá óùñü
ðáñïìïéþóåéò óôá âïõääéóôéêÜ êåßìåíá ðïõ áíáìöéóâÞôçôá ðñïÝñ÷ïíôáé
áðü ôïí ßäéï ôï Âïýääá. Ç ðñïóùðéêÞ ìïõ ãíþìç, åßíáé üôé áõôÞ ç
ðëåõñÜ ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ Ý÷åé áìåëçèåß. Äåí ðñÝðåé íá ìáò
äçìéïõñãåßôáé ç áßóèçóç ôïõ Âïýääá ùò âáñåôü êáé áíáëõôéêü. ÐïëëÝò
öïñÝò ÷ñçóéìïðïéïýóå êáèáñÜ ðïéçôéêïýò ôñüðïõò ãéá íá ìåôáäþóåé ôçí
ïõóßá ôùí äéäáóêáëéþí ôïõ, ðïõ óõ÷íÜ åßíáé ðéï áðïôåëåóìáôéêïß áðü
ôéò áíáëõôéêÝò ðåñéãñáöÝò ðïõ ðñïôéìïýóáí ðïëëïß áðü ôïõò íåþôåñïõò
áêïëïýèïõò ôïõ.
Ç ðñþôç íôõÜíá Þ áíþôåñç äéáëïãéóôéêÞ êáôÜóôáóç ðáñïìïéÜæåôáé ìå
óêüíç óáðïõíéïý áíáêáôåìÝíç ìå íåñü. ¸íáò âïçèüò ëïõôñïý, ìáò ëÝåé ï
Âïýääáò, ðáßñíåé Ýíá ðéÜôï ãåìÜôï óêüíç óáðïõíéïý êáé ôç ñß÷íåé óôï
íåñü. Áíáêáôåýåé ôï íåñü áñêåôÜ þóôå íá äçìéïõñãçèåß óáðïõíÜäá, êÜèå
ìüñéï ôçò ïðïßáò åßíáé ãåìÜôï íåñü. Åðßóçò, ç ðïóüôçôá ôïõ íåñïý
åßíáé üóç ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá ãßíåé ç óáðïõíÜäá, ïýôå ìéá óôáãüíá
ðáñáðÜíù. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ç øõ÷Þ ìáò äéáðïôßæåôáé áðü ôçí õøçëüôåñç
óõíåßäçóç ôçò ðñþôçò íôõÜíáò. Ôßðïôá äåí åßíáé ðáñáðáíßóéï êáé äåí
õðÜñ÷åé ïýôå Ýíá ìüñéï ôçò øõ÷Þò ìáò ðïõ íá ìçí Ý÷åé äéáðïôéóôåß.
¼óïé áðü óáò Ý÷ïõí ãåõôåß Þ åß÷áí ìßá ðñüãåõóç áõôÞò ôçò êáôÜóôáóçò
èá îÝñïõí ôé åííïþ. Åßíáé óáí êÜðïéï áíþôåñï óôïé÷åßï íá Ý÷åé
åéóâÜëëåé êáé íá Ý÷åé äéáðïôßóåé ôï óõíçèéóìÝíï ìáò åáõôü. Ç áíôßëçøç
ôïõ "åãþ" óõíå÷ßæåé íá õðÜñ÷åé, ùóôüóï ìáò Ý÷åé ïëïêëçñùôéêÜ
äéáðïôßóåé ç áßóèçóç ìéáò áíþôåñçò öýóçò.
Ï Âïýääáò ðáñïìïéÜæåé ôç äåýôåñç íôõÜíá óáí ìßá ëßìíç ãåìÜôç íåñü.
ÁõôÞ ç ëßìíç áíôëåß ôá áðïèÝìáôÜ ôçò áðü ìßá õðüãåéá ðçãÞ ðïõ ôçí
áíáíåþíåé óõíå÷þò êáé êÜíåé ôçí åðéöÜíåéÜ ôçò íá êï÷ëÜæåé. ¸ôóé, óôç
äåýôåñç íôõÜíá, áðü ôá âÜèç åíüò áãíïý êáé äéÜöáíïõ íïõ, ðçãÜæåé êÜôé
áêüìá ðéï áãíü, åíåñãçôéêü êáé äõíáìéêü - ëåò êáé Ý÷ïõìå âñåé ìßá
áíåîÜíôëçôç ðçãÞ Ýìðíåõóçò.
Êáé ï Âïýääáò ãßíåôáé áêüìá ðéï ðïéçôéêüò üôáí ðáñïìïéÜæåé ôçí ôñßôç
íôõÜíá ìå Ýíá ëùôü ðïõ ìåãáëþíåé ðÜíù óôï íåñü. Ï ëùôüò, åêôüò ôïõ
üôé áðïôåëåßôáé óå ìåãÜëï ðïóïóôü áðü íåñü, ôáõôü÷ñïíá âñßóêåôáé êáé
ìÝóá óôï íåñü ðïõ ôïí ðåñéêõêëþíåé áðü ðáíôïý, Ýôóé þóôå íá ôïí
äéáðïôßæåé åóùôåñéêÜ êáé åîùôåñéêÜ. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï, óôçí ôñßôç
íôõÜíá, ü÷é ìüíï äéáðïôéæüìáóôå áðü ìßá õøçëüôåñç êáôÜóôáóç
óõíåßäçóçò, áëëÜ åßìáóôå ìÝóá ó' áõôÞ, æïýìå ìÝóá ôçò óáí íá Þôáí ôï
öõóéêü ìáò óôïé÷åßï, áíôëþíôáò äýíáìç êáé åíÝñãåéá.
Ï Âïýääáò ðáñïìïéÜæåé ôçí ôÝôáñôç íôõÜíá ì' Ýíáí ëïõüìåíï, ðïõ
ôõëßãåôáé ì' Ýíá êáèáñü ëåõêü óåíôüíé ìåôÜ áðü Ýíá äñïóéóôéêü ìðÜíéï,
óôï ôÝëïò ìßáò æåóôÞò êáé êïõñáóôéêÞò ìÝñáò. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ ôï
êáèáñü ëåõêü óåíôüíé ðåñéôõëßãåé ôï ëïõüìåíï, Ýôóé êáé ç ôÝôáñôç
íôõÜíá, ç õøçëüôåñç êáôÜóôáóç óõíåßäçóçò, ìáò ðåñéôõëßãåé,
ðñïóôáôåýïíôÜò ìáò êáé ìïíþíïíôÜò ìáò áðü ôï Üããéãìá ôïõ Ýîù êüóìïõ.
Åßìáóôå åñìçôéêÜ óöñáãéóìÝíïé ìÝóá ôçò êáé ðáñüëï ðïõ äåí Ý÷ïõìå
÷Üóåé ôçí åðáöÞ ìáò ìå ôïí Ýîù êüóìï, ôßðïôá äåí ìðïñåß íá ìáò
åðçñåÜóåé üóï ðáñáìÝíïõìå ó' áõôÞí.
¸ôóé, ìå ôçí ôÝôáñôç íôõÜíá Þäç öôÜóáìå ðïëý ìáêñéÜ, áëëÜ ç
âïõääéóôéêÞ ðáñÜäïóç ìáò ìéëÜåé ãéá ôÝóóåñéò áêüìá õøçëüôåñåò
êáôáóôÜóåéò óõíåéäÞóåùò. ÁõôÝò åßíáé ïé ëåãüìåíåò ôÝóóåñéò "Üìïñöåò
óöáßñåò", áí êáé ìåñéêÝò öïñÝò ïíïìÜæïíôáé ôÝóóåñéò Üìïñöåò íôõÜíáò
êáé åßíáé óôçí ïõóßá õðïäéáéñÝóåéò -Þ äéáäï÷éêÝò åìâáèýíóåéò- ôçò
ôÝôáñôçò íôõÜíáò. Óå áíôßèåóç ìå ôéò ôÝóóåñéò íôõÜíáò ðåñéãñÜöïíôáé
áðïêëåéóôéêÜ ìå áíáëõôéêü ôñüðï. Ðñþôç Ýñ÷åôáé ç "óöáßñá ôïõ Üðåéñïõ
äéáóôÞìáôïò" ðïõ Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá ôçí åðÝêôáóç ôïõ íïõ,
ìåôáöÝñïíôÜò ôïí ðÝñá áðü ôá öõóéêÜ ôïõ óýíïñá. Ó' áõôü ôï åðßðåäï
âéþíåé êáíåßò ôï áðüëõôï Üðåéñï, äß÷ùò ðåñéïñéóìïýò, öñÜãìáôá Þ
åìðüäéá. ÐÝñá áðü ôç "óöáßñá ôïõ Üðåéñïõ äéáóôÞìáôïò" õðÜñ÷åé Þ
"óöáßñá ôçò Üðåéñçò óõíåßäçóçò", üðïõ êáíåßò óõíåéäçôïðïéåß ôçí
áðåñáíôïóýíç ôïõ íïõ. Ï íïõò äåí ðåñéïñßæåôáé óôï óþìá áëëÜ åßíáé
ôáõôüóçìïò ìå ôï Üðåéñï êáé åðïìÝíùò éêáíüò íá åðåêôáèåß áðåñéüñéóôá
ðñïò êÜèå êáôåýèõíóç. Ç ôñßôç óöáßñá åßíáé ìßá êáôÜóôáóç, "ìç
óõãêåêñéìÝíïõ" êáé "ìç ðñÜãìáôïò", ðïõ äåí åßíáé ôõöëÞ êáé ðáñüëï ðïõ
ôá ðñÜãìáôá ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ ùò õðáñêôÜ, åßíáé áäýíáôï íá ôá
îå÷ùñßóåé êáíåßò. Èá Þôáí åëáöñþò ÷ïíôñïêïììÝíï áí ëÝãáìå üôé üëá ôá
ðñÜãìáôá áíÜãïíôáé óå Ýíá. Áõôü ðïõ óõìâáßíåé åßíáé üôé ãßíïíôáé ðéï
ñåõóôÜ êáé áëëçëÝíäåôá. Ç ôÝôáñôç óöáßñá, ç "óöáßñá ðïõ äåí åßíáé
ïýôå áíôßëçøç ïýôå ìç áíôßëçøç", äåí ìðïñåß íá åêöñáóôåß ìå ëüãéá.
Äéáêñßíåôáé áðü ìç áíôßëçøç ëüãù ôçò åîáûëùìÝíçò êáôÜóôáóçò ôïõ
áíôéêåéìÝíïõ êáé áðü Ýëëåéøç ìç áíôßëçøçò ãéáôß ôï õðïêåßìåíï, áí êáé
åîßóïõ åîáûëùìÝíï, óõíå÷ßæåé íá õößóôáôáé. ¸÷ïõìå öôÜóåé óå ìßá
ïõóéáóôéêÞ õðÝñâáóç ôçò äõáäéêüôçôáò õðïêåéìÝíïõ-áíôéêåéìÝíïõ.
ÁõôÝò åßíáé ïé ôÝóóåñéò íôõÜíáò êáé ïé ôÝóóåñéò "Üìïñöåò óöáßñåò",
ôùí ïðïßùí ç äéáäï÷éêÞ åðßôåõîç óçìáßíåé ðñüïäï óôï äéáëïãéóìü Þ óôçí
êáëëéÝñãåéá åðéäÝîéùí øõ÷éêþí êáôáóôÜóåùí ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìá
åìöáíéóôåß.
Óå ðåñßðôùóç ðïõ êáíåßò áíáñùôéÝôáé ãéáôß áíáöåñüìáóôå óôï äéáëïãéóìü
êáé óôéò õøçëüôåñåò êáôáóôÜóåéò óõíåßäçóçò óôï êåöÜëáéï ôçò ÔÝëåéáò
ÐñïóðÜèåéáò áíôß óôçò ÔÝëåéáò ÓáìÜíôé (ôïõ üãäïïõ óôáäßïõ ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý) èá Ýðñåðå íá äéåõêñéíßóù ôï ãåãïíüò üôé
ï äéáëïãéóìüò åßíáé äýï åéäþí. Åßíáé áõôüò ðïõ óôçñßæåôáé óôç
óõíåéäçôÞ ðñïóðÜèåéá êáé áõôüò ðïõ óõìâáßíåé áõèüñìçôá ùò áðïôÝëåóìá
ìéáò áíþôåñçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò. Ôï ðñþôï åßäïò, åßíáé ï äéáëïãéóìüò
ìå ðñïóðÜèåéá óôïí ïðïßï åíôñõöÞóáìå êáé ï ïðïßïò êáëýðôåé Ýíá óùñü
ðñáêôéêÝò áíÜãêåò. Åßíáé îåêÜèáñï ðëÝïí, áð' ü,ôé Ý÷ïõìå ðåé ìÝ÷ñé
ôþñá, üôé ï äéáëïãéóìüò áðáéôåß ôüóï ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá þóôå íá
èåùñåßôáé ï ôïìÝáò ôçò ìÝãéóôçò ðñïóðÜèåéáò, ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò
ðíåõìáôéêÞò æùÞò êáé ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, êáé ãé' áõôü
óõìðåñéëáìâÜíåôáé óôï êåöÜëáéï ãéá ôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá.
4. Óõíôçñþíôáò åðéäÝîéåò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí Þäç åìöáíéóôåß
¸÷ïíôáò ðñïëÜâåé Þ îåñéæþóåé ôéò áñíçôéêÝò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò êáé
Ý÷ïíôáò êáëëéåñãÞóåé ôéò èåôéêÝò øõ÷éêÝò êáôáóôÜóåéò, ðñÝðåé ôþñá íá
óõíôçñÞóïõìå ôéò õøçëüôåñåò êáôáóôÜóåéò óõíåßäçóçò ðïõ êáëëéåñãÞóáìå.
Åßíáé ðïëý åýêïëï íá êáôñáêõëÞóåé êáíåßò. Áí óôáìáôÞóïõìå ôçí ÜóêçóÞ
ìáò, Ýóôù êáé ãéá ìßá Þ äýï ìÝñåò, ìðïñåß íá âñåèïýìå ðßóù óôï óçìåßï
ðïõ Þìáóôáí ðñéí áðü ìÞíåò. Ç óõóôçìáôéêÞ Üóêçóç åßíáé åðïìÝíùò
åîÝ÷ïõóáò óçìáóßáò. Áí óôáìáôÞóïõìå áöïý Ý÷ïõìå öôÜóåé Ýíá ïñéóìÝíï
åðßðåäï, ôï áðïôÝëåóìá èá åßíáé íá ðéóùãõñßóïõìå. Áí üìùò óõíå÷ßóïõìå
ôçí Üóêçóç, èá öôÜóïõìå êÜðïéá óôéãìÞ ó' Ýíá åðßðåäï áðü ôï ïðïßï
åßíáé áäýíáôï íá ðéóùãõñßóåé êáíåßò. Ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò áðü ìáò
áõôü ôï óôÜäéï åßíáé áêüìá ðÜñá ðïëý ìáêñéÜ êáé ìÝ÷ñé íá ôï öôÜóïõìå
ðñÝðåé íá åßìáóôå óå óõíå÷Þ åãñÞãïñóç, Ýôóé þóôå íá êáôáöÝñïõìå íá
óõíôçñÞóïõìå üôé Ý÷ïõìå Þäç êáëëéåñãÞóåé.
Ôï ðëáßóéï ôçò ÔÝëåéáò ÐñïóðÜèåéáò
¸÷ïíôáò ìéëÞóåé ãéá ôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá Þñèå ç þñá íá åîåôÜóïõìå ôï
ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï óõíôåëåßôáé. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ ôï ðëáßóéï
ôçò ÔÝëåéáò Åñãáóßáò åßíáé ïëüêëçñç ç êïéíùíßá, Ýôóé êáé ôï ðëáßóéï
ôçò ÔÝëåéáò ÐñïóðÜèåéáò åßíáé ïëüêëçñç ç åîåëéêôéêÞ äéáäéêáóßá.
Áíáëýïíôáò ôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá, ìÝóá áðü áõôü ôï ðëáßóéï, ðñÝðåé íá
ãßíåôáé óáöÝò üôé ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ áðïôåëåß Ýíá óôÜäéï ôçò
åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò êáé óõãêåêñéìÝíá ôï óôÜäéï ðïõ ïíïìÜæù
Áíþôåñç ÅîÝëéîç.
Ç Ýííïéá ôçò åîÝëéîçò Ý÷åé ðåñßïðôç èÝóç óôç óýã÷ñïíç óêÝøç.
Áíáäõüìåíç áðü ôçí åðéóôÞìç ôçò âéïëïãßáò, ãñÞãïñá åðåêôÜèçêå óå
Üëëåò åðéóôÞìåò, Ýôóé þóôå óÞìåñá íá ìéëÜìå ãéá ôçí åîÝëéîç ôïõ
ðëáíçôéêïý óõóôÞìáôïò, ôçí åîÝëéîç ôùí ôå÷íþí, ôçí åîÝëéîç ôçò
èñçóêåßáò, ê.ô.ë. ¼ðùò ëÝåé êáé ï ¢ããëïò âéïëüãïò Julian Huxley, "ïé
äéÜöïñïé êëÜäïé ôçò åðéóôÞìçò óõíõöáßíïíôáé, ãéá íá ìáò áðïäåßîïõí
üôé ôï óýìðáí ùò ïëüôçôá ðñÝðåé íá ãßíåôáé áíôéëçðôü ùò ìßá
ãéãáíôéáßá äéáäéêáóßá óõíå÷þí ìåôáëëáãþí, üðïõ åðéôõã÷Üíïíôáé íÝá
åðßðåäá ýðáñîçò êáé ïñãÜíùóçò, ìéá äéáäéêáóßá ðïõ èá ìðïñïýóáìå ïñèþò
íá ïíïìÜóïõìå ãÝíåóç Þ åîÝëéîç". Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ï Üíèñùðïò åßíáé
ìÝñïò ôïõ óýìðáíôïò, ìÝñïò ôçò öýóçò, óçìáßíåé üôé áðïôåëåß ìÝñïò
áõôÞò ôçò åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò, åðéôõã÷Üíïíôáò óõíå÷þò íÝá åðßðåäá
-êáé ü÷é áðëÜ íÝåò ìïñöÝò- ýðáñîçò êáé ïñãÜíùóçò. Áíôßèåôá ìå ôçí
ðåðáëáéùìÝíç áíôßëçøç üôé ï Üíèñùðïò äçìéïõñãÞèçêå äéá ìéáò, ï
Üíèñùðïò ü÷é ìüíïí åîåëß÷èçêå, áëëÜ óõíå÷ßæåé íá åîåëßóóåôáé.
ÊÜèå åîåëéóóüìåíï öáéíüìåíï ìðïñåß íá ìåëåôçèåß ìå äýï ôñüðïõò: óå
ó÷Ýóç ìå ôï ðáñåëèüí Þ óå ó÷Ýóç ìå ôï ìÝëëïí, ãåíåôéêÜ Þ ôåëåïëïãéêÜ.
Áò õðïèÝóïõìå üôé ðáßñíïõìå ôï öáéíüìåíï ôïõ áíèñþðïõ óôçí êáëýôåñç
êáôÜóôáóç ôïõ: ùò Ýíá ïí ðïõ äéáèÝôåé áõôåðßãíùóç, åõöõÀá, åõáéóèçóßá
êáé õðåõèõíüôçôá. Ìðïñåß íá êáôáíïÞóïõìå ôïí Üíèñùðï óå ó÷Ýóç ìå ôçí
êáôÜóôáóç áðü ôçí ïðïßá åîåëß÷èçêå êáé ìå ôçí êáôÜóôáóç, óôçí ïðïßá
áí äåí åîåëé÷èåß, Ý÷åé ôïõëÜ÷éóôïí ôç äõíáôüôçôá íá åîåëé÷èåß. Ç
ðñþôç, ç êáôÜóôáóç áðü ôçí ïðïßá åîåëß÷èçêå, áðïôåëåß ôçí Êáôþôåñç
ÅîÝëéîç, ðïõ åßíáé áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò ôçò åðéóôÞìçò êáé êõñßùò ôçò
âéïëïãßáò êáé ôçò áíèñùðïëïãßáò. Ç äåýôåñç, ç êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá èá
åîåëé÷èåß Þ Ý÷åé ôçí äõíáôüôçôá íá åîåëé÷èåß, áðïôåëåß ôçí Áíþôåñç
ÅîÝëéîç. ÁõôÞ åßíáé ôï åðßêåíôñï ôùí áíþôåñùí Þ ðáãêïóìßùí èñçóêåéþí
êáé êõñßùò ôïõ âïõääéóìïý.
Ç ó÷Ýóç ìåôáîý Êáôþôåñçò êáé Áíþôåñçò ÅîÝëéîçò áíáëýåôáé åõêïëüôåñá
ìå ôç âïÞèåéá åíüò äéáãñÜììáôïò. Áõôü áðïôåëåßôáé áðü ìßá ãñáììÞ Þ
ìÜëëïí Ýíá âÝëïò, ðÜíù óôï ïðïßï âñßóêïíôáé äéÜöïñá óýìâïëá, ãñÜììáôá
êáé áñéèìïß. Ôï óçìåßï üðïõ õðÜñ÷åé ôï 2, óôï êÝíôñï ôçò ãñáììÞò,
áíôéðñïóùðåýåé ôïí Üíèñùðï ðïõ äéáèÝôåé áõôïóõíåßäçóç. Áðü ôç âÜóç
ôçò ãñáììÞò ìÝ÷ñé ôï 2 Ý÷ïõìå ôçí Êáôþôåñç ÅîÝëéîç. Áðü ôï 2 ìÝ÷ñé
åðÜíù Ý÷ïõìå ôçí Áíþôåñç ÅîÝëéîç. ÊáèÝíá áðü ôá äýï ìÝñç, äçëáäÞ áðü
ôï 0 ìÝ÷ñé ôï 2 êáé áðü ôï 2 ìÝ÷ñé ôï Üðåéñï, ìðïñåß íá äéá÷ùñéóôåß
óå åðéìÝñïõò ìÝñç. Ôï óçìåßï 1, ðïõ âñßóêåôáé ìåôáîý ôïõ 0 êáé ôïõ 2,
åßíáé ôï óçìåßï åìöÜíéóçò ôçò óôïé÷åéþäïõò áíèñþðéíçò óõíåßäçóçò.
Áõôü åßíáé ôï óçìåßï üðïõ ôï æþï ãßíåôáé, Þ ôïõëÜ÷éóôïí áñ÷ßæåé íá
ãßíåôáé, Üíèñùðïò - êÜôé ðïõ óõíÝâç ó÷åôéêÜ ðñüóöáôá. (Ç áðüóôáóç
ìåôáîý áõôþí ôùí óçìåßùí äåí áíôéêáôïðôñßæåé ôï ÷ñüíï ðïõ ðÝñáóå áðü
ôçí ìßá êáôÜóôáóç óôç Üëëç). Ôï óçìåßï 3, ìåôáîý ôïõ óçìåßïõ 2 êáé
ôïõ áðåßñïõ, áíôéóôïé÷åß óôï óçìåßï üðïõ êÜíåé ôçí åìöÜíéóÞ ôçò ç
õðåñâáôéêÞ åðßãíùóç. Áõôü åßíáé ôï óçìåßï ôçò "Åéóüäïõ óôï Ñåýìá", Þ
ôï óçìåßï ôçò ìç åðéóôñïöÞò êáé ìç áíôéóôñïöÞò - Þ áêüìá ôçò ÔÝëåéáò
ÈÝáóçò, ôïõëÜ÷éóôïí ó' Ýíá óôïé÷åéþäåò åðßðåäï.
Áðü ôç âÜóç ôçò ãñáììÞò ðñïò ôá ðÜíù, ôï 0 áíôéóôïé÷åß óôï óçìåßï
åêêßíçóçò ôçò üëçò åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò. Ãéá ôïõò öõóéêïýò áõôü èá
Þôáí ç ëåãüìåíç "ÌåãÜëç ¸êñçîç", ãéá ôïõò âéïëüãïõò èá Þôáí ç
åìöÜíéóç ôùí ðñþôùí ìïñöþí æùÞò. Ôï óçìåßï 1 áíôéóôïé÷åß óôçí
åìöÜíéóç ôçò áíèñþðéíçò óõíåßäçóçò. Ôï óçìåßï 2 åßíáé ôï óôÜäéï ôçò
åìöÜíéóçò ôçò áõôïóõíåßäçóçò - ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ìáò åßìáóôå ëßãï
ðéï êÜôù áðü áõôü ôï óçìåßï êáé ìåñéêïß ëßãï ðéï ðÜíù. Ôï óçìåßï 3
áíôéóôïé÷åß óôï óôÜäéï ôçò õðåñâáôéêÞò åðßãíùóçò, ìå ôçí Ýííïéá ôçò
åðßãíùóçò ôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò. Áõôü åßíáé ôï óôÜäéï ìýçóçò ôçò
ÁëÞèåéáò, ôï Óçìåßï ôçò Ìç ÅðéóôñïöÞò. Ôï óçìåßï ôïõ áðåßñïõ, óôï
ïðïßï äåß÷íåé ôï âÝëïò ìáò, áíôéóôïé÷åß óôç ÍéñâÜíá, ôç Öþôéóç Þ ôçí
êáôÜóôáóç ôïõ Âïýääá.
Ôá óçìåßá 1, 2 êáé 3 ôÝìíïõí ôï âÝëïò ìáò óå ôñßá ìÝñç, ðïõ
óçìáäåýïíôáé ü÷é ìå áñéèìïýò áëëÜ ìå ãñÜììáôá. Ôï Á ìÝñïò áíôéóôïé÷åß
ó' áõôü ðïõ èá ðåñéãñÜöáìå ùò õðï-áíèñþðéíï óôÜäéï åîÝëéîçò êáé
áðïôåëåßôáé áðü ôï ïñõêôü, ôï öõôéêü êáé ôï æùéêü âáóßëåéï,
åîáéñïõìÝíïõ ôïõ áíèñþðïõ. Ôï  ìÝñïò áíôéóôïé÷åß óôï áíèñþðéíï
óôÜäéï, óõìðåñéëáìâáíïìÝíùí ôïõ ðñùôüãïíïõ êáé ôïõ åêðïëéôéóìÝíïõ. Ôï
à ìÝñïò áíôéóôïé÷åß ó' áõôü ðïõ èá ëÝãáìå áíþôåñï áíèñþðéíï óôÜäéï.
Ó' áõôü ôï óôÜäéï âñßóêïõìå ôçí áñ÷Þ ôùí ôå÷íþí, ôùí åðéóôçìþí, ôïõ
ðïëéôéóìïý êáé ôùí êáôþôåñùí èñçóêåéþí. Åí ôÝëåé, ôï Ä ìÝñïò
áíôéóôïé÷åß óôï õðåñ-áíèñþðéíï óôÜäéï. ¸ôóé, ôï âÝëïò ìáò êáëýðôåé
üëç ôçí åîåëéêôéêÞ äéáäéêáóßá, áðü ôéò áðëïýóôåñåò ìïñöÝò æùÞò ìÝ÷ñé
ôïí Üíèñùðï -ôïí ìç öùôéóìÝíï Üíèñùðï- êáé áðü êåé óôï Âïýääá Þ óôïí
ÖùôéóìÝíï Üíèñùðï. Ç åðéóôÞìç êáé ç èñçóêåßá, ç Êáôþôåñç êáé ç
Áíþôåñç ÅîÝëéîç, óõíõðÜñ÷ïõí óôçí ßäéá êëßìáêá, ðñÜãìá áðü ôï ïðïßï
ðñÝðåé íá áíôëïýìå ÷áñÜ êáé Ýìðíåõóç. Áí êëåßóïõìå ôá ìÜôéá ìðïñïýìå
äïýìå ôçí üëç äéáäéêáóßá áíÜðôõîçò êáé áíèïöïñßáò, êáèþò ðåñíÜåé ìå
ôá ðñþôá äåéëÜ âÞìáôá óôá ðïëõÜñéèìá äéáäï÷éêÜ óôÜäéá åîÝëéîçò.
Ìðïñïýìå íá äïýìå ôçí áñãÞ, ðïëý÷ñïíç êáé åðþäõíç áíÜðôõîç ôçò æùÞò
íá áðïêïñõöþíåôáé -ôïõëÜ÷éóôïí ðñïò ôï ðáñüí- óôïí Üíèñùðï.
ÔÝëåéá ðñïóðÜèåéá ùò óõíåéäçôÞ åîÝëéîç
Ç ÔÝëåéá ðñïóðÜèåéá åßíáé ôï Ýêôï óôÜäéï ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý
Ìïíïðáôéïý, êáé ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé áíôéóôïé÷åß óôï ôÝôáñôï
óôÜäéï ôçò åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò - óôï óôÜäéï ðïõ áíôéðñïóùðåýåôáé
áðü ôï Ä ìÝñïò ôçò ãñáììÞò ìáò. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, áí óõìðåñéëÜâïõìå
ôï êïóìéêü, êáèþò êáé ôï Õðåñâáôéêü Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé, ç ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá áíôéóôïé÷åß ó' üëç ôç äéáäéêáóßá ôçò Áíþôåñçò ÅîÝëéîçò
üðùò áõôÞ áíôéðñïóùðåýåôáé áðü ôï à êáé Ä ìÝñïò ôçò ãñáììÞò.
ÓõìðåñéëáìâÜíïíôáé ó' áõôü áêüìá êáé ïé áôåëåßò ðñïóðÜèåéÝò ìáò í'
áêïëïõèÞóïõìå ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé.
¼ðùò öáßíåôáé áðü ôï äéÜãñáììÜ ìáò, ç Êáôþôåñç êáé Áíþôåñç åîÝëéîç
åßíáé óå êÜðïéï åðßðåäï óõíå÷åßò, åíþ óå Ýíá Üëëï åßíáé áóõíå÷åßò.
Óôçí ïõóßá äéáöÝñïõí óå ðïëëÜ. Ç Êáôþôåñç åîÝëéîç åßíáé ìáæéêÞ, ãéáôß
ü÷é ìüíï ôï Üôïìï áëëÜ üëï ôï åßäïò åîåëßóóåôáé -ó' áõôü ôï óôÜäéï ôï
Üôïìï äåí Ý÷åé áêüìá åìöáíéóôåß- åíþ ç Áíþôåñç åîÝëéîç åßíáé êáèáñÜ
áôïìéêü èÝìá. ¸íá óõãêåêñéìÝíï Üôïìï ìðïñåß íá åîåëé÷èåß ðåñéóóüôåñï
áðü Ýíá Üëëï êáé í' áöÞóåé ðßóù ôïõ ïëüêëçñï ôï áíèñþðéíï åßäïò. ÁõôÞ
ç äõíáôüôçôá áðáéôåß áõôåðßãíùóç Þ áõôïóõíåßäçóç êáé ãé' áõôü ôï ëüãï
ìéëÜìå ãéá ôç óõíåéäçôÞ åîÝëéîç ôïõ áíèñþðïõ. Åðßóçò áðáéôåß áôïìéêÞ
ðñïóðÜèåéá - êáé ãé' áõôü ç ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá Ý÷åé ìßá ôüóï ðåñßïðôç
èÝóç óôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ôïõ Âïýääá Þ óôá ìÝñç à êáé Ä ôïõ
äéáãñÜììáôüò ìáò.
Ç åîÝëéîÞ ìáò óôï óçìåñéíü åðßðåäï õðÞñîå ìáæéêÞ. Ãéá ðïëý êáéñü
åîåëé÷èÞêáìå ôáõôü÷ñïíá, áëëÜ ç ðåñáéôÝñù åîÝëéîç áðáéôåß ðåñáéôÝñù
ðñïóðÜèåéá åê ìÝñïõò ôïõ êÜèå áôüìïõ. Ìå Üëëá ëüãéá áðáéôåß ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá óå ãåíéêü êáé óõãêåêñéìÝíï åðßðåäï. Áðáéôåß ôçí êáôáöõãÞ
ìáò óôéò ÔÝóóåñéò ÁóêÞóåéò: íá ðñïëáìâÜíïõìå êáé íá îåñéæþíïõìå ôéò
êáêÝò óêÝøåéò, íá êáëëéåñãïýìå êáé íá óõíôçñïýìå ôéò êáëÝò óêÝøåéò.
Áí óõíå÷ßóïõìå íá áóêïýìáóôå óôçí ÔÝëåéá ÐñïóðÜèåéá ì' áõôüí ôïí
ôñüðï èá öôÜóïõìå óôç ÍéñâÜíá, ôçí ÁëÞèåéá Þ ôçí êáôÜóôáóç ôïõ Âïýääá.
ÊåöÜëáéï 7
Åßäáìå üôé áõôü ðïõ äéá÷ùñßæåé ôçí Áíþôåñç áðü ôçí Êáôþôåñç ÅîÝëéîç
åßíáé ôï ãåãïíüò üôé ç Áíþôåñç ÅîÝëéîç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü åðßãíùóç.
Åðüìåíï åßíáé üôé ç ðñüïäïò óôçí Áíþôåñç ÅîÝëéîç áðïôåëåß óõíÜìá êáé
ðñüïäï óôçí åðßãíùóç. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ áõôÞ ç ðñüïäïò åìöáíßæåôáé ìå
ôçí åðßôåõîç äéáäï÷éêÜ õøçëüôåñùí êáôáóôÜóåùí, ôüôå ëïãéêÜ èá ðñÝðåé
íá Ý÷ïõìå êáé äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá åðßãíùóçò. ÁõôÜ áðïôåëïýí ôï
áíôéêåßìåíï ôïõ Ýâäïìïõ óôáäßïõ ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý
(åðßóçò ãíùóôü ùò ÓùóôÞ ÅãñÞãïñóç) êáé ï ìüíïò ôñüðïò ãéá í'
áíáêáëýøïõìå ôé óçìáßíåé "ÓùóôÞ ÅãñÞãïñóç" Þ "ÔÝëåéá Åðßãíùóç" åßíáé
ìÝóù ôçò ìåëÝôçò ôïõò.
Óôá óáíóêñéôéêÜ áõôü ôï óôÜäéï ïíïìÜæåôáé óÜìõáê-óìñßôé (ðáëß:
óÜììá-óÜôé). Ç óìñßôé Þ óÜôé óõíÞèùò ìåôáöñÜæåôáé ùò "åãñÞãïñóç", êáé
ìåñéêÝò öïñÝò ùò "åðßãíùóç", áëëÜ óôçí êõñéïëåîßá óçìáßíåé èýìçóç Þ
áíáèýìçóç. ÁõôÞ ç ëÝîç Ý÷åé ðïëëÝò óçìáóéïëïãéêÝò áðï÷ñþóåéò êáé äåí
åßíáé ðÜíôá åýêïëï íá ôéò îåêáèáñßóåé êáíåßò. ¸ôóé, èá ðñïóåããßóù ôï
åñþôçìá ãéá ôç óçìáóßá ôçò ëÝîçò óìñßôé Þ åãñÞãïñóçò ìÜëëïí Ýììåóá,
ðáßñíïíôáò Ýíá ðáñÜäåéãìá áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ. Ùóôüóï, ôï
ðáñÜäåéãìÜ ìïõ äå èá åßíáé ðáñÜäåéãìá ìç åãñÞãïñóçò áëëÜ åãñÞãïñóçò.
Ï ëüãïò ãé' áõôÞ ôçí áðüöáóç åßíáé åðåéäÞ ç ìç åãñÞãïñóç ìÜò åßíáé
ðéï ïéêåßá áðü ôçí åãñÞãïñóç. ¸ôóé, áíáëýïíôáò ôç ìç åãñÞãïñóç, èá
ìáò åßíáé åõêïëüôåñï íá öôÜóïõìå óå ìßá êÜðïéá áíôßëçøç ôçò
åãñÞãïñóçò.
Áò õðïèÝóïõìå üôé ãñÜöåôå Ýíá åðåßãïí ãñÜììá ðïõ ðñÝðåé íá
ôá÷õäñïìçèåß ôï óõíôïìüôåñï äõíáôü. ÁëëÜ, üðùò óõ÷íÜ óõìâáßíåé óôï
óýã÷ñïíï êüóìï ìáò, Ýíáò ößëïò óáò óáò ðáßñíåé ôçëÝöùíï êáé ðéÜíåôå
ôçí êïõâÝíôá. Ðñéí êáëÜ-êáëÜ êáôáëÜâåôå ôé ãßíåôáé Ý÷åé ðåñÜóåé ìéóÞ
þñá êïõâÝíôáò óôï ôçëÝöùíï. ÊëåßíïíôÜò ôï, ôñéâåëßæïõí ôï íïõ óáò üëá
áõôÜ ðïõ ëÝãáôå ìå ôï ößëï óáò êáé ü÷é ìüíï Ý÷åôå ðáíôåëþò îå÷Üóåé ôï
ãñÜììá áëëÜ êáé ôá ðïëëÜ ëüãéá óÜò Ýöåñáí äßøá. ¸ôóé ðçãáßíåôå óôçí
êïõæßíá êáé âÜæåôå ôï íåñü íá âñÜóåé ãéá Ýíá ôóÜé. Åíþ ðåñéìÝíåôå íá
âñÜóåé ôï íåñü, óáò êéíåß ôçí ðñïóï÷Þ Ýíá ôñáãïýäé ðïõ Ýñ÷åôáé áðü ôï
áðÝíáíôé äéáìÝñéóìá. Óõíåéäçôïðïéþíôáò üôé åßíáé ôï ñÜäéï ðçãáßíåôå
óôï äéðëáíü äùìÜôéï, áíïßãåôå ôï äéêü óáò ñÜäéï êáé ÷áëáñþíåôå
áêïýãïíôÜò ôï. Ùóôüóï, óõíå÷ßæåôå íá ô' áêïýôå áêüìá êáé üôáí Ý÷åé
ôåëåéþóåé ôï ôñáãïýäé ðïõ óáò Üñåóå. ¸ôóé, ðåñíÜåé áêüìá ðéï ðïëëÞ
þñá êáé Ý÷åôå îå÷Üóåé ôï íåñü ðïõ âñÜæåé. Åíþ åßóôå áðïññïöçìÝíïé óôç
ìïõóéêÞ áêïýôå êÜðïéïí íá ÷ôõðÜåé ôçí ðüñôá. ¸íáò ößëïò Ý÷åé Ýñèåé íá
óáò åðéóêåöôåß êáé áöïý ÷áßñåóôå ðïõ ôïí âëÝðåôå ôïõ öÝñåóôå óáí
êáëüò ïéêïäåóðüôçò. Êáèüóáóôå óôïí êáíáðÝ ãéá íá ôá ðåßôå êáé ìåôÜ
áðü ëßãï ôïí ñùôÜôå áí èÝëåé íá ðéåé êÜôé. ÐÜôå óôçí êïõæßíá ç ïðïßá
åßíáé ãåìÜôç áôìïýò êáé ôüôå óõíåéäçôïðïéåßôå üôé åß÷áôå âÜëåé ôï
íåñü íá âñÜóåé åäþ êáé þñá, ðñÜãìá ðïõ óáò êÜíåé íá èõìçèåßôå ôï
ãñÜììá. ÁëëÜ ôþñá åßíáé ðïëý áñãÜ êáèþò ôï ôá÷õäñïìåßï Ý÷åé êëåßóåé.
Áõôü åßíáé Ýíá ðáñÜäåéãìá ìç åãñÞãïñóçò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ. ¼íôùò,
êáôÜ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ç æùÞ ìáò âéþíåôáé ì' Ýíá ôÝôïéï ôñüðï.
¼ëïé ìáò ìðïñïýìå íá öáíôáóôïýìå ôïí åáõôü ìáò óôçí ßäéá èÝóç. ¼ëïé
ìáò áíáãíùñßæïõìå áõôÞí ôçí ÷áïôéêüôçôá êáé Ýëëåéøç åãñÞãïñóçò ðïõ
÷áñáêôçñßæåé, ìå ëéãïóôÝò åîáéñÝóåéò, ôçí êáèçìåñéíüôçôÜ ìáò.
Áò áíáëýóïõìå ëïéðüí ôçí êáôÜóôáóç ãéá íá áðïêôÞóïõìå ìßá âáèýôåñç
êáôáíüçóç ãéá ôç öýóç ôçò ìç åãñÞãïñóçò. Ðñþô' áð' üëá âëÝðïõìå
îåêÜèáñá óôï ðáñÜäåéãìÜ ìáò ôçí åðéëçóìïóýíç, ç ïðïßá åßíáé Ýíá
óçìáíôéêü óôïé÷åßï ôçò ìç åãñÞãïñóçò. Îå÷íÜìå ôï ãñÜììá ðïõ ãñÜöáìå
åíþ ìéëÜìå óôï ôçëÝöùíï, êáèþò åðßóçò îå÷íÜìå êáé ôï íåñü ðïõ âñÜæåé
åíþ áêïýìå ôï ñÜäéï.
Ãéáôß îå÷íÜìå ôüóï åýêïëá; Ãéáôß ìáò äéáöåýãåé ðáíôåëþò êÜôé ðïõ èá
Ýðñåðå íá èõìüìáóôáí; Áéôßá åßíáé ç åõêïëßá ìå ôçí ïðïßá áðïóðÜôáé ç
ðñïóï÷Þ ìáò. Ï íïõò ìáò ðïëý åýêïëá ðçäÜåé áðü ôï Ýíá óôï Üëëï. Èá
öÝñù ùò ðáñÜäåéãìá êÜôé ðïõ ðïëý óõ÷íÜ óõìâáßíåé, üôáí äßíù ìßá
äéÜëåîç Þ ïìéëßá. Ôï êïéíü ìðïñåß íá åßíáé ôåëåßùò óõãêåíôñùìÝíï êáé
íá õðÜñ÷åé ìéá áðüëõôç óéãÞ. ÎáöíéêÜ êÜðïéïò áíïßãåé ôçí ðüñôá, êáé
ôüôå ôé óõìâáßíåé; Ïé ìéóïß ãõñíÜíå ôá êåöÜëéá ôïõò ðñïò ôá ðßóù óáí
ìáñéïíÝôåò. Äåí åßíáé äá êáé ôüóï äýóêïëï í' áðïóðÜóåéò ôçí ðñïóï÷Þ
ôïõ êüóìïõ! ÌåñéêÝò öïñÝò áñêåß ìßá ìýãá ðïõ ðñïóðáèåß íá âãåé áðü ôï
ôæÜìé Þ Ýíá áðü ôá ÷áñôéÜ ìïõ ðïõ ãëéóôñÜåé óôï ðÜôùìá. ÊÜôé ôÝôïéá
ìéêñïðñÜãìáôá äåß÷íïõí ðüóï åýêïëï ìáò åßíáé íá áðïóðáóôïýìå. Ìå ôïí
ßäéï ôñüðï ôåßíïõìå íá îå÷íÜìå ôéò õðïèÝóåéò ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò
ìáò.
Ãéáôß üìùò åßíáé ôüóï åýêïëï í' áðïóðáóôïýìå; Ðþò áêñéâþò óõìâáßíåé;
Ìáò åßíáé åýêïëï í' áðïóðáóôïýìå ãéáôß ç óõãêÝíôñùóÞ ìáò åßíáé
áóèåíÞò. Áí ãéá ðáñÜäåéãìá êÜðïéïò Þôáí ðñáãìáôéêÜ óõãêåíôñùìÝíïò ó'
áõôÜ ðïõ Ýëåãá, áêüìá êáé áí Ýìðáéíå Ýíáò åëÝöáíôáò, äå èá ôï
áíôéëáìâáíüôáí. Êáé ãßíåôáé ôüóï åýêïëï í' áðïóðáóôïýìå áêñéâþò
åðåéäÞ äåí óõãêåíôñùíüìáóôå ì' Ýíáí ôÝôïéï ôñüðï. Äåí
óõãêåíôñùíüìáóôå ïëüøõ÷á ó' áõôü ðïõ êÜíïõìå. ÓõíÞèùò êÜíïõìå ü,ôé
åßíáé íá êÜíïõìå ìå ìéóÞ êáñäéÜ. Êáé ôï ßäéï óõìâáßíåé ìå áõôÜ ðïõ
ëÝìå Þ óêåöôüìáóôå.
Ãéáôß ç óõãêÝíôñùóÞ ìáò åßíáé ôüóï áóèåíÞò; Ãéáôß åßìáóôå ôüóï
åðéðüëáéïé ì' áõôÜ ðïõ êÜíïõìå, ëÝìå Þ óêåöôüìáóôå; H óõãêÝíôñùóÞ ìáò
åßíáé áóèåíÞò ãéáôß äåí Ý÷ïõìå óõíÝ÷åéá óêïðïý. Äåí õðÜñ÷åé êÜðïéïò
õðåñâÜëëùí óêïðüò ðïõ ðáñáìÝíåé ç ðñïôåñáéüôçôÜ ìáò óå ó÷Ýóç ìå ü,ôé
Üëëï êÜíïõìå. ÐçäÜìå óõíå÷þò áðü ôï Ýíá ðñÜãìá óôï Üëëï, ôç ìßá
åðéèõìßá óôçí Üëëç, óáí ôïí Þñùá ôçò äéÜóçìçò óÜôéñáò ôïõ ÍôñÜéíôåí26:
ÌéóÜ áñ÷ßíáãå ôá ðÜíôá, êáé ôá ðáñÜôáãå ãïñãÜ
êé ßóá ìéá ãýñá íá êÜíåé ôï öåããÜñé
¸êáíå ôï öáñìáêïôñßöôç, ôï âéïëéôæÞ,
ôïí ðáëéÜôóï êáé ôïí ðïëéôéêÜíôç.
Êáé åðåéäÞ äåí õðÜñ÷åé óõíÝ÷åéá óêïðïý, åðåéäÞ äåí åßìáóôå
åðéêåíôñùìÝíïé ó' Ýíá óõãêåêñéìÝíï ðñÜãìá, ãé' áõôü ôï ëüãï äåí
Ý÷ïõìå áëçèéíÞ áôïìéêüôçôá. Åßìáóôå ìéá äéáäï÷Þ äéáöïñåôéêþí áôüìùí,
üëùí åìâñõùäþí êáé áðïâëçôÝùí. Äåí õðÜñ÷åé óõóôçìáôéêÞ áíÜðôõîç, ïýôå
ðñáãìáôéêÞ ðñüïäïò, ïýôå áëçèéíÞ åîÝëéîç.
ÊÜðïéá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ìç åãñÞãïñóçò íïìßæù üôé åßíáé
îåêÜèáñá. Ç ìç åãñÞãïñóç åßíáé ìßá êáôÜóôáóç åðéëçóìïóýíçò,
äéÜóðáóçò, áäñÜíåéáò, áóèåíïýò óõãêÝíôñùóçò, Ýëëåéøçò óõíÝ÷åéáò
óêïðïý, Üíåõ ïõóéáóôéêÞò áôïìéêüôçôáò. ÖõóéêÜ ç åãñÞãïñóç äéáêñßíåôáé
áêñéâþò áðü ôéò áíôßèåôåò éäéüôçôåò: åßíáé ìßá êáôÜóôáóç èýìçóçò, ìç
áðüóðáóçò, óõãêÝíôñùóçò, óõíÝ÷åéáò êáé óôáèåñüôçôáò óêïðïý êáé ìéáò
áôïìéêüôçôáò ðïõ óõíå÷þò áíáðôýóóåôáé. ¼ëá áõôÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôáéñéÜæïõí åðßóçò óôïí üñï "åðßãíùóç", êáé éäßùò óôïí üñï ÔÝëåéá
Åðßãíùóç. ÂÝâáéá ç ÔÝëåéá Åðßãíùóç äåí ïñßæåôáé åðáêñéâþò ì' áõôÝò
ôéò éäéüôçôåò áëëÜ ìáò äßíïõí ìßá ãåíéêÞ éäÝá ãéá ôç óçìáóßá ôùí üñùí
åãñÞãïñóç, åðßãíùóç êáé ÔÝëåéá Åðßãíùóç.
Åðßðåäá åðßãíùóçò
Áò óôñáöïýìå ôþñá óôï êõñßùò èÝìá ôçò áíÜëõóÞò ìáò ãéá ôçí ÔÝëåéá
Åðßãíùóç, ðïõ åßíáé ôá åðßðåäá åðßãíùóçò. ÁõôÜ ôá åðßðåäá, óýìöùíá ìå
ôçí ðáñÜäïóç, ôáîéíïìïýíôáé ìå äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. Åãþ ðñïôåßíù íá
ôá ôáîéíïìÞóù ìå ôïí åîÞò ôñüðï: åðßãíùóç ôùí ðñáãìÜôùí, áõôåðßãíùóç,
åðßãíùóç ôùí áíèñþðùí, êáé ôåëéêÜ, åðßãíùóç ôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò, ôçò
ÁëÞèåéáò Þ ôïõ Áðüëõôïõ. Áíáëýïíôáò ôá åðßðåäá åðßãíùóçò êÜôù áðü
áõôÝò ôéò åðéêåöáëßäåò ðéóôåýù üôé èá áðïêôÞóïõìå ìéá åìðåñéóôáôùìÝíç
Üðïøç ãéá ôçí ðñáãìáôéêÞ öýóç ôçò ÔÝëåéáò Åðßãíùóçò.
1. Ç Åðßãíùóç ôùí ðñáãìÜôùí
¼ôáí ìéëÜìå ãéá åðßãíùóç "ðñáãìÜôùí", åííïïýìå åðßãíùóç õëéêþí
ðñáãìÜôùí üðùò Ýíá âéâëßï Þ Ýíá ôñáðÝæé, åðßãíùóç ôïõ õëéêïý êüóìïõ
ìå ôá áðåéñÜñéèìá áíôéêåßìåíÜ ôïõ. Åí ïëßãïéò, åííïïýìå åðßãíùóç
ïëüêëçñïõ ôïõ öõóéêïý âáóéëåßïõ. ÓõíÞèùò äåí Ý÷ïõìå ðáñÜ ìßá
óõãêå÷õìÝíç áíôßëçøç ôùí ðñáãìÜôùí ãýñù ìáò, ìßá åðéöáíåéáêÞ åðßãíùóç
ôçò ýðáñîÞò ôïõò. Äåí Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, äåí Ý÷ïõìå
åðßãíùóç ôçò öýóçò, äåí Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôïõ óýìðáíôïò êáé ãé' áõôü ôï
ëüãï ðïëý óðÜíéá ìáò ãßíïíôáé ðñáãìáôéêÜ áíôéëçðôÜ. Ðüóá ëåðôÜ
áöéåñþíïõìå ôçí çìÝñá -ãéá íá ìç ðù þñåò- áðëÜ êïéôþíôáò êÜôé;
Ðéèáíüôáôá ïýôå êáí äåõôåñüëåðôá êáé áõôü åðåéäÞ äåí Ý÷ïõìå ÷ñüíï.
ºóùò áõôÞ íá åßíáé ìéá áðü ôéò ìåãáëýôåñåò êáôçãïñßåò ðïõ ìðïñïýìå íá
ðñïóÜøïõìå óôïí óýã÷ñïíï ðïëéôéóìü ìáò - ôï ãåãïíüò üôé äåí ìáò ìÝíåé
÷ñüíïò ïýôå áðëÜ ãéá íá êïéôÜîïõìå êÜôé. Ìðïñåß óôï äñüìï ìáò ãéá ôç
äïõëåéÜ íá õðÜñ÷åé Ýíá äÝíôñï, áëëÜ äåí Ý÷ïõìå ÷ñüíï ãéá íá ôï
êïéôÜîïõìå, ðüóï ìÜëëïí ëéãüôåñï ñïìáíôéêÜ ðñÜãìáôá üðùò ôïß÷ïõò,
óðßôéá, öñÜ÷ôåò. ¸ôóé, äåí ìðïñïýìå ðáñÜ í' áíáñùôçèïýìå ôé áîßá Ý÷åé
ï ðïëéôéóìüò ìáò áí äåí ìáò ìÝíåé ÷ñüíïò íá áíôéëçöèïýìå ôï
ðåñéâÜëëïí ìáò; ¼ðùò ëÝåé êáé ï ðïéçôÞò:
Ôé íá ôçí êÜíåéò ôç æùÞ, áí ãåìÜôïò Ýãíïéåò
äåí ìÝíåé ÷ñüíïò íá óôáèåßò êáé í' áðïèáõìÜóåéò;
ÐñÝðåé óõíå÷þò íá õðåíèõìßæïõìå óôïí åáõôü ìáò ôï ãåãïíüò üôé äåí ìáò
ìÝíåé ÷ñüíïò ãéá íá "áðïèáõìÜóïõìå". Ùóôüóï, áêüìá êé áí Ý÷ïõìå ÷ñüíï
êáé óôáìáôÜìå ãéá íá êïéôÜîïõìå, óðáíßùò âëÝðïõìå ôá ðñÜãìáôá üðùò
åßíáé. Áõôü ðïõ âëÝðïõìå óõíÞèùò åßíáé ç ðñïâïëÞ ôçò äéêÞò ìáò
õðïêåéìåíéêüôçôáò. Ìðïñåß íá êïéôÜìå êÜôé, áëëÜ ôï âëÝðïõìå ìÝóá áðü
ôï ðÝðëï, ôï ðáñáðÝôáóìá, ôçí ïìß÷ëç ôùí ðñïêáôáëÞøåþí ìáò.
Ðñéí ìåñéêÜ ÷ñüíéá, üôáí Þìïõí óôçí Êáëéìðüíãê, åß÷á ðÜåé ãéá Ýíá
ðåñßðáôï ì' Ýíá ÍåðáëÝæï ößëï ìïõ êáé Ýôõ÷å íá óôáìáôÞóïõìå ìðñïóôÜ
áðü Ýíá ðáíÝìïñöï ðåýêï. Êáèþò áêïëïýèçóá ìå ôï âëÝììá ìïõ ôç ãñáììÞ
ôïõ ëõãåñïý êïñìïý, öôÜíïíôáò óôç âáèõðñÜóéíç öõëëùóéÜ ôïõ, äåí
ìðüñåóá íá óõãêñáôçèþ êáé áíáöþíçóá: "Ôé üìïñöï äÝíôñï!" Ï ÍåðáëÝæïò
ößëïò ìïõ, ðïõ óôåêüôáí äßðëá ìïõ, åßðå, "Ù íáé, õðÝñï÷ï äÝíôñï,
êÜíåé áñêåôÜ êáõóüîõëá ãéá Ýíá ïëüêëçñï ÷åéìþíá". Ôï äÝíôñï ôïý
äéÝöõãå åíôåëþò. Ôï ìüíï ðïõ åßäå Þôáí ìßá êÜðïéá ðïóüôçôá
êáõóüîõëùí. Ç ðëåéïíüôçôá ôùí áíèñþðùí âëÝðåé ôïí êüóìï ìå ôïí ßäéï
õëéóôéêü ôñüðï, ìßá íïïôñïðßá áðü ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá åëåõèåñùèïýìå.
ÐñÝðåé íá ìÜèïõìå íá âëÝðïõìå ôá ðñÜãìáôá üðùò åßíáé êáé íá ìçí ôá
ìïëýíïõìå ìå ïðïéïäÞðïôå ìßáóìá õðïêåéìåíéêüôçôáò, ðñïóùðéêïý ãïýóôïõ
Þ åðéèõìßáò.
Ìéá ôÝôïéá íïïôñïðßá äéáêñßíåé ôç âïõääéóôéêÞ æùãñáöéêÞ ôùí ÷ùñþí ôçò
¢ðù ÁíáôïëÞò, äçëáäÞ ôçò Éáðùíßáò êáé ôçò Êßíáò. Èá óáò ðù ìéá
éóôïñßá, ãéá Ýíá ìáèçôåõüìåíï æùãñÜöï, ðïõ ñþôçóå ôï äéÜóçìï äÜóêáëü
ôïõ ðþò íá æùãñáößóåé êáëÜìéá ìðáìðïý. Ï äÜóêáëïò äåí ôïõ åßðå üôé
ðñÝðåé íá ðÜñåé ôï ðéíÝëï ôïõ êáé íá êÜíåé êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï åßäïò
ðéíåëéÜò ðÜíù óôï ìåôáîùôü ÷áñôß. Äåí ôïõ åßðå ôßðïôá ó÷åôéêü ìå
ðéíÝëá Þ ìðïãéÝò, ôßðïôá ó÷åôéêü ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò æùãñáöéêÞò. Åßðå
áðëÜ "áí èÝëåéò íá æùãñáößóåéò ìðáìðïý ìÜèå ðñþôá íá ôá âëÝðåéò".
¼íôùò, åßíáé ðåñßåñãï ôï ãåãïíüò üôé ðÜìå íá æùãñáößóïõìå êÜôé, äß÷ùò
íá Ý÷ïõìå êáëÜ-êáëÜ äåé ôï áíôéêåßìåíï ðïõ èÝëïõìå íá æùãñáößóïõìå.
Ùóôüóï áõôÞ ç ôáêôéêÞ åßíáé óõíçèéóìÝíç, áí ü÷é óôïõò åðáããåëìáôßåò,
ôïõëÜ÷éóôïí óôïõò åñáóéôÝ÷íåò. ¸ôóé, üðùò ìáò ëÝåé ç éóôïñßá, ï
ìáèçôÞò áðëÜ êïßôáîå. ÂãÞêå Ýîù êáé Üñ÷éóå íá êïéôÜåé ôá ìðáìðïý.
Êïéôïýóå ôá êïôóÜíéá êáé ôá öýëëá. Åßäå ðþò Þôáí óôçí ïìß÷ëç, óôç
âñï÷Þ êáé óôï óåëçíüöùò. Åßäå ðþò Þôáí ôçí Üíïéîç, ôï öèéíüðùñï êáé
ôï ÷åéìþíá. Åßäå ðþò Þôáí ôá ìåãÜëá êáé ðþò Þôáí ôá ìéêñÜ. Ôá åßäå í'
áëëÜæïõí ÷ñþìáôá, ðñÜóéíá üôáí ðñùôüâãáéíáí êáé êßôñéíá üôáí
îåñáßíïíôáí. ¸ôóé ðÝñáóáí ÷ñüíéá êáé áõôüò áðëÜ êïéôïýóå ôá ìðáìðïý.
ÁðÝêôçóå ðñáãìáôéêÞ åðßãíùóç ôùí ìðáìðïý. Ôá Ýâëåðå ìå üëç ôç óçìáóßá
ôïõ üñïõ. Êáé âëÝðïíôÜò ôá ì' Ýíáí ôÝôïéï ôñüðï, Ýãéíå Ýíá ìå áõôÜ. Ç
æùÞ ôïõ Ýãéíå Ýíá ìå ôç æùÞ ôùí ìðáìðïý. Ìüíï ôüôå Üñ÷éóå íá ôá
æùãñáößæåé. Êáé ìðïñåßôå íá åßóôå óßãïõñïé üôé áõôÞ ôç öïñÜ ôá
æùãñÜöéæå ðñáãìáôéêÜ. Ìðïñïýìå êÜëëéóôá íá ðïýìå üôé Þôáí ï ßäéïò Ýíá
ìðáìðïý ðïõ æùãñÜöéæå Ýíá Üëëï ìðáìðïý.
Óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü, ôïõëÜ÷éóôïí óýìöùíá ìå ôï âïõääéóìü ôçò ¢ðù
ÁíáôïëÞò -ôçò Êßíáò êáé ôçò Éáðùíßáò êáé ðÜíù áð' üëá ôçí ðáñÜäïóç
ôïõ Ôóáí êáé ôïõ Æåí- ðñÝðåé íá âëÝðïõìå üëá ôá õëéêÜ ðñÜãìáôá ìå ôïí
ßäéï ôñüðï. ¸ôóé ðñÝðåé íá âëÝðïõìå ïëÜêåñç ôç öýóç: ü÷é ìüíï ôá
ìðáìðïý, áëëÜ ôïí Þëéï, ôï öåããÜñé, ô' áóôÝñéá êáé ôç ãç, ôá äÝíôñá,
ôá ëïõëïýäéá êáé ôïõò áíèñþðïõò. ÐñÝðåé íá ìÜèïõìå ðþò íá âëÝðïõìå,
ðþò íá êïéôÜìå, ðþò íá Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôùí ðñáãìÜôùí êáé Ýôóé èá
áðïêôÞóïõìå ìéáí áíþôåñç äåêôéêüôçôá. Êáé ëüãï áõôÞò ôçò äåêôéêüôçôáò
èá ãßíïõìå Ýíá ìå ôá ðñÜãìáôá, èá åîïìïéùèïýìå ìáæß ôïõò êáé áõôÞ ç
åíüôçôá, áõôÞ ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò óõíÜöåéáò ôùí ðÜíôùí, èá ãßíåé ç
áöïñìÞ íá äçìéïõñãÞóïõìå (áí Ý÷ïõìå äçìéïõñãéêü ôáìðåñáìÝíôï) ìå üëç
ôç óçìáóßá ôïõ üñïõ.
2. Ç áõôåðßãíùóç
Ç áõôåðßãíùóç Ý÷åé äéÜöïñá åðéìÝñïõò åðßðåäá áðü ôá ïðïßá ôñßá åßíáé
ìåßæïíïò óçìáóßáò: ç åðßãíùóç ôïõ óþìáôïò, ç åðßãíùóç ôùí
óõíáéóèçìÜôùí êáé ç åðßãíùóç ôùí óêÝøåùí.
á) Ç åðßãíùóç ôïõ óþìáôïò êáé ôùí êéíÞóåþí ôïõ
Óôéò Óïýôñåò ï Âïýääáò óõíå÷þò åíèáññýíåé ôïõò ìáèçôÝò ôïõ íá Ý÷ïõí
áäéÜëåéðôç åðßãíùóç ôïõ óþìáôïò êáé ôùí êéíÞóåþí ôïõ. ÐñÝðåé íá
äéáôçñïýìå ôçí åðßãíùóÞ ìáò üôáí ðåñðáôÜìå, êáèüìáóôå, óôåêüìáóôå Þ
îáðëþíïõìå. ÐñÝðåé íá Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôçò èÝóåùò ôùí ÷åñéþí êáé ôùí
ðïäéþí ìáò, ôïõ ðþò êéíïýìáóôå, ðþò ÷åéñïíïìïýìå, ê.ô.ë. Óýìöùíá ì'
áõôÞ ôç äéäáóêáëßá, åßíáé áäýíáôï íá êÜíåé êáíåßò êÜôé ìå âéáóôéêü,
ìðåñäåìÝíï Þ áäÝîéï ôñüðï áí äéáôçñåß ôçí åðßãíùóÞ ôïõ. ¸íá õðÝñï÷ï
ðáñÜäåéãìá åðßãíùóçò âñßóêïõìå óôç ëåãüìåíç ãéáðùíÝæéêç ôåëåôÞ ôïõ
ôóáãéïý. ÁõôÞ ç ôåëåôÞ Ý÷åé ùò åðßêåíôñü ôçò ìéá áðëïýóôáôç,
êáèçìåñéíÞ ðñÜîç: íá åôïéìÜæåé êáíåßò Ýíá öëéôæÜíé ôóÜé, êÜôé ðïõ
üëïé ìáò Ý÷ïõìå êÜíåé åêáôïíôÜäåò, áí ü÷é ÷éëéÜäåò öïñÝò. ÁëëÜ ðþò
êÜíïõí ôóÜé óôçí Éáðùíßá; Ðþò ãßíåôáé ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò
ãéáðùíÝæéêçò ôåëåôÞò; Ãßíåôáé ìå ðïëý äéáöïñåôéêü ôñüðï ãéáôß
óõíïäåýåôáé áðü åðßãíùóç.
Ìå åðßãíùóç âÜæïõí ôï íåñü óôçí êáôóáñüëá. Ìå åðßãíùóç âÜæïõí ôçí
êáôóáñüëá ðÜíù óôç öùôéÜ. Ìå åðßãíùóç êÜèïíôáé êáé ðåñéìÝíïõí íá
âñÜóåé ôï íåñü, áêïýãïíôáò ôïõò Þ÷ïõò ôïõ íåñïý ðïõ âñÜæåé êáé
ðáñáêïëïõèþíôáò ôï ðáé÷íßäéóìá ôçò öëüãáò. ÔåëéêÜ, ìå åðßãíùóç
ñß÷íïõí ôï âñáóôü íåñü óôçí ôóáãéÝñá, ìå åðßãíùóç áäåéÜæïõí ôï ôóÜé
óôá öëéôæÜíéá, ôï ðñïóöÝñïõí, ôï ðßíïõí, êñáôþíôáò áðüëõôç óéãÞ üëç
ôçí þñá. ¼ëç ç äéáäéêáóßá åßíáé ìéá Üóêçóç åðßãíùóçò. Áíôéðñïóùðåýåé
ôçí åöáñìïãÞ ôÞò åðßãíùóçò óôéò äñáóôçñéüôçôåò ôçò êáèçìåñéíüôçôáò.
¼,ôé êÜíïõìå ðñÝðåé íá äéÝðåôáé áðü áõôÞí ôç íïïôñïðßá. Ôá ðÜíôá
ðñÝðåé íá ãßíïíôáé áêïëïõèþíôáò ôçí ßäéá áñ÷Þ üðùò óôç ãéáðùíÝæéêç
ôåëåôÞ ôïõ ôóáãéïý. Ôá ðÜíôá äçëáäÞ ðñÝðåé íá ãßíïíôáé ìå åðßãíùóç
êáé åãñÞãïñóç, êáé åðïìÝíùò ìå ìåôñçìÝíåò êéíÞóåéò, äéáêñéôéêüôçôá
êáé ÷Üñç, üðùò êáé ìå áîéïðñÝðåéá, áñìïíßá êáé ðñáüôçôá.
Áí üìùò ç ãéáðùíÝæéêç ôåëåôÞ ôïõ ôóáãéïý áíôéðñïóùðåýåé Ýíá
óõãêåêñéìÝíï åðßðåäï åðßãíùóçò óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ êáé Ýíá
óõãêåêñéìÝíï ôýðï ðíåõìáôéêÞò êïõëôïýñáò -áõôü ôïõ âïõääéóìïý ôçò ¢ðù
ÁíáôïëÞò êáé êõñßùò ôïõ Æåí- ôé åßäïõò ðáñåìöåñÞò ôåëåôÞ Þ èåóìüò
õðÜñ÷åé ðïõ í' áíôéðñïóùðåýåé áõôÞí ôç íïïôñïðßá óôç Äýóç; Ôé åßíáé
áõôü ðïõ åíóáñêþíåé ôï ðíåýìá ôçò åìðïñéêÞò ìáò êïõëôïýñáò; ÌåôÜ áðü
ðïëý óêÝøç Ýöôáóá óôï óõìðÝñáóìá üôé ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò êïõëôïýñáò
ìáò åßíáé ôï ãåýìá åñãáóßáò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò ãåýìáôïò åñãáóßáò,
ðñïóðáèåß êáíåßò íá êÜíåé äýï ðñÜãìáôá ôáõôï÷ñüíùò: íá åõ÷áñéóôçèåß
ôï öáãçôü ôïõ êáé íá êëåßóåé ìéá êáëÞ äïõëåéÜ. Áõôïý ôïõ åßäïõò ç
óõìðåñéöïñÜ, üðïõ êÜðïéïò ðñïóðáèåß íá êÜíåé ôáõôü÷ñïíá äýï
áíôéöáôéêÜ ðñÜãìáôá, åßíáé áñêåôÜ áóõíåðÞò ìå ïðïéáäÞðïôå Ýííïéá ôçò
áëçèéíÞò, ïõóéáóôéêÞò Þ âáèéÜò åðßãíùóçò. Óõí ôïéò Üëëïéò, äåí êÜíåé
êáé ðïëý êáëü óôçí ðÝøç.
Ç åðßãíùóç ôïõ óþìáôïò êáé ôùí êéíÞóåþí ôïõ èá Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá, áí
åßíáé óõíå÷Þò, íá åðéâñáäýíåé ôéò êéíÞóåéò. Ï ñõèìüò ôçò æùÞò èá
ãßíåé ðéï óôáèåñüò êáé ðéï óõíåðÞò. Ôá ðÜíôá èá ãßíïíôáé ðéï áñãÜ êáé
ðñïìåëåôçìÝíá. ÁëëÜ áõôü äå óçìáßíåé üôé èá åßìáóôå ëéãüôåñï
áðïäïôéêïß. ÁíôéèÝôùò, ôï Üôïìï ðïõ êÜíåé ôá ðÜíôá áñãÜ ãéáôß ôá
êÜíåé ìå åðßãíùóç êáé ðñïìåëÝôç, ìðïñåß íá åðéôý÷åé ðåñéóóüôåñá áðü
ôï Üôïìï ðïõ äßíåé ôçí åíôýðùóç ôïõ áðïäïôéêïý, ìüíï êáé ìüíï åðåéäÞ
Ý÷åé Ýíá óùñü ÷áñôéÜ óôï ãñáöåßï ôïõ, åíþ óôçí ïõóßá ôá Ý÷åé áðëþò
÷áìÝíá. ¸íá ðñáãìáôéêÜ áðïäïôéêü Üôïìï êÜíåé ôá ðÜíôá ìå çñåìßá êáé
ìåèïäéêüôçôá, êáé êáèþò äåí ÷ñïíïôñéâåß áóêüðùò, åðåéäÞ äéÝðåôáé áðü
åðßãíùóç, áðïäßäåé ðåñéóóüôåñï áðü êÜðïéïí Üëëï.
â) Ç åðßãíùóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí
Êáô' áñ÷Üò, åðßãíùóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí óçìáßíåé íá îÝñïõìå áí åßìáóôå
÷áñïýìåíïé, ëõðçìÝíïé Þ êÜðïõ åíäéÜìåóá, óå ìßá ãêñßæá, áíéáñÞ êáé
ïõäÝôåñç êáôÜóôáóç. Êáëëéåñãþíôáò ôçí åðßãíùóç ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò
ìáò æùÞò, èá äéáðéóôþóïõìå üôé ïé áäÝîéåò óõíáéóèçìáôéêÝò
êáôáóôÜóåéò, áõôÝò äçëáäÞ ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôïí ðüèï, ôï ìßóïò Þ ôï
öüâï, ôåßíïõí íá åîáëåéöèïýí, åíþ ïé åðéäÝîéåò óõíáéóèçìáôéêÝò
êáôáóôÜóåéò, áõôÝò äçëáäÞ ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí áãÜðç, ôçí ðñáüôçôá,
ôç óõìðüíéá êáé ôç ÷áñÜ, ôåßíïõí íá åðéêñáôÞóïõí. Ãéá ðáñÜäåéãìá, áí
áðü ôç öýóç ìáò åßìáóôå åõÝîáðôïé, ôüôå, êáëëéåñãþíôáò ôçí åðßãíùóç
ôùí óõíáéóèçìÜôùí, óôçí áñ÷Þ èá åßìáóôå éêáíïß íá óõíåéäçôïðïéÞóïõìå
ôï èõìü üôáí ðëÝïí èá Ý÷åé ðåñÜóåé. Ìå ëßãç åîÜóêçóç èá
óõíåéäçôïðïéïýìå üôé åßìáóôå èõìùìÝíïé. Êáé ìå ëßãç áêüìá åîÜóêçóç èá
óõíåéäçôïðïéïýìå üôé ï èõìüò ìáò âñßóêåôáé åí ôç ãåíÝóåé. Áí
óõíå÷ßóïõìå íá êáëëéåñãïýìå ôçí åðßãíùóç óôç óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò æùÞ
ì' áõôüí ôïí ôñüðï, ôüôå ïé áäÝîéåò óõíáéóèçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò èá
õðï÷ùñÞóïõí Þ ôïõëÜ÷éóôïí èá ôéò Ý÷ïõìå õðü Ýëåã÷ï.
ã) Ç åðßãíùóç ôùí óêÝøåùí
Áí îáöíéêÜ ñùôÞóïõìå êÜðïéïí: "ôé óêÝöôåóáé áõôÞ ôç óôéãìÞ;" ç
óõíÞèçò áðÜíôçóç èá åßíáé "äåí îÝñù". Áõôü ãßíåôáé ãéáôß óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá äå óêåöôüìáóôå, áðëÜ åðéôñÝðïõìå óôéò óêÝøåéò íá
óôñéöïãõñíÜíå óôï íïõ ìáò. Äåí Ý÷ïõìå ìéá îåêÜèáñç áßóèçóç ôùí
óêÝøåþí ìáò, áëëÜ ìßá áìõäñÞ êáé áôåëÞ åðßãíùóç ôçò ýðáñîÞò ôïõò. Äåí
êáôåõèýíïõìå ôï íïõ ìáò. ÄçëáäÞ, äåí áðïöáóßæïõìå íá óêåöôïýìå ãéá
êÜôé óõãêåêñéìÝíï êáé ìåôÜ íá åêôåëÝóïõìå ôçí áðüöáóÞ ìáò. Ôï ìõáëü
ìáò ãßíåôáé âïñÜ äéáöüñùí óêÝøåùí êáé éäåþí ðïõ äåí Ý÷ïõí ïýôå óêïðü
ïýôå êáôåýèõíóç. ÅéóÝñ÷ïíôáé êáé åîÝñ÷ïíôáé, åëßóóïíôáé óáí
óôñüâéëïé, êÜíïíôáò áÝíáïõò êýêëïõò óôï ìõáëü ìáò.
ÅðïìÝíùò ðñÝðåé íá ìÜèïõìå íá ôéò ðáñáêïëïõèïýìå, áðü óôéãìÞ óå
óôéãìÞ, ãéá íá äïýìå áðü ðïý Ýñ÷ïíôáé êáé ðïý ðçãáßíïõí. Áí ôï
êÜíïõìå áõôü èá äéáðéóôþóïõìå üôé ç ñïÞ ôùí óêÝøåþí ìáò èá åëáôôùèåß
êáé ôï óõíå÷Ýò íïçôéêü ðáñáìéëçôü ìáò èá óôáìáôÞóåé. ÊÜðïéá óôéãìÞ,
áí óõíå÷ßóïõìå í' áóêïýìáóôå óôçí åðßãíùóç ôùí óêÝøåùí, ï íïõò ìáò èá
ãßíåôáé ïñéóìÝíåò öïñÝò -êáôÜ ôç äéÜñêåéá âáèý äéáëïãéóìïý- ôåëåßùò
óéùðçëüò. ¼ëåò ïé óêÝøåéò, üëåò ïé éäÝåò êáé ïé Ýííïéåò èá
áöáíéóôïýí, áöÞíïíôáò ôï íïõ Üäåéï êáé óéùðçëü, áëëÜ ôáõôü÷ñïíá
ãåìÜôï. Åßíáé ðéï äýóêïëï íá êáôáöÝñïõìå áõôïý ôïõ åßäïõò ôç óéùðÞ Þ
ôçí êåíüôçôá ôïõ íïõ, ðáñÜ ôç óéùðÞ ôçò ãëþóóáò, áëëÜ ó' áõôü ôï
óçìåßï, üôáí ðëÝïí ùò áðïôÝëåóìá ôçò åðßãíùóçò ï íïõò Ý÷åé óéùðÞóåé
êáé ïé óêÝøåéò Ý÷ïõí åîáöáíéóôåß, áöÞíïíôáò ðßóù ôïõò ìéá áãíÞ êáé
êáèáñÞ óõíåßäçóç Þ åðßãíùóç, áñ÷ßæåé ðñáãìáôéêÜ ï äéáëïãéóìüò.
ÁõôÜ ôá ôñßá åßäç áõôåðßãíùóçò -ç åðßãíùóç ôïõ óþìáôïò, ç åðßãíùóç
ôùí óõíáéóèçìÜôùí êáé ç åðßãíùóç ôùí óêÝøåùí- èá ðñÝðåé íá
êáëëéåñãïýíôáé, áäéáëåßðôùò, ìáò ëÝíå, óõíïäåýïíôáò ôçí êÜèå ìáò
äñáóôçñéüôçôá. Èá ðñÝðåé íá äéáôçñïýìå ôçí åðßãíùóÞ ìáò ü÷é ìüíï ôçí
çìÝñá áëëÜ êáé ôç íý÷ôá - áêüìá êáé êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôùí ïíåßñùí
ìáò27 . Áí äéáôçñïýìå áäéáëåßðôùò áõôÞ ìáò ôçí åðßãíùóç: ôçí åðßãíùóç
ôùí êéíÞóåùí ôïõ óþìáôïò, ôïõ ðþò ðáôÜåé ôï ðüäé ìáò óôï Ýäáöïò êáé
ðþò óçêþíåôáé áíôßóôïé÷á ôï ÷Ýñé· ôçí åðßãíùóç áõôþí ðïõ ëÝìå· ôçí
åðßãíùóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí ìáò, áí äçëáäÞ åßìáóôå ÷áñïýìåíïé,
ëõðçìÝíïé Þ êÜðïõ óôï åíäéÜìåóï· ôçí åðßãíùóç ôùí óêÝøåþí ìáò êáé ôï
áí åßíáé äéáóðáóìÝíåò Þ Ý÷ïõí êÜðïéï åðßêåíôñï - áí äéáôçñïýìå
áäéáëåßðôùò ìßá ôÝôïéïõ åßäïõò åðßãíùóç, áí åßíáé äõíáôüí êáé óå üëç
ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ìáò, ôüôå èá äéáðéóôþóïõìå, äß÷ùò áìöéâïëßá, üôé
óôáäéáêÜ êáé áíåðáßóèçôá, áõôÞ ç åðßãíùóç èá ìåôïõóéþóåé êáé èá
ìåôáëëÜîåé êÜèå ðëåõñÜ ôïõ åáõôïý ìáò.
Óýìöùíá ìå ôçí øõ÷ïëïãßá, ç åðßãíùóç åßíáé ï ðéï äõíáôüò êáôáëýôçò
ðïõ ãíùñßæïõìå. Áí æåóôÜíïõìå ôï íåñü èá ìåôáìïñöùèåß óå áôìü. Ìå ôïí
ßäéï ôñüðï, áí áããßîïõìå ôïí øõ÷éêü ìáò êüóìï ìå ôç ìáãåßá ôçò
åðßãíùóçò èá åîõøùèåß êáé èá ìåôáëëá÷èåß.
3. Ç åðßãíùóç ôùí áíèñþðùí
Ï ôñüðïò ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå óõíÞèùò ôïõò áíèñþðïõò -áí ôïõò
áíôéëáìâáíüìáóôå- äåí åßíáé ùò áíèñþðéíá üíôá áëëÜ ùò áíôéêåßìåíá ðïõ
âñßóêïíôáé "Ýîù áðü ìáò". Ìå Üëëá ëüãéá, ôïõò áíôéëáìâáíüìáóôå ùò
îÝíá óþìáôá ðïõ Ýñ÷ïíôáé ó' åðáöÞ ìå ôï äéêü ìáò óþìá. Ùóôüóï áõôüò ï
ôñüðïò áíôßëçøçò äåí åßíáé åðáñêÞò. ÐñÝðåé íá ôïõò äïýìå ùò áíèñþðéíá
üíôá.
Ðþò ãßíåôáé áõôü; Ðþò ìðïñåß êáíåßò íá äåé êÜðïéïí ùò áíèñþðéíï ïí;
Ðñþô' áð' üëá ðñÝðåé íá ôïõò êïéôÜîïõìå. Ìðïñåß í' áêïýãåôáé åýêïëï
áëëÜ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ðïëý äýóêïëï. Êáé üôáí ëÝù "êïéôÜù"
äåí åííïþ "÷áæåýù". Äåí ðñÝðåé íá ôïõò êáñöþíïõìå ìå ôï õðíùôéêü ìáò
âëÝììá áëëÜ áðëÜ íá êïéôÜæïõìå - ðñÜãìá ðïõ äåí åßíáé ôüóï åýêïëï üóï
áêïýãåôáé. Äå èá Þôáí õðåñâïëÞ Üìá Ýëåãá üôé ìåñéêïß äåí Ý÷ïõí
êïéôÜîåé ðïôÝ ôïõò Ýíáí Üíèñùðï, åíþ óå ìåñéêïýò Üëëïõò äåí Ýôõ÷å
êáíåßò ðïôÝ íá ôïõò êïéôÜîåé. ÊáôÜ ðáñÜäïîï ôñüðï, åßíáé äõíáôü íá
æÞóåé êáé íá ðåèÜíåé êÜðïéïò ÷ùñßò ðïôÝ ôïõ íá Ý÷åé êïéôÜîåé Þ íá ôïí
Ý÷ïõí êïéôÜîåé. Êé áí äåí êïéôÜìå ôïõò Üëëïõò ôüôå äåí ìðïñïýìå íá
Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôçò ýðáñîÞò ôïõò.
Óáí ìÝñïò ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôùí ÖÄÂÔ êÜíïõìå ìåñéêÝò öïñÝò áóêÞóåéò
åðéêïéíùíßáò. ¸÷ïõìå ôÝóóåñéò ôÝôïéåò áóêÞóåéò, ç ðñþôç åßíáé ôï
"áðëþò êïéôÜæù", äçëáäÞ äýï Üôïìá ðïõ êÜèïíôáé áíôéêñéóôÜ, áðëÜ
êïéôþíôáò ï Ýíáò ôïí Üëëï, áðïöåýãïíôáò ôçí Ýíôáóç, ôá áéóèÞìáôá
äõóöïñßáò êáé ôá õóôåñéêÜ ãÝëéá. ÁõôÞ åßíáé ç ðñþôç Üóêçóç ðïõ
ãßíåôáé, ãéáôß åßíáé áäýíáôï íá õðÜñîåé ðñáãìáôéêÞ åðéêïéíùíßá ìå Ýíá
Üôïìï, áí äåí Ý÷ïõìå åðßãíùóç ôçò ýðáñîÞò ôïõ. Ç åðéêïéíùíßá âÝâáéá
åßíáé Ýíá îå÷ùñéóôü èÝìá. ÁíáöÝñèçêá óôçí åðéêïéíùíßá üôáí ìéëïýóá
ãéá ôïí ÔÝëåéï Ëüãï êáé ôï ìüíï ðñÜãìá ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá åðáíáëÜâù
åäþ åßíáé üôé äåí ðåñéïñßæåôáé óôï ëüãï. Ìðïñåß íá åßíáé ôüóï Üìåóç
êáé áäéüñáôç ðïõ íá áããßæåé ôá üñéá ôçò ôçëåðÜèåéáò. Ìéá ôÝôïéïõ
åßäïõò åðéêïéíùíßá åßíáé åíäåéêôéêÞ åíüò õøçëïý åðéðÝäïõ åðßãíùóçò.
Óôçí Éíäßá, õðÜñ÷åé ìéá óçìáíôéêÞ ìïñöÞ åðßãíùóçò ôùí áíèñþðùí ðïõ
ëÝãåôáé íôÜñóáí. Ç êõñéïëåêôéêÞ óçìáóßá áõôÞò ôçò ëÝîçò åßíáé "üñáóç"
Þ "áíôßëçøç" êáé ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá ðåñéãñÜøåé ôïí ôñüðï ìå ôïí
ïðïßï áíôéëáìâÜíåôáé êáíåßò ôïí ðíåõìáôéêü äÜóêáëï. Óôçí Éíäßá ïé
ðíåõìáôéêïß äÜóêáëïé êáôïéêïýí óôá ëåãüìåíá Üóñáì (êÝíôñá áðïìüíùóçò)
êáé åêåß äÝ÷ïíôáé ôïõò ìáèçôÝò ôïõò Þ ôõ÷üí åðéóêÝðôåò. Ôï Ýèéìï óôá
Üóñáì åßíáé üôé ìåôÜ ôçí åóðåñéíÞ ëåéôïõñãßá ðïõ ëÝãåôáé áñáôß -êáôÜ
ôç äéÜñêåéá ôçò ïðïßáò ïé ðéóôïß áíåìßæïõí öáíÜñéá ìðñïóôÜ áðü ôçí
åéêüíá ôçò ïðïéáóäÞðïôå éíäïõéóôéêÞò èåüôçôáò ôõ÷áßíåé íá ëáôñåýåôáé-
ï äÜóêáëïò áðëÜ êÜèåôáé êáé ï êüóìïò ìáæåýåôáé ãéá íá ôïí äåé. ¼ôáí
ðñüêåéôáé ãéá äéÜóçìïõò äáóêÜëïõò, ïé ðéóôïß ðñïóÝñ÷ïíôáé áðü êÜèå
ãùíéÜ ôçò Éíäßáò, ü÷é áðëÜ áíÜ åêáôïíôÜäåò áëëÜ áíÜ äåêÜäåò ÷éëéÜäåò,
êáé ôï ìüíï ðïõ êÜíïõí åßíáé íá êÜèïíôáé êáé íá ôïí êïéôïýí.
"Ðáßñíïõí ôï íôÜñóáí ôïõ". Ìå Üëëá ëüãéá êÜíïõí ü,ôé åßíáé äõíáôü ãéá
íá Ý÷ïõí åðßãíùóç ôïõ äáóêÜëïõ - äçëáäÞ åðßãíùóç ôïõ äáóêÜëïõ ùò
ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ Þ ùò æùíôáíÞò åíóÜñêùóçò åíüò ðíåõìáôéêïý
éäáíéêïý.
Ï ðåñßöçìïò ÑáìÜíá Ìá÷Üñóé, óôïí ïðïßï áíáöÝñèçêá åíþ ìéëïýóá ãéá ôïí
ÔÝëåéï Ëüãï, êáèüôáí óôï Üóñáì ôïõ "äßíïíôáò íôÜñóáí" ãéá âäïìÜäåò,
áêüìá êáé ìÞíåò. Íïìßæù üôé êáèüôáí óôï ßäéï óçìåßï ãéá ðåíÞíôá
÷ñüíéá êáé ï êüóìïò åñ÷üôáí áðü êÜèå ãùíéÜ ôçò Éíäßáò ãéá íá ôïí äåé,
íá ôïí êïéôÜîåé, íá ôïí æÞóåé. ÓðÜíéá ñùôïýóå êÜðïéïò êÜôé Þ Üíïéãå
óõæÞôçóç. Ïé ðåñéóóüôåñïé áðëÜ êÜèïíôáí, êïéôïýóáí êáé áöïìïßùíáí ôçí
ýðáñîÞ ôïõ. ¸ðáéñíáí íôÜñóáí. Óýìöùíá ìå ôçí éíäéêÞ ðíåõìáôéêÞ
ðáñÜäïóç äåí áñêåß í' áêïýåé êáíåßò ôéò ïäçãßåò ôïõ äáóêÜëïõ. ÐñÝðåé
íá Ý÷åé åðßãíùóç ôïõ äáóêÜëïõ ùò ðíåõìáôéêïý áôüìïõ. Ðïëý ëßãá ìðïñåß
íá êåñäßóåé êáíåßò áðü ôç óõíáíáóôñïöÞ ôïõ ìå ôï äÜóêáëï äß÷ùò áõôü
ôï åßäïò åðßãíùóçò. ºóùò êåñäßóåé äéáíïçôéêÜ áëëÜ óßãïõñá äå èá
êåñäßóåé ðíåõìáôéêÜ.
4. Ç åðßãíùóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò
Ôï íá Ý÷åé êáíåßò åðßãíùóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, äå óçìáßíåé íá
óêÝöôåôáé ó÷åôéêÜ ìå ôï ôé óçìáßíåé ç ðñáãìáôéêüôçôá, äå óçìáßíåé êáí
íá óêÝöôåôáé ó÷åôéêÜ ìå ôï ôé óçìáßíåé ç åðßãíùóç ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò. Ï êáëýôåñïò ôñüðïò ðïõ èá ìðïñïýóáìå íá ôçí
ðåñéãñÜøïõìå, èá Þôáí áí ëÝãáìå üôé åðßãíùóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò
åßíáé Ýíáò Üìåóïò, ìç åííïéïëïãéêüò óôï÷áóìüò. ¸÷åé âÝâáéá ðïëëÝò
ìïñöÝò, áëëÜ èá áíáöåñèþ ìüíï óå ìßá Þ äýï.
Ìéá áðü ôéò ðéï ãíùóôÝò êáé ðéï åöáñìïóìÝíåò åßíáé ãíùóôÞ ùò
óôï÷áóìüò -Þ åðßãíùóç- ôïõ Âïýääá, ôïõ ÖùôéóìÝíïõ ¼íôïò. Ìå áõôü
åííïïýìå åðßãíùóç ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ Âïýääá, ìå ôçí Ýííïéá ôçò
åðßãíùóçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò üðùò áõôÞ åíóáñêþíåôáé óôç ìïñöÞ ôïõ
ÖùôéóìÝíïõ áíèñþðïõ-äÜóêáëïõ. Áí êÜíåé êáíåßò áõôÞ ôçí Üóêçóç
ôáêôéêÜ, è' áñ÷ßóåé íá äéáéóèÜíåôáé åóùôåñéêÜ ôçí åîùôåñéêÞ åìöÜíéóç
ôïõ Âïýääá - ôï ðþò èá Þôáí ðñéí äõüìéóé ÷éëéÜäåò ÷ñüíéá, êáèþò
ðåñéðëáíéüôáí óôçí Éíäßá. Óêïðüò ìáò åßíáé íá äïýìå Þ íá
ðñïóðáèÞóïõìå íá äïýìå, ôçí øçëÞ, ãáëÞíéá öéãïýñá ôïõ, ìå ôï êßôñéíï
Ýíäõìá, íá ôáîéäåýåé áðü ôï Ýíá Üêñï ôçò Âüñåéáò Éíäßáò óôï Üëëï,
êçñýôôïíôáò êáé äéäÜóêïíôáò. ¾óôåñá, ðñïóðáèïýìå íá äïýìå ôï Âïýääá
-Þ íá äéáéóèáíèïýìå åóùôåñéêÜ ôçí ýðáñîÞ ôïõ- óå óçìáíôéêÝò óôéãìÝò
ôïõ âßïõ ôïõ, êõñßùò üôáí êÜèéóå êÜôù áðü ôï ÄÝíôñï Ìðüíôé
åêäéþêïíôáò ôá óôñáôåýìáôá ôïõ ÌÜñá ìÝóá óôïí ßäéï ôïõ ôï íïõ, êáé
öôÜíïíôáò óôç Öþôéóç. Êáé ôï ßäéï ðñÜãìá ìðïñïýìå íá êÜíïõìå ìå ðïëëÜ
Üëëá åðåéóüäéá áðü ôç æùÞ ôïõ.
ÖÝñíïõìå óôï íïõ ôéò áñåôÝò ôïõ Âïýääá: ôçí áðåñéüñéóôç óïößá, ôçí
Üðåéñç åõóðëá÷íßá, ôç ìåãÜëç ãáëÞíç, ôçí Üøïãç áãíüôçôá, ê.ô.ë. ÌåôÜ
ðñïóðáèïýìå íá äïýìå ôçí êïéíÞ ïõóßá üëùí áõôþí ôùí áñåôþí.
Ðñïóðáèïýìå íá äïýìå ôçí ïõóßá ôçò Ôåëåéüôçôáò ìÝóá óôçí Ôåëåéüôçôá
ôïõ ÔÝëåéïõ ¼íôïò, ôçí ïõóßá ôçò Öþôéóçò ìÝóá óôç Öþôéóç. Ìå Üëëá
ëüãéá ðñïóðáèïýìå í' áðïêôÞóïõìå êÜðïéá åðßãíùóç ôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò
üðùò áõôÞ åêöñÜæåôáé äéáìÝóïõ ôçò åéêüíáò ôïõ Âïýääá - ôïõ ÖùôéóìÝíïõ
¼íôïò.
Ìðïñïýìå åðßóçò íá áóêçèïýìå óôçí åðßãíùóç ôçò óïõíõÜôá Þ êåíüôçôáò:
åðßãíùóç ôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò, ùò êåíÞò ïðïéïõäÞðïôå íïçôéêïý
ðåñéå÷ïìÝíïõ, ðÝñá áðü ôç óêÝøç êáé ôç öáíôáóßá, ðÝñá áêüìá êáé áðü
ôç öéëïäïîßá êáé ôçí åðéèõìßá. Ùóôüóï, áõôïý ôïõ åßäïõò ç Üóêçóç
åðßãíùóçò ôçò ãõìíÞò Ðñáãìáôéêüôçôáò áðáéôåß êÜðïéá ðñïçãïýìåíç
åìðåéñßá óôï äéáëïãéóìü.
Ç åðßãíùóç ôçò Ðñáãìáôéêüôçôáò åßíáé ôï äõóêïëüôåñï åðßðåäï óôç
óõíôÞñçóÞ ôïõ. Êáé ãé' áõôü ôï ëüãï äéÜöïñåò ìÝèïäïé áíáðôý÷èçêáí ãéá
íá ìáò âïçèÞóïõí íá äéáôçñÞóïõìå ìßá óõíå÷Þ åðßãíùóç ôçò
Ðñáãìáôéêüôçôáò, ôïõ Áðüëõôïõ, ôïõ Õðåñâáôéêïý. Ìßá áðü áõôÝò åßíáé ç
óõíå÷Þò åðáíÜëçøç åíüò ìÜíôñá, ìéáò éåñÞò ëÝîçò Þ óõëëáâÞò Þ óåéñÜò
óõëëáâþí ðïõ óõíäÝåôáé óõíÞèùò ìå ôï Âïýääá Þ êÜðïéï ÌðïíôéóÜôôâá. Ç
óõíå÷Þò åðáíÜëçøç ôïõ ìÜíôñá -áöïý âÝâáéá Ý÷åé ðñïçãçèåß ç ðñÝðïõóá
ìýçóç- ü÷é ìüíï ìáò öÝñíåé ó' åðáöÞ ìå áõôÜ ðïõ áíôéðñïóùðåýåé, áëëÜ
äéáôçñåß áõôÞ ôçí åðáöÞ óå üëåò ôéò ìåôáâïëÝò, üëá ôá
óêáìðáíåâÜóìáôá, ôéò áðïãïçôåýóåéò êáé ôéò ôñáãùäßåò ôçò æùÞò. Èá
öôÜóåé êÜðïéá óôéãìÞ ðïõ ç åðáíÜëçøç èá ãßíåé áõèüñìçôç (êáé ü÷é
áõôüìáôç) êáé èá áíáäýåôáé áðü ìÝóá ìáò êÜèå óôéãìÞ, áêüìá êáé
áíåîÜñôçôá áðü ôç äéêÞ ìáò âïýëçóç, Ýôóé þóôå Ýíá ëåðôü íÞìá åðáöÞò
ìå ôçí Ðñáãìáôéêüôçôá íá äéáôçñåßôáé áêüìá êáé åí ìÝóù üëùí ìáò ôùí
áó÷ïëéþí êáé ôùí êáèçêüíôùí, üëùí ôùí åõèõíþí êáé ôùí äïêéìáóéþí,
êáèþò êáé üëùí ôùí çäïíþí, ïôéäÞðïôå äçëáäÞ áðïôåëåß ìÝñïò ôçò êïéíÞò
áíèñþðéíçò åìðåéñßáò.
ÁõôÜ åßíáé ôá êýñéá åðßðåäá åðßãíùóçò: åðßãíùóç ôùí ðñáãìÜôùí,
áõôåðßãíùóç, åðßãíùóç ôùí áíèñþðùí, êáé ðÜíù áð' üëá, åðßãíùóç ôçò
Ðñáãìáôéêüôçôáò. ÊáèÝíá áðü áõôÜ ôá åðßðåäá åðçñåÜæåé, ì' Ýíá
óõãêåêñéìÝíï ôñüðï, ôï Üôïìï ðïõ ôá èÝôåé óå åöáñìïãÞ. ÄéáìÝóïõ ôçò
åðßãíùóçò ôùí ðñáãìÜôùí, üðùò áõôÜ åßíáé, åëåõèåñùíüìáóôå áðü ôï
ìßáóìá ôçò õðïêåéìåíéêüôçôáò. ÄéáìÝóïõ ôçò áõôåðßãíùóçò åêëåðôýíïõìå
ôçí øõ÷ïöõóéêÞ ìáò åíÝñãåéá. ÄéáìÝóïõ ôçò åðßãíùóçò ôùí áíèñþðùí
áíáæùðõñþíåôáé ôï åíäéáöÝñïí ìáò. ÔåëéêÜ, äéáìÝóïõ ôçò åðßãíùóçò ôçò
Ðñáãìáôéêüôçôáò ìåôïõóéùíüìáóôå, ìåôáëëáóóüìáóôå êáé ìåôáìïñöùíüìáóôå.
¼ëá áõôÜ ôá äéáöïñåôéêÜ åßäç åðßãíùóçò óõìâÜëëïõí, ìå ôï äéêü ôïõò
îå÷ùñéóôü ôñüðï, óôç äéáäéêáóßá ôçò Õøçëüôåñçò ÅîÝëéîçò. Ôï êáèÝíá
îå÷ùñéóôÜ êáé üëá ìáæß, ìáò öÝñíïõí ðéï êïíôÜ óôï ôåëåõôáßï óôÜäéï
ôïõ Ìïíïðáôéïý - ôçí ÔÝëåéá ÓáìÜíôé.
ÊåöÜëáéï 8
ÌÝ÷ñé óôéãìÞò áêïëïõèïýóáìå, ôïõëÜ÷éóôïí íïçôÜ, ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé ôïõ Âïýääá, êáé ìå ôï üãäïï êáé ôåëåõôáßï óôÜäéï öôÜíïõìå
óôï ôÝëïò ôïõ ìáêñéíïý ôáîéäéïý ìáò. Áõôü ôï ôåëåõôáßï óôÜäéï
ïíïìÜæåôáé óÜìõáê-óáìÜíôé (ðáëß: óÜììá-óáìÜíôé) êáé óõíÞèùò
ìåôáöñÜæåôáé -ìÜëëïí áíåðáñêþò- ùò Óùóôüò Äéáëïãéóìüò. Äå èá
ðñïóðáèÞóù íá äþóù ìéáí áðëÞ ìåôÜöñáóç ôçò óáíóêñéôéêÞò ëÝîåùò
óáìÜíôé, Ýôóé èá áíáöåñèþ ó' áõôü ôï óôÜäéï ôïõ Ìïíïðáôéïý áðëÜ, ùò
ÔÝëåéá ÓáìÜíôé. Ùóôüóï, åëðßæù üôé ç ðñáãìáôéêÞ óçìáóßá ôçò ëÝîçò èá
ãßíåé óáöÞò äéáìÝóïõ ôçò áíÜëõóçò ðïõ èá áêïëïõèÞóåé.
Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, üóï ðéï ðñï÷ùñçìÝíï ôï óôÜäéï ðíåõìáôéêÞò
åîÝëéîçò, ôüóï ëéãüôåñá Ý÷åé íá ðåé êáíåßò. ÁõôÞ ç áñ÷Þ ðáñáìÝíåé
óôáèåñÞ ó' üëç ôç äéÜñêåéá ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò. Óôéò ãñáöÝò óôá
ðáëß, öáßíåôáé êáèáñÜ üôé ï Âïýääáò åß÷å ðÜñá ðïëëÜ íá ðåé ãéá ôçí
çèéêÞ, áíáëýïíôáò ëåðôïìåñþò åñùôÞìáôá ðñïóùðéêÞò äéáãùãÞò, üóïí
áöïñÜ üìùò ôç ÍéñâÜíá, ôïí áðüëõôï óôü÷ï, åßðå åëÜ÷éóôá. ÐñÜãìáôé,
äåí õðÞñ÷áí êáé ðïëëÜ íá ðåé! ¸ôóé, ðáñüëï ðïõ ïé âïõääéóôéêÝò ãñáöÝò
áíáöÝñïíôáé åêôåíþò óå ìßá åõñýôáôç èåìáôïëïãßá, áõôÜ ðïõ ìáò ëÝíå
ó÷åôéêÜ ìå ôç ÍéñâÜíá åßíáé åëÜ÷éóôá. Ï Âïýääáò Þôáí ìÜëëïí ëáêùíéêüò
üóïí áöïñÜ áõôü ôï èÝìá. ¼íôùò, üôáí ôïí ñùôïýóáí ó÷åôéêÜ ìå ôç
ÍéñâÜíá Þ ôç öýóç ôçò Öþôéóçò Þ ôçí åìðåéñßá ôïý ÖùôéóìÝíïõ óõ÷íÜ
ðáñÝìåíå ôåëåßùò óéùðçëüò. Óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ âÝâáéá üóï ðéï ðïëëÜ
Ý÷ïõìå íá ðïýìå ãéá êÜôé, ôüóï ðéï óçìáíôéêü ôï èåùñïýìå. Áí Ýíá
æÞôçìá èßãåôáé åêôåíþò óôá ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò, üëïé ìáò
íïìßæïõìå üôé åßíáé ðïëý óçìáíôéêü. ÁëëÜ ìå ôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ, üóï
ëéãüôåñá Ý÷åé íá ðåé êáíåßò ãéá êÜôé Þ üóï ëéãüôåñá åßíáé éêáíüò íá
ðåé, ôüóï ðéï ïõóéáóôéêÞ âáñýôçôá Ý÷åé ôï æÞôçìá.
ÁõôÞ ç áñ÷Þ éó÷ýåé åðßóçò êáé ãéá ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé.
Ìðïñïýìå íá ðïýìå ðïëëÜ ãéá ôïí ÔÝëåéï Ëüãï, ôçí ÔÝëåéá ÓõìðåñéöïñÜ,
êáé ôçí ÔÝëåéá Åñãáóßá, ìðïñïýìå áêüìá íá ðïýìå ðïëëÜ ãéá ôçí ÔÝëåéá
ÐñïóðÜèåéá êáé ôçí ÔÝëåéá Åðßãíùóç, áëëÜ üôáí öôÜíïõìå óôçí ÔÝëåéá
ÓáìÜíôé äåí õðÜñ÷ïõí êáé ôüóá ðïëëÜ íá ðåé êáíåßò. Áöïý èá áíáöåñèþ
óå êÜðïéá -ëéãïóôÜ- ðñÜãìáôá ßóùò ìåôÜ íá âñù êáôáöýãéï óôç óéùðÞ.
Áõôü âÝâáéá äå èá ãßíåé ãéá íá ìåéþóåé ôç óçìáóßá áõôïý ôïõ óôáäßïõ
áëëÜ áíôßèåôá ãéá íá ôïõ äþóåé ìåãáëýôåñç Ýìöáóç.
Ç ëÝîç óáìÜíôé, ðïõ ðáñáìÝíåé ç ßäéá óôá ðáëß êáé ôá óáíóêñéôéêÜ,
óçìáßíåé óôçí êõñéïëåîßá ôçí êáôÜóôáóç ôïý íá åßíáé êÜôé ôÝëåéá
óôåñåùìÝíï Þ åäñáéùìÝíï. ÁõôÞ åßíáé ç ðñùôáñ÷éêÞ óçìáóßá ôïõ üñïõ êáé
ìðïñïýìå íá ôç äïýìå ìå äýï äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò. ÊáôÜ ðñþôï ëüãï,
ìðïñïýìå íá ôç äïýìå óáí ôç óôåñÝùóç Þ åäñáßùóç ôïõ íïõ, ðÜíù ó' Ýíá
óõãêåêñéìÝíï áíôéêåßìåíï, óáìÜíôé, äçëáäÞ, ìå ôçí Ýííïéá ôçò
áõôïóõãêÝíôñùóçò. ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï, êáé äù ðÜìå ðïëý ðéï ìáêñéÜ,
ìðïñïýìå íá ôç äïýìå óáí íá áíôéðñïóùðåýåé ôç óôåñÝùóç Þ åäñáßùóç,
ü÷é ìüíï ôïõ íïõ áëëÜ ïëüêëçñïõ ôïõ åáõôïý ìáò, ó' Ýíá óõãêåêñéìÝíï
åðßðåäï óõíåßäçóçò Þ åðßãíùóçò. ÁõôÞ åßíáé óáìÜíôé ìå ôçí Ýííïéá ôçò
Öþôéóçò Þ ôçò åîïìïßùóçò ìå ôï Âïýääá.
Óôá êåßìåíá ôçò ÔåñáâÜíôá, Þ óôéò ãñáöÝò óôá ðáëß, ç ëÝîç óáìÜíôé
åííïåßôáé óõíÞèùò ìå ôçí ðñþôç Ýííïéá, ùò áõôïóõãêÝíôñùóç Þ ðñïóÞëùóç
ó' Ýíá óçìåßï. ÁëëÜ óôéò Óïýôñåò ôçò Ìá÷áãéÜíáò ç ëÝîç óáìÜíôé
óõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìå ôç äåýôåñç Ýííïéá, áõôÞ ôçò óôåñÝùóçò Þ
åäñáßùóçò óôçí Áðüëõôç Ðñáãìáôéêüôçôá. Ç ëÝîç ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé
áíôß ãéá ôç óáìÜíôé, ãéá íá õðïäçëþóåé ðñïóÞëùóç ó' Ýíá óçìåßï, åßíáé
óõíÞèùò ç óÜìáôá, ìéá ëÝîç ðïõ èá áíáëýóïõìå áñãüôåñá.
¸÷åé æùôéêÞ óçìáóßá íá äéáöïñïðïéÞóïõìå ìåôáîý ôçò ëÝîçò óáìÜíôé ùò
áõôïóõãêÝíôñùóçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëïãéóìïý, êáé óáìÜíôé ùò
ïëïêëçñùôéêÞò ìáò åäñáßùóçò óôç Öþôéóç. Áí äïýìå ôçí ÔÝëåéá ÓáìÜíôé
áðëÜ ùò êáëÞ áõôïóõãêÝíôñùóç, ôüôå èá äéáóôñåâëþóïõìå ü÷é ìüíï ôç
óçìáóßá áõôïý ôïõ óôáäßïõ, áëëÜ åðßóçò êáé ôç óçìáóßá ïëüêëçñïõ ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý. Äõóôõ÷þò, áõôü ôï ëÜèïò ãßíåôáé óõ÷íÜ:
ç ÔÝëåéá ÓáìÜíôé áðïäßäåôáé ùò ÓùóôÞ ÁõôïóõãêÝíôñùóç, äßíïíôáò Ýôóé
ôçí åíôýðùóç üôé ç ðíåõìáôéêÞ áôñáðüò êáé ïëüêëçñç ç ðñáêôéêÞ ðëåõñÜ
ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ Âïýääá, üðùò áõôÞ åíóáñêþíåôáé óôï ÅõãåíÝò
Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé, âñßóêïõí ôçí áðïêïñýöùóÞ ôïõò óå ìéá áðëÞ éêáíüôçôá
áõôïóõãêÝíôñùóçò - áõôü äçëáäÞ ðïõ êáôáöÝñíåé ï êáèÝíáò óôï
åâäïìáäéáßï ìÜèçìá äéáëïãéóìïý.
Ìðïñïýìå íá ðÜìå áêüìá ðéï ìáêñéÜ êáé íá ðïýìå üôé óôçí åðï÷Þ ìáò
êÜèå óôÜäéï ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý Ý÷åé ÷Üóåé ìåãÜëï ìÝñïò ôçò áîßáò
êáé ôçò óçìáóßáò ôïõ, ëüãù ôçò ðåñéïñéóìÝíçò åñìçíåßáò ôïõ. Ç
óõíÝðåéá áõôÞò ôçò ôÜóçò, åßíáé íá äßíåé ôçí åíôýðùóç üôé ôï ÅõãåíÝò
Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé äåí Ý÷åé êáé ôüóï åíäéáöÝñïí, äåí åßíáé äá êáé ôüóï
óçìáíôéêü, êÜíïíôáò ôïí êüóìï íá áðïñåß ðþò åßíáé äõíáôüí íá êáôÝ÷åé
êåíôñéêÞ èÝóç óôç äéäáóêáëßá ôïõ Âïýääá. Ãéá íá åêôéìÞóïõìå ôç
óçìáóßá ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, ðñÝðåé íá êáôáíïÞóïõìå ôç
óçìáóßá ôïõ êÜèå óôáäßïõ. Åëðßæù üôé äéáìÝóïõ ôçò áíÜëõóÞò ìïõ
êáôÜöåñá íá äåßîù üôé õðÜñ÷åé ðïëý ìåãáëýôåñï âÜèïò óôï Ïêôáðëü
ÌïíïðÜôé áð' ü,ôé õðïøéÜæïíôáé ïé óýã÷ñïíïé õðïóôçñéêôÝò ôïõ.
Ç ÔÝëåéá ÓáìÜíôé, ôï áðïêïñýöùìá ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, óçìáßíåé
ðïëý ðåñéóóüôåñá áðü êáëÞ áõôïóõãêÝíôñùóç. ÏõóéáóôéêÜ, ç ÔÝëåéá
ÓáìÜíôé áíôéðñïóùðåýåé ôçí ðñáãìÜôùóç ôïõ Ìïíïðáôéïý ôçò Ìåôïõóßùóçò.
Áíôéðñïóùðåýåé ôçí êáôÜóôáóç ôçò ôÝëåéáò êáé ïëïêëçñùôéêÞò
ìåôïõóßùóçò, óå êÜèå åðßðåäï êáé óå êÜèå ðëåõñÜ ôçò ýðáñîÞò ìáò. Ìå
Üëëá ëüãéá áíôéðñïóùðåýåé ôï áðïêïñýöùìá ôÞò äéáäéêáóßáò ôçò
ìåôïõóßùóçò áðü ôç ìç öþôéóç ùò ôç Öþôéóç, êáèþò åðßóçò êáé ôçí
ïëïêëçñùôéêÞ êáé ôÝëåéá äéáðüôéóç êÜèå ðëåõñÜò ôçò ýðáñîÞò ìáò ìå ôçí
ÔÝëåéá ÈÝáóç, ç ïðïßá õðÞñîå ç áöåôçñßá ìáò.
Ç ÔÝëåéá ÓáìÜíôé áíôéóôïé÷åß óôï èñßáìâï ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, óå êÜèå
åðßðåäï ôçò ýðáñîÞò ìáò êáé ôçò óõíåßäçóÞò ìáò. Ìüíï áí äïýìå ôçí
ÔÝëåéá ÓáìÜíôé ì' áõôüí ôïí ôñüðï èá êáôáíïÞóïõìå ôç óçìáóßá ôïõ
Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý.
ÓÜìáôá, ÓáìÜðáôé, êáé ÓáìÜíôé
Áí êáé óáìÜíôé ìå ôçí Ýííïéá ôçò áõôïóõãêÝíôñùóçò êáé óáìÜíôé ìå ôçí
Ýííïéá ôçò Öþôéóçò åßíáé äýï äéáöïñåôéêÜ ðñÜãìáôá êáé êáëü èá åßíáé
íá ìçí ôá ìðåñäåýïõìå, ùóôüóï ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé ôï Ýíá
äåí áðïêëåßåé ôï Üëëï. ºóùò íá ìçí êÜíáìå êáé ìåãÜëï ëÜèïò áí ôá
ðåñéãñÜöáìå óáí ôï ÷áìçëüôåñï êáé ôï õøçëüôåñï óôÜäéï ôçò ßäéáò
åìðåéñßáò. Èá ìðïñïýóáìå åðßóçò íá ðïýìå üôé, ìåôáîý óáìÜíôé ùò
áõôïóõãêÝíôñùóç êáé óáìÜíôé ùò Öþôéóç õðÜñ÷åé Ýíá åíäéÜìåóï óôÜäéï Þ
åðßðåäï, ãíùóôü äéáìÝóïõ ôùí êåéìÝíùí ôçò Ìá÷áãéÜíá ùò ÓáìÜðáôé. Óôçí
êõñéïëåîßá ÓáìÜðáôé óçìáßíåé "åðéôåýãìáôá" êáé Ý÷åé íá êÜíåé ìå üëåò
ôéò ðíåõìáôéêÝò åìðåéñßåò ðïõ óõìâáßíïõí äéáìÝóïõ ôïõ äéáëïãéóìïý êáé
äåí öôÜíïõí ùò ôï åðßðåäï ôçò óáìÜíôé ìå ôçí ðëÞñç Ýííïéá ôïõ üñïõ.
¸ôóé Ý÷ïõìå ôñåéò üñïõò: óÜìáôá Þ áõôïóõãêÝíôñùóç, óáìÜðáôé Þ
åðéôåýãìáôá, êáé óáìÜíôé ìå ôçí ðëÞñç êáé ôåëåéùôéêÞ Ýííïéá ôçò
Öþôéóçò. ÁõôÝò ïé ôñåéò êáôáóôÜóåéò áíôéðñïóùðåýïõí ìßá óôáäéáêÞ
áíáâÜèìéóç ôçò ðíåõìáôéêÞò åìðåéñßáò, êáé ç êáèåìéÜ áðü áõôÝò
ëåéôïõñãåß óáí âÜóç êáé óáí óôÞñéãìá ãéá ôï åðüìåíï åðßðåäï. ÄéáìÝóïõ
ôçò îå÷ùñéóôÞò áíÜëõóçò áõôþí ôùí êáôáóôÜóåùí èá ðÜñïõìå ìéá ãåýóç
ôçò öýóåùò ôçò óáìÜíôé ìå ôçí Ýííïéá ôçò Öþôéóçò.
ÓÜìáôá
ÓÜìáôá êõñéïëåêôéêÜ óçìáßíåé çñåìßá, ùóôüóï ìåñéêÝò öïñÝò
ìåôáöñÜæåôáé ùò ãáëÞíåõóç, Þ áðëÜ ãáëÞíç. Áí ôçí ìåôáöñÜæáìå ùò
çóõ÷áóìü, äå èá ðÝöôáìå êáé ðïëý ìáêñéÜ, ãéáôß åßíáé ìéá êáôÜóôáóç
âáèýôáôçò ãáëÞíçò êáé çóõ÷áóìïý ü÷é ìüíï ôïõ íïõ áëëÜ ïëüêëçñïõ ôïõ
åáõôïý ìáò. Ç äéáíïçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá, ìå ôçí Ýííïéá ôùí áóõíÜñôçôùí
óêÝøåùí Þ ôçò öëõáñßáò ôïõ íïçôéêïý ìç÷áíéóìïý, Ý÷åé ìåéùèåß äñáóôéêÜ
Þ åîáöáíéóôåß ôåëåßùò. Ç óÜìáôá åßíáé åðßóçò ìßá êáôÜóôáóç ôÝëåéáò
áõôïóõãêÝíôñùóçò Þ íïçôéêÞò åóôßáóçò, ìßá êáôÜóôáóç åíïðïßçóçò üëùí
ôùí øõ÷ïóùìáôéêþí äõíÜìåþí ìáò. ¸ôóé, áíôéóôïé÷åß óôéò ëåãüìåíåò
ôÝóóåñéò íôõÜíáò, ôéò ôÝóóåñéò êáôáóôÜóåéò Þ óôÜäéá õøçëüôåñçò
óõíåßäçóçò ãéá ôéò ïðïßåò óõæçôÞóáìå óôï êåöÜëáéï ðåñß ÔÝëåéáò
ÐñïóðÜèåéáò.
Ç óÜìáôá óõíÞèùò äéáéñåßôáé óå ôñßá åðßðåäá Þ âáèìïýò: óõãêÝíôñùóç
ðÜíù ó' Ýíá õëéêü áíôéêåßìåíï, óõãêÝíôñùóç ðÜíù óå ìßá íïçôÞ
áíáðáñÜóôáóç åíüò õëéêïý áíôéêåéìÝíïõ êáé ôáýôéóç ìå ôç íïçôÞ
áíáðáñÜóôáóç ôïõ õëéêïý áíôéêåéìÝíïõ. Ãéá ÷Üñç óáöÞíåéáò èá äþóù Ýíá
óõãêåêñéìÝíï ðáñÜäåéãìá. Áò õðïèÝóïõìå üôé ôï áíôéêåßìåíï ôçò ÜóêçóÞò
ìáò, åßíáé ìéá åéêüíá ôïõ Âïýääá. Ç åéêüíá åßíáé ôï õëéêü áíôéêåßìåíü
ìáò. Êáèüìáóôå ìðñïóôÜ áðü ôçí åéêüíá êáé áðëÜ ôçí êïéôÜìå äß÷ùò íá
ãïõñëþíïõìå ôá ìÜôéá. Ðñïóðáèïýìå íá ôç öÝñïõìå óôï åðßêåíôñï ôçò
ðñïóï÷Þò ìáò, áíôéëáìâáíüìåíïé ìüíï ôçí åéêüíá êáé ôßðïôå Üëëï.
Ãéíüìáóôå ôõöëïß, êïõöïß, êáé áíáßóèçôïé ãéá ïðïéïäÞðïôå Üëëï
åñÝèéóìá, ðáñáìÝíïíôáò ïëïêëçñùôéêÜ óõãêåíôñùìÝíïé óôçí åéêüíá.
Óôï äåýôåñï óôÜäéï êëåßíïõìå ôá ìÜôéá êáé âëÝðïõìå ìå ôç öáíôáóßá ìáò
ôçí åéêüíá ôïõ Âïýääá ìå ôçí ßäéá êáèáñüôçôá ðïõ èá ôç âëÝðáìå áí
åß÷áìå áíïé÷ôÜ ôá ìÜôéá. Áõôü âÝâáéá áðáéôåß åîÜóêçóç êáé äåí åßíáé
ôï ßäéï åýêïëï ãéá ôïí êáèÝíá. Ç åéêüíá ðïõ âëÝðïõìå ìå ôç öáíôáóßá
ìáò, üôáí Ý÷ïõìå êëåéóôÜ ôá ìÜôéá, áíôéóôïé÷åß óôç íïçôÞ áíáðáñÜóôáóç
ôïõ õëéêïý áíôéêåéìÝíïõ. ÖôÜíïõìå óå Ýíá óçìåßï, üôáí Ý÷ïõìå
óõãêåíôñùèåß åðáñêþò óôç íïçôÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò áñ÷åôõðéêÞò åéêüíáò,
üðïõ äåí åßìáóôå óå èÝóç í' áíôéëçöèïýìå ôßðïôå Üëëï.
Óôï ôñßôï óôÜäéï åðéôåßíïõìå ôç óõãêÝíôñùóÞ ìáò óôç íïçôÞ
áíáðáñÜóôáóç ôïõ õëéêïý áíôéêåéìÝíïõ. Êáèþò óõãêåíôñùíüìáóôå, üëï óå
ìåãáëýôåñï âáèìü, íéþèïõìå íá ãéíüìáóôå Ýíá ì' áõôü, íá ôáõôéæüìáóôå
ìáæß ôïõ. ÔåëéêÜ ç äéÜêñéóç ìåôáîý õðïêåéìÝíïõ êáé áíôéêåéìÝíïõ ðáýåé
íá õößóôáôáé êáé óõã÷ùíåõüìáóôå ìå ôï áíôéêåßìåíï ôçò åóôßáóÞò ìáò
öôÜíïíôáò óå ìßá ðëÞñç ôáýôéóç ìáæß ôïõ.
×ñçóéìïðïßçóá ôç óõãêÝíôñùóç óôçí åéêüíá ôïõ Âïýääá óáí ðáñÜäåéãìá
ôçò óÜìáôá, ãéáôß ç äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí ôñéþí óôáäßùí åßíáé óáöÞò.
Ðáñïìïßùò, óå êÜèå åßäïò Üóêçóçò ôçò óõãêÝíôñùóçò áñ÷ßæïõìå ì' Ýíá
õëéêü áíôéêåßìåíï, ðñï÷ùñÜìå óôç íïçôÞ áíáðáñÜóôáóÞ ôïõ êáé ìåôÜ
ôáõôéæüìáóôå ìáæß ôïõ, âéþíïíôáò Ýôóé ôá ôñßá åðßðåäá ôçò óÜìáôá Þ
çñåìßáò.
ÓáìÜðáôé
ÓáìÜðáôé óôçí êõñéïëåîßá óçìáßíåé "åðéôåýãìáôá" Þ åìðåéñßåò, ðïõ
áðïêôÞèçêáí ìåôÜ áðü ôçí ÜóêçóÞ ìáò óôï äéáëïãéóìü. Áíáðüöåõêôá, ï
êáèÝíáò ðïõ áóêåßôáé óôçí áõôïóõãêÝíôñùóç Þ óôï äéáëïãéóìü Ý÷åé
êÜðïéåò ó÷åôéêÝò åìðåéñßåò. Ôï åßäïò êáé ç Ýíôáóç ôçò åìðåéñßáò
åîáñôÜôáé óå ìåãÜëï âáèìü áðü ôçí éäéïóõãêñáóßá ôïõ êÜèå áôüìïõ êáé
äåí áðïôåëåß Ýíäåéîç ðíåõìáôéêÞò åîÝëéîçò. ÏñéóìÝíïé íïìßæïõí üôé, áí
Ý÷åéò ðïëëÝò ôÝôïéåò åìðåéñßåò, óçìáßíåé üôé åßóáé ðïëý ðéï
ðñï÷ùñçìÝíïò áðü êÜðïéïí ðïõ Ý÷åé ìßá, äýï Þ êáèüëïõ. Ôá ðñÜãìáôá
üìùò äåí åßíáé ôüóï áðëÜ.
Ï ðéï óõíçèéóìÝíïò ôýðïò åìðåéñßáò åßíáé ç åìðåéñßá ôïõ öùôüò. Êáèþò
åíôåßíåôáé ç óõãêÝíôñùóç ìðïñåß íá äïýìå äéÜöïñùí åéäþí ëÜìøåéò -
óõíÞèùò Ýíá êéôñéíùðü öùò, ìåñéêÝò öïñÝò ðñïò ôï ìðëå êáé óå óðÜíéåò
ðåñéðôþóåéò êüêêéíï Þ ðñÜóéíï. Áõôü ðïõ áðïäåéêíýïõí áõôÝò ïé
åìðåéñßåò åßíáé üôé ç óõãêÝíôñùóç êáé ç åðßãíùóÞ ìáò Ý÷ïõí âåëôéùèåß
êÜðùò êáé üôé Ý÷ïõìå Ýñèåé óå åðáöÞ ì' Ýíá åðßðåäï ðïõ åßíáé ëßãï ðéï
ðÜíù áðü ôï óõíçèéóìÝíï åðßðåäï óõíåßäçóçò. ÊÜðïéïé Üëëïé, áíôß íá
âëÝðïõí öþôá áêïýí Þ÷ïõò. Ìðïñåß í' áêïýóïõí ìéá ìðÜóá êñáôçìÝíç íüôá
ðïõ íá äßíåé ôçí áßóèçóç åíüò ìÜíôñá Þ ìðïñåß í' áêïýóïõí äéÜöïñá
ëüãéá ìå ôÝôïéá êáèáñüôçôá, óáí íá Þôáí ìéá öùíÞ ðïõ ôïõò ìéëÜåé.
Áõôïß ðïõ ðéóôåýïõí óôï Èåü íïìßæïõí üôé åßíáé ï Èåüò, áëëÜ óýìöùíá
ìå áõôÜ ðïõ ìáò ëÝåé ï âïõääéóìüò, áõôïß ïé Þ÷ïé Þ öùíÝò ðçãÜæïõí áðü
Ýíá ó÷åôéêÜ âáèý åðßðåäï ôïõ íïõ Þ ôçò óõíåßäçóÞò ìáò.
¢ëëï Ýíá ðñÜãìá ðïõ óõìâáßíåé, ùò áðïôÝëåóìá ôçò óõãêÝíôñùóçò, åßíáé
íá áíôéëáìâÜíåôáé êáíåßò äéÜöïñåò ìõñùäéÝò. ÌåñéêÝò öïñÝò Ý÷åé ôçí
áßóèçóç üôé ôï äùìÜôéï óôï ïðïßï âñßóêåôáé äéá÷Ýåôáé áðü ãëõêÝò
ìõñùäéÝò, üðùò ãéáóåìß êáé ôñéáíôÜöõëëï - êÜðïéåò öïñÝò ìÜëéóôá
ãßíïíôáé áíôéëçðôÝò áêüìá êáé áðü ôñßôïõò. Êáé áõôü åßíáé ìßá Ýíäåéîç
üôé ï íïõò ìáò Ý÷åé êáëëéåñãçèåß, Ý÷åé åõáéóèçôïðïéçèåß, üôé Ý÷åé
Ýñèåé ó' åðáöÞ ì' Ýíá âáèýôåñï åðßðåäï óõíåßäçóçò.
Káèþò ðñï÷ùñÜìå, ïé åìðåéñßåò ðïõ âéþíïõìå áëëÜæïõí. Äå èá áíáöåñèþ
åîáíôëçôéêÜ óå üëåò ôéò ðéèáíÝò åìðåéñßåò, áðëÜ èá ìéëÞóù ãéá ìåñéêÝò
áðü ôéò ðéï óõíçèéóìÝíåò. Ìðïñåß êáíåßò îáöíéêÜ íá äåé äéáöüñùí åéäþí
ôïðßá íá îåôõëßãïíôáé ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ, ïñéóìÝíá ìå ëüöïõò êáé
äÝíôñá, ðïõ ìðïñåß íá áðëþíïíôáé ãéá ÷éëéüìåôñá. Ìðïñåß íá äåé Ýíá
îåêÜèáñï ìðëå ïõñáíü Þ ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá ðïõ áíáâïóâÞíïõí Þ ó÷Þìáôá
ðïõ ìïéÜæïõí ìå êïóìÞìáôá Þ Üëëá ó÷Þìáôá ðïõ ìïéÜæïõí ìå ìáíôÜëá.
Ìðïñåß åðßóçò íá äåé êáé äéÜöïñåò Üëëåò ìïñöÝò üðùò ðñüóùðá Þ ìÜôéá.
¼ëåò áõôÝò ïé åìðåéñßåò åßíáé éäéáßôåñá óõíçèéóìÝíåò áêüìá êáé ãéá
Üôïìá ðïõ äåí áóêïýíôáé óôï äéáëïãéóìü êáé óôçí áõôïóõãêÝíôñùóç ìå
éäéáßôåñç óïâáñüôçôá. Åðßóçò ìðïñåß êáíåßò íá íéþóåé êÜôé ôåëåßùò
äéáöïñåôéêü, üðùò ìéáí áëëáãÞ óôï âÜñïò ôïý óþìáôüò ôïõ: ìðïñåß íá
íéþóåé ôüóï âáñýò þóôå íá íïìßæåé üôé äåí ìðïñåß íá óçêùèåß Þ ôüóï
åëáöñýò þóôå íá íïìßæåé üôé èá ôïí ðÜñåé ï áÝñáò óáí íá Þôáí
ðïýðïõëï. Ìðïñåß íá íéþóåé Ýíôïíç èåñìüôçôá Þ øý÷ñá êáé ìåñéêÝò
öïñÝò, áêüìá êáé Üëëïé, ìðïñåß í' áíôéëçöèïýí áõôÝò ôéò áëëáãÝò
èåñìïêñáóßáò.
ÌåñéêÜ Üôïìá ðïõ óõíå÷ßæïõí íá áóêïýíôáé óôï äéáëïãéóìü êáé ôç
óõãêÝíôñùóç ãéá ðïëý êáéñü -ü÷é üìùò üëïé, êáèþò áõôü åßíáé èÝìá
éäéïóõãêñáóßáò- âñßóêïõí üôé ü÷é ìüíï ï íïõò ôïõò åõáéóèçôïðïéåßôáé
óå ìåãÜëï âáèìü, áëëÜ üôé åðßóçò áíáðôýóóïõí ôçí áíôßëçøÞ ôïõò ó' Ýíá
áóõíÞèéóôï åðßðåäï. Ìðïñåß íá êáôáëáâáßíïõí ôéò óêÝøåéò ôùí Üëëùí Þ
ìðïñåß í' áíáðôýîïõí éêáíüôçôåò ðïõ óôç Äýóç ïíïìÜæïíôáé ôçëåðÜèåéá
êáé äéáêïÞ28 . Óýìöùíá ìå ôéò âïõääéóôéêÝò äéäáóêáëßåò -óýìöùíá
ìÜëëïí ìå ôç âïõääéóôéêÞ åìðåéñßá- áõôÝò ïé éêáíüôçôåò êáëëéåñãïýíôáé
äéáìÝóïõ ôçò Üóêçóçò óôï äéáëïãéóìü êáé ôçò áõôïóõãêÝíôñùóçò, üôáí
êáíåßò åõáéóèçôïðïéåßôáé óå ìåãÜëï âáèìü. ÁëëÜ ðñÝðåé íá åðéóçìÜíù
îáíÜ üôé äåí ìðïñïýí üëïé í' áíáðôýîïõí ôÝôïéåò éêáíüôçôåò. ÏñéóìÝíïé
ìðïñåß íá öôÜóïõí ìÝ÷ñé ôï ôÝëïò -áêüìá êáé íá åðéôý÷ïõí ôç ÍéñâÜíá-
÷ùñßò íá Ý÷ïõí áíáðôýîåé êáìßá ôïõò.
¢ëëåò, ßóùò ðéï óçìáíôéêÝò åìðåéñßåò óáìÜðáôé åßíáé ç áßóèçóç ìéáò
äõíáôÞò ÷áñÜò, åõäáéìïíßáò, Ýêóôáóçò êáé ìéáò áðåñßãñáðôçò ãáëÞíçò
ðïõ ìáò áãêáëéÜæåé êáé ìáò êáôáêõñéåýåé. Áõôü óõìâáßíåé óõíÞèùò êáôÜ
ôç äéÜñêåéá ôïõ äéáëïãéóìïý áëëÜ ìðïñåß íá óõìâåß êáé Üëëåò óôéãìÝò.
Áêüìá ðéï óçìáíôéêÝò åìðåéñßåò -êáé åäþ ç óáìÜðáôé áñ÷ßæåé íá
ôáõôßæåôáé ìå ôç óáìÜíôé- åßíáé ïé åêëÜìøåéò åíüñáóçò ðïõ ìðïñåß íá
Ý÷åé êáíåßò. Åßíáé óáí ãéá ìéá óôéãìÞ íá Ý÷åé áíõøùèåß Ýíá ðÝðëï êáé
ìáò äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá äïýìå óôéãìéáßá ôïí êüóìï üðùò åßíáé óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá - êáé ìåôÜ ôï ðÝðëï îáíáðÝöôåé. ÁëëÜ Ý÷ïõìå Þäç ðÜñåé
ìéáí éäÝá. Ìðïñåß îáöíéêÜ íá êáôáíïÞóïõìå ôçí áëÞèåéá ìéáò
äéäáóêáëßáò, ðïõ åß÷áìå áêïýóåé åäþ êáé êáéñü, áëëÜ äåí åß÷áìå ðïôÝ
êáôáíïÞóåé Þ âéþóåé - êÜôé ðïõ åß÷áìå äéáâÜóåé óôá âéâëßá êáé
ðéóôåýáìå üôé ôï ãíùñßæáìå ðïëý êáëÜ. ¼ôáí öôÜóïõìå óå áõôÞ ôç óôéãìÞ
ôçò åíüñáóçò ôçò áëÞèåéáò, ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, ôüôå óõíåéäçôïðïéïýìå
ôï ìÝãåèïò ôçò ðñüôåñçò ÜãíïéÜò ìáò. Äåí åßíáé áðëÜ èÝìá ìåñéêÞò Þ
Ýóôù êáé êáëÞò êáôáíüçóçò ôçò áëÞèåéáò. ¼ôáí ðñáãìáôéêÜ âëÝðïõìå,
ìÝóá áðü ìßá Ýêëáìøç åíüñáóçò, óõíåéäçôïðïéïýìå üôé áõôÞ ç áëÞèåéá
äåí Ý÷åé áðïëýôùò êáìßá ó÷Ýóç ìå ôçí áëÞèåéá ðïõ íïìßæáìå üôé
ãíùñßæáìå, äéáìÝóïõ ôùí âéâëßùí Þ áõôþí ðïõ åß÷áìå áêïýóåé.
¼ëåò ïé åìðåéñßåò ðïõ ðåñéÝãñáøá åßíáé åìðåéñßåò ôýðïõ óáìÜðáôé êáé
üðùò åßäáìå åßíáé ðïëëÝò êáé äéÜöïñåò. Êáíåßò äåí ôéò âéþíåé üëåò,
áëëÜ üóïé áêïëïõèïýí ôï äñüìï ôïõ äéáëïãéóìïý êáé ôçò
áõôïóõãêÝíôñùóçò âéþíïõí ôïõëÜ÷éóôïí ìåñéêÝò.
ÓáìÜíôé
¸÷ù Þäç áíáöÝñåé üôé ç êáèáõôü óáìÜíôé åßíáé ç Üìåóç åðáöÞ ìå ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá Þ áëëéþò ôç Öþôéóç. Ìðïñïýìå íá äïýìå áõôÞ ôçí
êáôÜóôáóç áðü äéáöïñåôéêÝò ãùíßåò. Óõ÷íÜ ðåñéãñÜöåôáé ìå áñíçôéêü
ôñüðï, ãéá ðáñÜäåéãìá óáí ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí Üóñáâáò. Ç ëÝîç Üóñáâá
(ðáëß: Üóáâá) óçìáßíåé ìßá äçëçôçñéþäçò ðñïêáôÜëçøç, ìßá áôÝëåéá ôçò
öýóçò ìáò. ÕðÜñ÷ïõí ôñåéò Üóñáâáò. Ðñþôç åßíáé ç êáìÜóñáâá (ðáëß:
êáìÜóáâá), ìßá ôÜóç Þ ìéá äçëçôçñéþäçò ðñïôßìçóç óôçí åðéèõìßá Þ óôïí
ðüèï, ìå åðßêåíôñï ôéò åìðåéñßåò ðïõ ðçãÜæïõí áðü ôéò áéóèÞóåéò.
Äåýôåñç åßíáé ç ìðáâÜóñáâá (ðáëß: ìðáâÜóáâá), ìéá ôÜóç Þ ìéá
äçëçôçñéþäçò ðñïôßìçóç óôçí åîáñôçìÝíç ýðáñîç - ìå Üëëá ëüãéá ç
ðñïóêüëëçóç Þ åðéèõìßá ãéá ïðïéïäÞðïôå åßäïò ýðáñîçò, ðïõ äåí åßíáé ç
Öþôéóç. Ôñßôç åßíáé ç áâéíôéÜóñáâá (ðáëß: áâéôæÜóáâá), ìßá ôÜóç Þ ìéá
äçëçôçñéþäçò ðñïôßìçóç óôçí Üãíïéá, ìå ôçí Ýííïéá ôçò ðíåõìáôéêÞò
Üãíïéáò Þ ôïõ ðíåõìáôéêïý óêïôáäéóìïý. ¸ôóé ç êáèáõôü óáìÜíôé
ðåñéãñÜöåôáé ìå áñíçôéêü ôñüðï, ùò ç Ýëëåéøç áõôþí ôùí ôñéþí
äçëçôçñéùäþí ôÜóåùí Þ ðñïôéìÞóåùí. Åßíáé ìßá êáôÜóôáóç üðïõ ïé
áéóèÞóåéò êáé ôá õëéêÜ áãáèÜ äåí Ý÷ïõí êáìßá óçìáóßá: ìßá êáôÜóôáóç
óôçí ïðïßá äåí õðÜñ÷åé åðéèõìßá ãéá ïðïéïäÞðïôå åßäïò åîáñôçìÝíçò
ýðáñîçò, êáíÝíá åíäéáöÝñïí ãéá ïôéäÞðïôå äåí Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôç ÍéñâÜíá
Þ ôç Öþôéóç, ìßá êáôÜóôáóç ÷ùñßò ß÷íïò Üãíïéáò Þ ðíåõìáôéêïý
óêïôáäéóìïý.
Åêôüò áðü áõôÝò ôéò áñíçôéêÝò ðåñéãñáöÝò ôçò óáìÜíôé õðÜñ÷ïõí êáé
äéÜöïñåò èåôéêÝò ðåñéãñáöÝò - åäþ âÝâáéá ðñÝðåé íá åßìáóôå
óõãêñáôçìÝíïé, êáèþò ðñïóðáèïýìå íá äþóïõìå ìéá éäÝá ãéá êÜôé ðïõ
âñßóêåôáé ðÝñá áðü ôçí åêöñáóôéêÞ äýíáìç ôïõ ëüãïõ. ÏñéóìÝíá êåßìåíá
áíáöÝñïíôáé óå ìßá ïìÜäá áðü ôñåéò óáìÜíôé, ìå ôçí õøçëüôåñç óçìáóßá
ôïõ üñïõ. Áõôü äå óçìáßíåé üôé õðÜñ÷ïõí ôñåéò äéáöïñåôéêÝò
êáôáóôÜóåéò ðïõ áëëçëïáíáéñïýíôáé áëëÜ ìÜëëïí äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò Þ
äéáóôÜóåéò ôçò ßäéáò óáìÜíôé.
1. Ç ÁøåãÜäéáóôç ÓáìÜíôé
Ç ðñþôç áðü ôéò ôñåéò óáìÜíôé åßíáé ãíùóôÞ ùò ç áøåãÜäéáóôç (ðáëß êáé
óáíóêñ. áíéìßôá). Õðïäçëþíåé ôçí ôÝëåéá åëåõèåñßá ôçò êáôÜóôáóçò ôçò
óáìÜíôé áðü êÜèå óêÝøç êáé êÜèå Ýííïéá. Áí ìðïñïýìå íá öáíôáóôïýìå
ìßá êáôÜóôáóç üðïõ Ý÷ïõìå ðëÞñç êáé áìéãÞ óõíåßäçóç, ðëÞñç êáé êáèáñÞ
åðßãíùóç, óôï õøçëüôåñï äõíáôü åðßðåäï, äß÷ùò áóõíÜñôçôåò óêÝøåéò -áí
ìðïñïýìå íá öáíôáóôïýìå ôï íïõ ìáò óáí Ýíá ðáíÝìïñöï, âáèõãÜëáæï,
ðåíôáêÜèáñï ïõñáíü äß÷ùò ïýôå ìßá õðïøßá óýííåöùí- êÜðùò Ýôóé èá
åßíáé êáé ç åìðåéñßá ôçò ÁøåãÜäéáóôçò ÓáìÜíôé. ÓõíÞèùò ï ïõñáíüò ôïõ
íïõ åßíáé ãåìÜôïò óýííåöá: ãêñé óýííåöá, ìáýñá óýííåöá, ìåñéêÝò öïñÝò
óýííåöá êáôáéãßäáò êáé êÜðïéåò Üëëåò åðé÷ñõóùìÝíá óýííåöá. Ç óáìÜíôé
åßíáé ìéá êáôÜóôáóç äß÷ùò êáíÝíá óýííåöï óêÝøçò, äß÷ùò êáíÝíá óýííåöï
Ýííïéáò.
2. Ç ÉóïññïðçìÝíç ÓáìÜíôé
Ç äåýôåñç óáìÜíôé -Þ Üðïøç Þ äéÜóôáóç ôçò óáìÜíôé- åßíáé ãíùóôÞ ùò ç
éóïññïðçìÝíç Þ áìåñüëçðôç (óáíóêñ.: áðñáíé÷ßôá, ðáëß: áðáíé÷ßôá). Ç
ÉóïññïðçìÝíç ÓáìÜíôé åßíáé ìßá êáôÜóôáóç üðïõ êáíåßò äåí Ý÷åé ìßá
ðñïôßìçóç ðñïò ìßá óõãêåêñéìÝíç êáôåýèõíóç. ÁðëÜ ðáñáìÝíåé
éóïññïðçìÝíïò, óáí ìßá ìðÜëá ðïõ éóïññïðåß óå ìßá ïñéæüíôéá
åðéöÜíåéá, äß÷ùò êáìßá ôÜóç íá êõëÞóåé áðü ìüíç ôçò óå ïðïéáäÞðïôå
êáôåýèõíóç. Ï öùôéóìÝíïò íïõò -ï íïõò ðïõ Ý÷åé åäñáéùèåß óôç óáìÜíôé-
åßíáé êÜðùò Ýôóé. Äåí Ý÷åé êáìßá ôÜóç Þ ðñüèåóç ðñïò ìßá óõãêåêñéìÝíç
êáôåýèõíóç, ãéáôß äå äéÝðåôáé áðü áôïìéêÞ Þ åãùéóôéêÞ åðéèõìßá. Åßíáé
äýóêïëï íá ôçí ðåñéãñÜøåé ìå ëüãéá êáíåßò, áí öáíôáóôïýìå üìùò ìéá
êáôÜóôáóç áðüëõôïõ áõèïñìçôéóìïý, äß÷ùò ôçí ðáñáìéêñÞ ôÜóç Þ
ðáñüñìçóç íá êÜíïõìå êÜôé óõãêåêñéìÝíï, ôüôå èá Ý÷ïõìå ðñïóåããßóåé ôï
ðíåýìá ôçò.
3. Ç ÓáìÜíôé ôçò Êåíüôçôáò
Ç ôñßôç Üðïøç Þ äéÜóôáóç ôçò óáìÜíôé åßíáé ãíùóôÞ ùò ç ÓáìÜíôé ôçò
Êåíüôçôáò Þ óïõíõÜôá (ðáëß: óïõíÜôá). ÓïõíõÜôá äå óçìáßíåé êåíüôçôá
ìå ôçí êõñéïëåêôéêÞ Ýííïéá. Óçìáßíåé ðñáãìáôéêüôçôá. Ç
óïõíõÜôá-óáìÜíôé åßíáé ç êáôÜóôáóç ôçò ðëÞñïõò êáé ôÝëåéáò
ðñáãìÜôùóçò, ôçò áðüëõôçò öýóçò ôçò ýðáñîçò, ç ïðïßá äåí ìðïñåß íá
åêöñáóôåß ìå ëüãéá. Äåí åßíáé áðëÜ ìéá ìáôéÜ, üðùò óôï óôÜäéï ôçò
ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, áëëÜ ìéá ðëÞñçò, ïëïêëçñùôéêÞ êáé ôÝëåéá ðñáãìÜôùóç.
Ç ÓáìÜíôé ôçò Êåíüôçôáò, óõíäÝåôáé óå ìåñéêÜ êåßìåíá ìå ôçí
åêáëáêóÜíá-óáìÜíôé Þ ôç ÓáìÜíôé ôïõ Åíüò ×áñáêôçñéóôéêïý, åðßóçò
ãíùóôÞ ùò ÓáìÜíôé ôçò ºóçò Èåþñçóçò. ÁõôÞ åßíáé ìéá åìðåéñßá üðïõ
âëÝðïõìå ôá ðÜíôá óáí íá Ý÷ïõí ôá ßäéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ. ÓõíÞèùò
âëÝðïõìå êÜðïéá ðñÜãìáôá ùò êáëÜ êáé êÜðïéá Üëëá ùò êáêÜ. ÊÜðïéá
ðñÜãìáôá èåùñïýìå åõ÷Üñéóôá êáé êÜðïéá Üëëá ôá èåùñïýìå äõóÜñåóôá.
ÊÜðïéá ðñÜãìáôá ìÜò áñÝóïõí êáé êÜðïéá Üëëá äåí ìáò áñÝóïõí, ìåñéêÜ
ðñÜãìáôá åßíáé êïíôÜ åíþ êÜðïéá Üëëá åßíáé ìáêñéÜ, ìåñéêÜ åßíáé
ðáñåëèüíôá åíþ Üëëá ðáñüíôá êáé êÜðïéá Üëëá ìÝëëïíôá. Ìå áõôüí ôïí
ôñüðï ðñïóäéïñßæïõìå ôá ðñÜãìáôá ì' Ýíáí êáèïñéóìÝíï ôñüðï. ÁëëÜ óôç
ÓáìÜíôé ôçò Êåíüôçôáò áíôéëáìâáíüìáóôå ôá ðÜíôá óáí íá Ý÷ïõí ôá ßäéá
÷áñáêôçñéóôéêÜ: ôá ðÜíôá åßíáé óïõíõÜôá, ôá ðÜíôá åßíáé êáôÜ âÜèïò
áëçèéíÜ êáé ôá ðÜíôá åßíáé êáôÜ âÜèïò ôá ßäéá. Åö' üóïí üëá åßíáé ôï
ßäéï ðñÜãìá, äåí õðÜñ÷åé ëüãïò íá áíôéìåôùðßæïõìå ôï êáèåôß ìå
äéáöïñåôéêü ôñüðï, ìðïñïýìå í' áíôéìåôùðßæïõìå ôá ðÜíôá ìå ôïí ßäéï
ôñüðï êáé Ýôóé íá áðïëáìâÜíïõìå ìéá êáôÜóôáóç ãáëÞíçò, çñåìßáò,
óôáèåñüôçôáò êáé áíÜðáõóçò.
Ãéá üóïõò áðü óáò åíäéáöÝñïíôáé ãéá ôï Æåí, êáé éäßùò ãéá ôïí ×ïýé
Íåíãê êáé ôç ÃñáöÞ ôïõ ÂÜèñïõ29 (åðßóçò ãíùóôÞ ùò Óïýôñá ôïõ ×ïýé
Íåíãê), èá Ýâñéóêáí åíäéáöÝñïí ôï ãåãïíüò üôé ç ÓáìÜíôé ôïõ åíüò
×áñáêôçñéóôéêïý, êáèþò åðßóçò êáé ç ÓáìÜíôé ôçò ºóçò Èåþñçóçò,
áíáöÝñïíôáé óå áõôÞí. Êáé áõôü ìáò ïäçãåß óå ìßá ðïëý óçìáíôéêÞ
ðëåõñÜ ôïõ Æåí âïõääéóìïý. Ìðïñåß íá èõìüóáóôå üôé ï ×ïýé Íåíãê
éó÷õñßæåôáé ðùò óáìÜíôé êáé ðñÜãêíéá (Þ Óïößá) åßíáé óôçí ïõóßá ôï
ßäéï ðñÜãìá. ËÝåé üôé ç óáìÜíôé åßíáé ç ðåìðôïõóßá ôçò ðñÜãêíéá êáé ç
ðñÜãêíéá ôï áðïôÝëåóìá ôçò óáìÜíôé êáé ãéá íá ôï áðïäåßîåé,
ðáñïìïéÜæåé ôç óáìÜíôé ìå Ýíá ëý÷íï êáé ôçí ðñÜãêíéá Þ Óïößá óáí ôï
öùò ôïõ ëý÷íïõ.
ÁõôÞ ç ôáýôéóç Þ ôïõëÜ÷éóôïí ç ìç äõúóôéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý óáìÜíôé êáé
ðñÜãêíéá, áðïôåëåß ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ äéäáóêáëßá ôïõ ×ïýé Íåíãê êáé
ôïõ Æåí ãåíéêüôåñá. ÏñéóìÝíïé üìùò Äõôéêïß ìáèçôÝò ôïõ Æåí ôç
âñßóêïõí äýóêïëç êáé äõóíüçôç. ÌåñéêÝò öïñÝò ôç äéáóôñåâëþíïõí, êáèþò
èåùñïýí üôé ç ëÝîç óáìÜíôé óçìáßíåé áðëÜ áõôïóõãêÝíôñùóç êáé Ýôóé
óõìðåñáßíïõí üôé ï ×ïýé Íåíãê åîéóþíåé ôç óõãêÝíôñùóç ìå ôç Óïößá,
ãåëïéïðïéþíôáò ôç äéäáóêáëßá ôïõ êáé ðáñáðëáíþíôáò ôïí êüóìï. Ç
óáìÜíôé ôïõ ×ïýé Íåíãê, ôïõëÜ÷éóôïí óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï, åßíáé
óáìÜíôé ìå ôçí õøçëüôåñç Ýííïéá ôïõ üñïõ: óáìÜíôé ùò ôï üãäïï âÞìá
ôïõ Åõãåíïýò Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý, üðùò Þäç ôçí áíáëýóáìå. Ìå Üëëá
ëüãéá óáìÜíôé ó' áõôü ôï êåßìåíï óçìáßíåé ôçí êáôÜóôáóç ôçò ðëÞñïõò
ôáýôéóçò ìå ôï öùôéóìÝíï ôñüðï ýðáñîçò. Êáé áõôü åßíáé óáöÝóôáôï óôç
Óïýôñá ôïõ ÂÜèñïõ. Ó' áõôÞí ï ×ïýé Íåíãê áíáöÝñåé îåêÜèáñá êáé
ôïíßæåé ôï ãåãïíüò üôé ï êüóìïò ðáñåñìçíåýåé ôç "ÓáìÜíôé ôïõ Åíüò
×áñáêôçñéóôéêïý" ìå ôï íá "êÜèåôáé êáíåßò Þóõ÷á êáé íá ìçí åðéôñÝðåé
ôçí åìöÜíéóç óêÝøåùí". Ìå Üëëá ëüãéá íïìßæïõí üôé óçìáßíåé áðëÜ
áõôïóõãêÝíôñùóç - ìéá ìç áðïäåêôÞ åñìçíåßá ãéá ôïí ×ïýé Íåíãê. Áí
Þôáí áðëÜ óõãêÝíôñùóç ôüôå èá ìáò åîïìïßùíå ìå Üøõ÷á áíôéêåßìåíá. Ç
ðñáãìáôéêÞ óáìÜíôé, ìáò ëÝåé, óýìöùíá ìå ôç äéêéÜ ôïõ Üðïøç, ôçí
Üðïøç ôïõ Æåí Þ ôïõ Ôóáí - åßíáé êÜôé ðïëý äéáöïñåôéêü. Áõôü âÝâáéá
äå óçìáßíåé üôé ï ×ïýé Íåíãê åßíáé åíÜíôéá ôïõ äéáëïãéóìïý óå êáèéóôÞ
óôÜóç Þ åíÜíôéá ôçò áõôïóõãêÝíôñùóçò. ÁðëÜ ìáò ëÝåé üôé ç
áõôïóõãêÝíôñùóç Þ óÜìáôá, äåí åßíáé óáìÜíôé ìå ôçí ðëÞñç êáé
õøçëüôåñç ÝííïéÜ ôçò Þ ìå ôçí áëçèéíÞ ÝííïéÜ ôçò. Ç áõôïóõãêÝíôñùóç
åßíáé áðëÜ áõôïóõãêÝíôñùóç: äåí åßíáé ç óáìÜíôé ðïõ óýìöùíá ìå ôç
óõãêåêñéìÝíç äéäáóêáëßá åßíáé ôáõôüóçìç ìå ôçí ðñÜãêíéá. Ç áëçèéíÞ
óáìÜíôé, ìáò ëÝåé ï ×ïýé Íåíãê, ðáñáìÝíåé áíáëëïßùôç êÜôù áðü
ïðïéåóäÞðïôå óõíèÞêåò. Äåí åßíáé êÜôé ðïõ âéþíåé êáíåßò áðïêëåéóôéêÜ
êáé ìüíï üôáí êÜíåé äéáëïãéóìü.
Êáé ôá ôñßá óôÜäéá, äçëáäÞ óÜìáôá, óáìÜðáôé êáé óáìÜíôé -ìå ôçí
õøçëüôåñç Ýííïéá- äéäÜóêïíôáé êáé åîáóêïýíôáé óôá ìïíáóôÞñéá êáé
óôïõò íáïýò ôïõ Æåí. Ôï Æåí Ý÷åé êïéíÜ ôá äýï ðñþôá óôÜäéá ìå ôéò
õðüëïéðåò ó÷ïëÝò ôïõ âïõääéóìïý. Ç óõãêåêñéìÝíç óõíåéóöïñÜ ôïõ Æåí
âñßóêåôáé óôç äéäáóêáëßá ôçò óáìÜíôé ìå ôçí áðüëõôç Ýííïéá ôïõ üñïõ,
ìå ôçí Ýííïéá äçëáäÞ ôïõ íá Ý÷åé êáíåßò ôáõôéóôåß ìå ôï ÖùôéóìÝíï
ôñüðï ýðáñîçò, êáèþò åðßóçò êáé ìå ôç äéäáóêáëßá ôçò ìç äõáäéêüôçôáò
ìåôáîý óáìÜíôé êáé ðñÜãêíéá.
Ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ùò ìßá áèñïéóôéêÞ äéáäéêáóßá
Ìáò åßíáé ðïëý åõêïëüôåñï ôþñá íá êáôáíïÞóïõìå áõôü ðïõ ðñïóðáèïýìå
íá åðéôý÷ïõìå áêïëïõèþíôáò ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé ôïõ Âïýääá.
Ðñïóðáèïýìå íá åðéôý÷ïõìå Ýíá áíþôåñï åðßðåäï ýðáñîçò êáé óõíåßäçóçò.
Äåí ðñïóðáèïýìå áðëÜ íá åðéôý÷ïõìå ôç "ÓùóôÞ ÓõãêÝíôñùóç". Óêïðüò ìáò
åßíáé ìéá ïëïêëçñùôéêÞ ìåôïõóßùóç ôïõ åáõôïý ìáò, óå êÜèå ðôõ÷Þ êáé
ÝêöñáóÞ ôïõ, õðü ôï öùò ôïõ áñ÷éêïý óôáäßïõ ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò. Êáé
öôÜíïíôáò ó' áõôü ôï óçìåßï, óýìöùíá ìå ôá äåäïìÝíá, ôï óôÜäéï ôçò
ÔÝëåéáò ÓáìÜíôé óçìáôïäïôåß, áí ü÷é ôï áðïêïñýöùìá ôçò üëçò
åîåëéêôéêÞò äéáäéêáóßáò, ôïõëÜ÷éóôïí ôï áðïêïñýöùìá ôçò üëçò
äéáäéêáóßáò ôçò Áíþôåñçò ÅîÝëéîçò.
Ó' áõôü ôï óçìåßï, íéþèù ôçí áíÜãêç íá åðéóôÞóù ôçí ðñïóï÷Þ ìïõ óå
ìßá ðéèáíÞ ðáñåîÞãçóç. Ôï ÅõãåíÝò Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé åßíáé, üðùò
öáßíåôáé êáé áðü ôï üíïìá ôïõ, Ýíá ÌïíïðÜôé Þ ìßá ïäüò (óáíóêñ.:
ìÜñãêá, ðáëß: ìÜããá) ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ï÷ôþ âÞìáôá Þ óôÜäéá êáé
áðïôåëåß ôçí ðåìðôïõóßá ôçò ðíåõìáôéêÞò æùÞò ãéá ôï âïõääéóìü. Ç
óõãêåêñéìÝíç ïñïëïãßá åßíáé éäéáßôåñá óõíçèéóìÝíç óôï âïõääéóìü, áëëÜ
ðñÝðåé íá ðñïóÝîïõìå ìÞðùò ðÜñïõìå óôçí êõñéïëåîßá êÜôé ðïõ åßíáé
áðëÜ Ýíá ó÷Þìá ëüãïõ. Ìðïñïýìå íá ðáñáóõñèïýìå ôüóï åýêïëá áðü ôéò
ëÝîåéò êáé íá ôéò ðÜñïõìå óôçí êõñéïëåîßá. ¼íôùò, ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ
Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí ðïñåßá ìáò ðÜíù ó' Ýíá óõãêåêñéìÝíï ìïíïðÜôé,
ðçãáßíïíôáò áðü ôï Ýíá óôÜäéï óôï Üëëï. ÁëëÜ áðü ôçí Üëëç ç
ðíåõìáôéêÞ æùÞ äåí åßíáé áêñéâþò Ýôóé. ¼ôáí áêïëïõèïýìå Ýíá ìïíïðÜôé,
áöÞíïõìå ðßóù ìáò ôá ðñïçãïýìåíá óôÜäéá, êáèþò íïìßæïõìå üôé ôá
åîáíôëÞóáìå. ÁëëÜ ôá ðñÜãìáôá åßíáé äéáöïñåôéêÜ ìå ôï ðíåõìáôéêü
ìïíïðÜôé ãéáôß ëåéôïõñãåß áèñïéóôéêÜ, óáí ìßá ìðÜëá ÷éïíéïý ðïõ üóï
ôçí êõëÜò ôüóï ìåãáëýôåñç ãßíåôáé. Äåí îåêéíÜìå áðëÜ ìå ôçí ÔÝëåéá
ÈÝáóç, ãéá íá ôçí áöÞóïõìå êáé íá ðñï÷ùñÞóïõìå óôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá
üôáí íïìßæïõìå üôé ôåëåéþóáìå ìå áõôÞí, ê.ô.ë. Ôá ðñÜãìáôá äåí åßíáé
ïýôå êáôÜ äéÜíïéá Ýôóé, áí êáé áíáðüöåõêôá, ðïëëÝò öïñÝò, ôá âëÝðïõìå
ì' áõôüí ôïí ôñüðï. Ç ðíåõìáôéêÞ áôñáðüò åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
ìéá áèñïéóôéêÞ äéáäéêáóßá, ìßá äéáäéêáóßá áíÜðôõîçò êáé åðÝêôáóçò êáé
êáôÜ êÜðïéï ôñüðï áêïëïõèïýìå üëá ôá óôÜäéá ôïõ Ïêôáðëïý Ìïíïðáôéïý
ôáõôü÷ñïíá.
Ðþò ãßíåôáé áõôü; Áò õðïèÝóïõìå üôé Ýóôù êáé ãéá ìßá óôéãìÞ, Ý÷ïõìå
ôçí åìðåéñßá ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò. Ìðïñåß íá óõìâåß üôáí êÜíïõìå
äéáëïãéóìü Þ üôáí ðåñðáôÜìå óôçí åîï÷Þ Þ üôáí áêïýìå ìïõóéêÞ Þ áêüìá
êáèþò óôáìáôÜìå óôç ìÝóç ôïõ êõêëïöïñéáêïý. ¢ó÷åôá áðü ôéò óõíèÞêåò,
åðéôõã÷Üíïõìå áõôÞ ôçí åìðåéñßá ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò. ÊÜôé áíïßãåé ìÝóá
ìáò êáé ãéá Ýíá êëÜóìá äåõôåñïëÝðôïõ âëÝðïõìå ôá ðñÜãìáôá üðùò åßíáé.
Ãéá Ýíá êëÜóìá äåõôåñïëÝðôïõ âñéóêüìáóôå ó' åðáöÞ ìå êÜôé Áðüëõôï
-ßóùò êáé ôçí Ðñáãìáôéêüôçôá. ÁëëÜ ôé Ýðåôáé áõôÞò ôçò åìðåéñßáò; Ç
áßóèçóç ôçò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò åðçñåÜæåé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ìáò êáé,
ôïõëÜ÷éóôïí ìÝ÷ñéò åíüò óçìåßïõ, áíáðôýóóåôáé ôï ÔÝëåéï Óõíáßóèçìá -
ôï äåýôåñï âÞìá ôïõ ìïíïðáôéïý. Åðßóçò åðçñåÜæåé êáé ôï ëüãï ìáò,
êÜíïíôÜò ôïí íá ìïéÜæåé ìå ôïí ÔÝëåéï Ëüãï. Êáé ìåôÜ öôÜíåé óôç
óõìðåñéöïñÜ ìáò, áëëÜæïíôÜò ôçí Ýììåóá êáé áíåðáßóèçôá. ÁëëÜæïõìå ìå
üëïõò áõôïýò ôïõò ôñüðïõò. ÊÜðïéá Üëëç óôéãìÞ -ßóùò åâäïìÜäåò, ìÞíåò
Þ ÷ñüíéá ìåôÜ- âéþíïõìå îáíÜ ôçí ÔÝëåéá ÈÝáóç êáé ç üëç äéáäéêáóßá
åðáíáëáìâÜíåôáé. Åðçñåáæüìáóôå áêüìá ðåñéóóüôåñï áðü ôçí ÔÝëåéá
ÈÝáóç. Ôá óõíáéóèÞìáôÜ ìáò ìïéÜæïõí ðåñéóóüôåñï ìå ôï ÔÝëåéï
Óõíáßóèçìá, ï ëüãïò ìáò ìïéÜæåé ðåñéóóüôåñï ìå ôïí ÔÝëåéï Ëüãï êáé
Ýôóé ç äéáäéêáóßá óõíå÷ßæåôáé.
Óôçí áñ÷Þ áõôÞò ôçò óåéñÜò äéáëÝîåùí åðéóÞìáíá üôé Üíãêá óçìáßíåé
ìÝëïò êáé ü÷é âÞìá Þ óôÜäéï, Ýôóé Üñõá-áóôáíãêßêá-ìÜñãêá (ðáëß:
Üñõéá-áôô÷áíãêßêá-ìÜãêá) åßíáé ôï ïêôáìåëÝò ìïíïðÜôé êáé ü÷é ôï
ìïíïðÜôé ôùí ïêôþ îå÷ùñéóôþí êáé äéáäï÷éêþí âçìÜôùí Þ óôáäßùí. ¸ôóé,
ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìïéÜæåé ðåñéóóüôåñï ìå ìßá äéáäéêáóßá áíÜðôõîçò, ìå
ôçí åîÝëéîç åíüò æùíôáíïý ïñãáíéóìïý, ðáñÜ ìå êÜðïéïí ðïõ ìåôáâáßíåé
áðü ôï Ýíá óôï Üëëï óôÜäéï ôïõ ìïíïðáôéïý Þ áðü ôï Ýíá óêáëïðÜôé óôï
åðüìåíï.
Ç ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç åßíáé óáí ôçí áíÜðôõîç åíüò äÝíôñïõ. Ðñþôá
Ý÷ïõìå ôï âëáóôÜñé ðïõ ñéæþíåé óôç ãç. Ìéá ìÝñá ðÝöôåé âñï÷Þ, ßóùò
êáé êáôáññáêôþäçò âñï÷Þ. Ç âñï÷Þ áðïññïöÜôáé áðü ôéò ñßæåò ôïõ
âëáóôáñéïý, ï ÷õìüò áíåâáßíåé êáé áðëþíåôáé óôá êëáäéÜ ôïõ êáé Ýôóé
ôï äÝíôñï ìåãáëþíåé. Ç áíÜðôõîÞ ôïõ óôáìáôÜåé ìÝ÷ñé ðïõ íá
îáíáâñÝîåé. ÁõôÞ ôç öïñÜ üìùò ï ÷õìüò áíåâáßíïíôáò öôÜíåé ðÝñá áðü ôá
êëáäéÜ ôïõ êáé öõëëáñÜêéá áñ÷ßæïõí íá îåðåôÜãïíôáé. Áí äå âñÝîåé ãéá
êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìðïñåß í' áñ÷ßóåé íá äåß÷íåé óçìÜäéá îÞñáíóçò
áëëÜ êÜðïôå èá îáíáâñÝîåé -ìðïñåß áêüìá êáé íá âñÝîåé êáôáññáêôùäþò-
êáé ôüôå ï ÷õìüò èá ðñï÷ùñÞóåé ðÝñá áðü ôá êëáäéÜ êáé ôá öýëëá
äßíïíôáò ôñïöÞ óôá ðñþôá ëïõëïýäéá. Ìå ðáñüìïéï ôñüðï áêïëïõèåß
êáíåßò ôï Ïêôáðëü ÌïíïðÜôé. Ðñþôá Ý÷ïõìå ìéá ðíåõìáôéêÞ åìðåéñßá, ìßá
ìáôéÜ óôçí Ðñáãìáôéêüôçôá Þ ìå äéáöïñåôéêÜ ëüãéá ìßá óôéãìÞ ÔÝëåéáò
ÈÝáóçò. Áõôü áíôéóôïé÷åß óôç âñï÷Þ. Êáé üðùò ï ÷õìüò áíåâáßíåé êáé
áðëþíåôáé óôá êëáäéÜ Ýôóé êáé ç ÔÝëåéá ÈÝáóç óôáäéáêÜ ìåôïõóéþíåé ôéò
äéáöïñåôéêÝò ðëåõñÝò ôïõ åáõôïý ìáò. Ôï óõíáßóèçìá ìåôïõóéþíåôáé, ï
ëüãïò ìåôïõóéþíåôáé, ç óõìðåñéöïñÜ êáé ç åñãáóßá ìåôïõóéþíïíôáé -
áêüìá êáé ç âïýëçóç êáé ç åðßãíùóÞ ìáò ìåôïõóéþíïíôáé. Ùò áðïôÝëåóìá
áõôÞò ôçò óôéãìÞò ÔÝëåéáò ÈÝáóçò, ïëüêëçñïò ï åáõôüò ìáò
ìåôïõóéþíåôáé óå êÜðïéï âáèìü.
ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åðáíáëáìâÜíåôáé îáíÜ êáé îáíÜ, óå üëï êáé õøçëüôåñá
åðßðåäá, ìÝ÷ñé íá ìåôáìïñöùèïýìå ïëïêëçñùôéêÜ, íá ìçí Ý÷åé ìåßíåé
ôßðïôá óôÜóéìï. Ôï öùò ôçò Öþôéóçò Ý÷åé äéåéóäýóåé ìÝóá ìáò. Áõôü
åßíáé ôï óôÜäéï ôçò ÔÝëåéáò ÓáìÜíôé - ôï óôÜäéï üðïõ ïëüêëçñïò ï
åáõôüò ìáò êáé ïëüêëçñç ç óõíåßäçóÞ ìáò óõíôáõôßóôçêáí ìå ôçí áñ÷éêÞ
ÔÝëåéá ÈÝáóç, ãéá íá ìåôïõóéùèïýí êáé íá ìåôáìïñöùèïýí, áêïëïõèþíôáò
ìéá ðïñåßá áðü ôá êáôþôåñá ðñïò ôá õøçëüôåñá åðßðåäá. Ôï ÌïíïðÜôé
Ý÷åé ðëÝïí åðéôåëÝóåé ðëÞñùò ôï óêïðü ôïõ -Ý÷åé ãßíåé ï Óôü÷ïò- êáé ç
üëç äéáäéêáóßá ôçò Áíþôåñçò ÅîÝëéîçò Ý÷åé ôåëåéïðïéçèåß.
¸ôóé öôÜíïõìå óôï ôÝëïò ôïõ ôáîéäéïý ìáò Þ ôïõëÜ÷éóôïí öôÜíïõìå óôï
ôÝëïò ôïõ ôáîéäéïý ìáò óôç öáíôáóßá ìáò. Åëðßæù üôé áõôü ôï
öáíôáóôéêü ôáîßäé, óôï ïðïßï åß÷áìå ôçí ðáñÝá ôüóùí óõíïäïéðüñùí,
õðÞñîå ÷ñÞóéìï ü÷é ìüíï ó' áõôïýò ðïõ ðñïóðáèïýí åäþ êáé êáéñü íá
áêïëïõèÞóïõí ôï ÌïíïðÜôé, áëëÜ êáé óôïõò íåïöåñìÝíïõò óôç ìåëÝôç êáé
óôçí Üóêçóç ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ Âïýääá, êáé üôé èá ôïõò âïçèÞóåé íá
ôï áêïëïõèÞóïõí ü÷é ìüíï óôç öáíôáóßá, áëëÜ êáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
------------------
ÕÐÏÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1 Ôï ßäéï áêñéâþò ðñÜãìá Ýëåãáí êáé ïé Rolling Stones, ìå ôï "I can't
get no satisfaction" ôï ïðïßï åêöñÜæåé áðüëõôá ôçí ðñþôç ÅõãåíÞ
ÁëÞèåéá ôïõ Âïýääá, ôçí ÁëÞèåéá ôçò Äõóôõ÷ßáò êáé ôïõ Áíéêáíïðïßçôïõ
(duhkha). Áõôü âÝâáéá ðïõ äåí ìáò ëÝíå ïé Rolling Stones åßíáé ãéáôß
üóï êé áí ðñïóðáèïýí ôïõò åßíáé áäýíáôï "íá âñïõí éêáíïðïßçóç". Ãéá
ôï âïõääéóìü åßíáé áðëü: åßíáé áäýíáôï íá âñåé êáíåßò éêáíïðïßçóç áí
ç Ýííïéá ôçò éêáíïðïßçóçò åßíáé ôáõôüóçìç ìå ôçí óõíå÷Þ ðñïóðÜèåéá
õëïðïßçóçò ôùí åðéôáãþí ôïõ åãþ.
2 Ç Öéëïêáëßá åßíáé ìéá ìõóôéêï-áóêçôéêÞ áíèïëïãßá Ðáôåñéêþí ÊåéìÝíùí
êáé áðïôåëåß ìéá èáõìáóôÞ åéóáãùãÞ óôçí ðñáêôéêÞ ôïõ Çóõ÷áóìïý. Óå
íåïåëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç âñßóêåôáé áðü ôéò åêäüóåéò "Ðåñéâüëé ôçò
Ðáíáãßáò" (Èåóóáëïíßêç) êáé óôï ðñùôüôõðï óå áñ÷áÀæïõóá êáèáñåýïõóá
áðü ôéò åêäüóåéò "ÁóôÞñ" (óå ðÝíôå ôüìïõò).
3 Ï Ïíôüí ÂáëÝ (Éçóïýò êáé Âïýääáò, ó. 157) ðáñïìïéÜæåé ôçí êåíüôçôá
ìå ôç ìáôáéüôçôá üðùò áõôÞ ðåñéãñÜöåôáé óôïí ÅêêëçóéáóôÞ ùò
"ìáôáéüôçò ìáôáéïôÞôùí". Ùóôüóï, ìéá ôÝôïéá óõó÷Ýôéóç èá Þôáí
ðáñáêéíäõíåõìÝíç êáèþò ç âïõääéóôéêÞ Ýííïéá ôÞò êåíüôçôáò äåí Ý÷åé
ôéò áñíçôéêÝò óõíåêäï÷Ýò ðïõ Ý÷åé áõôÞ ôçò ìáôáéüôçôáò.
4 Juan de la Cruz (1542-91), Éóðáíüò êëçñéêüò êáé áíáìïñöùôÞò ôïõ
ñùìáéïêáèïëéêïý ôÜãìáôïò ôùí Êáñìçëéôþí, Ýíáò áðü ôïõò
óçìáíôéêüôåñïõò ìõóôéêïõò öéëüóïöïõò.
5 Edward Conze, Buddhist Thought in India, George Allen and Unwin,
1962, ó. 60
6 Edward Conze, Buddhism: its essence and development, Harper & Row,
1975, ó. 12-13.
7 Ùóôüóï õðÜñ÷ïõí êáé ïé åîáéñÝóåéò êáèþò êÜðïéá áõóôçñÜ ìïíáóôéêÜ
÷ñéóôéáíéêÜ ÔÜãìáôá äéáôçñïýí ÷ïñôïöáãéêÜ Þèç, üðùò Ýíá ðáñáêëÜäé ôùí
Âåíåäéêôßíùí, ïé Êéóôåñêéáíïß.
8 Ãéá ìéá óõãêñéôéêÞ áíÜëõóç ôçò áíôéìåôþðéóçò ôùí æþùí áðü ôéò äýï
èñçóêåßåò âëÝðå, Ïíôüí ÂáëÝ, Éçóïýò êáé Âïýääáò, ó. 5
99 ÕðÜñ÷ïõí äýï áñêôéêüëåîá óôá áããëéêÜ ó÷åôéêÜ ìå ôï åí ëüãù ôÜãìá.
Ôï ðñþôï åßíáé FWBO (Friends of the Western Buddhist Order) êáé ôï
äåýôåñï WBO (Western Buddhist Order). Ôï äåýôåñï ÷ñçóéìïðïéåßôáé
áðïêëåéóôéêÜ ãéá íá äçëþóåé ôá Üôïìá ðïõ áðïôåëïýí ôïí ðõñÞíá, áõôïýò
äçëáäÞ ðïõ Ý÷ïõí ÷åéñïôïíçèåß. Ôï ðñþôï óõìðåñéëáìâÜíåé üëá ôá Üôïìá
ôï ïðïßï áó÷ïëïýíôáé ìå ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ WBO ÷ùñßò íá Ý÷ïõí
áöéåñþóåé ôç æùÞ ôïõò óå áõôü Þ íá Ý÷ïõí ÷åéñïôïíçèåß.
10 ÄéáöïñÜ õðÜñ÷åé ìüíï ãéá üóïõò ãíùñßæïõí óáíóêñéôéêÜ. Budha
óçìáßíåé "áöõðíéæüìåíïò" (ðïõ âñßóêåôáé óôç äéáäéêáóßá ôçò áöýðíéóçò
÷ùñßò üìùò íá Ý÷åé áêüìá áöõðíéóèåß) êáé buddha "áöõðíéóìÝíïò".
11 Óôß÷ïé ôñáãïõäéïý ôïõ Ñáóïýëç ðïõ ôñáãïýäçóå ï Íßêïò ÐáðÜæïãëïõ.
12 Ãéþñãïò ÊåíôñùôÞò, Èåùñßá êáé ÐñÜîç ôçò ÌåôÜöñáóçò, Äßáõëïò, 1996,
ó. 36-7 (õðïóçìåßùóç)
13 "Åßìáóôå üëïé ÷ùìÝíïé ìÝóá óôï âïýñêï, áëëÜ ïñéóìÝíïé áðü ìáò
êïéôÜíå ðñïò ô' Üóôñá". [Ó.ô.Ì.]
14 Ìéá åíäéáöÝñïõóá áíÜëõóç áõôïý ôïõ ðñïâëÞìáôïò èá âñåßôå óôï
âéâëßï ôïõ ÌÜñêïõ ÐÜëëç, Ï ÃÜìïò ôçò Óïößáò êáé ôçò Ìåèüäïõ, ó. 17-23
(Âë. âéâëéïãñáößá) [Ó.ô.Ì.]
15 Ðñïò Ñùìáßïõò, ÅðéóôïëÞ, æ', 19 "ïõ ãáñ ï èÝëù ðïéþ áãáèüí, áëë' ï
ïõ èÝëù êáêüí ôïýôï ðñÜóóù".
16 William Hogarth (1697-1764) ¢ããëïò æùãñÜöïò, ÷áñÜêôçò êáé
èåùñçôéêüò ôçò ôÝ÷íçò. Äéáêùìþäçóå ìå ôá Ýñãá ôïõ ôçí áíçèéêüôçôá,
ôçí õðïêñéóßá êáé ôéò êïéíùíéêÝò áíéóüôçôåò ôçò åðï÷Þò ôïõ. [Ó.ô.Ì.]
17 ÁíáöÝñåôáé óôï äåýôåñï êåöÜëáéï ôïõ âéâëßïõ ôïõ M. L. Weerns, Ç
ÆùÞ ôïõ Ôæïñôæ ÏõÜóéíãêôïí, üðïõ ï íåáñüò ÏõÜóéíãêôïí ëÝåé óôïí
ðáôÝñá ôïõ: 'äåí ìðïñþ íá ðù øÝìáôá ðáôÝñá, ôï îÝñåéò üôé äåí ìðïñþ
íá ðù øÝìáôá' (I can't tell a lie Pa, you know I can't tell a lie)
[Ó.ô.Ì.]
18 O James Boswell (1740-95) Þôáí ÓêùôóÝæïò äéêçãüñïò êáé
çìåñïëïãéïãñÜöïò, ößëïò êáé âéïãñÜöïò ôïõ Samuel Johnson (1709-84),
óõããñáöÝá ôïõ ðåñßöçìïõ Ëåîéêïý ôçò ÁããëéêÞò Ãëþóóáò. [Ó.ô.Ì.]
19 ÖõóéêÜ äåí åîáéñïýìå êáé ôçí åðïéêïäïìçôéêÞ êñéôéêÞ ðïõ âáóßæåôáé
óôçí óõíáéóèçìáôéêÞ èåôéêüôçôá êáé ôï ãíÞóéï åíäéáöÝñïí ãéá ôïí Üëëï.
Áõôïý ôïõ åßäïõò ç êñéôéêÞ -ðïõ ìðïñåß íá ðñïÝñ÷åôáé êáé áðü ôéò äýï
ðëåõñÝò- ðñïÜãåé ôçí ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç. ÅðïìÝíùò åßíáé åðéâïçèçôéêÞ
ìå ôçí êáëýôåñç Ýííïéá ôïõ üñïõ êáé ðñÝðåé íá óõìðåñéëáìâÜíåôáé ùò
ìÝñïò ôïõ ÔÝëåéïõ Ëüãïõ.
20 ÁíáöÝñåôáé óôï ðïßçìá Une Charogne (¸íá Øïößìé) ôçò óõëëïãÞò
Fleurs du Mal (Ôá ¢íèç ôïõ Êáêïý). [Ó.ô.Ì.]
21 Sydney Smith (1771-1845), ¢ããëïò éåñÝáò êáé óõããñáöÝáò ðïõ
áãùíßóôçêå ãéá ôá äéêáéþìáôá ôùí êáôáðéåóìÝíùí. Ç óõãêåêñéìÝíç
áíáöïñÜ åßíáé óôï Lady Holland, Memoir, ôüìïò 1ïò , êåö. 11: "Ïé
å÷èñïß ôïõ ìðïñåß íá Ý÷ïõí ðåé óôï ðáñåëèüí üôé ìÜëëïí ìéëïýóå ðïëý,
ôþñá üìùò Ý÷åé ëáìðñÜ äéáëåßììáôá óéùðÞò ôá ïðïßá êÜíïõí ôç óõæÞôçóç
ìáæß ôïõ óêÝôç áðüëáõóç". ("His enemies might have said before that
he talked rather too much; but now he has occasional flashes of
silence, that make his conversation perfectly delightful"). [Ó.ô.Ì.]
22 Thomas Carlyle (1795-1881) ¢ããëïò éóôïñéêüò êáé êñéôéêüò,
áíôßðáëïò ôïõ õëéóìïý êáé ôïõ ïñèïëïãéóìïý, ãíùóôüò ãéá ôï ðïëýðëïêï
ëïãïôå÷íéêü ôïõ ýöïò. Ôï ãíùóôüôåñü ôïõ Ýñãï åßíáé ç "Éóôïñßá ôçò
ÃáëëéêÞò ÅðáíÜóôáóçò". [Ó.ô.Ì.]
23Ralph J. Cudworth (1617-88), ¢ããëïò èåïëüãïò êáé öéëüóïöïò. Ôßôëïò
ôïõ Ýñãïõ óôá ÁããëéêÜ: "Treatise Concerning Eternal and Immutable
Morality". [Ó.ô.Ì.]
24 Ãéá ðåñáéôÝñù áíÜëõóç ôçò âïõääéóôéêÞò çèéêÞò êáé ôùí äéáöïñþí ôçò
áðü ôç ÷ñéóôéáíéêÞ âë.: Ïíôüí ÂáëÝ, Éçóïýò êáé Âïýääáò· ÌÜñêïò
ÐÜëëçò, Ï ÃÜìïò ôçò Óïößáò êáé ôçò Ìåèüäïõ, ó. 14· ÅëëçíéêÞ
ÂïõääéóôéêÞ Åôáéñåßá, ÂïõääéóôéêÜ Êåßìåíá, åéóáãùãÞ. [Ó.ô.Ì.]
25 ¼ðùò áíáöÝñáìå óôï äåýôåñï êåöÜëáéï, ç ìÜéôñé-ìðÜâáíá (ðáëß:
ìÝôôá-ìðÜâáíá) åßíáé Ýíáò äéáëïãéóìüò ðïõ åíèáññýíåé ôçí áíÜðôõîç
Ýíôïíùí êáëïðñïáßñåôùí áéóèçìÜôùí ðñïò ôïí åáõôü ìáò êáé ôïõò Üëëïõò.
26 John Dryden, (1631-1700), ¢ããëïò ðïéçôÞò, êñéôéêüò êáé èåáôñéêüò
óõããñáöÝáò. Ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôçí ðïëéôéêÞ ôïõ óÜôéñá ìå
ôßôëï: "Absalom and Achitophel". [Ó.ô.Ì.]
27 Âë. ÄçìÞôñçò Åõáããåëüðïõëïò, Ôï Óõíåéäçôü Ïíåßñåìá, ¸óïðôñïí,
1998, ó. 342 [Ó.ô.Ì.]
28 (clairaudience) Ç éêáíüôçôá íá áêïýìå êÜôé ðïõ óõìâáßíåé ìáêñõÜ
ìáò, áíôßóôïé÷ç ôçò ôçëåóêïðßáò (remote viewing) ðïõ Ý÷åé íá êÜíåé ìå
ôçí üñáóç. [Ó.ô.Ì.]
29 ¸÷åé ìåôáöñáóôåß óôá åëëçíéêÜ áðü ôéò åêäüóåéò Aldebaran ìå ôïí
ôßôëï "Æåí: Ç Ôå÷íéêÞ ôçò Áéöíßäåéáò Öþôéóçò", (âë. Âéâëéïãñáößá)
[Ó.ô.Ì.]
End of the Project Gutenberg Etext of Sangharakshita, Vision and
Transformation
translated into Greek by Spiros Doikas
Copyright (C) 1999 by Spiros Doikas & Afaton Publications